UNIVERSITEIT GENTlib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/459/492/RUG01-001459492... · 2011. 2. 19. ·...

UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2009 – 2010

De invloed van de Resource Dependency Theory op de overheid als subsidieverstrekker in de non-profit

sector

Onderzoek binnen het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media van de Vlaamse overheid

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master in de Bedrijfseconomie

Sam Voeten en Gaute Vannuten onder leiding van

Prof. dr. Johan Christiaens

PERMISSION

Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd

en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding.

Sam Voeten & Gaute Vannuten

Woord vooraf

Wij wensen in de eerste plaats prof. dr. Johan Christiaens te bedanken voor de

begeleiding en ondersteuning die hij ons aanbood tijdens de totstandkoming van

deze masterproef. Een speciale dankbetuiging gaat uit naar Elke Demeulenaere voor

haar inhoudelijke suggesties.

Voorts willen wij ook de agentschappen van het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport

en Media bedanken voor hun deelname aan het empirisch onderzoek. In het

bijzonder bedanken wij graag volgende personen: Gert Royen, Els Vanmol, Lieve

Claes, Stijn Coppens, Saskia Dierckx, Sofie Taghon, Erik Desmedt en Geert

Roelandts. Zonder hen zou er geen sprake zijn van deze masterproef.

i

Inhoudstafel

GEBRUIKTE AFKORTINGEN......................................................................... III

LIJST VAN DE TABELLEN ............................................................................. IV

LIJST VAN DE FIGUREN ................................................................................ V

INLEIDING .................................................................................................... 1

1. THEORIE.................................................................................................... 3

1.1 Non-profit organisaties ..................................................................................................... 3

1.2 De Three-Failures-Theory .................................................................................................. 5

1.3 Accountability onder invloed van het New Public Management ........................................ 9

1.4 Resource Dependency Theory ......................................................................................... 13

1.5 Neo Institutional Theory.................................................................................................. 16

1.6 Complementariteit tussen RDT en NIT ............................................................................. 19

1.7 Samenvatting en proposities ........................................................................................... 20

2. METHODOLOGIE ...................................................................................... 24

2.1 Onderzoeksopzet ............................................................................................................ 24

2.2 Theorie als uitgangspunt: de ex ante benadering ............................................................ 24

2.3 Empirie als leidraad: sensitizing concepts ........................................................................ 26

2.4 Een beperkte steekproef: de gevalstudie ......................................................................... 26

2.5 Gegevensverzameling ..................................................................................................... 27

2.6 Gegevensanalyse ............................................................................................................ 28

2.7 Kanttekeningen ............................................................................................................... 29

3. CASES ...................................................................................................... 31

3.1 Inleiding .......................................................................................................................... 31

3.2 IVA Bloso ......................................................................................................................... 34

3.2.1 Inleiding ................................................................................................. 34

3.2.2 Subsidiëring............................................................................................. 36

3.2.3 Financiële rapportering .............................................................................. 41

3.2.4 Toezicht .................................................................................................. 43

3.2.5 Sanctionering ........................................................................................... 45

3.2.6 Relatie subsidieverstrekker en NPO’s ............................................................ 46

3.3 Departement CJSM ......................................................................................................... 48

3.3.1 Inleiding ................................................................................................. 48

ii

3.3.2 Subsidiëring............................................................................................. 49


3.3.4 Toezicht .................................................................................................. 55

3.3.5 Sanctionering ........................................................................................... 56


3.4 IVA Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen .................................................. 58

3.4.1 Inleiding ................................................................................................. 58

3.4.2 Subsidiëring............................................................................................. 59


3.4.4 Toezicht .................................................................................................. 66

3.4.5 Sanctionering ........................................................................................... 68


4. ANALYSE ................................................................................................. 71

4.1 Inleiding .......................................................................................................................... 71

4.2 Propositie AB .................................................................................................................. 71

4.3 Propositie BC................................................................................................................... 72

4.4 Propositie CD .................................................................................................................. 74

ALGEMEEN BESLUIT .................................................................................... 75

BIBLIOGRAFIE .............................................................................................. I

BIJLAGEN ................................................................................................. XIII

iii

Gebruikte afkortingen

Art. Artikel

ASCW Agentschap voor Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen

AV Algemene Vergadering

Besl. Vl. Reg. Besluit Vlaamse Regering

BBB Beter Bestuurlijk Beleid

BO Basisopdrachten

CJSM Cultuur, Jeugd, Sport en Media

IAVA Interne Audit van de Vlaamse Administratie

IVArp Intern Verzelfstandigd Agentschap met rechtspersoonlijkheid

IVAzr Intern Verzelfstandigd Agentschap zonder rechtspersoonlijkheid

EVA Extern Verzelfstandigd Agentschap

FO Facultatieve opdrachten

LGJ Landelijk georganiseerde jeugdverenigingen

NIT Neo Institutional Theory

NPM New Public Management

NPO Non-profit organisatie

RDT Resource Dependency Theory

SCW Sociaal-cultureel volwassenenwerk

Vl. Dec. Vlaams Decreet

VOI Vlaamse Openbare Instelling

VTE Voltijds Equivalent

VWI Vlaamse Wetenschappelijke Instelling

iv

Lijst van de tabellen

Tabel 1 Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria voor sportfederaties ........ 38

Tabel 2 Subsidiëringbepalingen inzake personeelssubsidies voor sportfederaties ... 40

Tabel 3 Bijkomende eisen inzake financiële verslagen voor sportfederaties ........... 42

Tabel 4 Subsidiëringsvoorwaarden Participatiedecreet ....................................... 51

Tabel 5 Bijkomende eisen inzake financiële verslagen Participatiedecreet ............. 55

Tabel 6 Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria voor sociaal-cultureel

volwassenenwerk ............................................................................................ 60

Tabel 7 Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria voor landelijk georganiseerde

jeugdverenigingen ........................................................................................... 62

Tabel 8 Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria voor amateurkunsten ....... 63

v

Lijst van de figuren

Figuur 1 Structuur van het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media ........... 32

Figuur 2 Spelers op het sportveld ................................................................... 34

Figuur 3 Structuur van de afdeling Subsidiëring ................................................ 35

Figuur 4 Structuur van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media ............. 49

Figuur 5 Structuur van het Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen .... 58

1

Inleiding

De non-profit sector speelt in België op maatschappelijk vlak een belangrijke rol. Ze

werkt vaak samen met de overheid die haar van financiële middelen voorziet, terwijl

zij zelf een dienstverlenende functie bekleedt (Smith & Grønbjerg, 2006). Vele

auteurs, waaronder Van Hooland (2003) bestempelen de beide actoren als ‘partners’

(p. 57). Het bestuderen van de relatie tussen de overheid en de non-profit

organisaties (NPO’s) vormt daarom het zwaartepunt van deze masterproef.

De context waarin dit zal gebeuren is deze van de Resource Dependency Theory

(RDT). De RDT stelt dat organisaties afhankelijk zijn van hun omgeving, omdat deze

vaak middelen bezit die de organisatie zelf niet voor handen hebben. Het verkrijgen

van deze middelen impliceert dat er een interactie zal plaatsvinden, die verschillende

vormen kan aannemen. Non-profit organisaties zullen vaak conformeren aan de

eisen van de subsidieverstrekker, aangezien de financiële middelen die ze van de

overheid ontvangt vaak van levensnoodzakelijk belang zijn. Men noemt dit resource

dependence. Tegenover deze theorie plaatst dit onderzoek de Neo Institutional

Theory. Deze ziet de overheid niet zozeer als de bezitter van schaarse middelen,

maar als de entiteit die het wetgevend kader oplegt. De NPO’s moeten deze

regulering volgen en beginnen zo meer op elkaar te lijken. Men noemt dit fenomeen

coercive isomorphism.

Deze masterproef wil de invloed van de resource dependence en het coercive

isomorphism echter niet vanuit het perspectief van de non-profit organisatie

bestuderen, maar vanuit het oogpunt van de subsidieverstrekker. De overheid zal als

subsidieverstrekkende entiteit bepaalde eisen stellen aan de non-profit organisaties,

onder andere op vlak van financiële rapportering. Om enigszins controle te kunnen

behouden zal zij ook sanctioneringsinstrumenten ter beschikking hebben. Dit

onderzoek zal zich toespitsen op de wisselwerking tussen de financiële criteria en de

mogelijkheid tot sancties, met een specifieke aandacht die uitgaat naar de

afhankelijkheid van de overheid van de geleverde dienstverlening en het wettelijk

kader dat de contouren van haar bewegingsvrijheid aflijnt.

De centrale onderzoeksvraag van deze masterproef luidt dan ook als volgt: “Is het

voldoen aan bepaalde financiële criteria al dan niet van invloed op de sanctionering

die de subsidieverstrekkende overheid toepast ten aanzien van non-profit

organisaties?”. Het empirisch onderzoek, dat dient om deze centrale

2

onderzoeksvraag te beantwoorden, zal zich toespitsen op de subsidieverstrekkers

binnen het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM)1. Deze

onderzoeksvraag suggereert enkele deelvragen zoals: ‘In welke mate hecht de

subsidieverstrekker belang aan deze financiële criteria?’; ‘Hoe strikt zal de

subsidieverstrekker de sanctionering toepassen?’; ‘Waar ligt het machtscentrum

binnen de relatie tussen subsidieverstrekker en non-profit organisatie?’.

Om deze inleiding af te sluiten wordt in wat volgt de structuur van deze masterproef

uiteengezet. Het eerste hoofdstuk behandelt het theoretische gedeelte. Zowel de

Resource Dependency Theory als de Neo Institutional Theory worden uitgebreid

beschreven. Het theoretische luik eindigt met de onderzoeksproposities, die tijdens

de analyse van de resultaten als leidraad dienst doen.

De gehanteerde methodologie wordt beschreven in het tweede hoofdstuk. Er werd

geopteerd voor een exploratieve gevalstudie. Zowel de sterkten als de beperkingen

van het gekozen opzet worden behandeld. De gegevensverzameling voor dit

onderzoek is tweeledig: er wordt enerzijds op documentair onderzoek en anderzijds

op kwalitatieve interviews beroep gedaan.

In het derde hoofdstuk komt het empirische gedeelte aan bod. De cases worden er

uitvoerig onderzocht. De cases omvatten zoals vermeld de overheidsentiteiten die

binnen het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media als subsidieverstrekker

opereren2. Het gaat in casu om Bloso, het Departement CJSM en het Agentschap

voor Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen. Er wordt telkens eenzelfde

structuur gebruikt om zo de vergelijking tussen de cases eenvoudiger en

bevattelijker te maken.

Het vierde hoofdstuk omvat de gegevensanalyse. Men tracht in dit laatste hoofdstuk

de beide theorieën, de Resource Dependency Theory en de Neo Institutional Theory,

op multiparadigmatische wijze te toetsen aan de empirische resultaten. Met behulp

van voorbeelden tracht men zo de empirie aan de theorie te koppelen. Tot slot wordt

er nog een algemeen besluit geformuleerd met eventuele suggesties voor verder

onderzoek.

1 Het wil hiermee aanvullend werken op het onderzoek van Naert & Tack (2009). 2 Dit met uitzondering van het agentschap Kunsten en Erfgoed.

3

1. Theorie

In dit hoofdstuk zal op basis van de wetenschappelijke literatuur het onderhavig

onderzoek en de daarbij aansluitende probleemstelling theoretisch onderbouwd

worden. Eerst wordt het belang van de non-profit organisatie (NPO) in de huidige

maatschappelijke context bekeken. De eerste paragraaf definieert tevens de non-

profit organisatie. In de tweede paragraaf wordt er aandacht besteed aan de three-

failures-theory. Deze tracht het bestaan van de non-profit-sector en haar complexe

en wederzijdse relatie met de overheid te verklaren binnen een economische

context. Vervolgens wordt de invloed die het New Public Management uitoefent op

verschillende aandachtspunten voor de overheid, zoals accountability of

verantwoordingsplicht, onder de loep genomen. Deze hernieuwde aandacht zet de

overheid er onder andere toe aan bepaalde financiële criteria op te leggen aan NPO’s

en ze eventueel te sanctioneren indien zij hieraan niet voldoen. In de vierde en vijfde

paragraaf worden twee theorieën aangehaald die een theoretisch kader bieden om

de aanwezigheid van financiële criteria in de relatie tussen beide actoren te

analyseren. Eerst wordt er gekeken naar de Resource dependency Theory (RDT), die

vooral focust op strategische motieven en rationeel handelen. Daarna komt de Neo

Institutional Theory (NIT) aan bod. Deze legt meer de nadruk op de invloed van

instituties en de zogenaamde logic of appropriateness. In het laatste deel wordt het

theoretische hoofdstuk samengevat en worden de onderzoeksproposities

voorgesteld.

1.1 NON-PROFIT ORGANISATIES

Het belang van de non-profit sector mag niet onderschat worden. Zo stellen Boris &

Steuerle (2006) dat ‘nonprofits play a variety of social, economic, and political roles

in society. They provide services, as well as educate, advocate, and engage people in

social and civic life. […] The nonprofit sector influences our lives in so many ways’ (p.

66). Ook in België speelt de non-profit sector een belangrijke, maatschappelijke rol

(Herzlinger, 1999:2). Heel wat personen zijn dan ook actief binnen het non-profit

gebeuren. Uit onderzoek van Anheier & Salamon (2006) blijkt het aantal

arbeidskrachten binnen de non-profit sector in België, zowel betaald als vrijwillig, op

maar liefst 10,9 % van de economisch actieve populatie te liggen. België staat

hiermee op de tweede plaats van alle onderzochte landen, net na Nederland maar

voor landen als Japan, Italië, Zweden en Frankrijk.

4

Het citaat van Boris & Steuerle toont aan dat non-profit organisaties heel wat

verschillende functies vervullen. NPO’s werken daarbij frequent samen met de

overheid (Douglas, 2001). Men verwacht namelijk dat NPO’s vaak beter geplaatst

zijn om bepaalde, waardevolle diensten te vervullen (Smith & Grønbjerg, 2006:221),

omwille van verscheidene redenen zoals de betere plaatsing van de NPO in het

desbetreffende domein en de bekommernis dat de overheid niet alles zelf in handen

dient te nemen (zie ook de three-failures-theory, infra). Op deze manier wordt de

NPO een dienstverlener en dus belangrijk voor het publieke beleid (Hansmann,

1987:27). De bovenstaande auteurs, zoals onder meer Smith & Grønbjerg (2006),

pleiten er daarom voor om NPO’s en overheid niet als tegengestelden te zien, maar

als complementaire actoren3 - Van Hooland (2003:57) spreekt over ‘partners’ –

binnen dezelfde maatschappelijke domeinen (cf. Salamon, 2003:11). Deze trend, die

ook een toename naar meer samenwerking kan impliceren, komt trouwens meer en

meer voor. Clemens (2006:217) stelt immers dat ‘non-profit organizations become

even more entwined in the governance and provision of public services’.

Binnen de huidige literatuur bestaat er volgens Steinberg & Powell (2006) in zekere

zin discussie over een geijkte definitie van een non-profit organisatie. Ook Anheier &

Salamon (2006) merken op dat er momenteel geen consensus bestaat over de aard,

samenstelling, reikwijdte of de verzameling van instituties die deel uitmaken van de

non-profit sector (p. 91). Voorts wijzen ze erop dat er duidelijk internationale

verschillen zijn en meerdere concepten bestaan die erop van toepassing zijn. Het is

trouwens niet evident om een universele definitie te hanteren die heel wat

verschillende organisaties moet dekken, gaande van ziekenhuizen tot moskeeën

(Steinberg & Gray: 1993:298). Toch moet men ook benadrukken dat er heel wat

gemeenschappelijke kenmerken zijn die gelieerd kunnen worden aan een NPO.

Steinberg & Powell (2006) doen zelf een beroep op Hansmann (1980), trendsetter op

dit gebied. Een NPO kan men onderscheiden (1) doordat het voor de organisatie

onmogelijk is het (potentiële) financiële surplus te verdelen naar hen die de

organisatorische middelen beheren (i.e. geen winstverdeling) en dit omwille van

externe regelgeving of de eigen beheersstructuur. Steinberg & Gray (1993)

omkaderen dit als de nondistribution constraint. Anheier & Salamon voegen daar aan

3 Dit noemt men het zogenaamde demand-supply model.

5

toe dat een NPO (2) in zekere mate georganiseerd (geïnstitutionaliseerd) is, (3)

privaat, (4) zelfbesturend4 en (5) niet verplicht.

1.2 DE THREE-FAILURES-THEORY

Dit onderzoek zal non-profit organisaties en hun relatie met de overheid vanuit een

economisch perspectief bekijken. Hoewel de non-profit sector vanuit verschillende

disciplines kan benaderd worden is dit perspectief voor de hand liggend gezien NPO’s

net als andere actoren middelen gebruiken die schaars zijn (Steinberg, 2006:117).

Wanneer men focust op transacties van middelen tussen de overheid en NPO’s rijst

de vraag waarom er schaarse middelen naar de non-profit sector vloeien, of

kortweg, wat de rol en bestaansreden is van deze sector. Om een antwoord te geven

op deze vraag wordt de three-failures-theory aangehaald, een brede stroming in de

literatuur die de rol van NPO’s in de economie tracht te verklaren.

Weisbrod: markten overheidsfalen

Weisbrods werk uit 1975 vormt een eerste verklaring waarom bepaalde taken door

NPO’s worden vervuld. De auteur argumenteert dat de vruchtbare rol van NPO’s

voortkomt uit het falen van het klassieke marktmechanisme enerzijds en het falen

van de overheid anderzijds. Hij merkt op dat de verdeling van bepaalde goederen

door de markt gekenmerkt wordt door inefficiënties (Steinberg, 2006:119), omdat

deze goederen ondeelbaar zijn of omdat er sprake is van non-rivaliteit of non-

exclusiviteit. (De Clercq, 2006:342-3). Traditioneel werd er verondersteld dat dit

marktfalen werd opgevangen door de overheid, maar in de realiteit blijkt dat heel

wat collectieve goederen worden aangeboden door NPO’s. Weisbrod verklaart dit

door de vrijheid die NPO’s genieten ten opzichte van de overheid. Waar de overheid

gebonden is aan regels en de wil van de meerderheid, stond het de non-profit sector

vrij te reageren op de vraag naar bepaalde goederen en diensten (Steinberg,

2006:122-3). Deze combinatie van een falende markt en overheid vormt een eerste

belangrijke stroming binnen de three-failures-theory verzameling.

Hansmann: contract failure

In 1980 vulde Hansmann Weisbrods werk verder aan met het contract failure

concept, een bijkomende vorm van marktfalen veroorzaakt door een gebrek aan

informatie. Een tekort aan informatie kan ontstaan doordat de omstandigheden van

de transactie of de aard van een product of een dienst de vragende partij (i.e. de

4 Zie ook Pfeffer & Salancik (1978): ‘The boundary is where the discretion of the organization to control an activity is less than the discretion of another organization or individual to control that activity.’

6

klant) niet toelaat een accuraat beeld te vormen van de kwantiteit of de kwaliteit van

het geleverde goed.

Neem bijvoorbeeld een gift aan een organisatie die daklozen onderdak geeft. De

persoon of de instelling die betaalt, heeft niet noodzakelijk zicht op het genot van de

consument, de dakloze. De klant verschilt in zulke transacties van de consument,

zodat de eigenlijke gebruiker niet voldoende betrokken is bij de ruil. In deze situatie

bestaat het risico dat het eigenbelang van de consument ondervertegenwoordigd

wordt omdat deze zelf niet rechtstreeks de voorwaarden van het genot kan bepalen.

Daarnaast kunnen consumenten de ruil niet evalueren omdat ze onvoldoende kennis

hebben over het geleverde goed. Vele medische ingrepen bijvoorbeeld gaan de

kennis van de patiënten te boven. Ze kunnen vaak niet weten of de tegenprestatie

volledig voldoet aan de afgesproken ruil. De aard van het goed laat met andere

woorden niet toe om de transactie te evalueren. In zulke omstandigheden, waarbij er

een informatietekort bestaat, hebben for-profit organisaties zowel het motief als de

kans om te profiteren van de consument. Om misbruiken te voorkomen en de

belangen aan de vraagzijde te beschermen worden de goederen daarom beter

verstrekt door actoren zonder winstmotief, zoals de overheid en NPO’s (Steinberg,

2006:121). Het is tevens deze informatie-asymmetrie die een belangrijke oorzaak

blijkt te zijn van de trend naar meer accountability (cf. infra).

Salamon: third-party government

Salamon (1995:34), die een derde deel van de three-failures-theory formuleerde,

stelt in zijn onderzoek vast dat de overheid vaak een belangrijke, zoniet de

belangrijkste donor is voor de non-profit sector. In bepaalde sectoren in de VS, zoals

gezondheidszorg, komt zelfs meer dan de helft van de werkingsmiddelen van de

overheid. De overheid levert met andere woorden niet alleen zelf collectieve

goederen, ze financiert ook vaak de voorziening ervan door NPO’s om redenen die

hierboven reeds werden aangehaald. In haar rol als financier speelt de overheid

middelen door aan private actoren om bepaalde maatschappelijke functies te

vervullen, waardoor er een uitgebreid systeem ontstaat dat Salamon als third-party

government omschrijft. Dit is een ruilsysteem waarbij de overheid de publieke

autoriteit en de controle over publieke middelen deelt met derden, zonder de teugels

helemaal uit handen te geven, maar met een substantiële discretie voor haar private

partners. NPO’s zijn daarbij uitstekende partners omdat hun motieven nauwer

7

aansluiten bij die van de overheid dan bij het winstmotief van for-profit organisaties

(Salamon, 1995:40-2).

Volgens Salamon volstaan de eerste twee theorieën uit de three-failures-theory

echter niet om het non-profit fenomeen en de relaties tussen NPO’s, de markt en de

overheid volledig te verklaren. Hij noteert dat beide theorieën slechts het falen van

de markt en de overheid verklaren, terwijl de non-profit sector niet meer dan een

aanvullende en secundaire rol krijgt toegewezen. Salamon schuift daarom een derde

theorie naar voor om Weisbrod en Hansmann aan te vullen. Hij vertrekt vanuit de

idee dat het veeleer NPO’s zijn die het marktfalen opvangen dan de overheid. De

voornaamste reden is volgens hem dat de transactiekosten bij overheidsoptreden

veel hoger liggen dan bij vrijwillige actie. De overheid is vaak een logge organisatie

die bemoeilijkt wordt door regels en meerderheden. NPO’s bieden daarom vaak een

eerste antwoord op falende markten. Binnen de Amerikaanse context haalde

Salamon reeds aan dat de samenwerking tussen de overheid en de non-profit sector

meerdere praktische voordelen opleverde. Tegenstrijdige politieke eisen, zoals

sociale voorzieningen en small government kunnen worden gecombineerd door

maatschappelijke dienstverlening met publieke fondsen te financieren, maar de

uitvoering ervan aan NPO’s over te laten. Private belanghebbenden in het veld

worden mee betrokken in de voorziening van collectieve goederen om een breed

draagvlak voor overheidsprogramma’s te creëren. Bovendien kan er een zekere

competitie in sociale voorzieningen worden gehandhaafd. Waar de eerste twee

auteurs in de eerste plaats de stap van de markt naar de overheid zetten, draait

Salamon het perspectief om en vertrekt hij vanuit de relatie tussen de markt en de

non-profit sector (Salamon, 1995:41-5).

Voluntary failures

Deze en andere voordelen van NPO’s vormen echter nog geen afdoende verklaring

voor de sturende bijdrage die de overheid levert. Om de rol van de overheid beter te

begrijpen introduceert Salamon vier tekortkomingen van de non-profit sector. Hij

formuleert vier voluntary failures waarbij de overheid op haar beurt het initiële

gedrag van NPO’s bijstuurt. Deze vier tekortkomingen - filantropische

ontoereikendheid, filantropisch particularisme, filantropisch paternalisme en

filantropisch amateurisme - vormen de laatste, belangrijke component van de three-

failures-theory en leggen de inherente link tussen de non-profit sector en de

overheid (Salamon, 1995:44).

8

De eerste en meest objectieve tekortkoming van de non-profit sector is filantropische

ontoereikendheid. NPO’s zijn vaak niet in staat om zoals de overheid zelf continu

voldoende middelen te verzamelen om een adequate dienstverlening te verschaffen.

Het probleem is tweevoudig. Enerzijds bestaat er free rider gedrag inzake het genot

van collectieve goederen. Door non-exclusiviteit kunnen niet-betalende gebruikers

moeilijk uitgesloten worden (De Clercq, 2009:35). De overheid heeft met dit

probleem niet te kampen vermits ze verplichte bijdragen of belastingen kan heffen.

Anderzijds kent de economische conjunctuur hoogtes en laagtes. Slechte

economische tijden zijn wat betreft middelenwerving vaak moeilijk te overbruggen

voor NPO’s5, en ook hiervan heeft de overheid minder last.

Het tweede probleem, filantropische particularisme, houdt in dat NPO’s zich vaak

focussen op bepaalde groepen in de maatschappij. Hoewel dit ook de sterkte is van

de sector – NPO’s kunnen op deze manier beter en sneller in spelen op problemen –

kan dit tevens leiden tot het verwaarlozen van bepaalde bevolkingsgroepen.

Filantropisch paternalisme op zijn beurt draait rond afhankelijkheid van private

middelen. Zolang de sector afhankelijk blijft van vrijwillige bijdragen kunnen die

broodheren bepalen wat NPO’s doen en wie hun activiteiten ten goede komen. Het

karakter van de non-profit sector wordt dan niet geschapen volgens de behoeften

van de maatschappij, maar naar de wensen van zij die de meeste middelen hebben.

Ten slotte haalt Salamon filantropisch amateurisme aan als een laatste grote

tekortkoming van de non-profit sector. Dit probleem ligt in de lijn van het

paternalisme waarmee de non-profit sector kampt. Veel NPO’s zijn afhankelijk van

vrijwilligers met een beperkte knowhow die zich inzetten op basis van moraliteit of

religiositeit, terwijl moderne behoeften eerder om een professionele aanpak vragen

(Salamon, 1995:45-8).

