Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans
-
Upload
in-voor-zorg -
Category
Documents
-
view
238 -
download
4
Transcript of Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans
![Page 1: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/1.jpg)
Langdurende Zorg:systeem vernieuwing is nodig
Jan Rotmans
27 Mei 2013
www.twitter.com/janrotmans
![Page 2: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/2.jpg)
We leven niet in tijdperk van verandering
maar in een verandering van tijdperken
![Page 3: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/3.jpg)
Kantelperiode
periode waarin heel veel tegelijk verandert
is zeldzaamheid in de geschiedenis
voorbeeld: eind 19de eeuw
moderniseringsproces fundament Nederland
onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale opbouw
![Page 4: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/4.jpg)
Kantelperiode
chaos, instabiliteit, turbulentie
=
dé kans om het anders te doen
![Page 5: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/5.jpg)
Indicaties voor Kantelperiode
-collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt
-chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid
-enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop
-geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht
-creatieve mensen breken door het systeem heen
-steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde
![Page 6: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/6.jpg)
Raad van State: Overgangsperiode
“ Nederland bevindt zich momenteel in een overgangssituatie
Crisis is niet van voorbijgaande aard, vergt structurele hervormingen
Verhouding tussen staat en samenleving zal duurzaam wijzigen
Voorkomen moet worden dat Nederland vastloopt in deze overgang
Cumulatie van veranderingen heeft gevolgen voor functies van staat
Nederland zal zich op deze vele veranderingen moeten instellen ”
![Page 7: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/7.jpg)
25 jaar
DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase
25 jaar
Transitie naar duurzame samenleving
Nieuw Paradigma
Nieuwe Instituties
Nieuwe Sturing
Kant
elpe
riode Oud Paradigma
Oude Instituties
Oude Sturing
Tijd
O
pbou
w v
an d
uurz
ame
sam
enle
ving
We zitten hier
![Page 8: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/8.jpg)
Paradigma Wisseling
oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld
exploitatiemodel co-operatiemodel
economisch rendement maatschap. rendement
lineaire processen kringlopen
waarde ontlenen waarde creëren
zelfredzaam samenredzaam
![Page 9: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/9.jpg)
Structuur Wisseling
oude structuur nieuwe structuur
verticaal horizontaal
hiërarchisch netwerken
top-down bottom-up
centraal decentraal
zuilen gemeenschappen
![Page 10: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/10.jpg)
Sturingswisseling
oude sturing nieuwe sturing
mono-actor sturing netwerksturing
controle, beheersing adaptief, anticipatief
zekerheid onzekerheid
simplexiteit complexiteit
regisseren faciliteren
![Page 11: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/11.jpg)
Samenleving kantelt
oude, verticale instituties lopen op hun einde
vakbonden, omroepen, kerken, milieuorganisaties, politieke partijen
nieuwe, horizontale verbanden ontstaan
gemeenschappen, coöperaties, sociale & fysieke netwerken
Opbouw en Afbraak
![Page 12: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/12.jpg)
Sluipende Revolutie
creatieve, innovatieve burgers breken uit systeem
commerciële grootbedrijven van de markt
bureaucratische grootbedrijven van de staat
beweging van onderop vanuit passie en inspiratie
glocalisering
![Page 13: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/13.jpg)
Samenleving kantelt
van:
verticaal naar horizontaal
centraal naar decentraal
top-down naar bottom-up
![Page 14: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/14.jpg)
Waar zien we die verandering?
energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam
voedsel van mondiaal, mechanisch naar regionaal duurzaam
bouw van aanbod & product naar vraag & dienst
zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht
![Page 15: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/15.jpg)
Transitie in de langdurende zorg
![Page 16: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/16.jpg)
Persistente probleem in gezondheidszorgZorgsysteem
structuur: specialisatie, bureaucratisch, technologischwijdvertakt, fijnmazig zorgregime, hiërarchisch
cultuur: sterke autonomie, grote autoriteit, rationeeldominantie artsen, gezagsgetrouw
werkwijze: aanbodgedreven, klacht georiënteerd, “kurieren am symptoom”
![Page 17: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/17.jpg)
Symptomen van persistente problematiek
stijgende kosten professional als productiemachine
verstarde zorgaanbieders beheerszieke structuren
over-gespecialiseerde, gefragmenteerde zorg
standaardisatie vs individualisering gesloten sector
‘afvalputje’ van de maatschappij
![Page 18: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/18.jpg)
Persistent probleem in langdurende zorg
dieperliggende mechanismen
angst, wantrouwen
mens als behandelbaar object
controle en beheersing
mechanisering
financiële afrekenbaarheid
![Page 19: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/19.jpg)
Persistente probleem in langdurende zorg
Systeem wisselwerking met Mens
beklemmend dociel, cliënt
controle, beheersing beperkte ruimte
efficiency, doelmatigheid neemt geen ruimte
regelzucht geen keuzevrijheid
![Page 20: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/20.jpg)
Perverse effecten Marktwerking
omzetmaximalisatie
winstuitkeringen fusiedrang
bureaucratie forse toename bv’s
stijging topinkomens productiequota
![Page 21: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/21.jpg)
Persistente probleem in langdurende zorg
mens en systeem zijn vervreemd van elkaar
verbroken verbindingen tussen:lichaam en geest
management en werkvloer
financiering en inhoud
gezondheid en welzijn, arbeid, sport
zorgverlener en verzorgde
40% van medewerkers overweegt zorg te verlaten!
