noordertuin van antwerpen

grenslandhoogstraten

land vanplaysantiën

voorkempenantwerpen

brasschaat

a12

e19

e34

e34

e313

e19

inhoud

[01] Welkom in Brasschaat 00[02] Parken en domeinen 01 De Uitlegger 02 De Inslag 03 De Mik 04 't Klein Schietveld 06 't Groot Schietveld 07 Gemeentepark 08 't Peerdsbos 10[03] Toeristisch kantoor 12[04] Plan 14

Het Brasschaatse groen is voor een belangrijk deel aangelegd of gecultiveerd. Het bestaat uit duizenden tuinen en tuintjes, parken en hoven van plaisantie, zoals de kasteeldomeinen vroeger ook werden genoemd.

Vandaag telt Brasschaat, naast een zevental dicht bebouwde centra met daar-tussen mooie villawijken, een aantal grote parken en natuurgebieden. De meeste ervan zijn opengesteld voor het grote publiek.

Het Gemeentepark en Park De Mik worden als park beheerd door de gemeente en hebben geen afgesloten natuurgebieden. Het Peerdsbos is eigendom van de provincie Antwerpen en wordt door haar beheerd. De Inslag en De Uitlegger worden beheerd door het Agentschap voor Natuur en

Bos (ANB) van de Vlaamse Gemeenschap. Al deze domeinen zijn vrij toegankelijk voor het publiek. Op verschillende plaatsen wordt onder meer in samenwerking met de plaatselijke afdeling van de vzw Natuurreservaten aan actief natuurbeheer gedaan.

Tenslotte zijn er nog het Groot en het Klein Schietveld, beide mili-taire domeinen. Het Klein Schietveld is grotendeels vrij toegankelijk, het Groot Schietveld is alleen te bezoeken onder begeleiding van en met toelating van de militaire overheid.

welkom in brasschaat

“Gemeente der parken, groen vakantieoord, fietsvriendelijke gemeente…”, allemaal verwij-zingen naar de aanwezigheid van veel groen en prettig wonen in Brasschaat.

00 − welkom in brasschaat

parkenen domeinen

Het domein dankt zijn naam aan de uitlegger (oude naam voor landmeter) die er vroeger woonde. Het maakte deel uit van het 440 ha grote privé-domein De Oude Gracht. Beide we-reldoorlogen drukten duidelijk hun stempel op het domein: bunkers, loopgraven, militaire spoorlijn…

In de jaren ‘20 besliste de eige-naar van De Oude Gracht de vele bunkers uit WO I met aarde te bedekken en te beplanten. De weggenomen aarde deed een vijver met inhammen ontstaan. In '83 werd De Uitlegger eigendom van de Vlaamse Gemeenschap. Het staat onder toezicht van de Houtvesterij van Antwerpen, gevestigd op het domein zelf in de voormalige villa Hens. In '92 werd domein De Oude Gracht uitgeroepen tot beschermd landschap.

U vindt in De Uitlegger heel wat exotische planten zoals bamboe en de hier veel voorkomende rododendron.

Maar we vinden er evengoed zeldzaam geworden struikenzoals de inlandse vogelkers. De Uitlegger biedt u een aange-name en rustgevende omgeving waarin u kan genieten van de verscheidenheid van bomen en sierheersters rond de vele waterpartijen.

Voor een begeleide rondwande-ling, die ongeveer 3 km lang is, kan u terecht bij toerisme Brasschaat.

historiek flora

b

a

cd

E19

4

5

a bredabaanb guyotdreefc sionkloosterlaand st-jobsesteenweg

02 − de uitlegger

de uitlegger

88ha

03de inslag −

'Inslag' of 'Inslaen', reeds ver-noemd rond 1600, verwijst naar de ontginning van het oorspron-kelijk heidegebied als akker- en weiland. Pas later werden grote delen bebost. Het domein vormde vroeger een groot aaneengesloten geheel met de omringende bossen. Tijdens beide wereldoorlogen werd grote schade aangericht. Bomen werden massaal gerooid voor de zichtbaarheid en het graven van schutterskuilen en loopgrachten.

In 1949 begon men de oorlogs-schade te herstellen met herbe-bossing. Het Anti-tankkanaal, aangelegd in 1937-38, loopt dwars door het domein.

Grove dennen en lorken bedek-ken ongeveer 40 procent van hetbos. Door recente aanplantingen zal in de toekomst het loofhout een nog belangrijkere rol spelen.