Gecombineerd vormen de drie theoretische componenten van de three-failures-

theory een complex proces van reacties tussen drie verschillende actoren: de markt,

de overheid en de non-profit sector. Er wordt echter niet van uitgegaan dat één van

deze actoren eerst komt en de andere twee hierop reageren. Steinberg merkt op dat

het proces een cirkel vormt waarbij iedere actor afwisselend op de reacties van zijn

buren reageert (Steinberg, 2006:127). Dit maakt de theorie tot een handig

5 Meer nog, de NPO’s gaan vaak kopje onder zonder financiële ruggensteun van de overheid.

9

instrument om de acties van NPO’s in een economische context te plaatsen en haar

relaties met de andere actoren te verklaren. Toch blijft de theorie onvolledig op

enkele belangrijke vlakken. Volgens Steinberg slaagt de theorie er niet in om

afdoende te verklaren hoe het aanbod van NPO’s tot stand komt en wordt er te veel

toegespitst op de economische rol van NPO’s. Deze laatste beperking houdt verband

met de nauwe focus op economische efficiënte, i.e. de beste mix van outputs in een

samenleving. De three-failures-theory is hoofdzakelijk een instrumentele verklaring

en negeert in belangrijke mate andere functies van NPO’s. Filantropisch amateurisme

mag dan economisch weinig efficiënt lijken, vanuit een sociologisch of politiek

perspectief is de identiteitsbeleving en het uitdragen van de boodschap van een

organisatie net zo belangrijk als haar (economische) output (Steinberg, 2006:127-

9).

Met de tekortkomingen van de three-failures-theory in het achterhoofd, kan aan de

hand van deze contextuele inzichten dieper ingegaan worden op de manier waarop

de overheid deze relatie probeert aan te sturen en hoe die manier van werken verder

kan worden verklaard. Een belangrijk aspect daarbij is het toegenomen belang dat

men hecht aan accountability, waarop in de volgende paragraaf wordt ingegaan.

1.3 ACCOUNTABILITY ONDER INVLOED VAN HET NEW PUBLIC MANAGEMENT

Het moge ondertussen duidelijk zijn dat de relatie tussen overheid en NPO’s geen

onaangeraakt onderzoeksonderwerp is. Binnen de huidige wetenschappelijke

literatuur focust men echter vooral op het perspectief van de subsidieontvanger, met

name de NPO. Het is echter evenzeer interessant om af te toetsen waarom de

overheid in haar relatie tot de NPO’s bepaalde zaken doet (en zich van andere zaken

onthoudt). Zij heeft immers nog steeds af te rekenen met het probleem van

accountability naar de bevolking toe.

Accountability of verantwoordingsplicht is een concept dat door enige vaagheid

omringd wordt. Niemand is tegen het begrip an sich – accountability is als het ware

een icoon voor goed bestuur – maar een heldere definitie is niet eenduidig te geven

(Bovens, 2005). Daarenboven komt nog dat het concept zeer recent terug is

opgedoken. Ook al dateert de origine van de term van een drietal decennia terug,

het is vooral onder invloed van het New Public Management6 (NPM) dat het concept

6 De grondleggers van het NPM zijn ongetwijfeld Osborne en Gaebler (1992) met hun boek ‘Reinventing Government’. De basisprincipes van het NPM werden vastgelegd door Hood (1991) in diens artikel ‘A Public Management For All Seasons?.

10

accountability opnieuw haar intrede maakt in het hedendaagse

managementsdenken. Het NPM is een filosofie die in de jaren ’80 haar opmars

maakte en een heuse moderniseringsgolf binnen de overheid op gang trok. De

aandacht voor een overheid die zich verantwoordt ten aanzien van haar burgers

werd terug aangescherpt. De World Bank Group (2000) beschrijft het NPM als:

“A management culture that emphasizes the centrality of the citizen or customer, as well as

accountability for results. It also suggests structural or organizational choices that promote decentralized control through a wide variety of alternative service delivery mechanisms,

including quasi-markets with public and private service providers competing for resources from policymakers and donors. NPM does not claim that government should stop performing

certain tasks […] It is about getting things done better.” 7

Van Hooland (2003) heeft het over de managerial state. De “nieuwe”, moderne

overheid interageert met de particuliere sector en daarbij is het afleggen van

verantwoording om het publieke vertrouwen te winnen én te behouden essentieel

(Sloan, 2008: 221). Brody (2001) heeft het over de primaire verantwoordelijkheid

van subsidieverstrekkers om NPO’s aan strikte accountability standaarden te houden.

We zien dit fenomeen ook terugkeren binnen de eigen Vlaamse context. In

publicaties met betrekking tot Beter Bestuurlijk Beleid (BBB), het

vernieuwingsproject uit 2006 dat de Vlaamse overheid slagvaardiger en

transparanter moe(s)t maken, wordt vaak verwezen naar NPM en accountability

(Vlaamse Regering, 2008):

“Het streven naar een beter bestuurlijk beleid kunnen we situeren in een meer algemene

tendens van het New Public Management (NPM). Dit NPM kunnen we omschrijven als de verzamelnaam voor het gedachtegoed dat ervan uitgaat dat de kwaliteit van de publieke

dienstverlening gebaat is bij heldere doelen en afspraken, bij duidelijke afspraken met betrekking tot verantwoordelijkheden, meetbare prestaties en het afleggen van

verantwoording.”

Wanneer de overheid dus een (economische) activiteit ontplooit, zal zij zich moeten

verantwoorden ten aanzien van haar burgers. Besteedt zij de activiteit uit aan NPO’s

en ondersteunt ze deze met behulp van publieke middelen, zal ze opnieuw moeten

kunnen garanderen dat ook NPO’s aan bepaalde accountability standaarden moeten

voldoen. Het is namelijk zo dat de overheid in de onmogelijkheid verkeert om haar

financiële middelen in de vorm van subsidies arbitrair toe te kennen. Integendeel, ze

heeft een bepaald regulatief kader nodig waarin ze voorwaarden stelt waaraan NPO’s

moeten voldoen. Zoals hierboven vermeld, heeft de NPO dikwijls een

7 The New Public Management and its Legacy – The World Bank Group (http://www.mh-lectures.co.uk/npm_2.htm)

11

informatievoordeel ten opzichte van haar subsidieverstrekker (Sloan, 2008). De

overheid moet deze asymmetrie trachten te counteren. Dat kan ze door specifieke

criteria aan NPO’s op te leggen. Beantwoordt de NPO vervolgens niet aan de criteria,

dan kan ze gesanctioneerd worden, bijvoorbeeld in de vorm van een beperking van

de toegewezen subsidies aan de organisatie. Men creëert zo een incentive om de

informatie-asymmetrie op te heffen. Het is dus de combinatie van de vigerende

regulering en de sanctiemogelijkheden die ervoor moeten zorgen dat meer

accountability kan worden nagestreefd.

Herzlinger (1999) heeft het in deze context bijvoorbeeld over sancties opleggen aan

organisaties die niet aan de overheidseisen voldoen (als onderdeel van haar DADS-

model) om de ‘sluier van geheimzinnigheid’ op te lichten en het vertrouwen ten

aanzien van donateurs én kiezers (de bevolking) te bevorderen. De auteur doelt op

boekhoudkundige maatstaven en rapportageverplichtingen naast andere niet-

financiële kwantitatieve prestatiecriteria8. Dit is logisch, stellen Anheier, Toepler &

Sololowski (1997). Door afhankelijkheid van overheidsfinanciering worden NPO’s

vaak verplicht om accounting- en rapporteringsprocedures van de overheid over te

nemen (p. 190). Verbruggen et al. (2010) hebben het over ‘an increased call for

accountability and financial transparancy’ (p. 2;20). Metcalfe & Richards (1987)

houden het algemener en benadrukken het belang van goede informatiesystemen

voor een accountable management dat de controle niet wil verliezen. Sanctionering

vinden we tot slot ook terug in de definitie van Chan (1999): ‘[…] When people are

accountable, they can be made to explain and justify their conduct, and their

behaviour can be scrutinised, judged and sanctioned by audiences’ (p. 253).

Concluderend kan men dus stellen dat niet enkel de overheid een

verantwoordingsplicht kent ten aanzien van haar burgers, maar ook de NPO’s een

vorm van accountability ondervinden die uiteindelijk kan resulteren in een

sanctionering. De twee zijn uiteraard onlosmakelijk verbonden9. Aan de andere kant

heeft de overheid evenwel diezelfde NPO’s ook nodig omwille van de hierboven

opgesomde redenen. Zal ze haar sanctionering wel (zo strikt) toepassen indien niet

alle criteria vervuld zijn? Hoe ver kan een overheid gaan in haar sanctionering

zonder het doodsvonnis van een NPO te tekenen?

8 Sloan (2008:221) heeft het over ‘meeting the requirements […] within the categories of financial transparency […]. 9 Men kan dit vergelijken met de principal-agent ketting: ‘kiezers-overheid-NPO’s’.

12

Dit onderzoek zal vanuit het oogpunt van de overheid als subsidieverstrekker

bestuderen in welke mate en met welk perspectief de overheid haar sanctionering op

NPO’s toepast. Onze onderzoeksvraag luidt als volgt:

“Is het voldoen aan bepaalde financiële criteria al dan niet van invloed op

de sanctionering die de subsidieverstrekkende overheid toepast ten aanzien

van non-profit organisaties?”

Hierboven stelde men dat het om een soort uitwisseling gaat. Het betreft een

wederzijdse relatie tussen NPO’s en de overheid waarbij middelen worden omgeruild

voor diensten. Dit is echter niet vrijblijvend, want onder druk van het NPM komt de

verantwoordingsvraag weer pertinent op de voorgrond. In dit geval neemt zij de

vorm aan van een sanctioneringsmechanisme. Deze onderzoeksvraag peilt dus naar

het evenwicht binnen de relatie tussen beide actoren. Het bestaande evenwicht kan

echter op diverse manieren verklaard worden. Men peilt dus in feite naar het

waarom of het dominante perspectief van “de overheid” (in casu: de

beleidsmakers binnen de relevante agentschappen) om bepaalde controlesystemen,

zoals een sanctionering op basis van financiële criteria, te gebruiken. In de hierop

volgende twee paragrafen worden twee theorieën aangehaald, de Resource

Dependency Theory (RDT) en de Neo Institutional Theory (NIT) die elk met hun

eigen argumenten en aannames de context en insteek van de wederzijdse relatie

tussen subsidieverstrekkende overheid en NPO trachten te verklaren.

Terwijl het onderzoek erop gericht is hierop een antwoord te formuleren, komt nog

een andere (deel)vraag aan de oppervlakte: “Geldt dit wel voor alle sectoren?”.

Uit onderzoek van Naert & Tack (2009) is gebleken dat binnen het domein van

Welzijn, Volksgezondheid en Gezin de relatie vrij evenwichtig verloopt, en dat er niet

zoveel aandacht wordt besteed aan het opvolgen van sanctionering. Binnen het

onderzoek wordt verondersteld dat dit komt door de moeilijke vervangbaarheid van

dit type NPO’s. Andere sectoren daarentegen zijn veel pluriformer en impliceren

meer keuzevrijheid voor de overheid. De sectoren met betrekking tot sport, jeugd,

cltuur en media bijvoorbeeld worden gekenmerkt door een hogere variatie aan

organisaties. Zal de wederzijdse relatie en de impact van een

sanctioneringsmogelijkheid hier verschillend zijn?

13

1.4 RESOURCE DEPENDENCY THEORY

In 1978 brachten Pfeffer en Salancik een theorie uit over sociale organisaties die net

als de three-failures-theory een open-systeem perspectief hanteerde. Dat betekent

dat de auteurs niet alleen in de interne keuken van organisaties geïnteresseerd

waren, maar ook in wat zich buiten de organisatie in de omgeving afspeelt.

Organisaties zijn immers geen geïsoleerde, maar open systemen. Ze interageren met

andere elementen in hun omgeving, zoals bijvoorbeeld hun donateuren en zijn

blootgesteld aan de eisen die de omgeving stelt. Om het gedrag van organisaties te

kunnen begrijpen is het met andere woorden belangrijk om de context of de

omgeving te kennen (Katz & Kahn, 1967: 16-9).

De RDT stelt dat organisaties effectief moeten zijn om te overleven. Dat betekent dat

ze de eisen van de verschillende belanghebbenden van wie ze steun en middelen

krijgen moeten kunnen beheersen. Pfeffer en Salancik (1978) leggen daarbij de

vinger op de wonde met hun werk ‘The external control of organizations’. Middelen

zijn de inputs die organisaties gebruiken om tot een bepaald resultaat te komen. Als

concept kunnen middelen breed worden geïnterpreteerd. Het kan zowel geld, status,

informatie, legitimiteit of iets anders zijn, zolang de organisatie deze zaken gebruikt

om goederen en diensten te produceren in de hoop een succesvol resultaat te

bekomen. In plaats van aan te nemen dat organisaties over de nodige middelen

beschikken, argumenteren de auteurs in het licht van het open-systeem perspectief

dat organisaties hiervoor afhankelijk zijn van hun omgeving. Daarenboven is het

aanbod van middelen beperkt en kan de omgeving gemakkelijk veranderen. RDT

gaat ervan uit dat de sleutel tot succes voor een organisatie het duurzaam

verwerven van middelen is (Pfeffer & Salancik, 1978: 2-3).

Deze afhankelijkheid heeft tot gevolg dat de organisatie zelf niet alle voorwaarden

kan controleren om bepaalde handelingen te stellen of bepaalde resultaten te

bereiken. Dit creëert onvoorspelbaarheid en onzekerheid voor de organisatie, kortom

risico’s die enkel kunnen verminderd worden door de eigen activiteiten af te

stemmen op die van anderen. Dit betekent dat de relatie tussen ruilende

organisaties wordt geherstructureerd om de uitwisseling te verzekeren en

transactiekosten te verminderen. Wanneer de overheid bijvoorbeeld subsidies

verstrekt aan NPO’s, dan vraagt ze deze organisaties de kosten te verantwoorden.

Dat kan leiden tot gedetailleerde regels inzake boekhouding, zodat de

subsidieverstrekker de controle snel en efficiënt kan uitvoeren.

14

Het coördineren van de uitwisselingsrelatie zorgt er echter voor dat de onderlinge

afhankelijkheid tussen de organisaties zal toenemen. De coördinerende organisaties

moeten immers nu nog meer rekening houden met de handelingen die ze ten

opzichte van elkaar stellen. Het is ook mogelijk dat de omgeving of andere

organisaties tegenprestaties zullen eisen, zoals het afleggen van verantwoording op

basis van financiële rapportering, in ruil voor middelen. De omgevingsafhankelijkheid

maakt externe beperkingen en controle van het gedrag van een organisatie niet

alleen mogelijk, maar ook zo goed als onvermijdbaar (Pfeffer & Salancik, 1978: 40-

3).

De logica die Pfeffer en Salancik (1978) scheppen is goed te combineren met de

inzichten van de three-failures-theory, in het bijzonder met het third party

government model dat Salamon naar voor schuift. De massaal toegenomen

overheidssteun aan NPO’s ziet Salamon als een duidelijk teken van de toegenomen

onderlinge afhankelijkheid tussen beide sectoren. NPO’s ontvangen steeds meer

middelen van de overheid en in ruil produceren ze bepaalde maatschappelijke

goederen en diensten die de behoeften van burgers vervullen. Dit is een redenering

die zich baseert op transacties van middelen en die zo coherent in het plaatje van de

RDT past (Salamon, 1995:33-34). De vraag blijft echter hoe deze relatie precies

wordt ingevuld door beide actoren. Salamon meent dat de overheid de dominante

actor is binnen deze ruilrelatie. Volgens de RDT hangt dit af van de mate waarin elke

actor afhankelijk is van de andere, met andere woorden, de mate van resource

dependence.

Volgens Pfeffer en Salancik zijn er drie factoren die de afhankelijkheid van de ene

organisatie ten opzichte van de andere bepalen. De eerste factor is het belang van

het uitgewisselde hulpmiddel, in casu meestal financiële middelen. Daarnaast is de

mate van controle over het toewijzen en het gebruik van de benodigde middelen ook

bepalend. Hierin bestaan verschillende gradaties. Eigendom is een eerste gradatie in

het controleren, maar de externe actor kan evengoed invloed uitoefenen doordat het

de toegang tot de middelen reguleert zonder eigenaar te zijn. De derde factor ten

slotte wordt gevormd door de aanwezigheid van alternatieve hulpbronnen of de mate

waarin de verstrekker het middel controleert. Dit is een kwestie van concentratie.

Wanneer slechts één of enkele organisaties de transacties omtrent een bepaald goed

controleert, dan neemt de afhankelijkheid toe voor de vragende organisatie (zie ook

Verbruggen et al., 2010:4). De auteurs definiëren afhankelijkheid als het product

15

van het belang van een gegeven input voor een organisatie en de mate waarin dit

gecontroleerd wordt door relatief weinig andere organisaties (Pfeffer & Salancik

1978, 51). Het is vaak zo dat NPO’s grotendeels op de hulpmiddelen van de overheid

zijn aangewezen, al was het maar om het hoofd boven water te houden. Andere

private middelen, zoals bijvoorbeeld lidgelden of sponsoring, zijn vaak ontoereikend.

Pfeffer en Salancik vullen echter aan dat vooraleer er sprake kan zijn van controle

van de ene organisatie over de andere er sprake moet zijn van asymmetrie in de

uitwisselingsrelatie. Asymmetrie wil zeggen dat de uitwisseling niet even belangrijk is

voor beide organisaties. Hierdoor komt de minder afhankelijke organisatie in een

machtspositie. Deze macht kan aangewend worden om het gedrag van de meer

afhankelijke organisatie te beïnvloeden of te beperken. Zo kunnen eisen omtrent

financiële rapportering samengaan met sancties van de subsidieverstrekker, wanneer

de subsidieontvanger niet of onvoldoende tegemoet komt aan deze eis. Door middel

van de sancties probeert de subsidieverstrekker invloed uit te oefenen en het gedrag

van de tegenpartij bij te sturen. Samengevat stelt RDT dat het potentieel van de ene

organisatie om de andere te beïnvloeden wordt bepaald door haar controle over

middelen die de andere organisatie nodig heeft en de afwezigheid van alternatieve

middelen of bronnen (Pfeffer & Salancik, 1978: 52-3).

De controle van één enkele organisatie kan zich echter over verschillende andere

organisaties tegelijkertijd uitstrekken wanneer de dominante actor over voldoende

schaarse middelen (in casu dus financiële steun) beschikt om relaties met

verschillende partners aan te knopen. De overheid is in deze in feite een zeer

geschikt voorbeeld. Zij kan bijvoorbeeld legitimiteit geven of op grote schaal

financiële middelen verstrekken. Via de wet of door een gemachtigd agentschap kan

de overheid algemene regels maken omtrent het bezit, het toewijzen en het gebruik

van middelen zodat het gedrag van een hele categorie van organisaties tegelijk

gecontroleerd kan worden (Pfeffer & Salancik, 1978: 51).

In het geval één enkele actor een netwerk van regels en organisaties wilt sturen

dient er echter nog een bijkomende machtsfactor in rekening gebracht te worden.

Pfeffer en Salancik identificeren deze factor als de samenhangendheid van een

sociaal systeem. Een sociaal systeem is een netwerk van organisaties die van elkaar

afhankelijk zijn, de mate van samenhangendheid zegt iets over hoe hard alle

elementen in het systeem met elkaar verbonden zijn. Zijn de verschillende

16

elementen nauw verbonden aan elkaar dan zal een verandering bij één element een

groter effect hebben op de andere elementen binnen het netwerk. Door algemene

regels te formuleren die van elke organisatie binnen een netwerk eenzelfde antwoord

vereisen, verhoogt de samenhangendheid van het hele netwerk en kan het netwerk

makkelijker worden bijgestuurd. Volgens Pfeffer en Salancik neemt de koppeling

tussen organisaties toe10 en dit is in de eerste plaats het gevolg van

overheidsoptreden (Pfeffer & Salancik, 1978: 69-70).

Deze laatste opmerking van Pfeffer en Salancik kan verbonden worden met de

toenemende aandacht voor verantwoording en de bestuurscultuur die verbonden is

aan het NPM kader. Als de overheid verantwoordelijkheid draagt naar haar burgers,

dan heeft ze er alle belang bij dat de subsidies aan NPO’s voor het vervullen van

maatschappelijke behoeften goed worden gebruikt. Het is in haar eigenbelang dat ze

een goed zicht heeft op NPO’s en op tijd bepaalde zaken kan bijsturen. RDT kan

daarom een verklaring vormen voor het invoeren van bepaalde regels die de

overheid in staat stellen haar relatie met NPO’s beter te beheersen. We zeggen wel

duidelijk kan, want dit hoeft nog niet te betekenen dat wettelijke regels en sancties

worden toegepast. Er bestaat immers de mogelijkheid dat de overheid te afhankelijk

is van NPO’s om de relatie te kunnen domineren, ondanks het feit dat er wel degelijk

regels bestaan die doen vermoeden dat de overheid subsidieontvangers controleert.

In de volgende paragraaf zal de Neo Institutional Theory (NIT) een ander licht op

deze relatie werpen.

1.5 NEO INSTITUTIONAL THEORY

De institutionele school kent een traditie van pakweg dertig jaar. Rond de dertigste

verjaardag van het institutionele perspectief op organisaties kon men een zekere

heropleving of ‘revitalisering’ aanschouwen (Greenwood et al., 2008: 1). Vanaf dit

moment kan men eigenlijk spreken van de zogenaamde neo-institutionele theorie

(NIT). De institutionele theorie kan beschouwd worden als de dominante benadering

om organisaties – zowel for-profits, NPO’s als overheden – te begrijpen. Zonder al te

diep in te gaan op de conceptuele divisies die men dikwijls naar voren schuift, is voor

10 Vanuit het concurrerende perspectief van de neo-institutionele theorie, dat in de volgende paragraaf behandeld wordt, ziet men een ander fenomeen, namelijk isomorfisme, dat gelijkaardige implicaties heeft (cf. infra).

17

dit onderzoek vooral het organisatorisch (of sociologisch) institutionalisme van

belang11.

Eén van de belangrijkste verklaringsfactoren van het gedrag van de overheid is de

zogenaamde institutionele context. Men heeft het dan over gerationaliseerde

mythes, oftewel in de samenleving geïnstitutionaliseerde en bijgevolg wijdverspreide

sociale ideeën die definiëren welk gedrag als rationeel bestempeld kan worden12.

Meyer & Rowan (1977) spreken in dit geval over voorschriften van geschikt gedrag.

Het kernwoord dat hierbij opduikt is isomorfisme: er ontstaat een

gemeenschappelijkheid in vorm en functie om zo legitimiteit te verwerven (Wooten &

Hoffman, 2008:132). Het zou in dit geval gaan om mimetische diffusie, waarbij de

overheid andermans acties kopieert omdat deze geacht worden rationeel te zijn of

om te vermijden dat men outdated of afwijkend lijkt (DiMaggio & Powell, 1983). Dit

leidt vaak tot homogenisering van organisaties, maar zeker niet uitsluitend.

Terwijl de overheidslogica tot meer accountability kan verklaard worden door middel

van mimetisch isomorfisme, is dit voor de NPO’s niet zozeer het geval. Zoals in de

vorige paragraaf werd aangehaald, gaat de RDT er vanuit dat organisaties adapteren

in functie van middelenverwerving. Cruciaal hier is dat het gaat om actief

keuzegedrag. De samenhangendheid van het systeem vergroot vervolgens indien

meer en meer organisaties voor het merendeel van hun middelen afhankelijk zijn

van de overheid. Aangezien de overheid algemene regels uitvaardigt, zullen de NPO’s

meer gelijkenissen vertonen. Tegenover de insteek van de RDT, plaatst de NIT het

concept van coercief isomorfisme. Terwijl de uitkomst dezelfde is, namelijk een

convergente evolutie tussen de verschillende NPO’s onder druk van een andere

organisatie waarvan zij afhankelijk zijn (in casu de overheid), is de ontologie van

beide – en ook de basis van dit onderzoek – fundamenteel verschillend.

In tegenstelling tot de veronderstelling dat de overheid als subsidieverstrekker

rationeel en gericht op efficiëntie handelt aangezien zij een belangrijke gatekeeper

van middelen is – het perspectief van de RDT – kan men dus anderzijds stellen dat

onder het mom van het NPM en de toegenomen aandacht voor accountability,

beleidsmakers de wetgeving en bijgevolg de sanctionering toepassen omdat dit nu

11 Men onderscheidt traditioneel drie scholen binnen het neo-institutionalisme: historisch institutionalisme, rational choice institutionalisme en sociologisch institutionalisme (Hall & Taylor, 1996:936). 12 Greenwood et al. (2008) definiëren instituties als volgt: ‘more-or-less taken-for-granted repetitive social behaviour that is underpinned by normative systems and cognitive understandings that give meaning to social exchange and thus enable self-reproducing social order’ (p. 4).

18

eenmaal in de wetgeving staat. Een door het NPM beïnvloede overheid verkrijgt door

het uitvoeren van deze acties op deze manier legitimiteit, ook wel sociale

aanvaarding genoemd. Het NPM wordt in dit opzicht geïnstitutionaliseerd door aan

haar principes veruitwendiging te geven via regulering. Of om het met de woorden

van Meyer & Rowan (1977:341) te zeggen: ‘social processes, obligations, or

actualities come to take on a rule-like status in social thought and action’.

Greenwood et al. (2008) merken op dat deze geïnstitutionaliseerde praktijken vaak

als vanzelfsprekend worden beschouwd, algemeen aanvaard zijn en resistentie

kennen ten aanzien van verandering.

Men verwijst hierbij vaak naar de zogenaamde logic of appropriateness. March &

Olson (2009: 3) beschrijven deze logic of appropriateness als volgt:

“The logic of appropriateness is a perspective on how human action is to be interpreted.

Action, policy making included, is seen as driven by rules of appropriate or exemplary behavior, organized into institutions.”

Regels worden dus gevolgd omdat ze beschouwd worden als legitiem. Geschikt

handelen zal dan inhouden dat men ageert op basis van geïnstitutionaliseerde

praktijken van de collectiviteit, in dit geval de overheid. March & Olsen (2009)

benadrukken dat de regel of actie die gedefinieerd is als geschikt niet per definitie

leidt tot technische efficiëntie of morele aanvaarding. Binnen het kader van ons

onderzoek, kan men via deze denkpiste stellen dat het NPM een zekere

geschiktheidslogica is geworden. Het betreft een administratieve filosofie die gevolgd

wordt omdat het accountability concept niet zozeer betrekking heeft op de outputs

van de overheid, maar wel op het gehanteerde gedrag van haar entiteiten (de

ambtenaren, agentschappen, etc.). Dit standpunt impliceert dus een andere houding

ten opzichte van het NPM. Waar de RDT het NPM zou zien als een logic of

consequence die haar uitwerking vindt in instrumenteel redeneren in het streven

naar performantie, zal de NIT het NPM benaderen als een gerationaliseerde mythe.

