Verslag (net) Werkconferentie Nieuw West (net) Werkconferentie Nieuw West van community arts en...

Verslag (net) Werkconferentie Nieuw West van community arts en tijdelijke interventies

tot kunst in de openbare ruimte 12 november 2009, Villa Beehive, Slotervaart

Pagina 2 van 12 Gemeente Amsterdam Koers Nieuw West

2

Inhoudsopgave 1. Aanwezigen 2 2. Inleiding 3 3. Project Presentaties 3a. Cascoland 4 3b. Frederik Molenschot 5 4. Workshops 4a. workshop 1 7 4b. workshop 2 8 4c. workshop 3 10 5. Tot slot 12

1. Aanwezigen: Dasha van Amsterdam, Koers Nieuw West, Mattijs Arts, vormgever, Stoepkrijt, Fiona de Bel, Cascoland, Benjamin Benrakad, kunstenaar,

Tom Bergevoet, architect, Tom Bergevoet Architecture, Elgar Blitz, Carve, ontwerpen ingenieursbureau, Marjolijn Boterenbrood,

kunstenaar, Stichting Werkspoor, Jeannette Dekeukeleire, Art Kitchen, Iris Dik, adviseur Koers Nieuw West, Mirry van Doorn,

beleidsmedewerker Cultuur, Stadsdeel Slotervaart, Dorien Droog, Koers Nieuw West, Kenneth Echteld kunstenaar, Stijn Geljon,

participatiemedewerker Slotervaart Eigen Haard, Dick Glastra van Loon, Stichting Eigenwijks, Cathelijn Groot, medewerker sociaal Beheer

Rochdale, Cecil Gucek, Eigen Wijks, Marijke Hiemstra, Eigen Haard, Ton Hinse, Henk Hospers, Stadsdeel Slotervaart, Projectbureau

Stedelijke vernieuwing, Merijn de Jong, architect, Heren 5 architecten bv bna, Petra de Jong, Stadgenoot, Mira Kho, Koers Nieuw West,

Harmke Koning, vormgever, Renet Korthals Altes, ingenieur openbare ruimte Carve, Bert Kramer, Michiel Laernoes, Stadsdeel Slotervaart

Marloes van Loo, Stadsdeel Slotervaart, Projectbureau Stedelijke vernieuwing, Lieke Mensink, voorzitter Eigenwijks, Frederik Molenschot,

ontwerper, Harry Nuij, Projectsecretaris Bedrijfseenheid Gebiedsontwikkeling (oa kunst en cultuur) Stadgenoot, Kristien van den Oever,

Koers Nieuw West, Mirjam Pankras, wijkcoordinator SDK kwartier, Stadsdeel Slotervaart, Lotje Pasteuning, kunstadvies, Lizette Ploeg,

Stadsdeel Slotervaart, Yehudi van de Pol, Baobab Connections, Anne Ruijter, project-assisitent Delflandplein-/Staalmanpleinbuurt,

Stadsdeel Slotervaart, Projectbureau Stedelijke vernieuwing, Roel Schoenmakers, Cascoland, Bart Top, Sandra Trienekens, Hogeschool

van Amsterdam, Chris Veen, Marieke van Veen, vormgever, Marloes Vereecken, Bureau Twee, Elmo Vermijs, ontwerper Studio Elmo

Vermijs, Margreet van der Vlies, Atelier Habitat, Rufus de Vries, fotograaf, Mark Weeman, kunstenaar, Adelaart Weijdom, kunstenaar, Linda

Willemszoon, Femme Cacau, Geeske Wiarda, Femme Cacau, Maarten de Wolff, Beehive, Wouter van der Wulp, hoofd wijkmanagement,