De grachten en poelen zijn belangrijke paaiplaatsen voor de gewone pad en de bruine kikker. Zwarte specht, havik, sperwer, buizerd en bosuil broeden in het domein. Reeën en vossen voelen zich hier ook thuis. Aan het anti- tankkanaal huizen oever- en watervogels, met wat geluk komt u een ijsvogel of blauwe reiger tegen. De Inslag is open voor het publiek van zonsopgang tot zonsondergang. Een deel van het domein is natuurgebied endus niet open voor publiek. Begeleid wandelen is mogelijkop eenvoudige aanvraag bij toerisme Brasschaat.

historiek flora

a bredabaanb bossaertstraatc kerkedreefd st-jobsesteenwegE19

4

5

b

a

c d

de inslag

147ha

De naam Micke is ouder dan die van Brecsgata (Brasschaat, 1267) en werd voor het eerst vermeld in 1251. In 1280 schonk Isabella van Breda de boerde-rijen Micke en Bremdonck (nu Peerdsbos) aan het Gasthuis van Antwerpen. In de 18de eeuw, onder Oostenrijks bewind, werd van delandelijke inrichting van onze streek werk gemaakt. Omdat de staat dit financieel niet alleen aankon, kregen rijke stadbewo-ners grote gebieden ter beschik-king om wegen aan te leggen, terreinen te ontginnen… Zo ontving Baron De Beelen-Berthoff in 1768 ongeveer 2262 ha heideland, gelegen in het noordoosten van Brasschaat. Een groot deel van het huidige Militaire Domein, Maria-ter-Heide, park de Mik en domein De Inslag behoorden hiertoe.

Al snel verkocht De Beelen grote stukken land om wegenaanleg in Brasschaat, onder meer de ver-binding naar Breda (Bredabaan), te financieren. Het eerste Kasteel op domein de Mik werd gebouwd door Stier d’Aertselaar in 1785. Het werd in 1871 door brand verwoest en twee jaar later weer opgebouwd. Deze jaartallen zijn duidelijk in de gevel te zien. De torenpoort met ophaalbrug is een replica van een stadspoort uit de Franse stad Bourges. Domein De Mik, zonder kasteel en de omliggende 8 ha bos, werd in 1949 eigendom van de gemeente Brasschaat.

de mik (37 ha)

historiek

a bredabaanb bossaertstraatc kerkedreefd st-jobsesteenweg

04 − de mik

E19

4

5

b

a

c

37ha

05de mik −

225 jaar. Al van bij de aanvang van de wandeling wordt u gecon-fronteerd met deze reuzen. U vindt hier een gemengd bos waar zowel eik als beuk en zwarte den te vinden is. Maar er vielen langzaamaan te veel open plekken; het teveel aan zonlicht verschroeit de schors van de beuken. Om dat tegen te gaan kregen de beuken een soort kous van jute.

De wandelweg loopt langs beide kanten van de parkvijver en voert u naar een merkwaardige beukenhaag waarvan de stam-men in elkaar vergroeid zijn.

De Mik is open voor het publiek van zonsopgang tot zonsonder-gang. Begeleid wandelen is mo-gelijk op eenvoudige aanvraag bij toerisme Brasschaat.

Op en rond de grote parkvijver leven een groot aantal watervo-gels zoals verschillende soorten eenden, ganzen, waterhoenen, meerkoeten, nijlganzen en eenkoppel prachtige zwarte zwanen. Het bos wordt bevolkt door vele zangvogels en kleine zoogdie-ren. De volledige rondwandeling is ongeveer 3 km lang.

flora

fauna

d

De Mik was ooit een beroemd arboretum. Het heeft nu nog steeds een grote variatie van boomsoorten en planten die door hun zeldzaamheid of door hun grote omvang en ouderdom absoluut de moeite waard zijn.

Uit een inventaris van 1950 blijkt dat toen al een groot aantal bo-men leeftijden hadden van 100 tot 175 jaar. Sommige bomen in De Mik zijn nu dus maar liefst

Begin 19de eeuw zocht de Nederlandse legerleiding naargebieden waar men de in Vlaanderen gelegerde troepenkon laten oefenen. De Brescaatsche Heide, gelegen tussen de garnizoenstedenAntwerpen en Breda werd per-fect bevonden. Zo vestigde het leger zich op 25 april 1820 op het Frederiksplein, op het einde van de huidige Garçondreef.Het Klein Schietveld werd in gebruik genomen in 1859.

Wie van een stukje ongerepte natuur houdt, moet dit gebied beslist een bezoek brengen. Met een beetje geluk kan u hier een ree uit het groen zien opduiken. U vindt ze vooral vroeg in de och-tend en bij valavond op openplekken.