Het cruciale punt waar de NIT van de RDT verschilt, is dat zij verklaringskracht zoekt

bij andere beweegredenen die op deze manier de rationele verklaringen van de RDT

uitdagen. Het gaat dus niet om gecalculeerd eigenbelang en een roep om

(instrumentele) efficiëntie, maar om het verkrijgen van legitimiteit en de drang tot

overleven (March & Olsen, 2009). Het NPM wordt zo een gerationaliseerde mythe die

gehoor en bekrachtiging krijgt net omdat ze zo doordrongen is binnen de huidige

19

Westerse maatschappij, maar niet per se omwille van haar efficiëntiewinsten, haar

functionaliteit of rationele instelling.

1.6 COMPLEMENTARITEIT TUSSEN RDT EN NIT

Zoals hierboven duidelijk wordt, vertrekken beide theorieën – de Resource

Dependency Theory en de Neo Institutional Theory – van een uitdrukkelijk andere

insteek. Toch bestaat er binnen de literatuur een tendens om beide theorieën als

complementair te beschouwen. Termen zoals points of intersection, complementarity

en interfacing vindt men frequent terug in het verzamelwerk van Greenwood et al.

(bv. 2008: 8;28).

Zo heeft Oliver (1991) het over de complementariteit van de RDT en de NIT om

institutionele fenomenen beter te begrijpen. De auteur gaat er vanuit dat

organisaties niet onvoorwaardelijk conformeren aan de gerationaliseerde mythen en

regels van haar institutionele omgeving. Integendeel, op basis van de focus van de

RDT op de zogenaamde noncompliance in navolging van externe eisen (van de

omgeving) kan de NIT conceptueel aangevuld worden. De organisatie is in dit opzicht

wel in de mogelijkheid om strategische keuzes te maken en bijgevolg aan een

institutionele druk te weerstaan. In een recenter artikel (1997) bevestigt ze die

stelling door te claimen dat een organisatie zowel resource capital als institutional

capital nodig heeft om een houdbaar competitief voordeel te behouden. Merk op dat

Oliver, net als de grote meerderheid van de auteurs, zich focussen op de NPO’s – in

de context van dit onderzoek de subsidieontvangers – en niet op de overheid, die

optreedt als subsidieverstrekker.

In de vorige paragraaf werd tevens gesteld dat March & Olsons logic of

appropriateness afgezet kan worden tegen een logic of consequence. De eerste

verklaart gedrag vanuit regels, de tweede doet dit op basis van verwachtingen over

mogelijke gevolgen. Goldmann (2005) is het daar hoegenaamd niet mee eens. Hij

stelt dat beide logics verre van mutueel exclusief zijn. Integendeel, er vindt zelfs

heel wat overlapping plaats. Terwijl aanhangers van de logic of consequence de logic

of appropriateness klaarblijkelijk niet kunnen volgen, is het omgekeerde daarom niet

onjuist. Zij die handelen op basis van een logic of appropriateness, kunnen echter

nog wel steeds strategische belangen in acht nemen. Hierdoor zou men mogen

stellen dat het NPM en haar streven naar accountability eventueel geïnstalleerd is

vanuit een institutioneel perspectief – een wijd verspreid geloof in het

20

moderniseringsdenken van Osborne & Gaebler – maar dat beleidsmakers daarna nog

steeds rationeel kunnen handelen op basis van bepaalde rationele overwegingen.

Verbruggen et al. (2010) delen een gelijkaardige opinie. Zij stellen dat RDT en

coercief isomorfisme (NIT) beide impliceren dat de keuzes van organisaties

gelimiteerd worden door externe druk. Terwijl RDT de pressie benadrukt van hen die

de schaarse middelen bezitten, benadrukt NIT dat deze druk zijn origine kent in de

institutionele omgeving die de regels (i.e. wetgeving) opstelt. In het geval van NPO’s

zijn de beide loci van macht (op zijn minst gedeeltelijk) dezelfde, omdat de overheid

zowel de regelgevende institutie is als de actor die de belangrijke middelen beheert.

Op deze manier bieden beide theorieën een theoretische achtergrond voor het

conformerende gedrag van NPO’s ten aanzien van financiële rapportagewetgeving.

Het moge duidelijk wezen dat binnen de literatuur een relevante fractie bestaat die

de beide theorieën aan mekaar koppelen. In de laatste paragraaf van het theoretisch

hoofdstuk worden de proposities van dit onderzoek voorgesteld die het mogelijk

moeten maken een antwoord te formuleren op de onderzoeksvraag. Men vertrekt

initieel van de scheiding tussen de RDT en de NIT. Pas tijdens de analyse zal

bekeken worden of het complementaire model voldoende argumentering geeft om

voor de cases van dit onderzoek een valabele verklaring te zijn.

1.7 SAMENVATTING EN PROPOSITIES

In dit theoretisch kader werd dieper ingegaan op enkele heersende opvattingen ten

aanzien van de non-profit sector. De three-failures-theory legt de economische basis

voor de rol die NPO’s vandaag in onze samenleving spelen en stelt dat er een

toenemende samenwerking met de publieke sector bestaat. Daarnaast werden de

concepten accountability en NPM geïntroduceerd die in grote mate meebepalen wat

er van overheden verwacht wordt en die het belang van financiële criteria

onderschrijven. Met behulp van deze concepten wil dit onderzoek nagaan of de

relatie tussen de Vlaamse overheid en haar agentschappen en de NPO’s binnen het

beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media heeft geleid tot een poging om de

belangen van beide kanten op elkaar af te stemmen zoals de RDT voorspelt.

Om deze inzichten binnen het rationele kader van de RDT te plaatsen worden er

enkele proposities geformuleerd. De proposities bestaan uit samengestelde atomaire

proposities, die ofwel waar ofwel onwaar kunnen zijn. Samen vormen ze een keten

van gevolgtrekkingen die echter geen wetenschappelijke causaliteit impliceert, maar

21

vooral dient om de waarde van nieuwe inzichten te peilen. De RDT vanuit het

perspectief van de subsidieverstrekker is immers een weinig onderzocht onderwerp

waarbij verkennend onderzoek een meerwaarde kan betekenen voor verdere studies.

De eerste samengestelde propositie (AB) wil nagaan of de verleende subsidies aan

regelgeving rond financiële rapportering worden gekoppeld. Deze regels worden door

de overheid aan NPO’s opgelegd om de onzekerheid te counteren op het moment dat

ze publieke middelen aan derden toevertrouwen. Propositie A luidt: de overheid geeft

subsidies. Het tweede deel, propositie B, stelt: de NPO levert een financiële

rapportering. Samen vormen beide atomaire proposities een equivalentie.

A↔B: De overheid geeft subsidies, als en alleen als de NPO financiële

rapportering geeft.

Indien men er vanuit gaat dat dit inderdaad het geval is en de financiële rapportering

een effectieve subsidiëringsvoorwaarde is, dan is de volgende stap het koppelen van

gevolgen aan deze eis. Wanneer subsidieverstrekkers zich baseren op financiële

criteria om middelen te verstrekken aan NPO’s, dan neemt de afhankelijkheid toe.

Dit kadert zoals hierboven reeds besproken werd eveneens in de theorie van Pfeffer

en Salancik. RDT stelt immers dat het coördineren van transacties de afhankelijkheid

tussen actoren nog meer doet stijgen. Om de nieuwe afhankelijkheid te beheersen

kan de overheid sancties heffen indien NPO’s niet voldoen aan de regels omtrent

financiële rapportering. Een subsidievoorwaarde is één, maar er moet nadien ook de

mogelijkheid zijn de NPO te sanctioneren als ze verzaakt aan haar

rapportageverplichtingen. De tweede samengestelde propositie wil nagaan of de

overheid het gedrag van NPO’s wil controleren door sancties te verbinden aan de

financiële rapportering. Het eerste atomaire deel, B, bestaat uit een negatie van

propositie B: de NPO levert geen financiële rapportering. Het consequent in deze

gevolgtrekking noemen we C: de overheid kan sancties heffen.

¬B→C: Als de NPO geen financiële rapportering levert, dan kan de overheid

sancties heffen.

De vraag is echter hoe streng de overheid deze regels toepast. Het is immer niet zo

dat elke overtreding van wettelijke bepalingen automatisch tot actie van de overheid

leidt (de facto), ook al wordt dit zo voorgeschreven (de jure). De bevoegde instantie

moet ook in staat en bereid zijn om te sanctioneren. Men dient na te gaan wanneer

22

er sancties verbonden zijn aan een financiële rapportering en of deze wel

daadwerkelijk worden toegepast. De derde propositie, opnieuw een gevolgtrekking,

luidt als volgt:

C→D: Als de overheid sancties kan heffen, dan past de overheid de regels

strikt toe.

Een eerste mogelijkheid bestaat erin dat de subsidieverstrekker de regels en sancties

strikt toepast. Dit zou in de lijn liggen van de logic of consequence. Voorts kan dit

resource dependency impliceren waarbij de relatie tussen de overheid en de NPO’s

een asymmetrische afhankelijkheidsrelatie is. De subsidieverstrekker controleert dan

de relatie met de subsidieontvanger vanuit rationele overwegingen.

Een tweede mogelijkheid is dat de subsidieverstrekker geen strikte toepassing

maakt. Dit wil zeggen dat de regelgeving in de praktijk niet gebruikt of volledig

gevolgd wordt. Mogelijkerwijs impliceert het dat de wederzijdse afhankelijkheid

tussen de overheid en NPO’s in het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media

gebalanceerd is. Men spreekt in dit geval van resource interdependence. De

dienstverlening moet namelijk gegarandeerd blijven en men kan zich niet

permitteren bepaalde NPO’s virtueel failliet te laten gaan door sancties te heffen13.

Deze redenering blijft binnen de conceptuele demarcatielijnen van de RDT.

Deze tweede mogelijkheid kan echter ook betekenen dat de RDT, die de overheid en

de NPO’s als rationele actor beschouwt, geen geschikte theorie is om het gedrag van

de subsidieverstrekker te verklaren. Een alternatieve verklaring kan dan bij de NIT

liggen, die binnen de huidige onderzoekscontext stelt dat onder invloed van het NPM

deze instrumenten beschikbaar zijn gemaakt wegens de drang naar legitimiteit. De

overheid handelt dan volgens de logic of appropriateness. In de praktijk blijkt echter

dat deze instrumenten zelden worden gebruikt.

Deze laatste denkpiste kan ondanks eenzelfde uitkomst verschillende theoretische

logica’s onderschrijven. Bovendien valt het begrip ‘strikt toepassen’ ook op

verschillende manieren te interpreteren. Sancties kunnen doelbewust of onbedoeld

achterwege worden gelaten. In beide gevallen kan men niet meer spreken van een

strikte toepassing, maar gelden er verschillende theoretische kaders. Tenslotte kan

er ook sprake zijn van een verzoening tussen beide perspectieven, waarbij de

13 Dit is in de veronderstelling dat de sancties een financiële repercussie inhouden.

23

overheid vertrekt vanuit een geïnstitutionaliseerde context, maar evenwel nog steeds

rationeel kan handelen. Deze optie onderschrijft complementariteit tussen de RDT en

de NIT. Met deze proposities in het achterhoofd en de mogelijke verklaringsmodellen

volgt in het komende hoofdstuk het methodologische kader dat verder de bakens

van het onderzoek uitzet.

24

2. Methodologie

Dit onderzoek zal het gedrag van subsidieverstrekkers in de context van het

beleidsdomein CJSM onderzoeken aan de hand van een beschrijvende gevalstudie.

Het onderzoekt vertrekt daarbij van twee verschillende theoretische perspectieven,

met name de RDT en de NIT. Via de ex ante benadering van Andersen en Kragh

(2010) worden daarna de tegenstellingen tussen beide theorieën blootgesteld aan

empirische data afkomstig van kwalitatieve interviews en documentair onderzoek.

Het doel is het gedrag van subsidieverstrekkers beter in kaart te brengen en op basis

daarvan nieuwe theoretische inzichten te beschrijven als aanzet voor verdere

theorieverfijning en –opbouw. Er wordt geopteerd om dit methodologisch kader

bondig te beschrijven.

2.1 ONDERZOEKSOPZET

Vaak is de bestaande theorie of het voorgaande onderzoek over een bepaald

fenomeen onvolledig en kan omwille hiervan een verdere beschrijving een duidelijke

meerwaarde vormen (Hsieh & Shannon, 2005:1281). Dit onderzoek spitst zich toe

op het verstrekken van subsidies vanuit het perspectief van de subsidieverstrekker.

Dit perspectief werd nog maar zelden belicht aan de hand van de RDT. Door middel

van een explorerende gevalstudie zal dit onderzoek trachten het beeld van de

empirie kwalitatief verder aan te vullen en eveneens proberen nieuwe theoretische

inzichten te ontdekken (Naumes & Naumes, 1999:67). Het doel is niet om

generalisaties te formuleren of causale verbanden te testen, maar een aanzet voor

verdere theorieopbouw en –verfijning te verkennen (Baarda & De Goede, 1993:74).

De Resource Dependency Theory, de Neo Institutional Theory en het eerdere werk

van Naert & Tack (2009) vormen daarbij het kader dat dit onderzoek verder zal

bepalen.

2.2 THEORIE ALS UITGANGSPUNT: DE EX ANTE BENADERING

Wetenschappelijk onderzoek kan diverse vormen aannemen. Een belangrijk

onderscheid is er tussen deductief en inductief onderzoek. Deductief onderzoek

vertrekt vanuit de theorie, terwijl inductief onderzoek begint vanuit de empirie

(Billiet & Waege, 2003:33-5). Hoewel verschillende auteurs de voorkeur geven

zonder theoretische voorkennis te exploreren (Glasner & Straus, 1967; Eisenhardt,

1989; Denzin & Lincoln, 1998), wijst Suddaby erop dat zuiver inductief onderzoek

vaak leidt tot ongestructureerd onderzoek, een massa beschrijvende data en zelden

nieuwe inzichten oplevert (Suddaby, 2006:634). Bovendien zijn onderzoekers geen

25

ongeschreven blad en kan men de invloed van reeds verworven inzichten niet

uitsluiten (Andersen & Kragh, 2010:50).

In dit onderzoek wordt er echter gebruik gemaakt van twee theorieën die ontologisch

van elkaar verschillen en zich op fundamenteel andere logica’s baseren. Dit

uitgangspunt valt onder de ex ante approach van Andersen en Kragh (2010). Deze

benadering baseert zich op een postmodernistische definitie van theorie en maakt

daarnaast gebruik van extrapolatie. Dit laatste is een proces waarbij concepten en

theorieën worden ontwikkeld en aangepast door ze bloot te stellen aan alternatieve

theoretische perspectieven, zoals de RDT en de NIT, met divergerende verklarende

mogelijkheden. De theorieën worden daarbij postmodernistisch opgevat als

metaforen of taalspellen die een welbepaald wetenschappelijk discours beschrijven

met specifieke regels. Een theorie is met andere woorden een lens of een bepaalde

manier die de werkelijkheid interpreteert en logisch ordent. De paradoxen tussen de

taalspellen, of liever de metatheoretische tegenstellingen, laten ruimte om de

geobserveerde gegevens theoretisch te herinterpreteren (Andersen & Kragh, 2010).

Het doel is niet om een consensus te zoeken tussen paradigma’s, maar om nieuwe

inzichten te verwerven en om empirische gegevens beter te kaderen (Alvesson &

Kärreman, 2007:1267). De sociale realiteit is immers dynamisch en paradoxaal, ze is

vele zaken tegelijk, de onderzoeker heeft daarom baat bij een multiparadigmatisch

perspectief. De ex ante benadering geeft onderzoekers de mogelijkheid om een

uitgebreid inzicht te vormen van onderliggende conflicten tussen theoretische

perspectieven en hoe hun verschillende verklaringen gekoppeld zijn aan

verschillende contexten en omstandigheden in de werkelijkheid. Dit maakt deze

benadering zeer nuttig wanneer het theoretisch kader rond een bepaald

onderzoeksdomein gefragmenteerd en nog in ontwikkeling is (Andersen & Kragh,

2010:53-4).

Om het in de meest eenvoudige termen te stellen met betrekking tot dit onderzoek:

het komt erop neer de vraag te beantwoorden in welke mate het gedrag van

subsidieverstrekkers inzake financiële criteria en sancties al dan niet wordt verklaard

door de RDT, dan wel door de NIT.

26

2.3 EMPIRIE ALS LEIDRAAD: SENSITIZING CONCEPTS

Kwalitatief onderzoek maakt steeds gebruik van twee bewegingen: de theorie focust

op de empirie, die op haar beurt de kijk op de theorie bijstuurt. Het is met andere

woorden een cyclisch proces. Billet en Waege (2003:37-9) spreken van de

empirische cyclus, die zich ook over verschillende onderzoeken kan uitspreiden. In

dit opzicht maakt deze thesis dankbaar gebruik van het werk van Naert en Tack

(2009). Uit de daar uitgevoerde gevalstudie put dit onderzoek zogenaamde

sensitizing concepts. Deze concepten suggereren eenvoudigweg ‘what to look for and

where to look’ (Ritzer, 1992:365). Deze richtinggevende begrippen kunnen zowel uit

de praktijk als uit de theorie afkomstig zijn (Andersen & Kragh, 2010:51), maar

geven in beide gevallen aan op welke empirische onderzoeksverschijnselen de

onderzoeker moet letten.

Het theoretische kader en de gevalstudie van Naert en Tack (2009) leggen de focus

op relaties en transacties tussen organisaties. We hebben deze gevalstudie zo goed

mogelijk gevolgd en ons geconcentreerd op organisaties die vallen onder de Vlaamse

overheid en subsidies verstrekken aan NPO’s. Niettemin richt dit onderzoek zich op

het beleidsdomein CJSM. Dit is een beleidsdomein dat net zoals het beleidsdomein

Welzijn, Volksgezondheid en Gezin een groot aantal NPO’s huisvest (Defourny e.a.,

2005:25) die kunnen rekenen op een substantieel aandeel van de subsidiepot

(Christiaens e.a., 2008:19).

2.4 EEN BEPERKTE STEEKPROEF: DE GEVALSTUDIE

Voor case studies of gevalstudies geldt dat de steekproef beperkt wordt tot een enkel

geval, i.e. N=1 (Naumes & Naumes, 1999:13). De gevalstudie kan echter ook uit

meerder subcases bestaan, Stake (2000:437) noemt dit een collectieve gevalstudie.

Die bestaat uit een verzameling van instrumentele gevalstudies die de onderzoeker

gebruikt om inzicht te verwerven of veralgemeningen te hertekenen. Ook Naumes &

Naumes (1999:63-4) benadrukken de meerwaarde van gevalstudies in verkennend

onderzoek dat interacties, gedrag en besluitvorming bestudeert. Gevalstudies

kunnen zaken onder de oppervlakte blootleggen (Baarda & De Goede, 1993:80) of

een insidersperspectief bieden (Andersen & Kragh, 2010:50). Verschillende auteurs

geven daarbij aan dat een gevalstudie een geschikt instrument kan vormen om aan

theorieopbouw of –verfijning te doen (Eisenhardt, 1989; Stake, 2000; Yin, 2003),

ook wanneer het onderzoek zich afspeelt in een dynamische setting en vertrekt

vanuit conflicterende theorieën (Naumes & Naumes, 1999:64).

27

Een gevalstudie is een studie van welomlijnd stuk realiteit met duidelijk omschreven

grenzen (Creswell, 1998:39, Densecombe, 1998:38). Dit onderzoek concentreert

zich op het beleidsdomein CJSM, maar selecteert binnen dit domein enkele subcases.

De subcases bestaan uit subsidieverstrekkende overheidsorganen binnen het

beleidsdomein. Dit onderzoek werpt een licht op het intern verzelfstandigd

agentschap met rechtspersoonlijkheid Bloso, het intern verzelfstandigd agentschap

zonder rechtspersoonlijkheid Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen

(ASCWJV) en het Departement CJSM. In elk van deze organisaties wordt er gekeken

naar de relatie tussen het orgaan en de NPO’s die van hen subsidies ontvangen.

Andere lokale overheden of (semi-)publieke instellingen die eveneens middelen

ontvangen vallen buiten de reikwijdte van de case. Bij de beschrijving van elke case

wordt er dieper ingegaan op wa nu juist onderzocht is geweest.

2.5 GEGEVENSVERZAMELING

Bij een gevalstudie wordt er aangeraden om meerdere bronnen te gebruiken

(Densecombe, 1998:39-40). In dit onderzoek hanteren we twee manieren om

gegevens te verzamelen, het kwalitatieve interview en het documentaire onderzoek.

Het documentaire onderzoek wordt gebruikt op twee manieren. Enerzijds dienen

deze gegevens als aanvulling op de interviews (Billiet en Waege, 2003:340).

Anderzijds vormt het documentaire onderzoek een feitelijke bron die de context

schetst (Naumes & Naumes, 1999:59). De documentatie bestaat concreet uit

decreten, besluiten en andere regelgeving van de Vlaamse overheid die worden

toegepast door de entiteiten die voorwerp uitmaken van dit onderzoek. In die zin

vormen zij de actiemogelijkheden voor de subsidieverstrekkende agentschappen en

het Departement CJSM (de jure).

Het kwalitatieve interview is een typische methode binnen kwalitatief onderzoek.

Volgens Wester en Majo (1996:65-6) heeft kwalitatief interpretatief onderzoek drie

basiskenmerken. Ten eerste staan de betekenissen van betrokkenen centraal bij de

verzameling van gegevens. Daarnaast ligt de structuur van de geobserveerde data

niet vast, maar moet het conceptuele kader worden aangepast aan de gegevens die

worden verzameld. De onderzoeksprocedure dient zo open mogelijk te zijn om een

sterke interactie tussen empirie en theorie te bestendigen. Het derde basiskenmerk

is een zo direct mogelijk contact met de onderzochte werkelijkheid. Niettemin zijn

onze middelen en tijd beperkt en bestaat het gevaar dat een gebrek aan structuur

het onderzoek dreigt te verzanden in een onsamenhangende massa gegevens

28

(Suddaby, 2006:634). De kwalitatieve interviews moeten meer inzicht geven op de

heersende praktijken en nuances ten aanzien van de vigerende regelgeving (de

facto).

Omwille van bovenstaande reden wordt voor dit onderzoek gekozen een combinatie

van twee soorten openinterviews te hanteren: het semistructured of

halfgestructureerd expertinterview. Het expertinterview betreft het interviewen van

sleutelinformanten of personen die goed zijn geïnformeerd. Een halfgestructureerd

interview verloopt aan de hand van een topiclijst met onderwerpen die op voorhand

vastliggen. De volgorde van de vraagstelling en de exacte verwoording is echter

flexibel en dient rekening te houden met het verloop van het gesprek (Billiet &

Waege, 2003:323). Daarnaast dient er nog opgemerkt te worden dat de interviews

soms alleen en soms in groep werden afgenomen. Dit was geen bewuste keuze,

maar afhankelijk van de agentschappen of departementen zelf.

De onderwerpen van de topiclijst worden gekozen in functie van de probleemstelling

en op basis van literatuur, theorie en bestaand onderzoek of eigen vooronderzoek.

Het doel van de lijst is de data tijdens de verzamelfase te structureren, zodat

vergelijkbaarheid mogelijk is. Gezien de interviews betrekking hebben op diverse

subcases is dit geen overbodige luxe. De topiclijst is bovendien nooit af, tijdens het

onderzoek kan er geschrapt en aangevuld worden. Topiclijsten kunnen ook variëren

tussen een losse verzameling kernwoorden en een vrij strakke lijst met min of meer

uitgeschreven vragen (Billiet & Waege, 2003:333). Dit onderzoek kiest voor een

topiclijst met uitgeschreven open vragen waarop de respondenten vrij mogen

antwoorden, waarna er meer gerichte bijvragen volgen (Denscombe, 1998:113). De

topiclijsten kan men achteraan terugvinden in de bijlage.

2.6 GEGEVENSANALYSE

Andersen en Kragh (2010:53) verwijzen voor de gegevensanalyse binnen hun ex

ante benadering naar het werk van Lewis en Grimes (1999). Deze laatste maken

gebruik van drie stappen doorheen het volledige onderzoeksproces om de

geobserveerde gegevens grondig en doeltreffend te analyseren. Vooraleer de

gegevens worden geanalyseerd dienen de onderzoekers zich te verdiepen in de

verschillende theoretische perspectieven die ze willen gebruiken in een zogenaamde

groundwork phase. Dit vormt de grootste uitdaging binnen de ex ante benadering.

De onderzoekers moeten over een substantieel theoretische overzicht beschikken om

29

de verschillende theoretische facetten te kunnen koppelen aan de onderzochte

werkelijkheid tijdens de eigenlijke analyse (Andersen & Kragh, 2010:54).

Het koppelen gebeurt aan de hand van een multiparadigmatische codering van de

geobserveerde gegevens. Daarna komt het erop neer de meest interessante

gecodeerde stukken te selecteren en verder te bestuderen aan de hand van thought

trials. Bij deze gedachte testen stelt de onderzoeker zichzelf consistent ‘if…then’ of

‘als…dan’ vragen (Andersen & Kragh, 2010:53). Deze gevolgtrekkingen maken

divergerende assumpties expliciet en schetsen de grenzen tussen de paradigma’s

(Lewis & Grimes, 1999:673). Daarna moet de onderzoeker overlappende of

tegengestelde theoretische interpretaties van de empirische data trachten te

verwerken tot een logisch geheel met betrekking tot het onderzochte fenomeen.

Andersen en Kragh (2010:52) beschrijven dit ook als een nieuwe verhaallijn die de

case verklaart.

Poole en Van de Ven (1989:566-7) stellen vier mogelijkheden voor met betrekking

tot het oplossen van paradoxen. Een eerste aanpak is ‘oppositie’, waarbij

onderzoekers de tegenstellingen moeten aanvaarden zonder haar op te lossen. Dit

vormt de aanzet om de paradox op te lossen of op zijn minst verder te onderzoeken.