Stadsdeel Slotervaart, Lo Woudstra , Far West


3

2. Inleiding Dit verslag geeft een indruk van de (net)werkconferentie in Slotervaart van 12 november 2009, waarbij de verbinding tussen creatieven, bewoners en beleidsmedewerkers van Stadsdeel Slotervaart en woningcorporaties op het gebied van kunst en cultuur, sociaal interimbeheer en stedelijke vernieuwing centraal staat. Mira Kho, intendant Kunst en Cultuur van Koers Nieuw West, heet de aanwezigen ook namens Stadsdeel Slotervaart welkom. Vandaag is het de tweede werkconferentie in een reeks van vier gebiedsgerichte bijeenkomsten. Na Bos en Lommer op 26 oktober vinden ook in Osdorp en Geuzenveld nog bijeenkomsten plaats. Op 23 juni jl. vond in Osdorp, in Garage Notweg, een grote werkconferentie plaats voor heel Nieuw West. Op deze inspirerende bijeenkomst kregen de organisatoren en deelnemers een goed beeld van de ‘state of the art’ op het gebied van kunst in stedelijke vernieuwing. Veel mensen die actief waren op dezelfde vierkante kilometer, en veelal ook op het gebied van kunst of cultuur, kenden elkaar nog niet. Tijdens deze ochtend staan de vier fietsen twee autotunnels onder de A10 in Overtoomse veld centraal. Deze onderdoorgangen zijn de entree van het stadsdeel voor iedereen die vanuit het centrum naar Slotervaart toekomt. Bewoners van het Stadsdeel gebruiken de tunnels dagelijks, maar ze worden niet als positief ervaren. Maarten de Wolff, een van de oprichters van Beehive, vertelt de aanwezigen kort iets over de locatie waar de conferentie plaatsvindt en wat Beehive doet. In samenwerking met Far West heeft Beehive in het voormalige uitvaartcentrum een inspirerende plek voor kunstenaars en creatieven, Villa Beehive, gemaakt. Bij de verbouwing en aankleding van het gebouw zijn de kunstenaars zelf betrokken, zoals bijvoorbeeld te zien is aan de grote witte gevel met bloemen aan de kant van het pleintje. Maarten geeft aan benieuwd te zijn wat er tijdens de bijeenkomst allemaal gaat gebeuren, want “ik stoor me al jaren aan de tunnels en ik hoop niet dat mensen het gevoel van de tunnels ook met Slotervaart associëren”. Namens Stadsdeel Slotervaart richt Lizette Ploeg het woord tot de zaal. Zij vertelt dat ze hoopt vandaag net zoveel ideeën en inspiratie op te doen als tijdens de eerste werkconferentie in juni, want toen heeft ze gezien dat er vele mogelijkheden zijn om dingen anders aan te pakken. Zij geeft aan dat de concrete “cases” voor de workshops vandaag de tunnels zijn, maar dat deze gebruikt kunnen worden om te praten over de rol van kunst bij stedelijke vernieuwing in het algemeen.


4

3. Projectpresentaties 3a. Cascoland Roel Schoenmakers is namens het internationale en multidisciplinaire netwerk Cascoland aanwezig om inspirerende voorbeeldprojecten te presenteren. Sinds kort heeft Cascoland zich ook in Nieuw West, in Villa Beehive gevestigd. Voordat Roel de presentatie begint, geeft hij aan dat de internationale projecten vanuit hun context moeten worden bezien. In Afrika of Azië is de komst van Cascoland bijvoorbeeld meestal de eerste artistieke impuls in een wijk. In Nederland en Nieuw West zijn al veel initiatieven –er wordt zelfs gesproken over community art moeheid-, waarvan Roel denkt dat ze versterkt kunnen worden als deze projecten van elkaars bestaan afweten en met elkaar samenwerken. Cascoland wil zich hiervoor vanuit Beehive gaan inspannen. Cascoland is begonnen met mobiele objecten tijdens Oerol. Het sleutelbegrip bij deze projecten is “activeren”. Cascoland plaatst geen objecten op zich, maar lokt ook betrokkenheid, interactiviteit uit. Hiermee geeft Cascoland aan dat, net als de publieke ruimte, het project toegankelijk moet zijn voor iedereen. De projecten zorgen vaak voor een bepaalde bewustwording: wat speelt er in de openbare ruimte, hoe verhoud je je tot deze ruimte en hoe kun je deze opeisen? In elk gebied, in elk land gelden andere regels in de publieke ruimte. Dit is een grote uitdaging voor de kunstenaars.