Hier en daar, meestal op wat hoger gelegen stukjes terrein verraden uitwerpselen de aan-wezigheid van vossen. Het Klein Schietveld vormt samen met het gebied Grote Heide (tussen Essensteenweg en Bredabaan) en Het Groot Schietveld één van de grootste en indrukwekkendste aaneenge-sloten heide- en vennengebie-den van Vlaanderen.

Een beperkt gedeelte van dit prachtige domein is opengesteld voor het publiek. De rest is voor-behouden als militair domein maar wordt nog maar beperkt voor die doeleinden gebruikt.

historiek

puur natuur

a bredabaanb guyotdreefc sionkloosterlaand st-jobsesteenweg

06 − 't klein schietveld

't klein schietveld

E19

4

5

b

a

cd

840ha

07't groot schietveld −

Toen de Nederlandse Koning Willem in het begin van de19de eeuw besloot in de Brasschaatse Heide een oefen-veld voor kanonnen en bommen toe te laten, legde hij meteen de basis voor wat later het Kamp van Brasschaat zou worden. Het Schietveld en het nabij gelegen Centrum voor Studie en Proefnemingen speelden een belangrijke rol in het testen van allerlei wapentuig. Vandaag de dag is de militaire activiteit eerder beperkt.

Zes procent van de totale opper-vlakte bestaat uit water. Vooralvennen, ontstaan door opstu-wing van ondoorlaatbare lagen klei- en/of ijzerhoudend zand.Dankzij de relatieve rust en de minimale menselijke tussen-komst in het ecosysteem is er een voortdurende toename van fauna en flora. Waar geen bos is, vinden we nog heide en vandaag de dag meer en meer vergraste heide.In deze uitgestrekte woes-tenij leven leeft een aanzienlijkepopulatie adders (Vipera berus) en amfibieën (zoals rugstreep-pad, heidekikker en de levend-barende hagedis). Er komen zonnedauw, lavendelheide, dopheide, koningsvaren en moe-raswolfsklauw voor. In het Groot Schietveld komen naast alle gewone in totaal 34 beschermde plantensoorten voor.

Het Groot Schietveld is niet voor het grote publiek toegankelijk. Om een begeleid bezoek te reerveren vraagt u dit minstens 4 weken op voorhand aan bij de militaire overheid.

historiek flora

a bredabaanb st-jobsesteenweg

't groot schietveld

E19

4

5

b

a

1570ha

Het park van Brasschaat is ont-staan in de 18e eeuw, toen de Helhoeve omgebouwd werd tot een hof van plaisantie. Het lag ongeveer waar zich nu de vijvers met fonteinen voor het huidige kasteel bevinden. Het kasteel werd in 1872 ge-bouwd door Armand Reusens, burgemeester van Brasschaat. Hij verwierf het domein van zijn vader en diens voorganger Honoré Guyot. Onder Reusens vergrootte het domein van 1865 tot 1887 met 45 ha. Het Park was toen 116 ha groot. Armand Reusens stelde het park open voor het grote publiek. Na zijn overlijden komt het domein in handen van zijn neef Albert-Octave ’t Serclaes de Wommersom. In 1906 gaat het eigendomsrecht over naar een NV. In 1923 verkoopt de NV het kasteel aan Anne-Rose

Gremmingen, weduwe Georges Born. Zij koopt datzelfde jaar nog 40 ha grond bij over de Laarse beek (grondgebied Schoten) en in 1936 nogmaals 10 ha vlak bij de huidige E19.

In 1949 nam de gemeente Brasschaat het kasteel over. De totale oppervlakte van het park errond besloeg toen 169 ha waarvan 104 ha op grondgebied Brasschaat. Later werd ongeveer 20 ha afgenomen voor de aanleg van de straat Hemelakkers. Sinds 1978 wordt het do-mein deels beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos. Door hun toedoen wer-den meer dan 41.000 nieuwe bomen aangeplant: inlandse eik, moeraseik, beuk, es, tamme kastanje... Geen overbodige luxe: het bomenbestand telt exemplaren van 150 tot 200 jaar oud, sommige nog ouder.

gemeentepark(37 ha)

historiek

08 − gemeentepark

09gemeentepark −

▸ gevarieerde bossen▸ de Laarse beek: grens tussen Brasschaat en Schoten met zeer mooie meanders en een vistrap▸ vijftien kilometer dreven en wandel- wegen met een grote rijkdom aan bomen en planten▸ Sport: fitometer, zwembad, tennis, hockey, basket, voetbal, atletiek,minigolf,..▸ picknick▸ speelterreinen▸ dierenweide

In 2009 werd het park door de Vlaamse Gemeenschap erkend als waardevol erfgoedlandschap.