De tweede en derde manier onderscheiden de paradox in ruimte of tijd. In het eerste

geval worden de tegenstellingen gekoppeld aan verschillende analyse niveaus om

het onderzochte fenomeen multiparadigmatisch te kaderen. Wanneer er een

onderscheid gemaakt wordt aan de hand van tijd stelt men dat de verschillende

verklaringen betrekking hebben op verschillende tijdstippen. In beide gevallen

blijven de alternatieve of concurrerende assumpties intact en wordt de paradox

opgelost door te specificeren hoe de ene theorie de andere beïnvloedt. Dit is niet zo

bij de laatste werkwijze waarbij de onderzoeker tot de conclusie komt dat de

paradox afkomstig is van conceptuele beperkingen of een gebrek in de theorie. In

dat geval dient de tegenstelling te worden opgelost aan de hand van een nieuw

concept of perspectief.

2.7 KANTTEKENINGEN

Vooraleer dit hoofdstuk wordt afgesloten dienen er nog enkele opmerkingen gemaakt

te worden over de validiteit. Eerst en vooral blijft het belangrijk om te benadrukken

dat dit onderzoek een beschrijvende collectieve gevalstudie is. De bevindingen van

het onderzoek kunnen niet zomaar worden doorgetrokken naar datgene dat niet

30

werd onderzocht. Er kunnen enkel uitspraken gedaan worden voor de

subsidieverstrekkende organen binnen het beleidsdomein CJSM met uitzondering van

Kunsten en Erfgoed en het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.

Daarnaast bevat dit onderzoek ook een tijdsaspect. In de interviews gaven de

respondenten aan dat er doorheen de tijd bepaalde regels en praktijken veranderd

zijn. Deze trends werden echter niet gecontroleerd met bijkomend documentair

onderzoek.

Daarnaast zijn er enkele maatregelen genomen om de betrouwbaarheid van het

onderzoek te vrijwaren. Bij de interviews zijn er zowel notities als bandopnames

gemaakt, met uitzondering van het interview op 8 juli 2010 bij het agentschap Bloso.

Daarbij bleek de digitale opname corrupt en is de observatie enkel in notitievorm

bewaard gebleven. Vermits er gewerkt werd met open interviews en topiclijsten

dient men met de nodige voorzichtigheid de antwoorden van de respondenten te

benaderen. De bevraging, die grotendeels ter plaatse werd besloten, maakte gebruik

van heel wat sturende vragen. De kans dat de antwoorden van respondenten op

deze manier vertekend worden is niet onbestaande. Daarom werd er consequent

doorgevraagd, vragen en antwoorden herhaald en vaak teruggekoppeld. Wanneer

een interview in groep werd afgenomen werd er zo goed mogelijk op gelet dat elke

respondent de gelegenheid kreeg om te antwoorden.

Vervolgens zijn de antwoorden van de respondenten ook door de onderzoekers zelf

geïnterpreteerd, weliswaar met een bewuste aandacht voor alternatieve

interpretaties zoals het in de ex ante benadering hoort. Wat betreft het

codeerschema is getracht rekening te houden met het subjectieve karakter van de

analyse. Omdat het onderzoek door twee personen is gevoerd kon er gebruik

gemaakt worden van intercodeur-betrouwbaarheid (Billiet & Waege, 2003:154). De

codering is tweemaal onafhankelijk gemaakt en daarna vergeleken. Daarna pas zijn

de resultaten – die overigens erg dicht bijeen lagen – samengevoegd voor de

analyse.

31

3. Cases

3.1 INLEIDING

De Vlaamse overheid had tot voor kort een weinig gestructureerde opbouw waar

onvoldoende veratwoording, transparantie en efficiëntie aanwezig was om vlot te

kunnen omspringen met toekomstige ontwikkelingen. Er werd gezocht naar een

manier om hierin verandering te brengen en de oplossing werd gevonden in het

veranderingstraject Beter Bestuurlijk Beleid (BBB). De veranderingen zijn duidelijk

zichtbaar in de structuur van de Vlaamse overheid. Deze is nu opgedeeld in dertien

beleidsdomeinen. De vroegere Vlaamse Openbare Instellingen (VOI’s) en Vlaamse

Wetenschappelijke Instellingen (VWI’s) werden omgevormd tot intern en extern

verzelfstandigde agentschappen (zonder of met rechtspersoonlijkheid) die nauwer

aansluiten bij hun beleidsdomein en waar consistentie en structuur als kernwoorden

gelden (BBB, s.d.).

BBB werd gestart op 19 februari 2000 en trad juridisch in werking op 1 januari 2006

(BBB, s.d.). Voor het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media gebeurde dit

enige tijd later, namelijk op 1 april 200614. Het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport

en Media (CJSM) heeft een tweeledige interne structuur zoals ook in het

kaderdecreet Beter Bestuurlijk Beleid15, dat het organisatorisch-administratieve

kader bepaalt, werd opgelegd: enerzijds is er het Departement CJSM, anderzijds zijn

er een groot aantal agentschappen (BBB, s.d.) Figuur 1 (infra) toont een visuele

weergave van het beleidsdomein. Voorts dient ook het Comptabiliteitsdecreet16

vermeld te worden. Dit decreet regelt de begrotingen, de boekhouding, de controle

inzake subsidies en de controle door het Rekenhof. Het decreet is de spiegel van het

kaderdecreet Bestuurlijk Beleid: de comptabiliteitsregels zijn sterk bepalend voor alle

procedures met financiële implicaties en voor de vrijheden of beperkingen in die

procedures. Het Comptabiliteitsdecreet regelt onder andere het algemene

subsidiëringsproces (BBB, s.d.). Voorts moet nog gewezen worden op de wet van 2

mei 2002 die inzake vzw’s nieuwe wetgeving in het leven riep, onder andere op het

vlak van boekhoudkundige regels. Toch zal men op basis van het documentair

onderzoek vaststellen dat er nog steeds heel wat verschillen bestaan inzake eisen

met betrekking tot de financiële criteria.

14 Zie hiervoor het Besluit van de Vlaamse Regering van 31 maart 2006 tot operationalisering van het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media, B.S. 15 juni 2006. 15 Kaderdecreet Bestuurlijk Beleid van 18 juli 2003, B.S. 22 augustus 2003. 16 Decreet van 7 mei 2004 houdende regeling van de begrotingen, de boekhouding, de controle inzake subsidies, en de controle door het Rekenhof, B.S. 30 juni 2004.

32

Figuur 1. Structuur van het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM, s.d.)

Dit onderzoek spitst zich toe op de entiteiten die functioneren als

subsidieverstrekker. Binnen het beleidsdomein CJSM komt dit neer op het

Departement CJSM en de agentschappen Bloso, Kunsten en Erfgoed, Koninklijk

Museum voor Schone Kunsten Antwerpen en Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en

Volwassenen. De Vlaamse Regulator voor de Media is niet verantwoordelijk voor

subsidiëringsaanvragen17, maar staat in voor regelgeving en het uitreiken van

mediavergunningen (VRM, s.d.). Het agentschap Kunsten en Erfgoed wordt niet in de

analyse betrokken wegens gelijkaardig onderzoek rond deze case binnen dezelfde

periode. Het KMSKA wordt wegens haar specifiek, niet-algemeen karakter ook uit de

analyse gelaten. Dit betekent dat in de volgende paragrafen drie cases worden

behandeld: het IVArp Bloso (1), het Departement CJSM (2) en het IVAzr Sociaal-

Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen (ASCW) (3). Zo bevat dit onderzoek

diversificatie wat betreft de mogelijke juridische vormen (het Departement CJSM en

een IVA met en zonder rechtspersoonlijkheid) en beslaat zij alle aspecten van het

17 Het dient opgemerkt te worden dat de ultieme subsidieverstrekker nog steeds de bevoegde minister blijft. De agentschappen staan principieel in voor de subsidieadviezen. Uit het gevoerde onderzoek zal echter blijken dat quasi elk advies nauwgezet wordt gevolgd. Dit is een valabel argument om de agentschappen als subsidieverstrekker te beschouwen.

33

beleidsdomein: sport (Bloso, Departement), cultuur en jeugd (Departement, ASCW)

en media (Departement).

In wat volgt wordt nog de structuur van de cases uiteengezet. Er werd geopteerd om

geen algemeen hoofdstuk te wijden aan algemene subsidiërings- en

sanctieprocedures aangezien dat onrecht zou doen aan de diversiteit wat betreft de

vigerende regelgeving. Omwille hiervan zal elke case apart beschreven worden.

De eerste paragraaf is inleidend. De structuur en de missie van de case worden

verhelderd. Er wordt tevens gemotiveerd waarom de geselecteerde personen werden

uitgekozen om deel te nemen aan het empirisch onderzoek. In de tweede paragraaf

wordt het subsidiëringsproces uitgelegd. Dit houdt zowel de erkennings- als

subsidiëringsvoorwaarden in, alsook de methode waarop de financiële middelen

worden verstrekt. De derde paragraaf is telkens gewijd aan een overzicht van het

luik ‘financiële rapportering’, aangezien elke NPO bepaalde boekhoudkundige stukken

moet indienen. Vervolgens wordt in de vierde paragraaf het toezicht besproken. Dit

toezicht is tweeledig. Eerst bekijkt men de controle van de subsidieverstrekker op de

NPO’s. Ten tweede wordt ook de controle van de subsidieverstrekker zelf onder de

loep genomen. De vijfde paragraaf behandelt de sanctioneringsinstrumenten die de

subsidieverstrekker voor handen heeft, en het effectieve gebruik van deze

instrumenten. De laatste paragraaf bekijkt de relatie tussen de subsidieverstrekker

en de NPO’s. Er wordt specifiek gekeken naar de structuur van deze relatie en het

machtscentrum.

De drie cases die hieronder worden besproken, het IVArp Bloso, het Departement

CJSM en het IVAzr Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen, zijn zowel

gefundeerd op het documentair onderzoek van de relevante wetgeving als de

resultaten van de kwalitatieve interviews.

34

3.2 IVA BLOSO

3.2.1 Inleiding

Bloso, dat sinds 1 april 2006 omgevormd werd tot een Intern Verzelfstandigd

Agentschap met rechtpersoonlijkheid (IVArp Bloso18), voert het sportbeleid uit en

maakt sinds dezelfde datum deel uit van het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en

Media (CJSM)19. Het agentschap coördineert de sportkaderopleidingen en de

internationale uitwisselingen, voert het Vlaamse topsportbeleid uit, staat in voor de

sportpromotie en beheert en/of exploiteert de Vlaamse sportinfrastructuur, i.e. de

Bloso-centra. Bovendien subsidieert en begeleidt het agentschap de Vlaamse

sportfederaties evenals de gemeentelijke en provinciale sportdiensten.

Figuur 2. Spelers op het sportveld (Vlaamse overheid, 2009)

18 Decreet van 7 mei 2004 tot omvorming van de Vlaamse openbare instelling Commissariaat-Generaal voor de Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie tot het intern verzelfstandigd agentschap met rechtpersoonlijkheid Bloso, B.S. 7 juni 2004. 19 De bevoegde minister voor sport is P. Muyters, Vlaams minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport.

35

Het agentschap beschikt tevens over eigen managementondersteunende diensten.

Bloso heeft als missie het Vlaamse sportbeleid uit te voeren conform de taken, om

de sportparticipatie en de kwaliteit van het sportaanbod te verhogen en een integraal

Vlaams topsportbeleid uit te bouwen (Bloso s.d.; CJSM s.d.).

Het agentschap Bloso bestaat uit een aantal generieke en functionele indelingen. In

deze laatste categorie vindt men de afdeling Subsidiëring terug (cf. figuur 3), die de

klemtoon vormt van de kwalitatieve analyse met betrekking tot dit agentschap.

Aangezien dit onderzoek zich focust op de relatie tussen de overheid als

subsidieverstrekker en non-profit organisaties (NPO’s) ligt het zwaartepunt van de

analyse bij de Vlaamse sportfederaties (cf. figuur 2). De subsidiëring van lokale en

provinciale besturen wordt niet behandeld20.

Figuur 3. Structuur van de afdeling Subsidiëring (Bloso, s.d.)

20 Subsidies voor gemeenten nemen ongeveer 25 % in, ten opzichte van 45 % inzake basissubsidies voor sportfederaties/NPO’s in het jaar 2008. De facultatieve opdracht Topsport neemt ongeveer 15 % voor haar rekening (Bloso, s.d.).

36

Het volgende groepsinterview, waarvan alle respondenten binnen de afdeling

Vlaamse Sportfederaties (de gesubsidieerde NPO’s) sorteerden, werd binnen Bloso

afgenomen:

• Interview G. Royen, Cel Subsidiëring, Controle en Verificatie, Brussel, 8 juli

2010.

• Interview E. Vanmol, Cel Erkenning en Projectsubsidiëring; Prioriteitenbeleid,

Brussel, 8 juli 2010.

• Interview L. Claes, Cel Projectsubsidiëring Jeugdsport en Sportkampen (tot 21

jaar); Facultatieve Opdrachten, Brussel, 8 juli 2010.

3.2.2 Subsidiëring

Bloso zorgt voor de financiële ondersteuning21, de administratieve begeleiding en de

controle van het georganiseerde sportbeleid in Vlaanderen. De subsidiëring van de

actoren binnen het Vlaams sportlandschap wordt geregeld via een aantal decreten.

De voorwaarden, erkenning en subsidiëring van de voor dit onderzoek relevante

NPO’s, waaronder (1) de Vlaamse sportfederaties, (2) de koepelorganisatie (Vlaamse

Sportfederatie vzw, VSF) en (3) de organisaties voor de sportieve vrijetijdsbesteding

(OSV) vallen, wordt geregeld in het zogenaamde decreet ‘Vlaamse sportfederaties’22.

Het decreet Vlaamse sportfederaties (13 juli 2001) heeft als doelstelling de

transparantie van het Vlaamse sportlandschap te verhogen. Zo wordt er een duidelijk

onderscheid gemaakt tussen sportfederaties enerzijds, onderverdeeld in

unisportfederaties en recreatieve sportfederaties23, en organisaties voor de sportieve

vrijetijdsbesteding24 (OSV) anderzijds.

Momenteel worden er 89 Vlaamse sportfederaties gesubsidieerd op jaarlijkse basis

(Bloso, s.d.). Om subsidies te ontvangen moeten de Vlaamse sportfederaties voldoen

aan de erkenningsvoorwaarden bepaald in het decreet van 13 juli 2001. Deze

21 Het dient opgemerkt te worden dat strikt juridisch gezien Bloso een adviesorgaan is. Het agentschap adviseert de minister die dan een beslissing maakt. In quasi alle gevallen wordt dit advies echter gevolgd (Interview G. Royen, Brussel, 8 juli 2010). 22 Decreet van 13 juli 2001 houdende de regeling van de erkenning en subsidiëring van de Vlaamse sportfederaties, de koepelorganisatie en de organisaties voor de sportieve vrijetijdsbesteding, B.S. 14 september 2001. 23 Art. 10 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001. 24 Het gaat hier om vier organisaties van voormalig gesubsidieerde sportfederaties die niet langer als sportfederatie gesubsidieerd konden worden omdat hun activiteiten niet langer als sporttak op de sporttakkenlijst zijn weerhouden. Het gaat hier om de Vlaamse Confederatie Hengel-, Honden- en andere Dierenhobby’s vzw, de Vlaamse Organisatie voor Internationale Volkssporten vzw, de Vlaamse Traditionele Sporten vzw en de Vlaamse Cluster van Luchtsporten vzw. Het onderzoek zal zich vooral focussen op de Vlaamse sportfederaties.

37

voorwaarden worden verder uitgewerkt in het algemeen uitvoeringsbesluit25. De

erkenning dient slechts éénmaal aangevraagd te worden (uiterlijk op 1 september

voorafgaand aan het jaar van de erkenning)26 en geldt voor onbepaalde duur. Elk

jaar wordt er wel door Bloso gecontroleerd of de sportfederatie nog steeds aan de

criteria voldoet (Interview E. Vanmol, Brussel, 8 juli 2010)27. Tabel 1 (volgende

bladzijde) somt de voornaamste erkenningsvoorwaarden op en belicht de verschillen

tussen de unisportfederaties en de recreatieve sportfederaties28. Het betreft hier de

algemene erkenningsvoorwaarden en de subsidiëringscriteria voor de

basisopdrachten29 (cf. infra). De relevante formulieren die de non-profit organisaties

dienen in te vullen kan men terugvinden op de Bloso website (www.bloso.be).

Het dient opgemerkt te worden dat de tabellen in deze masterproef zelden alle

inhoudelijke voorwaarden, zowel wat betreft de erkenning als de subsidiëring, zullen

weergeven. Daar dit onderzoek zich toespitst op financiële criteria, is er geopteerd

om de volledigheid na te streven inzake boekhoudkundige vereisten. Van de

inhoudelijke of kwantitatieve criteria worden de meest voorkomende ter informatie

weergegeven. De volledige lijsten zijn telkens terug te vinden in de relevante

wetgeving.

25 Besluit van 5 december 2008 van de Vlaamse Regering tot vaststelling van de erkennings- en subsidiëringsvoorwaarden van de Vlaamse sportfederaties, de koepelorganisatie en de organisaties van de sportieve vrijetijdsbesteding, B.S. 27 februari 2009. 26 Art. 6 § 1 Besl. Vl. Reg. 5 december 2008. 27 Nominatim subsidiëring (zie vooral volgende paragraaf), hetgeen impliceert dat er financiële middelen op basis van een begrotingsdecreet aan een NPO worden toegekend, komen amper voor. Enkel de Stichting Vlaamse Schoolsport en Sportimonium vzw staan nominatief in de begroting ingeschreven. 28 De bepalingen met betrekking tot de koepelorganisatie zijn volledig analoog aan die van de sportfederaties. 29 De subsidiëringscriteria voor de facultatieve opdrachten zijn louter op sportief vlak en dus niet relevant voor dit onderzoek.

38

Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria sportfederaties

Algemene erkenningsvoorwaarden

- Werkzaam zijn gedurende minstens 1 jaar

- Ten minste 500 aangesloten leden hebben

- Opgericht zijn overeenkomstig de wet waarbij aan vzw’s rechtspersoonlijkheid wordt

verleend

- Op zelfstandige wijze de financiën beheren en een eigen beleid bepalen; De Vlaamse

Regering bepaalt de nadere voorwaarden hiertoe (zie uitvoeringsbesluit)

- Jaarlijks het door de Algemeen Vergadering (AV) goedgekeurde financiële verslag, het

werkingsverslag, de rekeningen en de begroting bij de bevoegde dienst van de Vlaamse

Gemeenschap indienen

Subsidiëringscriteria voor basisopdrachten

Gelijkaardig voor beide typen sportfederaties

- Sportactiviteiten op een verantwoorde wijze aanbieden

- Een boekhouding voeren volgens de door de Vlaamse Regering voorgeschreven regels30

- Jaarlijks de door de AV goedgekeurde rekeningen en de balans van het voorbije jaar aan de

bevoegde dienst van de Vlaamse Gemeenschap voorleggen

- In het vierjaarlijks beleidsplan de werking, de kwaliteitszorg en de effectmeting per

basisopdracht opnemen

Recreatieve sportfederaties Unisportfederaties

Ten minste 5000 aangesloten leden hebben;

de recreatieve sportfederaties voor

gehandicapte personen moeten minstens

2500 aangesloten leden hebben

Geen dergelijke bepaling

Tabel 1. Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria voor sportfederaties (op basis van het

decreet 13 juli 2001).

De subsidies voor sportfederaties zijn dus tweeledig (1) subsidies voor de

basisopdrachten (BO)31, bestaande uit personeelssubsidies en werkingssubsidies; (2)

aanvullende subsidies voor de facultatieve opdrachten (FO)32. Deze laatste worden

niet behandeld aangezien zij slechts een kleinere fractie uitmaken van het potentiële

30 Dit wordt verder uitgewerkt in art. 11 Besl. Vl. Reg. 5 december 2008. 31 Dit zijn er vijf: kaderopleiding en bijscholing, informatieplicht en begeleiding van sportclubs, het promoten van de eigen sporttak, organisatie van competitieve sportbeoefening en de organisatie van recreatieve sportbeoefening (art. 14 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001). 32 Art. 9 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001.

39

subsidiebudget (ongeveer 30 percent)33 en geen verschillen tonen voor de uni- of

recreatieve sportfederaties wat betreft de criteria (Interview G. Royen, Brussel, 8 juli

2010). Naast de bovenvermelde erkenningsvoorwaarden bepaalt de Vlaamse

Regering ook de vorm, termijnen en de te volgen procedure voor de aanvraag tot

subsidiëring en de behandeling ervan door de bevoegde dienst van de Vlaamse

Gemeenschap34. In wat volgt worden de werkings- en personeelssubsidies, die

samen de kosten voor de basisopdrachten moeten dekken, verder uiteengezet.

Werkingssubsidies

De werkingssubsidies bedragen minimaal 30 percent (of 25 percent bij recreatieve

sportfederaties) en de personeelssubsidies maximaal 70 percent (of 75 percent bij

recreatieve sportfederaties) van het begrotingskrediet voor de basissubsidies van de

unisportfederaties. De begrotingskredieten voor de subsidiëring van de

basisopdrachten van de unisportfederaties zijn minstens even groot als de som van

de subsidiekredieten die worden toegekend aan de recreatieve sportfederaties35.

Deze werkingssubsidies worden voor 50 percent toegekend op basis van het totaal

aantal aangesloten leden en voor 50 percent op basis van het aantal gesubsidieerde

voltijdse equivalenten van de desbetreffende sportfederaties36.

In de boekhouding en de jaarrekeningen tonen de sportfederaties aan dat de

werkingssubsidies worden gebruikt voor het uitvoeren van de basisopdrachten. Per

basisopdracht, bijvoorbeeld het organiseren van competitieve sportbeoefening op

lokaal, nationaal of internationaal vlak, wordt minimaal 10 percent van de

werkingssubsidies besteed, maar nooit meer dan 40 percent. De werkingssubsidie

mag tot slot maximaal 75 percent bedragen van de totale subsidieerbare uitgaven

voor de basisopdrachten37.

Indien de subsidiëringsaanvraag van de unisportfederatie of de recreatieve

sportfederatie voor het lopende begrotingsjaar wordt goedgekeurd, keert de

bevoegde dienst van de Vlaamse Gemeenschap per trimester een voorschot uit. Elk

voorschot bedraagt 22,5 percent van de subsidies die toegekend worden voor het

voorlaatste werkjaar, voorafgaand aan het begrotingsjaar. Het saldo van de

33 De basisopdrachten zijn voor het jaar 2010 goed voor 19,223 miljoen euro aan subsidies. De facultatieve opdrachten zijn gecombineerd goed voor om en bij de 11,5 miljoen euro (waarvan 8,43 miljoen euro naar de FO ‘Topsport’ gaat) (Bloso, s.d.). 34 Art. 4 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001. 35 Art. 53 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001. 36 De werkingssubsidies zijn wat betreft hoogte en verdeling over de verscheidene sportfederaties zeer stabiel in de tijd (Interview L. Claes, Brussel, 8 juli 2010). 37 Art. 20;34 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001.

40

subsidies wordt uitbetaald voor 1 juli van het jaar dat volgt op het gesubsidieerde

activiteitenjaar, nadat de bevoegde dienst van de Vlaamse Gemeenschap de

uitgaven die in het voorbije jaar gedaan werden en de voorgelegde

betalingsbewijzen heeft goedgekeurd. Het valt op dat wat betreft de

werkingssubsidies er amper verschillen waarneembaar zijn tussen de beide typen

sportfederaties38.

Personeelssubsidies

Indien men de aard en wijze van personeelssubsidies nader bekijkt, constateert men

echter wél duidelijke verschillen tussen unisportfederaties en recreatieve

sportfederaties. Tabel 2 vat de voornaamste bepalingen samen3940.

Subsidiëringsbepalingen inzake personeelssubsidies

Gelijkaardig voor beide typen sportfederaties

- Supplementaire subsidies voor maximaal vier VTE (de eerste aan 75 %, de volgende aan 50

% van het bedrag dat de sportfederatie aanrekent voor het dragen van de kost van het

personeelslid)

- De subsidies voor de VTE (niet supplementair) bedragen 90 % van het bedrag dat de

sportfederatie aanrekent voor het dragen van de kost van het personeelslid

- Minstens 50 percent van het gesubsidieerde personeel is sporttechnisch geschoold en

oefent bovendien een sporttechnische functie uit

Recreatieve sportfederaties Unisportfederaties

Minimaal twee VTE Minimaal twee VTE + één voltijds of halftijdse

equivalent

Geen dergelijke bepaling Aanspraak op één VTE bij subsidiëring voor de

facultatieve opdracht topsport

Geen dergelijke bepaling Unisportfederaties met 25.000, 50.000,

75.000 of 100.000 aangesloten leden en meer

hebben recht op respectievelijk één, twee,

drie of vier VTE (aan 50 %).

Tabel 2. Subsidiëringsbepalingen inzake personeelssubsidies voor sportfederaties (op basis van

het decreet 13 juli 2001).

38 Art. 21;35 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001. 39 Art. 23-24;37 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001. 40 Op basis van het decreet van 13 juli 2001 kan een recreatieve sportfederatie dus aanspraak maken op maximaal 6 VTE’s en een unisportfederatie op maximaal 12 VTE’s.

41

3.2.3 Financiële rapportering

Als vzw moet een erkende Vlaamse sportfederatie voldoen aan de boekhoudkundige

verplichtingen die haar zijn opgelegd in artikel 17 van de vzw-wet. Elke erkende

Vlaamse sportfederatie die gesubsidieerd wordt voor de basisopdrachten moet

evenwel een boekhouding voeren door middel van een rekeningstelsel, vastgesteld

door Bloso, met inachtneming van de regels van het dubbel boekhouden. De

gesubsidieerde Vlaamse sportfederatie kan het verplichte rekeningstelsel verder

uitbouwen naargelang de aard en de omvang van haar opdrachten. Het boekjaar

vangt aan op 1 januari en eindigt op 31 december.