Roel Schoenmakers waarschuwt de aanwezigen dat kunstenaars eigenlijk nooit met een vooropgesteld plan in een wijk moet gaan werken. Doe research in de buurt en werk vanuit de context. Uiteraard is het wel van belang dat de kunstenaar zijn eigen bagage en ervaringen meeneemt om hier goed op in te kunnen spelen. Door deze twee factoren, verwacht Roel, ontstaan de mooiste en succesvolste interventies in de openbare ruimte. Vaak is de waarde van het sociale design, het proces, van de projecten van Cascoland groter dan de materiële, intrinsieke waarde van het ontwerp. Desalniettemin heeft het netwerk diverse prijzen gewonnen. Vanuit de zaal komen enthousiaste reacties op de presentatie van Roel Schoenmakers, maar er komen ook vragen. De eerste vraag is bijvoorbeeld hoe Cascoland in landen zoals Afrika aan de materialen komt. Benjamin Benrakad refereert hierbij aan het balkenproject in een township in Afrika. De kunstenaar deelde de balken van een kunstwerk uit aan de bewoners om deze vervolgens op vele verschillende manieren gebruikt terug te vinden in de township. Roel geeft aan dat er in Afrika andere omstandigheden gelden, waardoor je met een subsidie van €1000,00 al erg veel kan bereiken. Mattijs Arts vraagt zich af hoe Cascoland op de plekken terecht komt waar ze projecten hebben uitgevoerd. Roel vertelt dat dit altijd op uitnodiging gebeurt. Je hebt als kunstenaar ook het netwerk, de bestaande infrastructuur van je gastheer nodig. Dat is het startpunt van een project. Ergens op de bonnefooi naartoe gaan heeft geen zin.


5

Tot slot wordt er gevraagd hoe lang Cascoland in Nieuw West gaat blijven. De internationale projecten zullen doorgaan, maar leden van het netwerk wonen in Amsterdam. Zonder al precies te weten wat de komende jaren zal brengen is Nieuw West/ Villa Beehive een goede basisplek. 3b. Frederik Molenschot Ontwerper Frederik Molenschot neemt het publiek mee in zijn computer. Hij laat voorbeelden zien van projecten waaraan hij heeft gewerkt en vertelt daarbij over de keuzes waar hij voor stond en waarom hij bepaalde keuzes maakte. Hij gaat specifiek in op het project rondom kunsttoepassingen aan het nieuwe HVO/Qurido-gebouw (een instelling voor het bieden van opvang, woonbegeleiding en dagactiviteiten aan dak- en thuislozen) aan de Poeldijkstraat in Amsterdam Slotervaart. Een opdracht van Stadgenoot i.s.m. het AFK Matchingsfonds. Hij is gestart met een onderzoek in de buurt. Hij heeft de kleuren uit de straat, afbakeningen, bootjes, nissen, trappen etc. geïnventariseerd en daar als het ware een staalkaart voor het gebied van gemaakt. Vervolgens heeft hij ook de bewoners/ gebruikers van de opvang geënquêteerd. Opvallend was dat er, ondanks deze voor de respondenten lastige manier van ondervragen, behoorlijk wat enquêtes terugkwamen. De wensen en toekomstvisies van de bewoners waren niet realistisch (op elke hoek van de straat een kerk en een dokter bijvoorbeeld) maar Frederik heeft dit wel visueel in kaart gebracht. Ook heeft hij zelf ontwerpen voor de buurt gemaakt zonder zich aan een kader/ programma van eisen te houden. Deze ideeën prikkelden Stadsdeel Slotervaart om hem uit te nodigen voor een bij-opdracht, een tijdelijke muurschildering in de tunnel naast het gebouw.

Voor de muurschildering heeft Frederik de bewoners workshops laten volgens. Soms ging dit niet geheel vrijwillig en kregen de mensen twee euro om deel te nemen aan de workshop. Naar aanleiding van de tekeningen die tijdens de workshops zijn gemaakt, heeft Frederik uiteindelijk zelf het definitief ontwerp gemaakt en aangebracht. De deelnemende bewoners kregen wel een certificaat van deelname, waarmee ze mede-kunstenaar werden van het hele project. Ze voelden dat ook zo. Opvallend is dat de muurschildering in een jaar tijd nog nooit is vernield door graffiti. Tot slot laat Frederik de ontwerpen voor de Stagenootopdracht zien. Aan Noordgevel zichtbaar vanaf de A10 komen over de tien etages naamborden te hangen van (fictieve) bewoners van de dak- en thuislozenopvang. In het natuursteen bij de entrees in de Poeldijk- en Rijswijkstraat komt een ‘tatouage’: uitgelaserde ikonen van onder meer een boog die verschillende sleutels afschiet; geïnspireerd op zijn workshops met bewoners.