Niet alleen de vele sportmo-gelijkheden en het cultureel centrum zijn grote attractieve elementen van dit domein. Als je een wandeling maakt voorbij de Hemelhoeve en de brede asfaltwegen dan ontdek je dat dit park nog heel wat meer te bieden heeft naar bijvoorbeeld picknickplekjes, dierenweide, speeltuinen,…

gemeentepark(37 ha)

waardevol erfgoedlandschap

a bredabaanb miksebaanE19

4

5

ab

147ha

De naam Peerdsbos dook voor het eerst op in 1434 als Peertsbusch. Gelegen in zowel Brasschaat als Schoten is het Peerdsbos het oudste bekende wandelbos van de provincie Antwerpen. Het maakt deel uit van het domein Bremdonck, dat bestond uit akkers, weiden en bos; het werd in 1280 door Isabella van Breda geschonken aan het Gasthuis van Antwerpen. Het hele gebied werd in pacht gegeven en gezien de omvang zullen de pachtopbrengsten niet gering geweest zijn. Het domein voorzag dan ook in de noden van het Antwerpse Gasthuis. In de afgelopen eeuwen werden grote delen van het oorspron-kelijke domein verkocht en verkaveld, onder meer aan Van Havre en Reusens waardoor het huidige gemeentepark van Brasschaat tot stand kwam.

Momenteel blijft er nog ongeveer 148 ha aaneengesloten bos over, slechts onderbroken door enkele open plekjes en weiden.

Sinds 1935 wordt het domein voor 1 symbolische frank per jaar verhuurd aan de Stad Antwerpen onder voorwaarde dat het als recreatieoord voor het grote publiek opengesteld wordt.

Meer dan 70 procent van het Peerdsbos bestaat uit bos, voor-al zomereiken, maar ook berken en naaldbomen. Doorheen het bos stroomt de mooi meande-rende Laarse beek met een groot verval (2,8 m over 2 kilometer).Langs de oevers van de Laarse beek vindt u een schat aanplanten- en dierenleven.

historiek

a bredabaan

10 − 't peerdbos

't peerdsbos

b

a

cd

flora

E19

4

5

a

148ha

Wil u onze parkgemeente écht leren kennen? Koop dan onderstaande uitgaven bij toerisme Brasschaat:

▸ Brasschaat van heidegrond tot parkgemeente▸ Burgemeesters van Brasschaat in de 20ste eeuw ▸ Brasschaat, een park en een kasteel

Eveneens verkrijgbaar: 'De Rammelende Rally' van Suske en Wiske, waarin Brasschaats natuurschoon voorkomt.

Het kantoor werd geïntegreerd in het Vrijetijdsonthaal waar je alles over cultuur, sport en toerisme in Brasschaat te weten kunt komen

toerist

isch kantoor

Bredabaan 407 2930 Brasschaat

T: +32 (0)3 650 03 00F: 03 650 03 59

toerisme@brasschaat.bewww.vrijetijd-brasschaat.be

locatie

openingsuren

welke info?

Verantwoordelijke back-office: Leen HaentjensSchepen van Toerisme / voorzitter vzw Toerisme Brasschaat: Robert Van Deuren

ma di wo do vr za

09 - 12u

14 - 16u

▸ Toerisme ▸ Wandel- en fietsroutes ▸ Bewegwijzerde fietsroutes ▸ Begeleiders/natuurgidsen ▸ Erfgoed ▸ Kinderboerderij Mikerf ▸ Parken en bossen ▸ Musea ▸ Streekspecialiteiten ▸ Verkoop van streekbier

▸ Congresbedrijven ▸ Shopping ▸ Hotels ▸ Gastenkamers ▸ Eetgelegenheden ▸ Picknickmogelijkheden ▸ Speeltuinen ▸ Jeugdverblijfplaats ▸ Het Sprookjespad ▸ Het Golempad

12toeristisch kantoor −

†P

breda 40km

breda 40km

antwerpen 10kmgent 80kmbrussel 60 km

Mik

seba

an

Bred

abaa

n

exit 5

E19

N1

brasschaatcentrum

Toerisme BrasschaatBredabaan 407

plan

Toerisme BrasschaatBredabaan 407,

B-2930 Brasschaat +32 (0)3 650 03 00

toerisme@brasschaat.be www.vrijetijd-brasschaat.be