De boekhoudkundige verantwoordingsstukken worden bewaard op het secretariaat

van de sportfederatie, of bij de organisatie die de boekhouding voert voor de

sportfederatie en waarvan voorafgaandelijk de identiteit en het adres aan Bloso

worden meegedeeld. De boekhoudkundige verantwoordingsstukken moeten

beschikbaar gehouden worden voor een eventuele controle in aanwezigheid van de

persoon die financieel verantwoordelijk is voor de boekhouding van de

sportfederatie. Tabel 3 (volgende bladzijde) somt de bijkomende eisen met

betrekking tot de financiële rapportering op.

Boekhoudplan Vlaamse Sportfederaties

Om één en ander te structureren en in goede banen te laten verlopen stelde Bloso

een Boekhoudplan Vlaamse Sportfederaties (BVS) op (Bloso, s.d.). Dit document legt

uit hoe de balans (met de verschillende categorieën activa en passiva) en de

resultatenrekening (met als belangrijkste categorie de ‘bedrijfskosten’) eruit dienen

te zien. Het geeft verder ook een minimumindeling van het algemeen rekeningstelsel

mee. Het voor de NPO’s meest essentiële onderdeel van het BVS is het overzicht van

de subsidieerbare rekeningen. Met behulp van dit overzicht kunnen de

sportfederaties controleren welke kosten gemaakt worden die ter uitoefening van de

basisopdrachten subsidieerbaar zijn.

42

Bijkomende eisen inzake financiële rapportering voor sportfederaties

Boekhouding

- Door middel van een stelsel van rekeningen en met inachtneming van de regels van het

dubbel boekhouden

- Het rekeningstelsel moet worden opgesteld en genummerd overeenkomstig de indeling,

vastgesteld door Bloso. Het heeft daarvoor een Boekhoudplan Vlaamse Sportfederaties

opgesteld.

- Het boekjaar vangt aan op 1 januari en eindigt op 31 december

- De boekhoudkundige bescheiden moeten ten allen tijde beschikbaar zijn voor controle in

aanwezigheid van de persoon die financieel voor de boekhouding verantwoordelijk is

- In overeenstemming met de vzw-wet van 27 juni 1921 en het KB van 19 december 2003

betreffende de boekhoudkundige verplichtingen en de openbaarmaking van de jaarrekening

van vzw’s

Financiële verslag

- Bevat:

• De jaarrekening (balans, resultatenrekening en toelichting)

• Het ondertekende verslag van de AV waarin de voormelde jaarrekening werd

goedgekeurd

• De saldibalans (klasse 1 tot en met 7) met vermelding van alle gebruikte rekeningen

• De inventaris van de vaste activa en de bijbehorende afschrijvingstabellen

- Tegen uiterlijk 1 april stuurt de sportfederatie het financiële verslag van het voorgaande

werkingsjaar naar Bloso op

- Het financiële verslag wordt ingediend met de formulieren die Bloso ter beschikking stelt

- Uit het financiële verslag moet duidelijk blijken welke kosten zijn gemaakt voor elke

basisopdracht en zo nodig voor elke facultatieve opdracht41

Begroting

- Tegen uiterlijk 1 december stuurt de sportfederatie de begroting van het volgende

werkingsjaar op naar Bloso

Tabel 3. Bijkomende eisen inzake financiële verslagen voor sportfederaties (op basis van het

algemeen uitvoeringsbesluit, het decreet van 13 juli 2001 en het boekhoudplan Vlaamse sportfederaties).

Het agentschap controleert of de documenten voldoen aan de gestelde eisen.

Belangrijke nadruk wordt gelegd op de controle of de subsidie wordt aangewend voor

een kost (Interview L. Claes, Brussel, 8 juli 2010). Het berekenen van ratio’s op

41 Dit is belangrijk aangezien het algemeen uitvoeringsbesluit een limitatieve lijst (bijlage II) bevat met subsidieerbare kosten met betrekking tot de basisopdrachten (zie ook het Boekhoudplan Vlaamse Sportfederaties).

43

basis van de financiële gegevens komt voor, maar zeker niet op (decretaal

vastgelegde en dus) systematische wijze42. Het gaat dan om berekeningen omtrent

de solvabiliteit. Men gebruikt hiervoor de jaarrekeningen (Interview G. Royen,

Brussel, 9 augustus 2010). Verder dient er nog opgemerkt te worden dat sommige

NPO’s meer informatie in hun financiële rapportering steken dan wettelijk verplicht.

Dit heeft echter geen invloed op de hoogte van de subsidie waarop men aanspraak

kan maken (Interview L. Claes, Brussel, 8 juli 2010). Wegens het wettelijk verplicht

karakter van het Bloso-boekhoudplan is deze diversificatie echter niet al te groot.

Wat betreft het BVS valt het trouwens op dat de grotere NPO’s al wel eens lastig

durven doen om de indeling die Bloso hanteert over te nemen. Dit komt omdat het

BVS relatief recent is, en de sportfederaties een verschillend rekeningstelsel

hanteerden. Het agentschap tolereert dan dat de NPO zelf een analytische

component toevoegt om te voldoen aan de vereisten van het BVS (Interview G.

Royen, Brussel, 9 augustus 2010).

3.2.4 Toezicht

Ten opzichte van de NPO’s

De inhoudelijke en financiële controles kunnen enerzijds tijdens het betreffende

werkingsjaar, anderzijds op basis van het financiële verslag en het werkingsverslag

uitgevoerd worden. Dit is de reden waarom alle boekhoudkundige documenten ter

potentiële raadpleging beschikbaar gehouden moeten worden binnen de NPO. Als uit

de inhoudelijke en financiële controles blijkt dat de sportfederatie één of meer van

de subsidiëringsvoorwaarden niet naar behoren heeft vervuld, wordt de subsidie voor

het betreffende werkingsjaar geheel of gedeeltelijk ingetrokken43.

Deze controles, die staan ingeschreven in de beheersovereenkomst tussen Bloso en

de Vlaamse Regering, worden door personen van het agentschap zelf uitgevoerd. Dit

gebeurt op steekproefsgewijze basis, met een minimum van 10 percent

gesubsidieerde sportfederaties (+- een zevental) dat jaarlijks gecontroleerd dient te

worden. De controle focust zich vooral op de subsidieerbare uitgaven. Men bekijkt

dan de relevante verantwoordingsstukken op inhoud en datum van de gemaakte

kost. Indien blijkt dat de uitgave niet voldoet aan de eisen, wordt deze uit de

subsidieerbare basis gehaald (Interview G. Royen, Brussel, 9 augustus 2010).

42 Het agentschap is echter wel bezig om meer systematiek in deze berekeningen te brengen. Het project staat echter nog in zijn kinderschoenen (Interview G. Royen, Brussel, 9 augustus 2010). 43 Art. 26 Besl. Vl. Reg. 5 december 2008.

44

Sinds de vernieuwing van het algemeen uitvoeringsbesluit kan Bloso ook gerichter

sturen. Zo was de voorgaande regeling van die aard dat indien één van de BO niet

vervuld werd, er geen aanspraak op subsidies gemaakt kon worden. De vigerende

regelgeving bepaalt echter dat indien er niet aan bepaalde subsidiëringsvoorwaarden

wordt voldaan, een gedeelte van de subsidie kan ingetrokken worden (Interview G.

Royen, Brussel, 9 augustus 2010)44.

Ten opzichte van Bloso

Ook het agentschap zelf wordt gecontroleerd. Dit toezicht is drieledig. Ten eerste

bestaat er een interne audit die wordt uitgevoerd door de entiteit Interne Audit van

de Vlaamse Administratie (IAVA)45. Deze entiteit controleert onder andere of de

prestatiecriteria die aan Bloso opgelegd worden, behaald zijn. Vroeger waren deze

prestatiecriteria afwezig. Interne controle beperkte zich dan tot de hiërarchische

ketting waarvan elk onderdeel zijn fiat moest geven. De laatste jaren merkt men

echter een trend naar meer transparantie en monitoring. Dit constateert men door

een toename van prestatiecriteria en het belang van meetbare resultaten (Interview

G. Royen, Brussel, 8 juli 2010). Zo bepaalt de beheersovereenkomst tussen Bloso en

de Vlaamse Regering dat bepaalde indicatoren bijgehouden moeten worden. Een

voorbeeld van dergelijke indicator is bijvoorbeeld de 10 %-regel wat betreft

controles ten aanzien van de sportfederaties46. Een andere indicator was de meting

van de kwaliteit van de dienstverlening wat betreft personeelssubsidiëring van Bloso.

Hiervoor werd een enquête opgesteld die ingevuld moest worden door de

verscheidene sportfederaties en waarop Bloso in 80 % van de gevallen de score

‘Goed’ moest behalen.

Ten tweede voert ook de Inspectie van Financiën controles uit op alles met een

financiële weerslag47. Zij formuleert op haar beurt een advies voor de minister. De

bevoegdheden van de Inspectie van Financiën worden geregeld in het

44 Een voorbeeld dat in 2009 voorkwam is de verplichte bijscholing van zes uur die de coördinatoren van de sportfederaties dienden te volgen (zie art. 14 ° 1 Besl. Vl. Reg. 5 december 2008). Indien zij onder deze zes uur gingen, werd er een financiële sanctie onder het mom van een correctiefactor opgelegd (in casu 10 % van de 10,000 euro aan werkingskosten die één VTE opbrengt, i.e. een financiële repercussie van 1,000 euro). 45 Art. 43 Vl. Dec. 7 mei 2004; Art. 34 Vl. Dec. 18 juli 2003. 46 Operationele doelstelling: het Bloso controleert jaarlijks steekproefsgewijs de subsidiëringsvoorwaarden van de gesubsidieerde sportfederaties, ter plaatse op de zetel van de vereniging en voert een boekhoudkundige controle door teneinde een kwaliteitsvolle uitvoering van het decreet te garanderen (Bloso, s.d.). 47 Zo heeft zij Bloso bijvoorbeeld opgedragen om de sommen geld die teveel zijn doorgestort meteen terug te vorderen in plaats van op de volgende voorschotten telkens een gedeelte af te houden (Interview G. Royen, Brussel, 9 augustus 2010).

45

Comptabiliteitsdecreet48 dat in de inleidende paragraaf van dit hoofdstuk reeds werd

aangehaald. Als budgetcontroller is zij verantwoordelijk voor de begrotings- en

beheerscontrole49.

Tenslotte is het Rekenhof bevoegd voor de externe controle. Het Vlaams Parlement

kan het Rekenhof gelasten de wettigheid en de regelmatigheid van sommige

uitgaven te onderzoeken, alsook financiële audits en onderzoeken van beheer uit te

voeren, binnen de departementen, agentschappen en openbare instellingen die aan

de controle van het Rekenhof zijn onderworpen50. Het treft dat het Rekenhof in het

jaar 2010 twee weken heeft geresideerd op de afdeling subsidiëring. Zij controleert

dan ondermeer het subsidiëringsproces, bijvoorbeeld of de wetgeving correct wordt

toegepast (i.e. de controle op wettigheid van uitgaven).

3.2.5 Sanctionering

De subsidiëring van een sportfederatie of de koepelorganisatie kan geheel of

gedeeltelijk geweigerd of ingetrokken worden onder de voorwaarden, binnen de

termijnen en volgens de vorm en de procedure die door de Vlaamse Regering wordt

bepaald51. De reden hiervoor is bijna altijd dat de sportfederatie/NPO niet meer

voldoet aan de erkenningsvoorwaarden en bijgevolg haar erkenning ingetrokken

wordt52. Dit betekent meteen een drooglegging van de organisatie. De sancties zijn,

gezien de aard van de relatie overheid-NPO, steeds financieel van aard. Naast het

verliezen van een erkenning, kan het ook zijn dat uit de financiële rapportering blijkt

dat de subsidies niet op een correcte wijze zijn aangewend. Zo moet per 75 euro

werkingssubsidie 100 euro werkingskosten aangetoond kunnen worden53. Als men

onder dat plafond gaat, wordt een gedeelte van de subsidies ingehouden of

teruggevorderd. Dit komt in praktijk zelden voor, aangezien de NPO’s voldoende

subsidieerbare werkingskosten kunnen aantonen indien een bepaald deel uit de basis

wordt gelicht.

Het terugschroeven of intrekken van subsidies gebeurt echter niet op regelmatige

basis. Het agentschap besteedt namelijk veel aandacht aan overleg (Interview E.

Vanmol, Brussel, 8 juli 2010). Indien iets niet volledig is of onduidelijk, zal Bloso de

48 Decreet van 7 mei 2004 houdende regeling van de begrotingen, de boekhouding, de controle inzake subsidies, en de controle door het Rekenhof, B.S. 30 juni 2004. 49 Art. 39 Vl. Dec. 7 mei 2004. 50

Art. 45 Vl. Dec. 7 mei 2004. 51 Art. 4 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001. 52 Art. 8 § 4 Besl. Vl. Reg. 5 december 2008. 53 Art. 20;34 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001.

46

desbetreffende NPO’s contacteren om meer informatie te vergaren. Het wil zo

begeleidend en sturend werken, in plaats van meteen over te gaan tot sanctionering.

Vooral voor de kleinere en minder professionele NPO’s is dit een zegen, aangezien zij

zich vaak moeten behelpen met vrijwilligers die de nodige expertise of knowhow

vaak missen.

Ondanks deze begeleidende rol worden de sanctioneringsmechanismen echter wel

strikt toegepast. De subsidieverstrekker is gebonden aan de wetgeving. Indien men

niet voldoet aan de criteria worden er geen financiële middelen overgemaakt. Toch

stelt men vast dat er nadien opnieuw flexibiliteit bestaat inzake de financiële

rapportering. Er is ruimte voor terugkoppeling en overleg (Interview G. Royen,

Brussel, 8 juli 2010).

3.2.6 Relatie subsidieverstrekker en NPO’s

Zoals blijkt uit vorige paragraaf is één van de kernwoorden om de relatie tussen het

agentschap en de sportfederaties te beschrijven ‘overleg’. Omdat vele NPO’s hun

bestaan bedreigd zouden zien bij een intrekking van de verkregen subsidies

aangezien private financiering niet voldoende is om het hoofd boven water te

houden54, zal Bloso in de eerste plaats trachten begeleidend te werken. Deze modus

vivendi behoort officieel gezien echter niet tot hun takenpakket (Interview L. Claes,

Brussel, 8 juli 2010). Desalniettemin moeten de sportfederaties aan heel wat criteria

voldoen, de subsidiëringsvoorwaarden naleven en de gevraagde boekhoudkundige en

inhoudelijke documenten ter beschikking stellen.

Deze criteria hebben ook andere implicaties. Zo zorgt de wetgeving voor een sturend

element in de relatie en tevens een discrepantie tussen beide typen sportfederaties.

Eén van de erkenningscriteria voor unisportfederaties is bijvoorbeeld de

internationale aansluiting bij een overkoepelende federatie om zo competitieve

sportbeoefening op internationaal vlak mogelijk te maken. De Vlaamse Vereniging

voor Golf vzw was tot voor kort echter nog niet aangesloten. Door het niet invullen

van één van de BO kon zij dus geen aanspraak maken op subsidies. Zij heeft deze

voorwaarde echter vervuld en komt voor het jaar 2009 alsook het jaar 2010 in

aanmerking voor financiële ondersteuning (Interview G. Royen, Brussel, 9 augustus

54 Enkel de “zeer grote vissen” zouden mogelijk kunnen terugvallen op private sponsoring en lidgelden (Interview E. Vanmol, Brussel, 8 juli 2010).

47

2010). De internationale aansluiting is voor recreatieve sportfederaties geen

vereiste55.

Verder bestaat er ook enige rivaliteit tussen de sportfederaties. Zo tracht men van

elkaar leden af te nemen, omdat dit één van de subsidiëringscriteria is (Interview G.

Royen, Brussel, 8 juli 2010). Dit is expliciet het geval bij bezuinigingsronden, zoals in

2009 en 2010 het geval is, omdat de beschikbare financiële middelen in omvang

afnemen.

De opstelling van NPO’s ten opzichte van het agentschap kan tweeledig zijn.

Sommige sportfederaties hebben weinig moeite met de criteria en zijn snel in orde.

De relatie is dus duidelijk ‘amicaal’. Andere NPO’s zien Bloso echter als een soort

boeman, waardoor de relatie als ‘licht vijandig’ bestempeld kan worden (Interview E.

Vanmol, Brussel, 8 juli 2010). Desalniettemin zijn de enige geldende criteria voor

Bloso deze die decretaal zijn vastgesteld. Voldoet men hier niet aan dan kan men

geen aanspraak maken op subsidies. Door de grote afhankelijkheid van de NPO’s van

subsidies kan de relatie tussen agentschap en NPO beschreven worden als een

asymmetrische relatie met een machtsvoordeel voor Bloso. De belangrijkste

determinanten voor deze stelling zijn de financiële levensvatbaarheid en de hoge

graad van substitueerbaarheid wat betreft NPO’s op het domein van de sportsector.

Wel dient men op te merken dat er bijzonder veel overleg plaatsvindt – zo wordt er

ook met de partners uit het middenveld samen gezeten bij de totstandkoming van

nieuwe decreten – zodat het agentschap op die manier een sturende rol op zich

neemt. Dit doet vermoeden dat het asymmetrische karakter van de relatie mogelijk

onderschat wordt.

55 Art. 29 § 1 ° 1 Vl. Dec. 13 juli 2001, B.S. 14 september 2001.

48

3.3 DEPARTEMENT JEUGD, CULTUUR, SPORT EN MEDIA

3.3.1 Inleiding

Het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM)56 verbindt, ondersteunt,

optimaliseert en innoveert het beleid op het gebied van cultuur, jeugd, sport en

media. Het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media voert deze missie uit binnen

de wettelijke, reglementaire en contractuele bepalingen die erop van toepassing zijn.

De beleidslijnen van de Vlaamse Regering en de bevoegde ministers geven de

prioriteiten aan en leggen ook de personele en financiële middelen vast. Het

Departement CJSM voert deze missie uit in samenhang en samenwerking met de

andere entiteiten (lees: agentschappen) binnen het Beleidsdomein Cultuur, Jeugd,

Sport en Media. Op vraag van actoren uit de overheid en het werkveld biedt het

Departement CJSM zowel inhoudelijke ondersteuning als ondersteuning op het

gebied van hun functioneren. De wijze van ondersteunen kan onder andere gaan om

informatieverstrekking, adviesverlening, dienstverlening, subsidieverstrekking,

opleiding, overleg en wetenschappelijk onderzoek (CJSM, s.d.).

Het Departement CJSM bestaat uit vier afdelingen (zie figuur 4, volgende bladzijde).

Naast Diensten van de Secretaris-generaal, Domeincoördinatie en

Managementondersteunende diensten, vindt men ook de afdeling Beleid en Beheer

die het zwaartepunt vormt van de kwalitatieve analyse met betrekking tot het

Departement CJSM. Deze afdeling bestaat naast een secretariaat uit vier clusters die

instaan voor de subsidiëring van uitsluitend non-profit organisaties: de cluster

Participatiebeleid, Mediabeleid57, Sportbeleid en Innovatie, e-cultuur en film (CJSM,

s.d.). De geïnterviewden komen allen uit deze laatste afdeling.

Het volgende groepsinterview, waarwij getracht werd elk aspect van het

beleidsdomein te dekken, werd binnen het Departement CJSM afgenomen:

• Interview S. Coppens, Cluster Sportbeleid (Experimentele projecten en

proeftuinensport), Brussel, 29 juli 2010.

• Interview S. Taghon, Cluster Participatiebeleid, Brussel, 29 juli 2010.

• Interview S. Dierckx, Cluster Mediabeleid, Brussel, 29 juli 2010.

56 Het Departement CJSM wordt geleid door secretaris-generaal Christine Claus. 57 De bevoegde minister voor media is I. Lieten, viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Innovatie, Overheidsinvesteringen, Media en Armoedebestrijding.

49

Figuur 4. Structuur van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM, s.d.)

3.3.2 Subsidiëring

De subsidiedossiers die het Departement CJSM behandelt zijn erg divers. Zowel op

het vlak van sport, jeugd, cultuur en media kunnen er subsidiedossiers bij het

Departement CJSM terechtkomen. Dit impliceert dat er ook heel wat relevante

wetgeving van toepassing is. In wat volgt zal het Participatiedecreet58 van 18 januari

2008 behandeld worden, aangezien het merendeel van de subsidiedossiers op dit

decreet is gebaseerd (Interview S. Coppens, Brussel, 29 juli 2010). Nadien worden

ook kort de nominatim subsidies vermeld, aangezien een grote meerderheid van de

mediasubsidies op deze wijze worden geregeld.

Het Participatiedecreet

Het Participatiedecreet beoogt de ondersteuning, verrijking en versterking van de

participatie in het cultuur-, jeugd- en sportbeleid. Het Participatiedecreet is een mix

van structurele en projectmatige ondersteuning, van initiatieven gericht op de

58 Decreet van 18 januari 2008 houdende flankerende en stimulerende maatregelen ter bevordering van de participatie in cultuur, jeugdwerk en sport, B.S. 4 april 2008.

50

participatie van een breed publiek en van bepaalde kansengroepen, van bestaande

maatregelen en nieuwe initiatieven, van subsidies voor publieke en particuliere

initiatieven, enz. Belangrijk is om steeds voor ogen te houden dat dit een flankerend

en stimulerend decreet wil zijn. In tegenstelling tot de meeste andere decreten regelt

het Participatiedecreet dus niet een specifieke sector (zoals het decreet op

bijvoorbeeld de jeugdverblijfcentra) of een gerichte en afgebakende vorm van

ondersteuning (CJSM, s.d.).

In principe kan elke vereniging of natuurlijke persoon op basis van het decreet

aanspraak maken op financiële ondersteuning. Het Participatiedecreet bevat zeven

hoofdstukken die elk de bepalingen voor de desbetreffende categorie in verband met

subsidiëring formuleren. Voor sommige projecten bestaan er vaste bedragen, andere

zijn dan weer variabel. Telkens wordt wel duidelijk geformuleerd op welke projecten

en/of verenigingen het decreet van toepassing is. Vaak gaat het om een

puntensysteem waarbij een hogere score (en dus het voldoen aan meer criteria) leidt

tot een groter subsidiebedrag dat toegekend kan worden (Interview S. Taghon,

Brussel, 29 juli 2010). Tabel 4 toont een samenvatting met de voornaamste, steeds

wederkerende voorwaarden om voor dergelijke subsidiëringsvormen in aanmerking

te komen. Speciale aandacht wordt besteed aan grootschalige cultuur-, jeugd- of

sportevenementen. Projecten die gemeenten betrekken worden wederom niet

behandeld aangezien het in dit geval niet om NPO’s gaat.

51

Subsidiëringsvoorwaarden Participatiedecreet

Grootschalige cultuur-, jeugd- of sportevenementen

- De Vlaamse overheid kan jaarlijks één of meer topevenementen ondersteunen waarin de

participatie van een breed publiek in cultuur, jeugdwerk of sport centraal staat59

- Bij de subsidieaanvraag wordt een projectnota gevoegd, waarin minstens de doelstellingen,

partners, de fasering en de financiering in detail zijn uitwerkt

- De wederzijdse engagementen tussen de initiatiefnemer en de Vlaamse overheid worden

vastgelegd in een beheersovereenkomst.

- De Vlaamse Regering kan de toegekende subsidiering spreiden over meerdere

begrotingsjaren

- Voor de uitvoering van artikel 34 voorziet de Vlaamse Regering jaarlijks in een bedrag van

minimaal 500.000 euro

Overige

- Verduidelijking van de doelstellingen (zowel strategisch als operationeel) bij de

subsidieaanvraag

- Subsidies kennen een jaarlijks karakter en worden ieder jaar opnieuw herbekeken op basis

van door de administratie geaggregeerde gegevens en conform de beleidsdoelstellingen

- De Vlaamse Regering sluit met de vereniging telkens een beheersovereenkomst; deze

wordt geconcretiseerd in een meerjarenplan

- Verenigingen die reeds via andere kanalen subsidies ontvangen komen niet in aanmerking

voor subsidies op basis van het Participatiedecreet

- De Vlaamse Regering bepaalt telkens de nadere voorwaarden voor het indienen van de

subsidieaanvragen, alsook voor de beoordeling, de toekenning en de uitbetaling van de

subsidie en het toezicht op de naleving van de subsidiëringsvoorwaarden60

Tabel 4. Subsidiëringsvoorwaarden Participatiedecreet.

Wat betreft de grootschalige cultuur-, jeugd- en sportevenementen kan de

subsidieaanvraag betrekking hebben op een eenmalige subsidiëring (aanvraagdossier

minstens zes maanden voor datum indienen) of een subsidiëring die gespreid wordt

over verschillende jaren (aanvraagdossier minstens twee jaar en uiterlijk vijf jaar

voor datum indienen)61. Net zoals ook Bloso strikt juridisch een adviesorgaan is, zal

ook het Departement CJSM een advies verlenen waarna de minister beslist over de

59 Art. 34 Vl. Dec. 18 januari 2008, B.S. 4 april 2008. 60 Dit gebeurt in het Besluit van 18 juli 2008 van de Vlaamse Regering betreffende de uitvoering van het decreet van 18 januari 2008 houdende flankerende en stimulerende maatregelen ter bevordering van de participatie in cultuur, jeugdwerk en sport, B.S. 19 augustus 2008. 61

Art. 5 § 1 Besl. Vl. Reg. 18 juli 2008.

52

toekenning van de subsidies62, binnen de perken van de jaarlijkse begroting. Er

wordt vervolgens een beheersovereenkomst met de initiatiefnemer gesloten.

De uitbetaling van de subsidie per kalenderjaar verloopt als volgt. Eerst wordt er een

voorschot van 80 percent uitbetaald na de ondertekening van het besluit waarin de

subsidie wordt toegekend. Nadien wordt het saldo van 20 percent uitbetaald nadat

de administratie (in casu: het Departement CJSM) heeft vastgesteld dat de

voorwaarden waaronder de subsidie toegekend werd, nageleefd werden, en dat de

subsidie werd aangewend voor de doeleinden waarvoor ze werd verleend. Dat moet

blijken uit het financieel en werkingsverslag. Uit de praktijk blijkt echter dat er case

per case wordt gewerkt. De decretale bepalingen van 80 % en 20 % worden niet

altijd gehonoreerd. Zo is het mogelijk dat er met een 40-40-20 of een 30-30-30-10

verdeling wordt gewerkt. Dit hangt vaak samen met de spreiding van de

desbetreffende projecten (Interview S. Dierckx, Brussel, 29 juli 2010)63.