6

Door Mira Kho wordt opgemerkt dat, hoewel de presentaties van Cascoland en Frederik Molenschot wezenlijk anders zijn, er een duidelijk overeenkomst is in de manier van werken. Community art vraagt onderzoek in de buurt en tijd voor het project. Mattijs Arts vraagt Frederik of de bewoners zelf mee geschilderd hebben aan de uiteindelijke muurschildering. Volgens Mattijs zijn opdrachtgevers vaak pas geneigd een project als community art te zien als bewoners daadwerkelijk het eindproduct mee produceren. Frederik Molenschot vertelt dat hij een bewuste keuze heeft gemaakt om de schildering door professionals uit te laten voeren. Het werk moet namelijk wel van voldoende kwaliteit zijn. Het moet strak op de muur zitten, en daarvoor heb je ruime ervaring nodig..Roel Schoenmakers reageert hierop dat ook bij Cascoland de betrokkenheid van bewoners niet zozeer zit in het letterlijk inkleuren van een plaatje. Bewoners zijn inspiratie voor de kunstenaar, helpen bij het ontwikkelen van het concept. Volgens Frederik Molenschot en Roel Schoenmakers zijn deze manieren van betrokkenheid waardevoller dan de bewoners “een kunstje” te laten doen. Tot slot wordt er nog kort gesproken over de invloed van opdrachtgevers. Hoewel de kunstenaars autonoom zijn is het wel noodzakelijk om te werken in teams (bijvoorbeeld met woningbouwcorporaties, een stadsdeel etc) en ontstaat een gezamenlijk proces.


7

4. Workshops 4a. Workshop 1 Kristien van den Oever leidt de eerste workshop op de bovenverdieping van Villa Beehive. Het onderwerp van deze workshop is de vraag hoe “ownership” gecreëerd kan worden door betrokkenheid van bewoners bij de onderdoorgangen van de A10. Stijn Geljon van Eigen Haard antwoordt op de vraag wie de bewonersgroepen rondom de tunnels zijn, dat de formele partijen waar Eigen Haard mee te maken heeft de bewonerscommissies zijn. Deze commissies houden zich over het algemeen voornamelijk bezig met kleine ergernissen over troep in een gebouw. Hij zou graag meer betrokkenheid van deze formele partijen willen bij de buitenruimte in ruime zin.

Lieke Mensink, voorzitter van EigenWijks, geeft aan dat haar kinderen op jonge leeftijd nooit alleen door de tunneltjes mochten fietsen. Er is daar een gevoel van onveiligheid door onvoldoende verlichting en lage “plafonds”. Ze vertelt over de “vrije plakplaatsen” die onder de tunnel door het Stadsdeel zijn gecreëerd, maar die steeds vernield worden. Bewoners zijn daar niet blij mee, ze hebben zelf ook ideeën over wat wel en niet aantrekkelijk is in een tunnel. Er wordt een opmerking gemaakt over graffiti als verschijnsel van deze tijd; niet iets wat perse uitgebannen moet worden. Er zijn verschillende graffitispuiters: de kunstenaars en de vernielers. De kunstenaars zullen nooit over een kunstwerk van een ander spuiten, terwijl vernielers juist rottigheid lijken te willen uithalen. Ook graffiti heeft betekenis en kan verfraaiend werken, maar het mag niet altijd en overal. Overigens hoeft een kunstwerk in een tunnel niet 2-dimensionaal te zijn, zo wordt opgemerkt.