![Page 22: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/22.jpg)
Kernprobleem in de Zorg
Systeemwaarden Menswaarden
doelmatigheid aandacht / tijd
efficiency vertrouwen
controle, beheersing ruimte
regelzucht keuzevrijheid
kosten / baten kwaliteit
![Page 23: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/23.jpg)
Verbroken Verbinding
relatie tussen zorgverlener en zorgvragervertrouwen, intimiteit, passie, aandacht, bezieling
is verworden tot
relatie tussen leverancier en cliëntkosten, doelmatigheid, budget, efficiency, afrekening
![Page 24: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/24.jpg)
Verbroken Verbinding
Systeem is belangrijker geworden dan Mens
vandaag is belangrijker morgen
cijfers belangrijker dan mensen
![Page 25: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/25.jpg)
Trends
decentralisatie
efficiencyslag
financieringsbundeling
zelfde fouten maken op gemeentelijke schaal met minder geld en mensen
![Page 26: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/26.jpg)
Opbouw / Afbraak
huidige zorgsysteem moet worden afgebroken
nieuw zorgsysteem moet worden opgebouwd
rondom nieuwe waarden:
welbevinden samenredzaamheid
vertrouwen menslievendheid
![Page 27: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/27.jpg)
Systeemvernieuwing is nodig
in de langdurende zorg
![Page 28: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/28.jpg)
28. Mai 2013
Transitieprogramma Langdurende Zorgministerie en
branche-organisaties
Vernieuwende praktijk-instellingen
vernieuwende denkers enopiniemakers
kennisorganisaties (programmabureau)
directeuren overleg
werkgroep Innovatie
30 vernieuwende Projecten
(2 Tranches)
Programma-team
Zorgkantoren
transitie-arena
![Page 29: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/29.jpg)
Visie op toekomst van Langdurende Zorg
Mensgericht
Economisch volhoudbaar
Maatschappelijk ingebed
![Page 30: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/30.jpg)
Mensgericht
heelheid van de mens als uitgangspunt
eigen leefomgeving staat centraal
kleinschalig
zorg is leven
weer in contact met elkaar
rust en ruimte aanbieden
regie in eigen handen
eigen budget
![Page 31: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/31.jpg)
Economisch Volhoudbaarzorg is een dienstverlening
betaalt voor al de geleverde diensten
eigen budget en eigen register
maatschappelijke zorgondernemingen
gezondheid schept waarde
preventie loont
stressbehandelaar, mental coach, persoonlijk adviseur
specialist onderaannemer van zorgregisseur
![Page 32: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/32.jpg)
Maatschappelijk Ingebed
creëert je eigen micro-systeem om je heen
je eigen verbanden
gemeenschappen schakel tussen micro- en macrosysteem
persoonlijk medisch assistent
maatschappelijke zorgondernemingen
zorgzaamheid is levenshouding van iedereen
zorg = welzijn = sport = arbeid = leefstijl
gezonde samenleving als basis
![Page 33: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/33.jpg)
Transitiepaden op weg naar visieZelfzorg
leren en groeien (onderwijs en opvoeding)versterking (in staat stellen en ondersteunen bij zelfredzaamheid)zorg in naaste (micro-) omgeving (door dierbaren, buddies, etc.)