De hoogte van de subsidie hangt af van verschillende parameters, zoals het aantal

mensen en het doelpubliek dat beoogd wordt. Het Departement CJSM houdt in zijn

advies ook rekening met alternatieve financieringsbronnen die de NPO uit de private

sector kan verwerven. In het streven naar meer transparantie is een zicht op de

andere inkomensstromen van NPO’s een specifieke opdracht voor het Departement

CJSM (Interview S. Coppens, Brussel, 29 juli 2010). Er wordt tevens gecontroleerd of

men niet te maken heeft met dubbele subsidiëring. De wetgeving kan een plafond

voor de subsidies bepalen. Dit is echter niet het geval bij evenementen. Hier wordt

een advies door het Departement CJSM gegeven waarna de minister het laatste

woord heeft.

Als de nettokosten, dat zijn de aangetoonde kosten, verminderd met de uit de

realisatie van het project of het evenement voortvloeiende inkomsten, minder

bedragen dan de ontvangen subsidie, wordt het verschil teruggevorderd. Er mag dus

onder geen beding winst gemaakt worden. Enkel kosten die gemaakt zijn in de

looptijd van het project of evenement en na de toekenning van het subsidiebedrag

of, in geval van een subsidiëring over verschillende jaren na de ondertekening van

de beheersovereenkomst, komen in aanmerking.64

62 Dit ‘primaat van de politiek’ was tevens één van de krachtlijnen van Beter Bestuurlijk Beleid (BBB, s.d.). 63 Dit komt onder andere door kritiek van de Inspectie van Financiën die meende dat er een te groot bedrag ineens werd doorgestort naar de NPO’s (Interview S. Dierckx, Brussel, 29 juli 2010). 64

Art. 5 § 5 Besl. Vl. Reg. 18 juli 2008.

53

De andere categorieën waarvan op basis van het Participatiedecreet NPO’s subsidies

kunnen aanvragen kennen gelijkaardige bepalingen als deze van de grootschalige

cultuur-, jeugd- en sportevenementen.

Lotto-middelen en subsidiëring op basis van de begroting De clusters van de afdeling Beleid en Beheer die instaan voor de adviezen met

betrekking tot de subsidieprojecten doen vooral beroep op de bepalingen

geformuleerd in het Participatiedecreet (Interview S. Coppens; S. Dierckx; S.

Taghon, Brussel, 29 juli 2010). Toch bestaat er nog een tweede mogelijkheid wat

betreft subsidiëring vanuit het Departement CJSM. Sommige projecten, bijvoorbeeld

voor het sport- of mediabeleid, worden niet-decretaal ondersteund, maar staan

ingeschreven in de begroting. Dit betekent dat er een bepaalde begrotingspost is

voorzien voor de desbetreffende subsidie65. Subsidies worden dus op basis van een

begrotingsdecreet66 uitgekeerd en niet voortvloeiend uit een organiek decreet of

uitvoeringsbesluit. Het gaat in dit geval dus niet om een pot die verdeeld kan worden

aan zij die voldoen aan de subsidiëringscriteria – de zogenaamde projectsubsidies –

maar werkingssubsidies voor de ingeschreven NPO’s67. Men noemt dit type van

subsidie ‘ad nominatu(i)m subsidiëring68’. De desbetreffende NPO’s moeten elk jaar

wel een activiteitenverslag, begroting, jaarrekening en afrekening voorzien, om zo de

continuïteit te garanderen (Interview S. Taghon, Brussel, 29 juli 2010).

De zogenaamde Lotto-middelen, een deel van de winst van de Nationale Loterij,

worden op deze manier ingezet om NPO’s financieel te ondersteunen. Vaak gaat het

tevens om een gereserveerde post in de begroting om bepaalde projecten of

initiatieven te steunen, waarvoor nog geen specifieke wetgeving beschikbaar is

(Interview S. Coppens, Brussel, 29 juli 2010).

65 Dit is bijvoorbeeld van toepassing op experimentele projecten binnen de sportcluster (Interview S. Coppens, Brussel, 29 juli 2010 2010). 66 Zie als voorbeeld art. 83 § 15 van het decreet van 18 december 2009 houdende de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2010 waar een bedrag onder de desbetreffende basisallocatie wordt toebedeeld aan drie verenigingen van het Mediabeleid: de Vlaamse Vereniging voor Beroepsjournalisten; vzw Fonds Pascal De Croos voor bijzondere journalistiek; Stichting het Beste van Vlaanderen en Nederland. Het dient opgemerkt te worden dat het Rekenhof buitenspel wordt gezet door in de desbetreffende artikels het visum van het Rekenhof uit te schakelen (waardoor een betaling verhinderd zou kunnen worden). Tot slot vermelden we nog dat vooral bij de cluster Media er vaak ad nominatum wordt gesubsidieerd. 67 De vermelding in het begrotingsdecreet impliceert een mogelijkheid tot subsidiëring onder de vermelde bepalingen, geen definitieve toekenning. 68 De naam van de begunstigde alsook het subsidiebedrag is opgenomen in de begrotingstabel. Zie ook Departement Bestuurszaken (s.d.:36).

54

3.3.3 Financiële rapportering

Participatiedecreet

In tegenstelling tot bijvoorbeeld het decreet ‘Vlaamse sportfederaties’ wordt er voor

projectsubsidies met betrekking tot grootschalige cultuur-, jeugd- en

sportevenementen op rapporteringsvlak opvallend minder eisen gesteld. Het

aanvraagdossier dat NPO’s moeten indienen bevat naast administratieve gegevens,

een algemene omschrijving en beknopte uiteenzetting van het initiatief, de beoogde

start- en einddatum en een communicatiestrategie slechts een gedetailleerde

begroting met inkomsten en uitgaven van het project of evenement, waarbij

duidelijk de andere verwachte inkomsten worden aangegeven69. Des te

gedetailleerder de begroting wordt opgesteld, des te groter de kans dat de aanvraag

positief wordt geëvalueerd door het Departement CJSM. Dit betekent dat de kwaliteit

en uitgebreidheid van de ingediende begroting wel degelijk effect heeft op de hoogte

van het subsidiebedrag (Interview S. Coppens, Brussel, 29 juli 2010)70.

De aanvrager stuurt uiterlijk twee maanden na afloop van het project of evenement

een financieel en werkingsverslag naar de administratie, volgens de door de

administratie geformuleerde voorwaarden. Deze voorwaarden zijn echter niet

specifiek uitgewerkt. Het meest essentiële is een gedetailleerde weergave van de

inkomsten en uitgaven zodat het Departement CJSM kan nagaan of de subsidies voor

de juiste doeleinden werden aangewend. Bij subsidiebedragen hoger dan 25,000

euro wordt er ook een verslag van een erkend accountant geëist (Interview S.

Coppens, Brussel, 29 juli 2010). Dit financieel verslag is een conditio sine qua non

om het resterende saldo te mogen ontvangen. Het Departement CJSM beschikt

echter niet over een specifiek boekhoudplan met indeling van rekeningstelsel zoals

dit bij Bloso (cf. BVS) wel het geval is. Vaak wordt het Departement CJSM, dat geen

eigen boekhoudkundige richtlijnen uiteenzet, geconfronteerd met heel wat data

waarbij verduidelijking nodig is, of waarbij het niet meteen zichtbaar is welke

leidraad of interpretatie gevolgd moet worden. Door het gebrek aan knowhow en

expertise op vlak van financiële rapportering, een element dat bijvoorbeeld wel

aanwezig is bij het agentschap Bloso (in de afdeling Subsidiëring), wordt er dan ook

getwijfeld aan het nut en de betrouwbaarheid van de financiële rapportering

(Interview S. Dierckx, Brussel, 29 juli 2010). Tabel 5 toont een samenvatting van de

69

Art. 5 § 4 Besl. Vl. Reg. 18 juli 2008. 70 Dit was niet het geval bij het agentschap Bloso. Indien men daar aan de criteria voldeed kreeg men gelden, onafhankelijk van de kwaliteit van de financiële rapportering.

55

bijkomende eisen met betrekking tot de financiële rapportering voor subsidies

voortvloeiend uit het Participatiedecreet.

Bijkomende eisen inzake financiële verslagen Participatiedecreet

Van toepassing op alle categorieën

- Op voorhand: een gedetailleerde begroting met inkomsten en uitgaven van het project of

evenement

- Achteraf: een financieel en werkingsverslag

- Indien het over projecten gaat die zich spreiden over meerdere jaren dient jaarlijks een

jaarplan opgestuurd te worden (als deel van het voortgangsrapport) waarin een door de AV

goedgekeurde begroting bijgevoegd is

Extra eisen voor bepaalde categorieën

- Bij projecten op basis van art. 3, 6, 10 en 15 en de subsidiëring van praktijkgerichte,

laagdrempelige educatie

• Samen met het financieel verslag wordt een verslag ingediend van een bedrijfsrevisor

die lid is van het Instituut der Bedrijfsrevisoren, of van een externe accountant die

geen andere opdrachten vervult voor de vereniging

Tabel 5. Bijkomende eisen inzake financiële verslagen Participatiedecreet (op basis van het

Besluit Vlaamse Regering 18 juli 2008, het Participatiedecreet van 18 januari 2008).

3.3.4 Toezicht


Er bestaat een beoordelingscommissie die alle initiatieven kan nemen die ze nodig

acht, zoals de NPO die een aanvraag indient horen, aanvullende documenten en

gegevens opvragen of een bezoek ter plaatse brengen (of dit aan de administratie

opdragen)71. Het Departement CJSM was echter niet op de hoogte van het bestaan

van dit fenomeen.

In het kader van de evaluatie van het participatiebeleid, wordt minstens een

longitudinale monitoring aangehouden van enerzijds het lokale aanbod van het

verenigingsleven in de sectoren cultuur en jeugdwerk en sport en anderzijds de

participatie op het niveau van individuele burgers aan het cultuur-, jeugdwerk- en

sportaanbod. Het participatieonderzoek gebeurt door een externe instantie. De

minister sluit hiervoor de nodige overeenkomsten. De minister bezorgt de

monitoringrapporten eveneens aan de Raad voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media, de

71 Art. 45 Besl. Vl. Reg. 18 juli 2008.

56

Vlaamse Jeugdraad en aan het Vlaams Parlement72. Hiervoor bestaat een steunpunt

voor beleidsrelevant onderzoek voor Cultuur, Jeugd, Sport dat het bovenstaande

uitvoert in opdracht van de Vlaamse overheid.

Ten opzichte van het Departement CJSM Het toezicht ten opzichte van het Departement CJSM is gelijkaardig aan dat van

Bloso (zie paragraaf 3.2.4), buiten het feit dat zij niet met een

samenwerkingsovereenkomst tussen zichzelf en de Vlaamse Regering werken. Er

worden bijgevolg opvallend minder prestatie-indicatoren opgevolgd. Ook hier werd

de bestaande hiërarchie als belangrijk toezicht beschouwd (Interview S. Coppens,

Brussel, 29 juli 2010).

3.3.5 Sanctionering

In de paragraaf subsidiëring werd reeds de procedure van subsidiëring uiteengezet.

Ondanks de flexibiliteit inzake de grootte van de schijven, werkt men steevast met

een voorschot. De uitbetaling van het resterende saldo gebeurt achteraf, als uit de

werkings- en financiële verslagen blijkt dat de subsidies aangewend werden voor de

doeleinden waarvoor ze werd verleend73. Indien het volledige subsidiebedrag niet

besteed wordt aan die zaken waarvoor het verleend werd of bij de realisatie van (een

te grote74) winst, wordt het resterende saldo teruggevorderd (Interview S. Dierckx,

Brussel, 29 juli 2010). Men kan vragen stellen hoe dit te rijmen valt met de

onduidelijkheid die heerst over de interpretatie van de boekhoudkundige

documenten. Een NPO kan nooit extra gelden toegewezen krijgen. Het

subsidiebedrag is dus een maximumbedrag.

In principe wordt er niet al te zwaar getild aan het niet respecteren van deadlines,

ook al zijn deze decretaal geregeld. Het Departement CJSM zal in de eerste plaats

overleg plegen met de NPO’s in plaats van de decretale bepalingen strikt na te leven

en over te gaan op sanctionering. Vaak wordt er dossier per dossier bekeken welke

de meest geschikte aanpak is. Men kan dus in zekere zin spreken van een

pragmatische opstelling (Interview S. Taghon, Brussel, 29 juli 2010).

72 Art. 47 Besl. Vl. Reg. 18 juli 2008. 73

Zie bijvoorbeeld art. 6 § 5 ° 2 Besl. Vl. Reg. 18 juli 2008. 74 Bij structurele subsidies wordt vaak een beperkte winstmarge toegestaan (Interview S. Dierckx, Brussel, 29 juli 2010).

57


Ook bij het Departement CJSM kan men vaststellen dat er veel ruimte is voor een

sturende rol. Een al te strikte invulling van de decretale bepalingen (inclusief

sancties) lijkt niet wenselijk en tevens niet haalbaar. Nochtans is het Departement

CJSM (de Vlaamse overheid) in bezit van de financiële middelen en kan zij zo

aanzienlijke druk uitoefenen op de NPO’s. Vele projecten kunnen namelijk niet

plaatsvinden zonder subsidiëring. Dit geldt tevens voor de structurele subsidies.

Verder vindt er een bepaalde preselectie plaats aangezien men keuzes maakt tussen

de verschillende evenementen75. Dit is in het bijzonder het geval bij

besparingsronden, waarbij men bijvoorbeeld kan besluiten slechts twee in plaats van

drie evenementen te ondersteunen76. Men introduceert op deze manier een

competitief element in de relatie en verplicht de NPO’s ook om naar andere bronnen

van financiering te zoeken (Interview S. Dierckx, Brussel, 29 juli 2010). Het

Departement CJSM meent ook dat de overbevraging van de beschikbare middelen

een uitdrukking is van die rivaliteit tussen de verscheidene NPO’s.

De relatie tussen het Departement CJSM en de NPO’s kan als symmetrisch

beschouwd worden. Het bezit van de financiële middelen komt opnieuw naar voor als

een belangrijke determinant. Dit is echter ook het geval voor de dienstverlenende rol

die de NPO’s uitoefenen. In dit perspectief wordt de overlegfunctie77 en de

toezichtshoudende opstelling van het Departement CJSM benadrukt. Men spreekt

over het opbouwen van een wederkerige vertrouwensrelatie78.

75 Het Departement CJSM benadrukt dat veel aandacht wordt besteed naar het zoeken van projecten en organisaties wiens invulling nauw aansluit bij het gewenste beleid. Zo wordt een project dat experimentele subsidies aanvraagt getoetst aan de beleidsnota van de minister (Interview S. Coppens, Brussel, 29 juli 2010). 76 Besparen impliceert echter niet dat de adviezen van het Departement CJSM inhoudelijk veranderen. Hier wordt nog steeds gezien naar de decretale bepalingen. Het is de minister die uiteindelijk beslist. 77 Deze overlegfunctie houdt onder andere ook in dat men bij het opstellen van voorwaarden om voor subsidiëring in aanmerking te komen, overlegt met het middenveld. Dit is niet formeel vastgelegd en gebeurt zeker niet op systematische wijze (Interview S. Dierckx, Brussel, 29 juli 2010). Een ander voorbeeld vindt men bij de experimentele projecten, waar een jury met mensen uit het middenveld mee aan tafel zit om na te denken over de komende wetgeving. 78 Een voorbeeld van de uitdrukking van deze vertrouwensrelatie vindt men onder andere wanneer de Inspectie van Financiën kritiek formuleert ten aanzien van een bepaalde NPO. Het Departement CJSM zal dan niet nalaten het goede, inhoudelijke werk van de organisatie te verdedigen, ook al kunnen er vraagtekens geplaatst worden bij de financiële gezondheid en werkwijze van de NPO (Interview S. Dierckx, Brussel, 29 juli 2010)

.

58

3.4 IVA SOCIAAL-CULTUREEL WERK VOOR JEUGD EN VOLWASSENEN

3.4.1 Inleiding

Het agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen (ASCWJV) is

opgericht in 2004, maar werd pas operationaal vanaf 1 april 200679. Het heeft als

missie het stimuleren van een rijk en gedifferentieerd aanbod aan sociaal-culturele

activiteiten die op niet-commerciële basis worden georganiseerd, ter bevordering van

de algemene ontwikkeling van alle burgers - kinderen, jongeren en volwassenen - en

ter verhoging van de maatschappelijke en culturele participatie80. Het ASCWJV

bestaat uit twee afdelingen. Enerzijds is er de afdeling Volksontwikkeling en Lokaal

Cultuurbeleid (VOLC) en anderzijds de afdeling Jeugd. De afdeling VOLC staat in voor

de uitvoering van het lokale cultuurbeleid en het beleid sociaal-cultureel werk voor

volwassenen. De afdeling Jeugd staat in voor de uitvoering van het jeugd- en

kinderrechtenbeleid van de Vlaamse overheid. Daarnaast zijn er nog de diensten van

de administrateur-generaal (ASCWJV, s.d.). Figuur 5 toont de structuur van het

ASCWJV.

Figuur 5. Structuur van het ASCWJV (ASCWJV, s.d.)

79 Besluit van de Vlaamse Regering tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen, gewijzigd door het besluit van de Vlaamse Regering van 16 december 2005, B.S. 8 juli 2004. 80 Art. 2 Besl. Vl. Reg. van 11 juni 2004.

59

De volgende interviews werden binnen het ASCWJV8182 afgenomen:

• Interview G. Roelandts, Afdelingshoofd Volksontwikkeling, Brussel, 19 juli

2010.

• Interview E. Desmedt, Adviseur Organisatie en Beheer, Brussel, 5 augustus

2010.

3.4.2 Subsidiëring

Binnen het agentschap bestaan er dus twee verschillende diensten die zich met heel

wat diverse aspecten van het cultuur- en jeugdbeleid bezig houden. Net als bij het

Departement CJSM leidt dit tot een aanzienlijke fragmentatie van decreten op basis

waarvan subsidies verstrekt kunnen worden83. Dit onderzoek zal zich op de drie

belangrijkste decreten ten aanzien van NPO’s focussen (opnieuw worden de decreten

inzake lokale besturen niet in de analyse betrokken). Het gaat in casu om (1) het

decreet betreffende sociaal-cultureel volwassenenwerk8485; (2) het decreet houdende

het voeren van een Vlaams jeugd- en kinderrechtenbeleid8687; (3) het decreet

betreffende de amateurkunsten8889.

Om aan te tonen dat het wel degelijk om de belangrijkste subsidiestromen gaat, kan

men in het jaarverslag van 2008 de uitgaven van dat jaar terugvinden (ASCWJV,

s.d.). Daarin kan men vaststellen dat voor de afdeling VOLC90 27.980 euro naar

organisaties voor amateurkunsten gaat, 365.001,88 euro naar verenigingen voor

sociaal-cultureel volwassenenwerk en 345.528,65 euro naar vormingsinstellingen

voor sociaal-cultureel volwassenenwerk (op een totaal van 860.729,52 euro). Wat

betreft de afdeling Jeugd91 gaat er 424.342,09 euro naar landelijk georganiseerde

81 De bevoegde minister voor jeugd is P. Smet, Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel. 82 De bevoegde minister voor cultuur is J. Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur. 83 Opnieuw dient er vermeld te worden dat het de bevoegde minister is die de uiteindelijke subsidie toekent op basis van een advies van het agentschap. 84 Decreet van 4 april 2003 betreffende het sociaal-cultureel volwassenenwerk, B.S. 28 mei 2003. 85 Besluit van de Vlaamse Regering van 5 september 2008 houdende de uitvoering van het decreet van 4 april 2003 betreffende het sociaal-cultureel volwassenenwerk, B.S. 26 november 2008. 86 Decreet van 18 juli 2008 houdende het voeren van een Vlaams jeugd- en kinderrechtenbeleid, B.S. 26 september 2008. 87 Besluit van de Vlaamse Regering van 15 mei 2009 tot bepaling van de procedure voor de erkenning van de landelijk georganiseerde jeugdverenigingen en de regels inzake toekenning van subsidies aan jeugdverenigingen en de toekenning van de prijs voor het gemeentelijk jeugdbeleid, B.S. 14 juli 2009. 88 Decreet van 22 december 2000 betreffende de amateurkunsten, B.S. 9 maart 2001. 89 Besluit van de Vlaamse Regering van 7 september 2007 houdende de uitvoering van het decreet van 22 december 2000 betreffende de amateurkunsten, B.S. 5 oktober 2007. 90 Men kan ook de algemene uitgavenbegroting van het jaar 2010 bekijken. Men ziet hier gelijkaardige trends onder het begrotingsprogramma HD (Sociaal-Cultureel Volwassenenwerk). Zie ASCWJV (s.d;). 91 Men kan ook de algemene uitgavenbegroting van het jaar 2010 bekijken. Men ziet hier gelijkaardige trends onder het begrotingsprogramma HG (Jeugd). Zie ASCWJV (s.d.).

60

jeugdverenigingen (op een totaal van 760.926,27 euro). Deze bedragen worden

uitgekeerd op basis van de bovenvermelde decreten.

In wat volgt zal voor de drie decreten telkens een overzicht inzake de

erkenningsvoorwaarden en de subsidiëringscriteria die van toepassing zijn op de

relevante NPO’s gegeven worden.

Sociaal-cultureel volwassenenwerk92

Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria SCV


- Ze zijn een vzw

- Ze hebben minstens vijftig werkende afdelingen of groepen (gespreid over minstens drie

Vlaamse provincies

- Ze hebben doelstellingen waaruit de werking ten aanzien van de maatschappelijke

activerings-, de culturele, de educatieve en de gemeenschapsvormende functie blijkt

- De Vlaamse Regering bepaalt de procedure voor de erkenning van nieuwe verenigingen en

voor de intrekking van de erkenning

Subsidiëringscriteria

Algemene voorwaarden

- Indienen van een beleidsplan

- Binnen drie maanden beschikken over een VTE personeelslid

- Akkoord gaan om op verzoek van de administratie alle nuttige en noodzakelijke gegevens

met betrekking tot de werking te verstrekken, in de gevraagde vorm

- Ervoor zorgen dat in alle aspecten van de werking het Nederlands als voertaal wordt

gebruikt

Tabel 6. Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria voor sociaal-cultureel

volwassenenwerk (op basis van het decreet 4 april 2003 en het besluit van 5 september 2008).

De subsidies worden toegekend voor een beleidsperiode in de vorm van een

jaarlijkse enveloppe die personeels- en werkingskosten moet dekken93. Voor de

verenigingen wordt de jaarlijkse subsidie-enveloppe als volgt vastgesteld: het aantal

afdelingen of groepen wordt vastgelegd op het aantal voor het werkjaar 2000

aanvaarde actieve afdelingen of groepen; aan de afdelingen wordt vervolgens een

waarde toegekend (minimaal 2.230 euro voor de eerste 100 afdelingen, minimaal

92 Het onderzoek zal zich focussen op de vereningingen van SCV, aangezien deze toonaangevend inzake decretale bepalingen. 93 Art. 44 § 3 Vl. Dec. van 4 april 2003.

61

1.735 euro voor 101 tot 200 afdelingen, en minimaal 990 euro voor de afdelingen

boven 200)94. Voor nieuwe verenigingen worden de subsidies berekend op basis van

de volgende regels: het aantal afdelingen of groepen wordt vastgelegd op het

minimale aantal werkende afdelingen of groepen, vereist voor de erkenning (waarbij

dezelfde bedragen als hierboven worden gehanteerd). Er worden vervolgens voor de

verschillende beleidsperiodes bepalingen gesteld, die allen terug te vinden zijn in het

decreet, maar niet bepaald relevant zijn voor het onderzoek.

Verenigingen kunnen een startsubsidie aanvragen indien ze voldoen aan de

erkenningsvoorwaarden en ze minstens over 25 lokale afdelingen of groepen

beschikken95. De startsubsidie bedraagt per vereniging op jaarbasis maximaal

50.000 euro en kan slechts eenmaal worden toegekend. Verder verleent het ASCWJV

ook projectsubsidies voor de ondersteuning van projecten met een experimenteel

karakter. De Vlaamse Regering bepaalt de procedure voor het indienen en

afhandelen van de aanvragen.

Als de door de organisaties ingediende begroting voor het lopende begrotingsjaar

werd goedgekeurd door de minister, worden vier driemaandelijkse voorschotten

uitbetaald, die telkens 22,5 percent van de vastgestelde financële enveloppe op

jaarbasis bedragen. Indien de uitgekeerde voorschotten hoger zijn dan de subsidie,

wordt het verschil in mindering gebracht op de voorschotten van het kalenderjaar

dat op het desbetreffende jaar volgt96.

Verder worden in het decreet van 4 april 2003 ook sociaal-culturele bewegingen (met

een jaarlijkse subsidie-enveloppe tussen 111.500 euro en 200.000 euro), sociaal-

culturele vormingsinstellingen97 (die een begroting en financieel verslag dienen te

bezorgen), landelijke vormingsinstellingen (met een jaarlijkse subsidie-enveloppe

van 116 euro per uur voor gespecialiseerde vormingsinstellingen) en het Steunpunt

voor sociaal-cultureel volwassenenwerk behandeld. Deze kennen vaak gelijkaardige

bepalingen, met evenwel aandacht voor de specifieke context.

94 Art. 9 Vl. Dec. van 4 april 2003. 95 Art. 13 en 14 Vl. Dec. van 4 april 2003. 96 Art. 45 Vl. Dec. van 4 april 2003. 97 De jaarlijkse subsidie-enveloppe van de volkshogeschool bedraagt maximaal een equivalent van zoveel maal 1,5 euro als er inwoners zijn in de betrokken regio en vanaf 2008 minimaal 500,000 euro (art. 22 Vl. Dec. van 4 april 2003).

62

Jeugd- en kinderrechtenbeleid98

Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria LGJ


- Ze zijn een vzw die aan jeugdwerk doen (met deelnemers uit vier provincies)

- Jaarlijks zes keer een module organiseren (verder bepaald in het decreet)


- Alle gegevens die verband houden met de erkennings- of subsidiëringsvoorwaarden op de

zetel van de organisatie voor handen zijn voor onderzoek van de administratie

- Op zelfstandige wijze de financiën beheren en het beleid bepalen (beleidsnota)

Tabel 7. Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria voor landelijk georganiseerde

jeugdverenigingen (op basis van het decreet 18 juli 2008 en het besluit van 15 mei 2009).