8

Sandra Trienekens merkt op dat het gevoel van onzekerheid in de tunnel veroorzaakt zou kunnen worden door het gebrek aan levendigheid. Zij vraagt zich af hoe dit gevoel opgeheven kan worden. In Heerlen, zo wordt opgemerkt, worden hangjongeren ’s nachts weggejaagd door klassieke muziek in tunneltjes. Mark Weeman vindt het interessant om de discussie naar een hoger plan te trekken. Hij stelt dat praten over “kleurtjes en lampjes” interessant is, maar voor deze brainstorm te beperkt. Door niet direct in te gaan op een specifieke klacht van bewoners, maar door iets anders in te brengen, kun je de oorzaak soms veel beter aanpakken of doen vergeten. Fiona de Bel en Marjolijn Boterenbrood reageren hier enthousiast op. Fiona ziet wel iets in een gebruiksfunctie, zoals een winkeltje, onder de tunnels. Want people in places, makes spaces. Marjolijn denkt voort op de verlichting en de Nederlandse kassentraditie. Waarom zouden de tunnels geen bakens van licht kunnen zijn die met elkaar in verbinding staan? Of een heerlijk geurende rozentuin? Hierbij merkt ze op dat het belangrijk is dat de eigenaren van de tunnels (betrek de verschillende partijen op tijd bij een project!) in een voorziening investeren die het gebruik en de verantwoordelijkheid losweekt bij bewoners/ ondernemers/ kunstenaars. De bereidheid om te pionieren als bloemenstal of patatkraam kan tenslotte ook gestuurd worden. Bovendien bestaan er kioskjes op bruggen. Michiel Laernoes durft ongeremd te denken en laat zich niet door praktische bezwaren hinderen als hij zich afvraagt of het niet beter zou zijn om over de A10 heen te gaan, in plaats van er onderdoor. Hierbij stelt Mark Weeman dat de probleemstelling die door beleidsmedewerkers wordt omschreven soms helemaal niet de echte probleemstelling is. Een kunstenaar kan door een jaar rond de plek te verblijven een heel andere probleemstelling onderzoeken en formuleren. Over het betrekken van bewoners wordt opgemerkt dat betrokkenheid niet hetzelfde is als bewoners vragen wat ze willen en dat uitvoeren. Bewoners kunnen zich namelijk niet voorstellen wat er allemaal mogelijk is. Ze kunnen door een kunstenaar uitgedaagd en verrast worden. De artistieke lat mag behoorlijk hoog gelegd worden is de opvatting. De term “bewoners” wordt echter als te breed ervaren. Mirry van Doorn geeft aan dat zij het als cultuurambtenaar belangrijk vindt dat en kunstproject boven het “welzijnsniveau” uitsteekt, en daarmee ook een artistiek aantrekkelijk project vormt. Ze vindt het prettig om te merken dat de aanwezige kunstenaars groot denken en “problemen” op een hoger plan brengen. Een kunstproject hoeft niet perse een kunstwerk voor de openbare ruimte voor de eeuwigheid op te leveren. Dit kan problemen opleveren met het onderhoudt e.d. Bij een goed tijdelijk project nemen de bewoners de ervaring hun hele leven mee. 4b. Workshop 2 Mira Kho begeleidt de tweede groep tijdens de workshop. De eerste vraag van Mira Kho is: wat is de functie van de tunnel? Het is voornamelijk een verbinding, een doorgang, vinden de aanwezigen. Men stelt dat het belangrijk is om het probleem met de tunnels te bepalen, om eerst de functie van de tunnels vast te kunnen stellen. Daarnaast is het belangrijk om te weten wie het probleemeigenaar is, de eindverantwoordelijke. Het eigendomsvraagstuk: alle tunnels zijn eigendom van de Rijkswaterstaat. Daarnaast wordt de A10 aangemerkt als een van de grootste ‘gebouwen’ van Amsterdam, omdat deze door de hele stad loopt. Het kan zijn dat er een overall plan gaat komen voor alle tunnels van de A10, dat is natuurlijk het mooiste. Met bijvoorbeeld gedichten erin, elk tunnel een ander gedicht, die je ook nog kan beluisteren. Het is dus belangrijk om Rijkswaterstaat in de plannen te betrekken. Er is een kunstenaar, Leonard van Munster (van het project Under Heaven in Bos en Lommer) die gesubsidieerd wordt door ondermeer Rijkswaterstaat om steeds een nieuw beeld in de tunnel voor elkaar te krijgen. Maarten de Wolff zegt dat niet alleen tunnels een probleem zijn, maar ook een stuk daar naartoe (dit geldt vooral voor Jan Evertsenstraat, waar hij dagelijks doorheen fietst). Het lijkt wel of de wereld na het