Samenredzaamheidmensen (onder)steunen in sociale verbanden (familie, buren, vrienden, lotgenoten, etc)nieuwe beroepen (wijkverpleegkundigen 2.0, ervaringsdeskundigen, levensstijl adviseurs)
Professionele ruimteprofessionaliteit en collegialiteitsamenwerken (met andere disciplines)
![Page 34: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/34.jpg)
Transitie experimenten1. Assertive Community Treatment, Rotterdam
2. Smart Caring Community, Leeuwarden
3. Prinsenhof, Rotterdam
4. Palliatieve zorg, Midden Holland
5. Geriatrisch steunpunt Polderburen, Almere
6. Video netwerken Zorg
7. Wonen en welzijn op Maat
8. Buurtzorg
9. Case manager Dementie, Eindhoven
10. Ketenfinanciering, Noord Holland Noord
![Page 35: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/35.jpg)
Toenemend besef dat het anders moet
Notitie van VWS ‘Anders kijken naar Langdurige Zorg’
- AWBZ sluit niet meer aan bij huidige tijd
richt zich vooral op wat mensen niet meer kunnen
- Heroriëntatie van waarden
nieuwe waarden: welbevinden, samenredzaamheid vertrouwen, mensgerichtheid
- Uitgangspunten
positie burger; inclusieve samenleving; de-medicaliseren ruimte professional; herijk kwaliteitseisen; bekostig resultaat
![Page 36: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/36.jpg)
Uitgangspunten van Zorg 3.0
mensgericht
menslievend
vanuit eigen kracht
in eigen omgeving
samenredzaam
![Page 37: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/37.jpg)
Kanttekening bij Zorg 3.0
kwetsbare groep mensen hebben vangnet nodig
vanuit eigen kracht is dus begrensd door kwetsbaren
is dus grens aan zelfredzaamheid en samenredzaamheid
![Page 38: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/38.jpg)
Voorbeelden van Zorg 3.0
Buurtzorg
brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen
zelfsturende buurtzorgteams: verpleegkundigen ziekenverzorgenden
zorg op maat in buurt op basis van behoeften zorgvrager
integratie in netwerk van zorgvrager (gezin, vrienden, buurt)
platte, horizontale organisatie met nauwelijks managers
![Page 39: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/39.jpg)
Voorbeelden van Zorg 3.0
Brabantzorg
zorg inrichten vanuit de woon- en leefomgeving
inrichten vanuit het perspectief van de zorgvrager
dagbesteding en dagelijks activiteiten als basis
optimaal ondersteunen van zelf- en samenredzaamheid
maximale innovatieruimte voor medewerkers
![Page 40: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/40.jpg)
Voorbeelden van Zorg 3.0
Jeugdzorg
pro-actieve aanpak, desnoods op straat opzoeken
multi-disciplinair team: psychiater, verslavingsdeskundige, verpleegkundige en maatschappelijk werker
brede maatschappelijke ondersteuning:scholing, werk zoeken, vinden onderdak, behandeling verslaving, opbouwen sociaal netwerk
combinatie van verleiding, dwang en drang
vinden, boeien, binden
![Page 41: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/41.jpg)
Voorbeelden van Zorg 3.0
Zichtbare Schakel
wijkverpleegkundige voor een gezonde buurt
verbetert samenhang van zorg in wijken preventie, zorg, wonen en welzijn op wijkniveau beter verbinden
richt zich op kwetsbare groepen bij sociaal-economische en gezondheidsachterstanden
![Page 42: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/42.jpg)
Wat betekent dit nu voor
de langdurende zorg?
![Page 43: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/43.jpg)
Verandering nodig op 3 niveaus
Macro-levelzorgstelselbeleidAutonome ontwikkelingen
Meso-levelzorgverzekeraars,zorgaanbiederszorgvragers (patiëntenverenigingen)
Micro-level patiënteninnovatie-experimentenvernieuwende onderstroom
![Page 44: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/44.jpg)
Nieuw Innovatieprogramma
opvolgend programma van TPLZ
gericht op radicale vernieuwing voor zorg 3.0
portfolio aan experimenten voor langdurende zorg 3.0
opschaling van succesvolle experimenten
zoeken, leren en experimenteren
![Page 45: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/45.jpg)
Nieuwe Opleidingen
paradigmaverandering
multidisciplinair
vervaging cure en care
ingebed in woon-leefsituatie
zorgvraag is leidend
integraal en lokaal
samenredzaamheid
niet instellingsgericht opleiden, maar vanuit de patiënt
![Page 46: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/46.jpg)
Gemeenten zijn nog niet klaar
start in elke gemeente met experimenten zorg 3.0
jeugdzorg, ouderenzorg, wijk/buurtzorg
ontwikkel een perspectief voor komende 10 jaar
hoe ziet zorg 3.0 er uit in uw gemeente of organisatie?
faciliterende rol van de overheid
leggen van verbindingen tussen ‘het veld’ en de zorgvrager
![Page 47: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/47.jpg)
Anders Discours is nodig
discours zou niet zozeer moeten gaan
over de kosten en verdeling maar vooral
over de aard van de zorg
wat levert de zorg ons op?
![Page 48: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/48.jpg)
Verbinders zijn nodig
verbinders tussen het macro-, meso- en micro-niveau
tussen ‘het systeem’ en de mensen
tussen management en werkvloer
tussen financiering en inhoud
tussen zorg en welzijn, arbeid en sport
![Page 49: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/49.jpg)
Transitie = Machtsverschuiving
machtig zorgregime, met veel macht bij zorgverzekeraars
verschuiving van macht van verzekeraars naar patiënten
burgers, cliënten, patiënten ontwikkelen meer macht
burgers gaan een nieuw regime vormen
![Page 50: Veranderingen langdurige zorg: inspiratiespreker Jan Rotmans](https://reader034.fdocuments.nl/reader034/viewer/2022042715/5596e67a1a28ab623a8b4785/html5/thumbnails/50.jpg)
Conclusiessamenleving bevindt zich op een kantelpunt
glokaal, decentraal, horizontaal
fundamenteel andere langdurende zorg is noodzakelijk
structuur, cultuur, werkwijze
cultuur- en structuurverandering kosten decenniakun je niet opleggen of afdwingen
is geen militaire operatie volgens een spoorboekje
zoeken, leren, experimenteren