De erkenning van een landelijk georganiseerde jeugdvereniging (LGJ) wordt voor

onbepaalde duur toegekend door de Vlaamse Regering. De kredieten die jaarlijks bij

decreet worden goedgekeurd, bepalen het maximale bedrag aan subsidies dat

jaarlijks kan worden toegekend aan de erkende LGJ. Elke LGJ ontvangt een subsidie

van 55.000 euro per jaar. Daarnaast kunnen aan LGJ’s aanvullend variabele

subsidies worden toegekend. Daartoe dient de vereniging driejaarlijks een door de

AV van de vereniging goedgekeurde beleidsnota aan de administratie te bezorgen.

De hoogte van deze subsidies wordt vastgesteld door de adviescommissie en de

administratie op basis van de ingediende beleidsnota voor de komende drie jaar99.

Men baseert zich hiervoor op specifieke beoordelingscriteria, waaronder de omvang

van de NPO100. Deze criteria zijn volgens het agentschap vrij gedetailleerd waardoor

er weinig interpretatiemarge bestaat (Interview E. Desmedt, Brussel, 5 augustus

2010).

Naast werkingssubsidies, die per kwartaal als voorschot worden uitbetaald (22,5

percent), bestaan er voor LGJ’s ook projectsubsidies. Drie percent van het krediet

dat wordt vrijgehouden voor de subsidiëring van LGJ’s wordt hiervoor

gereserveerd101. De adviescommissie en de administratie formuleren ook hierover

hun advies102. Deze projectsubsidies worden uitbetaald op basis van een voorschot

98 Wat betreft het jeugd- en kinderrechtenbeleid zal dit onderzoek zich voornamelijk toespitsen op de landelijk georganiseerde jeugdverenigingen. 99 Art. 32 Vl. Dec. van 18 juli 2008. 100 Art. 43 Vl. Dec. van 18 juli 2008. 101 Art. 34 Vl. Dec. van 18 juli 2008. 102 Art. 10 § 2 Besl. Vl. Reg. van 15 mei 2009.

63

van 80 percent en een resterend saldo van 20 percent. Dit laatste gebeurt pas na

controle van het werkings- en financieel verslag. Vaak toont men enige flexibiliteit in

de bepaling van de percentages (Interview E. Desmedt, Brussel, 5 augustus 2010).

Als de nettokosten, zijnde de aangetoonde kosten verminderd met de uit de

realisatie van het project of product voortvloeiende inkomsten, minder bedragen dan

de ontvangen subsidie dan wordt het verschil teruggevorderd103.

Amateurkunsten

Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria amateurkunsten


- Een vzw zijn wiens werking een landelijk karakter heeft

- Over één centraal secretariaat en personeelskader beschikken


- Vijfjaarlijks beleidsplan met een financieel en personeelsplan waaruit duidelijk de behoeften

van de organisatie blijken

Tabel 8. Erkenningsvoorwaarden & subsidiëringscriteria voor amateurkunsten (op basis van het

decreet 22 december 2000 en het besluit van 7 september 2007).

De Vlaamse Gemeenschap streeft via een ondersteuningsbeleid de totstandkoming

na van een netwerk van organisaties voor amateurkunsten, teneinde de artistieke en

sociale component van de amateurkunstbeoefening en -beleving bij elke burger te

valoriseren104. De Vlaamse Regering subsidieert via jaarlijkse enveloppen de erkende

organisaties voor een periode van vijf jaar. Deze subsidie-enveloppe moet de

jaarlijkse werkings- en personeelskosten dekken105.

Per nieuwe beleidsperiode kan de Vlaamse Regering de subsidie-enveloppe van de

erkende organisatie aanpassen. De aanpassing gebeurt op basis van de eigen

beleidsintenties van de Vlaamse Regering, van een evaluatie van de werking van de

organisatie gedurende de voorbije beleidsperiode en van een door de erkende

organisatie opgemaakt financieel behoefteplan met als doel een meerwaarde te

realiseren ten aanzien van de werking tijdens de vorige beleidsperiode106.

103 Art. 22 Besl. Vl. Reg. van 15 mei 2009. 104 Art. 3 Vl. Dec. van 22 december 2000. 105 Art. 10 Vl. Dec. van 22 december 2000. 106 Art. 11 § 1 Vl. Dec. van 22 december 2000.

64

Onder voorbehoud dat de ingediende begroting voor het lopende begrotingsjaar werd

goedgekeurd door de Vlaamse Regering worden voor het begrotingsjaar waarvoor ze

werden ingeschreven en goedgekeurd vier driemaandelijkse voorschotten uitbetaald.

Elk voorschot bedraagt 22,5 percent van de vastgestelde financiële enveloppe op

jaarbasis. Indien teveel wordt uitgekeerd, ziet men opnieuw gelijkaardige

terugvorderingsmechanismen. Jaarlijks wordt ook een krediet voorzien voor de

financiële ondersteuning van projecten (die wordt uitgekeerd volgens een 90-10

verhouding). De Vlaamse Regering bepaalt jaarlijks de grootte van dit krediet107. Een

projectaanvraag is telkens voorzien van alle financiële, organisatorische en artistieke

informatie108.

3.4.3 Financiële rapportering109

Sociaal-cultureel volwassenenwerk110

De jaarlijkse subsidie wordt verantwoord op basis van het voortgangsrapport, het

financieel verslag en de begroting. De organisatie voor SCV legt jaarlijks de

rekeningen van het vorige jaar en de nodige bewijsstukken voor, alsook een door de

AV goedgekeurde sluitende begroting. Uit de afrekening en de balans moet blijken

dat de organisatie, rekening houdend met de eigen middelen, sluitend of batig kan

werken. Een batig saldo in de resultatenrekening verplicht de organisatie tot het

opbouwen van een financiële reserve.

De organisaties voor SCV moeten bovendien een boekhouding voeren volgens het

genormaliseerde boekhoudkundige stelsel en die zo organiseren dat de financiële

controle op de aanwending van subsidies mogelijk is. De Vlaamse Regering kan

hiervoor een specifiek boekhoudkundig plan en bijzondere regels betreffende de

boekhouding opleggen. Het jaarlijks financieel verslag van de NPO111 is altijd

vergezeld van een balanssituatie en een verificatieverslag, opgesteld door een

onafhankelijke bedrijfsrevisor of een externe accountant112.

107 Art. 15 § 1 Vl. Dec. van 22 december 2000. 108 Art. 8 Besl. Vl. Reg. 15 oktober 2007. 109 Het berekenen van financiële ratio’s kan voorvallen, net als bij Bloso, maar dit gebeurt niet op systematische wijze (Interview E. Desmedt, Brussel, 5 augustus 2010). Het Centraal Identificatie Bestand, een database die alle subsidies van het agentschap bijhoudt, zal wel worden uitgebreid zodat bredere financiële analyse mogelijk is. Deze oefening staat echter nog in haar kinderschoenen. Zo kan het interessant trendanalyses te maken op mesonivea van bijvoorbeeld alle NPO’s inzake amateurkunsten. 110

110 Art. 45 Vl. Dec. van 4 april 2003 regelt deze materie. 111 Indien een NPO meer doet dan verwacht, heeft dit geen invloed op de subsidiebepaling (Interview G. Roelandts, Brussel, 19 juli 2010). 112 Het is onduidelijk wat juist met deze documenten gebeurt. Men kan zich de vraag stellen of dit niet louter een extra kost is voor de NPO (Interview E. Desmedt, Brussel, 5 augustus 2010).

65

Momenteel wordt de financiële rapportering enkel gebruikt ter verantwoording van

de subsidies. Het zou echter interessant kunnen zijn de verschillende subsidies en

inkomensstromen van de NPO’s in kaart te brengen omdat er momenteel een zeer

fragmentarisch zicht bestaat op de financiële situatie van de organisaties (Interview

G. Roelandts, Brussel, 19 juli 2010).

Jeugd- en kinderrechtenbeleid

De verenigingen die op basis van dit decreet een werkingssubsidie ontvangen,

dienen jaarlijks, samen met het financiële verslag – goedgekeurd door de AV van de

organisatie – en het werkingsverslag, bij de administratie een verslag in van een

bedrijfsrevisor die lid is van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren of van een

onafhankelijke externe accountant113. Binnen de periode waarbinnen de NPO haar

beleidsnota uitvoert mag zij onbeperkt een reserve aanleggen met eigen inkomsten

en subsidies. Deze reserves worden wel aan bepaalde voorwaarden onderworpen114.

Voorts moet er een boekhouding georganiseerd worden waardoor ten allen tijde de

aanwending van subsidies financieel gecontroleerd kan worden115. Het werkings- en

financieel verslag moet voldoen aan de leidraad die de administratie ter beschikking

stelt116.

Als uit de verantwoordingsstukken over het vorige werkingsjaar blijkt dat de

uitgekeerde voorschotten op de werkingssubsidies hoger zijn dan de door de

begunstigde verantwoorde uitgaven, schiet een identiek terugvorderingssyteem in

actie zoals men constateerde bij de verenigingen van het SCV.

Amateurkunsten

Organisaties voor amateurkunsten moeten een boekhouding voeren volgens het

genormaliseerd boekhoudkundig stelsel en die zo organiseren dat de financiële

controle op de aanwending van de subsidies mogelijk is. De Vlaamse Regering kan

een specifiek boekhoudkundig plan en bijzondere regelingen betreffende de

boekhouding opleggen117. Tevens moeten ze jaarlijks de rekeningen van het vorige

jaar met de nodige bewijsstukken voorleggen, alsmede een door de AV

goedgekeurde sluitende begroting. Uit de afrekening moet blijken dat de organisatie,

rekening houdende met de eigen middelen sluitend of batig kan werken. Een batig

113 Art. 47 Vl. Dec. van 18 juli 2008. 114 Art. 48 Vl. Dec. van 18 juli 2008. 115 Art. 3 § 2 Vl. Dec. van 18 juli 2008. 116 Art. 8 Besl. Vl. Reg. van 15 mei 2009. 117 Het agentschap heeft een fiche ter beschikking gesteld die een leidraad vormt voor de afrekening en de in te dienen begroting (ASCWJV, 2007).

66

saldo in de resultatenrekening verplicht de organisatie tot het opbouwen van een

financiële reserve. Deze reserve moet worden aangewend ter financiering van

uitgaven die bijdragen tot de realisatie van de doelstellingen van de organisatie. Tot

slot moet zij ook een werkingsverslag van het vorige jaar en een jaarplanning voor

het volgende jaar kunnen voorleggen en aanvaarden dat de administratie de werking

en de boekhouding, eventueel ter plaatse, onderzoekt118.

3.4.4 Toezicht


Sociaal-cultureel volwassenenwerk

Met uitzondering van de sociaal-culturele bewegingen waar deze regel geldt vanaf de

eerste beleidsperiode, evalueert de administratie vanaf de tweede beleidsperiode de

werking van elke organisatie voor SCV die gesubsidieerd wordt op basis van het

decreet van 4 april 2003. Dit gebeurt door de visitatiecommissie die bestaat uit

mensen van het agentschap en externen (Interview G. Roelandts, Brussel, 19 juli

2010). Zij evalueert op basis van het beleidsplan en de ingediende

voortgangsrapporten, begrotingen en financiële verslagen119. Het resultaat is een

globale eindevaluatie waartegen evenwel een beroep mogelijk is. Is de evaluatie

negatief, wordt er tien percent ingehouden op de subsidies van het volgende jaar.


Het Rekenhof en de administratie moeten ten allen tijde de werking en de

boekhouding ter plaatse kunnen bestuderen120. Het kan voorkomen dat er

plaatsbezoeken worden uitgevoerd. Het agentschap vult de inhoud hiervan zelf in

(Interview E. Desmedt, Brussel, 5 augustus 2010). Men tracht elke organisatie

binnen een beleidsperiode door te lichten121. Het kan gebeuren dat een organisatie

haar erkenning verliest als gevolg van deze doorlichting. Desalniettemin vindt er

steeds overleg plaats alvorens men tot sancties over gaat.

Amateurkunsten

Alle nuttige en noodzakelijke gegevens inzake de werking dienen ter inzage van de

administratie beschikbaar gehouden te worden122. Ook hier bestaat er een

118 Art. 12 § 3 Vl. Dec. van 22 december 2000. 119 Art. 42 Vl. Dec. van 4 april 2003. 120 Art. 3 § 2 Vl. Dec. 18 juli 2008. 121 Het is opvallend dat het agentschap zeer bewust de term ‘inspectie’ niet gebruikt, maar het heeft over een plaatsbezoek. De reden hiervoor is dat de doelstelling van dit plaatsbezoek eerder sturend en begeleidend is 122 Art. 9 § 5 Vl. Dec. van 22 december 2000.

67

mogelijkheid tot plaatsbezoeken. Concluderend kan men voor de hier drie besproken

takken stellen dat het toezicht telkens tweeledig is. Enerzijds constateert men een

zorgvuldige financiële controle die de correcte aanwending van de kostendekkende

subsidies nagaat. Anderzijds is er ook meer en meer aandacht voor resultaatmeting.

Deze trend gaat hand in hand met de tendens naar het toegenomen belang van

beleidsplannen. Het gaat dus niet (meer) om een ruwe ‘inspectie’, maar om een

sturende demarche van het agentschap (en de Vlaamse overheid) om zo aansluiting

bij de beleidsintenties te vinden (Interview E. Desmedt, Brussel, 5 augustus 2010).

Ten opzichte van het ASCWJV

Het ASCWJV valt onder dezelfde regeling als onder andere Bloso (zie paragraaf

3.2.4). Dit betekent dat zowel de IAVA, de Inspectie van Financiën en het Rekenhof

(zie infra) bevoegd zijn voor de controle die onder hun bevoegdheden valt. Net als

bij Bloso merkt men dat er een duidelijke tendens is naar meer monitoring,

transparantie en verantwoording, zeker sinds BBB (Interview E. Desmedt, Brussel, 5

augustus 2010).

Een voorbeeld van de werkzaamheden van het Rekenhof vindt men terug in diens

onderzoek naar de subsidiebepaling voor organisaties in het sociaal-cultureel

volwassenenwerk123. Het beperkte zijn onderzoek tot de organisaties die op grond

van de kwaliteit van hun beleidsplan een subsidie ontvangen, meer bepaald:

verenigingen, gespecialiseerde vormingsinstellingen en bewegingen. Het Rekenhof

onderzocht in het bijzonder of de regelgeving een sluitende juridische omkadering

biedt voor een objectieve subsidiebepaling en of die subsidiebepaling in de praktijk

objectief verloopt. Het heeft vastgesteld dat de regelgeving, die de subsidiëring heeft

gekoppeld aan een kwalitatieve beleidsplanning, een vrij degelijk juridisch kader

heeft gecreëerd. Helaas staat de regelgeving het de minister niet altijd toe rekening

te houden met de zakelijke adviezen van de administratie, die onder meer slaan op

de budgettaire haalbaarheid van de plannen. De regelgeving heeft overigens de

verschillende adviestaken van administratie en adviescommissies onvoldoende

afgebakend. Een ander knelpunt is dat zij niet altijd toestaat tijdens de

beleidsperiode op te treden tegen organisaties die hun beleidsplan gebrekkig

uitvoeren of niet meer voldoen aan bepaalde subsidievoorwaarden. Het Rekenhof

heeft dan ook in de eerste plaats aanbevolen de regelgeving bij te werken.

123 Verslag van het Rekenhof over de subsidiebepaling in het kader van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Parl. St. Vlaams Parlement. Stuk 37-D (2007-2008) nr. 1.

68

Concluderend stelt het Rekenhof dat de regelgeving een vrij degelijk

subsidiëringskader biedt, maar enkele tekortkomingen nog een efficiënte en

objectieve subsidiebepaling bemoeilijken. De ministeriële subsidiebeslissingen

steunen doorgaans op kwalitatief sterke adviezen, hoewel daarin de band met de

subsidiebedragen niet altijd duidelijk is.

3.4.5 Sanctionering

Sociaal-cultureel volwassenenwerk Indien op basis van het toezicht dat gebeurt op NPO’s een negatieve eindevaluatie

het resultaat is, leidt dat tot een vermindering van de jaarlijkse subsidie-enveloppe

met tien percent124. Verder kan men ook gesanctioneerd worden door voor een

volgend jaar de subsidie-enveloppe niet te herbekijken125. Voorts kan ook op basis

van het ingediende voortgangsrapport en financieel verslag de erkenning van de NPO

ingetrokken worden126. De procedure hiervoor staat in het decreet beschreven. De

evaluatie van de visitatiecommissie is een recent gegeven. Uit de praktijk blijkt dat

in het jaar 2009 toch enkele NPO’s uit de boot zijn gevallen (Interview G. Roelandts,

Brussel, 19 juli 2010). Het gaat echter nog steeds om een kleine fractie.

Indien blijkt dat er iets niet klopt in de financiële rapportering zal er eerst overleg

gepleegd worden om mogelijke hiaten op te lossen. Wordt er helemaal niets

ingediend kunnen er geen subsidies worden uitgekeerd, aangezien ook het

agentschap de kosten moet kunnen verantwoorden en gebonden is aan de wetgeving

(Interview G. Roelandts, Brussel, 19 juli 2010). Het gebeurt echter elk jaar dat een

aantal verenigingen de deadlines niet respecteren. Men toont hier enige flexibiliteit.


Er kan een voornemen bestaan om de erkenning of subsidiëring van LGJ’s in te

trekken. Zoals steevast het geval is, bestaat hiertegen een procedure127. Het gaat

dan meestal om een inhoudelijke tekortkoming van de NPO, maar ook om foutieve of

onvolledige verantwoordingsstukken (Interview E. Desmedt, Brussel, 5 augustus

2010). In de eerste plaats zal men trachten een vergelijk te vinden. Merk op dat er

nergens duidelijk wordt geformuleerd op welke basis de subsidies ingetrokken

kunnen worden. Daar waar andere decreten bepalingen bevatten die stellen dat bij

124 Art. 10 ° 3 Vl. Dec. van 4 april 2003. 125 Art. 11 ° 3 Vl. Dec. van 4 april 2003. 126 Art. 4 Besl. Vl. Reg. 5 september 2008. Zie ook art. 11 § 2 Besl. Vl. Reg. 5 september 2008. 127 Art. 26 Besl. Vl. Reg. 15 mei 2009.

69

schending van de criteria de subsidie of erkenning kan wegvallen, is dit inzake

jeugd- en kinderrechtenbeleid niet het geval.

Amateurkunsten

Ook bij het decreet Amateurkunsten constateert men dat de sanctie meestal een

inhouding van de erkenning en dus subsidiëring inhoudt. Een verdere uitwerking

vindt men echter nergens concreet terug.


Het ASCWVJ ziet zichzelf als beleidsuitvoerder waarbij de NPO’s de klanten

voorstellen. Toch tracht men de afstand tussen het werkveld en het ministerie (waar

het ASCWJV deel van uitmaakt) zo klein mogelijk te houden. Er is dus zeker ruimte

voor (informeel) overleg, onder andere bij de totstandkoming van nieuwe decreten

en voorwaarden. Kernwoorden hierbij zijn participatie en inspraak (Interview E.

Desmedt, Brussel, 5 augustus 2010). Het agentschap acht zich namelijk mee

verantwoordelijk voor de uitbouw van de sector aangezien deze sector belangrijk is

voor de burger. Enkele bepalingen dienen natuurlijk decretaal geformaliseerd te

worden – waardoor het ASCWJV amper aan selectie kan doen –, maar het

agentschap tracht vooral stimulerend en sturend te werken. De klemtoon mag niet

alleen op controle en sanctionering liggen (Interview G. Roelandts, Brussel, 19 juli

2010). Deze wederzijdse verstrengeling is traditioneel gegroeid (Interview E.

Desmedt, Brussel, 5 augustus 2010).

Het agentschap beschouwt de relatie tussen subsidieverstrekker en NPO’s als een

wederzijds beïnvloedende relatie. Men controleert niet alleen meer de financiële

middelen, maar gaat ook op inhoudelijk vlak sturen. Cultuur is een aspect dat

opborrelt vanuit de samenleving. De Vlaamse overheid heeft als taak dit via

subsidiëring toegankelijk te maken voor iedereen en speelt dus een belangrijke rol

op dit gebied. De finaliteit van het agentschap is ervoor te zorgen dat de burger kan

participeren aan cultuur. De Vlaamse overheid dient dit te sturen via subsidies,

regelgeving, standaarden et cetera. Het agentschap is een quasi volledig

subsidieagentschap. De intermediaire NPO’s zijn dus essentieel. Als de maatschappij

echter verandert, moet ook de sector in vraag gesteld kunnen worden met het oog

op heroriëntatie en evaluatie met betrekking tot de subsidiëring. Concluderend kan

men stellen dat de partners evenwaardig zijn, met een licht machtsvoordeel voor het

ASCWJV, wegens haar bezit van de financiële middelen die ze als hefboom kan

hanteren (Interview G. Roelandts, Brussel, 19 juli 2010).

70

Men merkt verder de laatste jaren een toenemende mate van professionalisering bij

de NPO’s. Het beleid, i.e. onder andere via de decreten en de daaraan gekoppelde

subsidiëringsstromen, van de Vlaamse overheid was hierop gericht en heeft dus

duidelijk sturend gewerkt (Interview E. Desmedt, Brussel, 5 augustus 2010).

De verdeling van middelen over de verschillende NPO’s is de laatste jaren vrij stabiel

(Interview G. Roelandts, Brussel, 19 juli 2010). Toch merkt men rivaliteit tussen de

verenigingen omdat men beseft dat de potten met te spenderen subsidies kleiner

worden, onder meer door de lineaire besparing die over de gehele Vlaamse overheid

wordt opgelegd wegens de naweeën van de financiële crisis. Vaak dient men dan ook

projecten in hoewel men de financiële middelen niet per se nodig heeft.

Ondanks het feit dat er ook gemeentelijke en provinciale potten bestaan waaruit de

NPO’s middelen kunnen halen, en de meeste organisaties ook nog lidgelden

vergaren, zouden de meeste NPO’s failliet gaan indien ze geen subsidiëring van het

agentschap zouden ontvangen (Interview G. Roelandts, Brussel, 19 juli 2010). Er

wordt dan ook veelvuldig aan “subsidieshopping” gedaan. Een decretale hefboom om

dit tegen te gaan kan hierin enige rationalisatie brengen128 (Interview E. Desmedt,

Brussel, 5 augustus 2010).

128 Dit is tevens een aanbeveling die reeds in 1999 door het Rekenhof werd gemaakt. “De mogelijkheid tot (ongewenste) dubbele subsidiering moet worden vermeden. In dit verband is er nood aan gegevensuitwisseling en overleg met andere subsidierende instanties [...]”. Verslag van het Rekenhof over het onderzoek naar subsidies in de Vlaamse Gemeenschap. Parl. St. Vlaams Parlement. Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1.

71

4. Analyse

4.1 INLEIDING

De ex ante benadering schrijft voor dat de onderzoeker theoretische tegenstellingen

of overlappingen in de verzamelde gegevens moet trachten na te gaan. Dit doet hij

aan de hand van een codeerschema en ‘als...dan’ vragen. In deze masterproef wordt

er voor geopteerd om de analyse te maken op basis van de proposities. Zij dienen

als leidraad bij het doorlopen van de data. In wat volgt worden de meest

interessante koppelingen besproken en wordt er getracht ze met behulp van de vier

methodes van Poole en Van de Ven (1989) in een nieuwe logische verhaallijn te

plaatsen.

4.2 PROPOSITIE AB

De overheid geeft subsidies, als en alleen als de NPO financiële rapportering geeft.

Uit de data blijkt dat deze propositie waar is voor elk van de drie subcases. De NPO’s

moeten enerzijds op basis van een begroting aantonen waarvoor zij subsidies

wensen te gebruiken. Anderzijds moet zij achteraf de subsidieerbare kosten bewijzen

met behulp van een boekhouding. Er dient opgemerkt te worden dat de financiële

middelen meestal op voorhand worden gestort. In geval de gevraagde financiële

rapportering uitblijft, zullen de subsidies teruggevorderd worden. De vorm van deze

financiële rapportering kan divers zijn. Het zijn de relevante decreten en

uitvoeringsbesluiten die deze vorm bepalen. Zowel Bloso als het ASCWJV vaardigen

additionele regels uit met betrekking tot de vorm van de financiële rapportering (en

meer specifiek het rekeningstelsel).

Indien de NPO inzake financiële rapportering meer doet dan de vereisten die worden

bepaald door de subsidieverstrekker, dan heeft dit volgens de respondenten geen

positief effect op het advies aan de bevoegde minister. Dit wijst erop dat de nadruk

vooral ligt op de vigerende wetgeving en minder op de functionaliteit van de

financiële rapportering. Ook de kwaliteit van de financiële rapportering heeft zelden

een invloed op het al dan niet toezeggen van subsidies. Ook dit vormt een indicatie

in de richting van de NIT. Enkel wanneer het gaat over de begroting, kan een meer

gedetailleerde versie aanspraak maken op een hogere subsidie. De financiële

informatie wordt in dit geval wél instrumenteel aangewend, een perspectief dat dan

weer aanleunt bij de RDT.

72

Volgens alle respondenten dient de financiële rapportering in de eerste plaats om de

subsidieerbare kosten die de NPO maakte, te verantwoorden. Deze aanwijzing past

zeer goed bij de RDT, aangezien de subsidieverstrekker zo de informatie-asymmetrie

op kan heffen. Vaak wordt deze informatie echter niet (ten volle) gebruikt om tot de

meest onderbouwde beslissing te komen. Zo wordt er door Erik Desmedt van het

ASCWJV de vraag gesteld omtrent het beperkte gebruik en nut van de (decretale

bepaling inzake) verslaggeving van een extern accountant. Meer recentelijk beschikt

het ASCWJV weliswaar over een databank (het Centraal Identificatie Bestand) om

meer informatie uit de financiële rapportering te destilleren, maar wordt deze

mogelijkheid vooralsnog niet benut. Opnieuw kan dit makkelijk onder het NIT

paradigma worden geplaatst.