9

Mercatorplein ophoudt, je komt terecht in een niemandsland, en dan moet je nog een tunnel door die helemaal niet uitnodigend is. En dat moet veranderen. De wereld achter de tunnel moet voor de tunnel al worden aangekondigd. Een ander voorstel is de tunnels aan het centrum verbinden, zodat mensen verleid worden om richting de tunnels te lopen. Bijvoorbeeld door een beeldengalerij (foto’s, schilderijen, noem maar op, tussen Mercatorplein en die tunnel te maken, zodat er een verbinding komt met de stad. Een ander idee is om de Sloterplas al in de tunnel aan te kondigen. Het prachtige uitzicht vanaf de noordoever (waar de Jan Evertsenstraat op uitkomt) brengt veel nieuwe bezoekers van Nieuw West in beroering. Dat kan al in de tunnel worden aangekondigd. Op deze manier wordt de tunnel een doorgang naar de Sloterplas.

Mensen nieuwsgierig maken – mensen verleiden om de tunnel in te gaan. Er kan bijvoorbeeld bedrijvigheid plaats vinden. In mediterrane landen worden er juist in tunnels markten gehouden. Of een galerij waar mensen kunnen stoppen om iets te bekijken. Het voorstel met de gedichten is interessant, want dan moeten mensen stoppen om naar het gedicht te luisteren. En zo kunnen mensen elkaar in de tunnel ook ‘ontmoeten’. Verhaaltjes of gedichten in verschillende talen getekend op de muren van de tunnels, en dan misschien de koptelefoon om ernaar te kunnen luisteren, al is dit misschien niet hufterproof. Geur en licht zijn ook belangrijke elementen. Naast de invulling van de tunnels door kunstenaars moeten de tunnels gewoon worden opgeknapt – met verlichting, en misschien geluid, zodat het ook prettiger wordt om er doorheen te lopen, fietsen. Maarten de Wolff wil graag in de tunnel containers neerzetten waar creatieven gedurende een bepaalde periode aan de slag kunnen. Het is een experiment – een vorm van laboratorium. Het is interessant om te kijken hoe de aanwezigheid van deze containers het gebruik van de tunnel beïnvloedt. Komen er meer mensen, zijn de mensen dan nieuwsgierig en hoe wordt de tunnel ’s nachts gebruikt? In dit laboratorium hoeven natuurlijk niet alleen creatieven te zitten. Er kan een denktank van gevormd worden waar verschillende belangengroepen vertegenwoordigd zijn: bewoners, ontwikkelaars, stadsdelen.


10

Lizette Ploeg geeft aan dat ze een aantal tijdelijke oplossingen heeft gehoord, maar dat het moeilijk is om daar voldoende budget voor te krijgen vanuit het stadsdeel. In de plannen moet een duurzaam aspect zitten. Als reactie erop wordt voorgesteld om het eerste jaar van het laboratorium ook te gebruiken om naar de financiën voor het vervolgtraject te zoeken. 4c. Workshop 3 Iris Dik gaat met een aantal creatieven, vertegenwoordigers van bewoners en een woningcorporatie wandelen naar twee fietstunnels. Tijdens een voorstelrondje vertellen de aanwezigen wat hun ervaring met de tunnels is, persoonlijk en/of beroepsmatig. Voor Marloes Vereecken, eigenaar van Bureau Twee voor kunstprojecten in de openbare ruimte vormt de tunnel in de Jan Evertsenstraat een afscheiding tussen de stad en Nieuw West. Het zou mooi zijn als je door de ervaring in de tunnel met een fijner gevoel Nieuw West binnenrijdt. Dick Glastra van Loon, Eigenwijks, bewoner en opgegroeid in Nieuw West, is sinds zijn jeugd gewend aan de tunnels, ze zijn geen issue voor hem. In zijn jeugd – tijdens de aanleg van de ring en de tunnels, vond hij ze heel spannend; hij is toen eens van de A10 in aanbouw afgesprongen en heeft zijn arm gebroken. Professioneel heeft hij nu te maken met de tunnels vanwege een bewonersonderzoek ivm de herinrichting van het Rembrandtpark. De tunnels worden door bewoners niet als onveilig ervaren, maar ze hebben er ook geen band mee.

Linda Willemszoon, illustrator/ontwerper, ontwerpt uitvergrote bloemenprints voor in interieurs en aan gebouwen (o.a. de gevel van Villa Beehive). Het lijkt haar spannend om te zien wat er gebeurt als je licht, warmte en kleur in de tunnels brengt. Elmo Vermijs is architectonisch ontwerper. In het verleden maakte hij een werk als onderzoek naar het gebruik van een doorgangsruimte door mensen: twee ‘metro’gangen die zo smal waren dat voorbijgangers wel gedwongen waren om heel dicht langs elkaar te passeren. Zoiets zou je hier ook kunnen doen. Wat gebeurt er als de vorm dwingt tot contact? Ook mooi aan tunnels is dat je spannende dingen kan doen met de akoestiek, zoals geluid laten rondzingen. Of verbindingen leggen via geluid tussen de verschillende tunnels. Marieke van Veen, scenograaf voor onder andere Over ‘t IJ festival en VPRO, vindt het goed dat we naar de fysieke plek toegaan; vindt plekken heel belangrijk als uitgangspunt voor haar werk en wordt altijd uitgedaagd om iets met/op locatie te doen, ook door de tunnels. Cecil Gükçek, van Eigenwijks, werkt momenteel met Dick Glastra van Loon aan het onderzoek in Overtoomse veld ivm de herinrichting Rembrandtpark. De tunnels


11

worden niet als onveilig ervaren. Vanuit de Overtoomse Veld kant is er weinig betrokkenheid bij de tunnels. Vanuit de bewoners van de flats aan de Nachtwacht- en Staalmeesterlaan ie deze er wel. Deze bewoners zijn ook meer aangewezen op de tunnels, omdat ze deze nodig hebben om bij de winkels op het August Allebéplein te komen. Renet Korthals Altes is ingenieur openbare ruimte. Ze is eigenaar van bureau Carve dat speelterreinen voor kinderen ontwerpt, maar dan op een andere dan de gangbare manier – geen catalogusmateriaal. Carve is in opdracht van Stadsdeel Slotervaart een community playground aan het ontwerpen voor het Rembrandtpark. Carve werkt onderzoekend, waarbij ook de opdracht zelf wordt bevraagd: wat is eigenlijk een community playground en waar in Slotervaart bevindt zich de community die er gebruik van gaat maken? Vanuit deze opdracht is ze bezorgd over de toegang tot het park, die vanuit Slotervaart geblokkeerd wordt door de ring A10 en de tunnels. Als je bewoners in de buurtjes van Overtoomse Veld naar hun beleving van het park vraagt is de reactie vaak: welk park? Aan de kant van de Baarsjes bestaat dit probleem niet, daar zie je een veel vloeiender heen en weer beweging van en naar het park, om te sporten, spelen, BBQen etc. Carve zou de tunnels willen gebruiken voor een route voor bewoners naar het park die al begint in de verschillende buurtjes ‘achter de tunnels’ in Overtoomse Veld. Bert Kramer, architectonisch vormgever vindt het huidige gebrek aan identiteit van de tunnels te wijten aan het feit dat ze alleen een doorgangsfunctie hebben, en geen verblijfsfunctie. Wanneer je er kan verblijven krijgt iedere plek identiteit. Voor Frederik Molenschot, ontwerper openbare ruimte, hebben tunnels iets spannends, vanwege de beweging/snelheid die er altijd een rol speelt en vanwege de akoestiek. Deze eigenschappen: dynamiek en akoestiek zou je kunnen inzetten voor een interactief kunstwerk. Hoe kun je dit bereiken zonder daarbij vandalismegevoelige techniek te hoeven gebruiken?

Rufus de Vries is fotograaf en woont in de flat in de Waldorpstraat naast de fietstunnel. Hij heeft geen probleem met de tunnels, hij gebruikt ze en denkt er niet over na. Petra de Jong, gebiedsregisseur Sociaal Beheer van Stadgenoot, heeft ruime tijd gewoond en gewerkt in Nieuw West. Kunst doet iets met mensen, het prikkelt. Ze werkt vanuit Stadgenoot graag met kunstenaars samen voor projecten op het gebeid van community art en kunst in de openbare ruimte. Ze mist in het denken over de tunnels de speelsheid. Als kind vond ze het heerlijk om er in te rennen, te ballen, te roepen, te zingen. Als we altijd maar roepen dat ze onveilig zijn vergeten we dat aspect.


12

Margreet van der Vlies, architect van Atelier Habitat is de eerste 19 jaar van haar leven opgegroeid in Curaçao,. Daar zijn geen tunnels. Dus toe ze hier kwam verwachtte ze heel wat van de tunnels; er hangt een stigma van ‘eng’ en ‘spannend’ omheen. Met dat gevoel gaat ze nog altijd een tunnel in, maar er gebeurt nooit iets. In Overtoomse Veld komt dat volgens haar ook doordat de tunnels relatief breed en ondiep zijn. Margreet krijgt in tunnels wel altijd het gevoel dat haar vrije bewegingsruimte beperkt is, dat de situatie weinig beheersbaar is; dat ze ogen in haar voor- en achterhoofd tegelijk moet hebben. Wat dat betreft zou het mooi kunnen zijn om iets te doen met spiegels. Ook goed voor de akoestiek. Nog altijd als ze in een tunnel loopt of fietst, gaat ze lekker hard zingen. Hoe kan je zo’n plek activeren door publieksparticipatie? Is de vraag die Cascoland altijd stelt. Roel Schoenmakers wil er voor waken om de tunnels alleen maar te gaan versieren, en is blij met de gekozen interactieve aanpak. Schuilen voor een plensbui is in Nederland tot nu toe de fijnste en meest gezamenlijke ervaring die een tunnel te bieden heeft. Tijdens de wandeling komt het onderwerp straatcultuur ter sprake: Nederland mist deze in vergelijking met andere culturen en daardoor worden plekken als de tunnels niet actief gebruikt. In Kirgizië zijn winkeltjes in de tunnels, men ontmoet elkaar en het is er lekker warm, vertelt Roel Schoenmakers. Om die reden neemt men daar zelfs liever de tunnel dan de weg. Op Curaçao is tóch een soort tunnel vertelt Margreet van der Vlies, onder een viaduct van de snelweg. Daar is een actief gebruikt openbaar toilet met winkeltjes erbij. Men komt daar graag samen om te schuilen voor de zon. Rufus de Vries vertelt dat de bewoners van Overtoomse veld erg passief zijn en moeilijk te motiveren voor buurtactiviteiten. Een keer heeft hij een geslaagd buurtfeest georganiseerd op het grasveld langs de A10, maar zo’n initiatief krijgt geen vervolg. Bij een andere flat, waar geflyerd was, lukte het sowieso niet om de mensen bij het feest te betrekken. Bij de flat van Rufus lukte het wel omdat hij samen met een Marokkaanse buurman iedereen persoonlijk had uitgenodigd. Als je iets met de straat wilt doen moet je de mensen leren kennen. Ook de hangjongeren. Ze doen helemaal geen kwaad en als je hen leert kennen, kom je veel te weten over de buurt. Roel Schoenmakers beaamt dit. Zo gaat Cascoland ook altijd te werk: proberen om ‘vrienden’ te worden met degenen die het meest in de publieke ruimte aanwezig zijn. Verder worden door de aanwezigen de volgende opmerkingen gemaakt: Het park is prachtig, evenals de bomenlaan aan de Nachtwachtlaan, maar de ring en het scherm van de A10 schermen deze helemaal af. De buurtjes van Overtoomse Veld zijn rommelig. Deze moeten ook tot leven gebracht worden, geactiveerd worden. Onder de fietstunnel barst de groep los in gegil en gezang. De akoestiek valt tegen. 5. Tot slot Vanwege de uitloop van de workshops door het enthousiasme van de deelnemers is er geen tijd meer om de workshops uitgebreid plenair te bespreken. Mira sluit de bijeenkomst daarom af met de mededeling dat er een Tunnelvisie voor Nieuw West geschreven zal worden. De aanbevelingen die uit deze ochtend naar voren gekomen zijn vormen hiervoor het uitgangspunt. De visie zal tzt naar alle aanwezigen gemaild worden. Ze bedankt iedereen voor de actieve deelname.

Foto’s en tekst: Koers Nieuw West. Dorien Droog, Iris Dik, Kristien van den Oever, Dasha van Amsterdam, Frederik Molenschot

Verslag (net) Werkconferentie Nieuw West (net) Werkconferentie Nieuw West van community arts en...

Documents

Transcript of Verslag (net) Werkconferentie Nieuw West (net) Werkconferentie Nieuw West van community arts en...