Volgens alle respondenten bestaat er verder een waarneembare trend naar meer

transparantie en verantwoording. Dit kan wijzen op de toegenomen impact van het

NPM, dat in de Vlaamse overheid geïntroduceerd werd door het BBB. Er werd echter

vastgesteld dat bij de meeste respondenten vragen rijzen over de mate waarin deze

hervormingen hun vruchten afwerpen.

Ten slotte blijkt in de praktijk dat er weinig ingrijpende wijzigingen plaatsvinden in

de verdeling van de (werkings)subsidies. De subsidieverstrekkers werken meestal al

jaren samen met dezelfde NPO’s. Tijdens de interviews bleek dat de totale middelen

afnamen wegens besparingen en dat deze inkrimping telkens lineair werd verwerkt.

Dit impliceert dat de subsidieverstrekkers er niet voor kiezen om tot selectie over te

gaan, maar liever elke subsidieontvanger minder financiële middelen geven. Volgens

de logica van de RDT betekent dit dat de relatie tussen de subsidieverstrekker en de

NPO’s een symmetrisch karakter heeft, hoewel deze beslissing ook geïnterpreteerd

kan worden als een keuze op basis van geïnstitutionaliseerde praktijken.

4.3 PROPOSITIE BC

Als de NPO geen financiële rapportering levert, dan kan de overheid sancties heffen.

Opnieuw blijkt deze propositie waar te zijn indien we terugkoppelen naar de

geobserveerde gegevens. Dit laat echter nog steeds ruimte voor beide paradigma’s.

Vanuit de RDT kan dit geïnterpreteerd worden als een poging van de

subsidieverstrekker om de controle over de ruilrelatie te behouden. Tegelijkertijd

stelt het coercief isomorfisme (NIT) dat de onderzochte overheidsorganen deze

regels verplicht dienen te volgen. Het hoeft ook niet te verbazen dat het koppelen

73

van sancties aan financiële rapportering past binnen beide paradigma’s. Integendeel,

het is eerder opvallend dat de twee perspectieven op dit vlak helemaal niet mutueel

exclusief zijn.

Uit de interviews bleek dat alle respondenten benadrukten dat de

subsidieverstrekkende entiteiten de bestaande sanctiemogelijkheden stelselmatig

combineren met voorafgaande overlegmomenten. Hoewel deze deliberatie soms

plaatsvindt in een formele context (zoals plaatsbezoeken, telefonisch contact, enz.),

is zij informeel van karakter. Dit wil zeggen dat het overleg fungeert als een

belangrijke aanvulling op de regelgeving.

Is de relatie symmetrisch, dan wijst dit in de richting van de RDT. De

subsidieverstrekker gebruikt de overlegmomenten immers om de dienstverlening,

die in ruil voor de verschaffing van financiële middelen geleverd wordt, te vrijwaren.

Zelfs een periodieke onderbreking van de dienstverlening door het wisselen van

partner wordt vermeden, mogelijkerwijs omdat dit gepaard gaat met te hoge

transactiekosten. Beschouwt men de relatie echter als asymmetrisch, dan biedt de

RDT weinig verklaringskracht. In principe is een dominante positie van de

subsidieverstrekker wel te combineren met de assumpties van de NIT. Dit impliceert

een logic of appropriateness, waarbij het overleg en de relatie tussen beide actoren

is gebaseerd op een niet-instrumentele logica. Dit is echter niet waargenomen

tijdens de gegevensverzameling129.

129 In zeer beperkte mate was er wel sprake van een bevoorrechte behandeling ten aanzien van sommige

NPO’s, met expliciete goedkeuring van de bevoegde minister. Dit volgt een niet-instrumentele logica en sluit aan bij de NIT.

74

4.4 PROPOSITIE CD

Als de overheid sancties kan heffen, dan past de overheid de regels strikt toe.

Uit de empirie blijkt dat deze propositie onwaar is, hoewel dit enige nuance verdient

in het licht van bovenstaande overlegmomenten. Zolang men van deze

overlegmomenten gebruik kan maken, tracht men een harde confrontatie te

vermijden. Indien er geen consensus gevonden kan worden, past men de

regelgeving wel strikt toe en gaat men over tot het heffen van sancties. In de

praktijk gebeurt dit nagenoeg nooit. Enkel in extreme gevallen waarin de non-profit

organisatie pertinent weigert mee te werken wordt er gebruik gemaakt van de

procedures om de relatie te beëindigen.

De RDT gebruikt een logic of consequence die de relatie tussen de

subsidieverstrekker en de NPO’s ordent op basis van een instrumentele ruil. De NIT

daarentegen gebruikt een logic of appriopiateness die veronderstelt dat actoren

handelen op basis van motieven die niet zuiver rationeel zijn. Het niet strikt

toepassen van de sancties kan dan perfect verklaard worden als gevolg van de

wederzijdse of symmetrische relatie tussen de subsidieverstrekker en NPO’s. Zoals

reeds gezegd is het overleg dan noodzakelijk om de dienstverlening te handhaven. Is

de relatie echter asymmetrisch en bevindt de subsidieverstrekker zich in een

dominante positie dan zou de praktijk van de overlegmomenten veel moeilijker te

verklaren zijn. Uiteindelijk heeft de administratie er alle belang bij dat zij de

regelgeving op de meest correct mogelijke manier toepast. Doet zij dat niet dan

riskeert de administratie haar relatie met het hogere, politieke niveau te verstoren,

terwijl de agentschappen en departementen hiervan afhankelijk zijn qua middelen.

Kortom, de RDT kan deze flexibiliteit met betrekking tot het toepassen van sancties

enkel verklaren wanneer er sprake is van een symmetrische relatie tussen

subsidieverstrekker en NPO’s en een hoge mate van onderlinge afhankelijkheid.

Daartegenover kan de NIT gezet worden die een logic of appriopriateness hanteert

en ook in staat is deze flexibiliteit te verklaren. Dit paradigma houdt immers

rekening met een breder spectrum van motieven waarover de subsidieverstrekker

beschikt. Geen strikte toepassing van sancties kan verklaard worden omdat de regels

niet gemaakt zijn om te gebruiken. De regels gelden de jure, maar niet de facto. Op

het eerste gezicht past deze redenering zowel binnen een symmetrische als een

asymmetrische relatie tussen subsidieverstrekker en de non-profitsector, want het

paradigma laat toe om verder te kijken dan een instrumentele dimensie. Dit is echter

75

niet het geval wanneer er sprake is van een asymmetrische relatie. In dat geval kan

het overleg nog steeds niet verklaard worden wegens het coercieve isomorfisme. De

overheid, noch de politieke, noch de administratieve overheid, heeft baat bij deze

praktijk buiten het in stand houden van de dienstverlening. Net zoals de RDT kan de

NIT het niet strikt toepassen van de sancties niet verklaren binnen een

asymmetrische relatie. Is de relatie wel symmetrisch dan speelt NIT vooral een rol

op het politieke niveau. Daar handelt men niet op basis van de verhoudingen tussen

overheid en subsidieontvangers, maar handelt men op basis van een

gerationaliseerde mythe.

Slechts wanneer men beide paradigma’s combineert met behulp van het

complementariteitsdenken kan men aan de hand van de verzamelde gegevens een

logische verklaring geven voor het gedrag van de subsidieverstrekker, maar wel

enkel bij een significante vorm van resource interdependence. Terwijl men streeft

naar transparantie en accountability op het politieke niveau, laat men toe dat erop

het administratieve niveau met voldoende aandacht voor de dienstverlening wordt

gewerkt. Belangrijk hierbij is dat men deze twee analyse niveaus onderscheidt om de

concepten van beide paradigma’s te kunnen plaatsen. Op het hoogste niveau geldt

mimetische diffusie, terwijl op de ‘werkvloer’ de resource interdependence speelt.

De manier waarop de administratie omgaat met het overleg doet denken aan de

stellingname van Oliver (1991). Zij stelt dat organisaties weldegelijk strategische

keuzes kunnen maken en zo pogen aan institutionele druk te weerstaan. Het overleg

is meer dan een traditie. Het wordt ook vanuit een rationeel perspectief gehanteerd.

Het is namelijk in de context van een half doordacht NPM dat dit overleg als enig

instrument effectief werkt. Het complementariteitsdenken is bijgevolg uitermate

geschikt om de empirische werkelijkheid, met respect voor de overlapping tussen de

twee theoretische perspectieven, te verklaren.

76

Algemeen besluit

Deze masterproef trachtte volgende onderzoeksvraag te beantwoorden: “Is het

voldoen aan bepaalde financiële criteria al dan niet van invloed op de sanctionering

die de subsidieverstrekkende overheid toepast ten aanzien van non-profit

organisaties?”. Er werd getracht op basis van bovenstaand onderzoek een

genuanceerd antwoord te formuleren op deze vraag. Men vindt hieronder een korte

samenvatting van de meest markante bevindingen.

Het onderzoek van Naert & Tack (2009) stelde vast dat binnen het beleidsdomein

Welzijn, Volksgezondheid en Gezin een toenemende aandacht bestaat voor financiële

criteria. Uit de gevalstudie van dit onderzoek kan men afleiden dat dit ook voor de

onderzochte subsidieverstrekkers binnen het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en

Media geldt. Deze ontwikkeling vindt zijn oorsprong in de wetgeving, aangezien de

vereisten inzake financiële rapportering als subsidievoorwaarde staan ingeschreven

in de decreten en besluiten van de Vlaamse overheid. Hierbij moet de opmerking

gemaakt worden dat het gebruik van deze financiële criteria zich nog in een

groeistadium bevindt. Wat betreft Bloso en het ASCWJV zijn er reeds bepaalde

methodieken ontwikkeld, die echter nog niet op grote schaal worden toegepast of

zijn opgenomen in de regelgeving.

Vervolgens dient men zich de vraag te stellen of dit ook implicaties teweegbrengt ten

aanzien van het verstrekken van subsidies. Het is namelijk zo dat indien men

tekortschiet wat betreft financiële eisen, er een mogelijkheid bestaat tot

sanctionering. Indien er gesanctioneerd wordt, is dit in de meeste gevallen beperkt

tot een gedeeltelijke, vaak procentuele, terugvordering van de verstrekte middelen.

Dit komt in de praktijk zelden voor. Het intrekken van de erkenning en de volledige

terugvordering van het subsidiebedrag is, op enkele sporadische gevallen na, nooit

gebeurd.

Dit is mogelijk dankzij de overlegmomenten tussen de subsidieverstrekker en de

non-profit organisaties. Indien iets niet conform blijkt te zijn met de regulering,

wordt er via informele deliberatie actief gezocht naar een oplossing, hoewel dit strikt

gezien niet tot het takenpakket van de subsidieverstrekker behoort. De analyse wijst

uit dat dit te wijten is aan een hoge graad van resource interdependence. Net zoals

de NPO’s afhankelijk zijn van de subsidieverstrekker inzake subsidies, is de Vlaamse

overheid op haar beurt afhankelijk van de dienstverlenende NPO’s. Zij kan zich dus

77

niet permitteren de dienstverlening die de NPO’s leveren op de helling te zetten. Dit

blijkt althans uit het gedrag van de eigenlijke subsidieverstrekker, met name de

onderzochte agentschappen en het departement.

Hoewel het voorgaande aansluit bij een Resource Dependency Theory perspectief,

hoeft dit niet te betekenen dat de Neo Institutional Theory uitgesloten kan worden.

Het is echter essentieel dat men inziet dat de NIT zich op twee manieren kan

manifesteren. Enerzijds vanuit het top down politieke niveau, waarbij men

hervormingen oplegt die de legitimiteit van de overheid als subsidieverstrekker

moeten garanderen. Dit was het geval bij de hervorming Beter Bestuurlijk Beleid,

waarbij er onder druk van het NPM een behoefte groeide om antwoord te bieden op

vragen omtrent accountability en transparantie. Anderzijds kunnen de handelingen

die de werkvloer zelf (de agentschappen en het departement) stelt, verklaard

worden door beide paradigma’s.

Het is namelijk mogelijk dat de subsidieverstrekker vasthoudt aan het overleg omdat

deze gewoonte een institutie op zich vormt. In dat geval spreekt men van een logic

of appropriateness. Anderzijds kan het overleg ook beschouwd worden als zijnde

functioneel in de symmetrische afhankelijkheidsrelatie tussen subsidieverstrekker en

NPO’s. In deze hoedanigheid vormt het overleg een instrument om de

dienstverlening te blijven garanderen. In dat geval spreekt men van een logic of

consequence. Men kan stellen in het licht van deze gevalstudie dat deze laatste

interpretatie waarschijnlijker is.

Dit doet vermoeden dat er bij hervormingen in het kader van BBB niet voldoende

rekening werd gehouden met de behoefte van de administratie om de

dienstverlening in stand te houden. Men kan stellen dat vraagstukken omtrent

accountability, waarbij vaak (terecht) een rol wordt toebedeeld aan een transparante

financiële rapportering, niet dienen opgelost te worden door middel van een strikte

sanctionering. Het vormt voor de overheid dus een ondubbelzinnige uitdaging om de

nieuwe instrumenten te herdenken, met inbegrip van de symmetrische relatie tussen

subsidieverstrekker en NPO’s. De overheid moet zeker economisch en efficiënt te

werk gaan, maar mag ook haar maatschappelijke functie niet uit het oog verliezen.

Het lijkt er op te wijzen dat bij de BBB hervormingen dit aspect van het continuüm

gedeeltelijk is verwaarloosd. Het is de verdienste van de multiparadigmatische

vergelijking dit bloot te leggen. Deze nieuwe denkoefening moet uiteindelijk

resulteren in een context waarbij de subsidieverstrekker niet louter de vigerende

78

regelgeving uitvoert (NIT) maar deze ook op een instrumentele manier kan

aanwenden zoals bij de RDT het geval is. Op deze manier bekleedt de overheid de

functie van zowel institutie die de regels bepaalt als bezitter van schaarse middelen

(Verbruggen et al., 2010:4).

Theoretisch bezien betekent dit dat het complementariteitsdenken wel degelijk van

toepassing is op de subsidieverstrekker. Vanuit een multiparadigmatische analyse

dient er tot slot rekening gehouden te worden met het feit dat de overheid bestaat

uit twee analyseniveaus. Het gaat met name om het politieke niveau zelf en de

subsidieverstrekkende entiteiten. Deze beide niveaus worden blootgesteld aan een

verschillende externe druk, waardoor zij vanuit een andere behoefte handelen.

Aanbevelingen voor toekomstig onderzoek

De deelvraag in verband met de geldigheid van de bevindingen van Naert & Tack

(2009) voor andere beleidsdomeinen dient negatief beantwoord te worden. Er werd

gehypothetiseerd dat de pluriformiteit van de cultuur-, sport-, jeugd- en mediasector

de overheid als subsidieverstrekker een duidelijker machtsvoordeel zou bezorgen. Uit

het onderzoek blijkt echter dat de symmetrische afhankelijkheid ook binnen het

beleidsdomein CJSM sterk speelt. Dit onderzoek heeft desalniettemin getracht een

aanvulling te vormen op het werk van Naert & Tack (2009). Het is echter

aangewezen om de resultaten van dit onderzoek uit te breiden met andere studies in

het Vlaamse subsidielandschap, om zo tot een globaler beeld te komen. Verder kan

het ook interessant zijn om de houding van de subsidieverstrekker ten aanzien van

de overlegmomenten van naderbij te bekijken. Daarbij moet er vooral gekeken

worden naar de achterliggende motivatie van deze praktijk.

Verder heeft dit onderzoek ook een poging ondernomen om een tweede, alternatieve

theorie in de analyse te betrekken. Niet enkel de RDT, maar ook de NIT blijkt

verklaringskracht te bezitten ten aan aanzien van de relatie tussen NPO’s en de

subsidieverstrekker. Door het perspectief van beide theorieën te vergelijken, is er

een meer diepgaand begrip ontstaan over de motivatie achter bepaalde wetgeving

en het al dan niet sanctioneren van een non-profit organisatie. Het onderzoek is

echter van exploratieve aard en dient nu op een meer systematische wijze gevoerd

te worden, zodat men kan trachten bepaalde bevindingen te generaliseren.

i

Bibliografie

LITERATUUR

• Alvesson M. & Kärreman D. 2007. Concstructing mystery: Empirical matters

in theory development. Academy of Management Review 32 (4): 1265-1281.

• Andersen P.H. & Kragh H. 2010. Sense and sensibility: Two approaches for

using existing theory in theory building qualitative research. Industrial

Marketing Management 39 (1): 49-55.

• Anheier H. K. & Salamon L. M. 2006. The Nonprofit Sector in Comparative

Perspective. In R. Steinberg & W. W. Powell (ed.), The Non-profit sector. A

Research Handbook. New Haven & London: Yale University Press.

• Baarda D.B. & De Goede M.P.M. 1993. Werkboek Methoden en technieken:

bibliotheek en documentaire informatie. Leiden: Stenfert Kroese.

• Billiet J. & Waege H. 2003. Een samenleving onderzocht. Methoden van

social-wetenschappelijk onderzoek. Antwerpen: Uitgeverij De Boeck.

• Boris E. T. & Steuerle C. E. 2006. Scope and Dimensions of the Nonprofit

Sector. In R. Steinberg & W. W. Powell (ed.), The Non-profit sector. A

Research Handbook. New Haven & London: Yale University Press.

• Bovens M. 2005. Public Accountability. In E. Ferlie, L. Lynne & C. Pollitt

(eds.), The Oxford Handbook of Public Management. Oxford: Oxford

University Press.

• Brody, E. 2001. Enforcement: Legal standing and private remedies. In P.

Barber (ed.), Accountability: A challenge for charities and fundraisers 31: 7-

22.

• Chan J. 1999. Governing Police Practice: Limits of the New Accountability.

British Journal of Sociology 50 (2): 251-270.

ii

• Christiaens J., Vanhee C., Verbruggen S. & Mills K. 2008. Verenigingen en

Stichtingen: Vergelijkend en empirisch onderzoek van de

boekhoudregelingen. Brugge: Die Keure.

• Clemens E. S. 2006. The Constitution of Citizens: Political Theories of

Nonprofit Organizations. In R. Steinberg & W. W. Powell (ed.), The Non-profit

sector. A Research Handbook. New Haven & London: Yale University Press.

• Creswell J. W. 1998. Qualitative Inquiry and Research Design. Choosing

Among Five Traditions. Thousand Oaks, California: Sage Publications.

• Defourny J., Develtere P., Maree M., Meireman K., Mertens S. & Raymaekers

P. 2005. Het verenigingsleven in België. Een kwantitatieve en kwalitatieve

analyse. Brussel: Peeters.

• Densecombe M. 1998. The good research guide for small-scale social research

projects. Buckingham, Philadelphia: Open University Press.

• Denzin N.K. & Lincoln Y.S. 1998. Collecting and Interpreting Qualitative

Materials. Thousand Oaks, California: Sage Publications.

• DiMaggio P. J. & Powell W. W. 1983. The Iron Cage Revisited: Institutional

Isomorphism and Collective Rationality in Organizational Fields. American

Sociological Review 48 (2): 147-160.

• Douglas J. 2001. Political Theories of Nonprofit Organization. In J. S. Ott

(ed.), The Nature of the Nonprofit Sector. Boulder: Westview Press.

• Eisenhardt K.M. 1989. Building theories from case study research. Academy

of Management Review 14 (4): 532-550.

• Glazer B. & Strauss A. 1967. The discovery of Grounded Theory. Strategies

for Qualitative Research. Chicago: Aldine.

iii

• Goldmann K. 2005. Appropriateness and Consequences: The Logic of Neo-

Institutionalism. Governance: An International Journal of Policy,

Administration and Institutions 18 (1): 35-52.

• Greenwood et al. 2008. Organizational Institutionalism. London: Sage

Publications.

• Hall P. A. & Taylor R. C. R. 1996. Political Science and the Three New

Institutionalisms. Political Studies XLIV: 936-957.

• Hansmann H. 1987. Economic Theories of Nonprofit Organization. In W. W.

Powell (ed.), The Nonprofit sector: A research handbook. New Haven: Yale

University Press.

• Herzlinger R. E. 1999. Can public trust in nonprofits and governments be

restored? In Harvard Business Review on Nonprofits. Harvard Business School

Publication.

• Hood C. 1991. A Public Management For All Seasons? Public Administration 69

(1): 3-19.

• Hsieh H.F. & Shannon S.E. 2005. Three Approaches to Qualitative Content

Analysis. Qualitative Health Research 15 (9): 1277-1288.

• James E. 1990. Economic Theories of the Nonprofit sector. In H. K. Anheier &

W. Seibel (ed.), The Third Sector: Comparative Studies of Nonprofit

Organizations. Berlin: De Gruyter.

• Lewis M.W. & Grimes A.J. 1999. Metatriangulation: Building theory form

multiple paradigms. Academy of Management Review 24 (4): 672-690.

• March J. G. & Olsen J. P. 2009. The Logic of Appropriateness. Centre for

European Studies (working paper).

iv

• Metcalfe L. & Richards S. 1987. Improving Public Management. London: Sage

Publications.

• Meyer J. W. & Rowan B. 1977. Institutionalized Organizations: Formal

Structure as Myth and Ceremony. American Journal of Sociology 83: 340-363.

• Naert I. & Tack S. 2009. Invloed van de Resource Dependence Theory op de

subsidieverstrekkers in de non-profit sector. Gent: Universiteit Gent.

• Naumes W. & Naumes M.J. 1999. The Art & Craft of Case Writing. Thousand

Oaks, California: Sage Publications.

• Oliver C. 1991. Strategic Responses to Institutional Processes. The Academy

of Management Review 16 (1): 145-179.

• Oliver C. 1997. Sustainable Competitive Advantage: Combining Institutional

and Resource-Based Views. Strategic Management Journal 18 (9): 697-713.

• Pfeffer J. & Salancik G. 1978. The external control of organizations: A

resource dependence perspective. Standford: Standford Business Books.

• Poole M. S. & Van de Ven A. H. 1989. Using Paradox To Build Management

and Organization Theories. Academy of Management Review 14 (4): 562-

578.

• Salamon L. M. 1999. Government-nonprofit relations in international

perspective. In E. T. Boris & C. E. Steuerle (ed.), Nonprofits and Government:

Colloboration and Conflict. Washington D.C.: The Urban Institute Press.

• Salamon L. M. 2003. The Resilient Sector: the State of Nonprofit America.

Washington: Brookings Institution Press.

• Sloan M. F. 2009. The Effects of Nonprofit Accountability Ratings on Donor

Behavior. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly 38: 220-236.

v

• Smith S. R. & Grønbjerg K. A. 2006. Scope and Theory of Government-

Nonprofit Relations. In R. Steinberg & W. W. Powell (ed.), The Non-profit

sector. A Research Handbook. New Haven & London: Yale University Press.

• Stake, E. 2000. Case Studies. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (eds.),

Handbook of Qualitative Research. Thousand Oaks, California: Sage.

• Steinberg R. & Gray B. H. 1993. “The Role of Nonprofit Enterprise” in 1993:

Hansmann Revisited. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly 22 (4): 297-

316.

• Steinberg R. & Powell W. W. 2006. Introduction. In R. Steinberg & W. W.

Powell (ed.), The Non-profit sector. A Research Handbook. New Haven &

London: Yale University Press.

• Suddaby R. 2006. From the editors: What grounded theory is not. Acadamy

of Management Journal 49 (4): 633-642.

• Van Hooland B. 2003. nieuw PUBLIEK MANAGEMENT, van Bestuurskunde tot

Copernicus. Gent: Academia Press.

• Verbruggen S., Christiaens J. & Milis K. 2010. Can Resource Dependence and

Coercive Isomorphism Explain Nonprofit Organizations’ Compliance With

Reporting Standards? Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly. April, 21,

2010, DOI: 10.1177/0899764009355061.

• Vlaamse Regering. 2008. Good governance, corporate governance,

government governance: what's in a name? Een theoretische situering van

Beter Bestuurlijk Beleid in Vlaanderen. Studiedienst van de Vlaamse Regering.

• Wester F. & Maso I. 1996. The deliberate dialogue: qualitative perspectives on

the interview. Brussel: VUB press.

• Wooten M. & Hoffman A. J. 2008. Organizational Fields: Present, Past and

Future. In Greenwood R. (eds.), Organizational Institutionalism. London:

vi

Sage Productions.

• Yin R.K. 2003. Case study research: design and methods. Thousand Oaks

(California): Sage Publications.

vii

DOCUMENTEN

• ASCWJV 2007. Fiche afrekening en begroting [DOC]. Ontvangen op 6

augustus 2010.

• ASCWJV (s.d.). Jaarverslag 2008 [PDF].

[http://www.sociaalcultureel.be/doc/Doc_AGENTSCHAP/jaarverslag2008.pdf]

[15/07/2010].

• ASCWJV (s.d.). Overzicht begroting 2010 programma HD [PDF].

[http://www.sociaalcultureel.be/doc/Doc_BEGROT/Begroting_2010_ASCW_pr

ogramma_HD.pdf] [15/07/2010].

• ASCWJV (s.d.). Overzicht begroting 2010 programma HG [PDF].

[http://www.sociaalcultureel.be/doc/Doc_BEGROT/Begroting_2010_ASCW_pr

ogramma_HG.pdf] [15/07/2010].

• Bloso (s.d.). Beheersovereenkomst voor 2008-2010 tussen de Vlaamse

Regering en het Intern Verzelfstandigd Agentschap Bloso [PDF].

[http://www.bloso.be/OverBloso/Documents/BlosoBeheersovereenkomst.pdf]

[01/08/2010].

• Bloso (s.d.). Jaarverslag 2008 [PDF]. [http://www.bloso.be/Bloso-

informeert/Documents/Jaarverslagen/JV2008.pdf] [03/07/2010].

• Bloso (s.d.). Boekhoudplan Vlaamse Sportfederaties (aangepast aan de

boekhoudkundige verplichtingen van de vzw) [DOC].

[www.bloso.be/.../Sportfederaties/Boekhoudplan%20Bloso%20aangepast%2

0versie%20feb%202010.PDF] [22/04/2010].

• Bloso (s.d.). Overzicht begroting 2010 [DOC]. Ontvangen op 10 augustus

2010.

• Departement Bestuurszaken (s.d.). Draaiboek begrotingsopmaak en -

uitvoering en financiële afhandeling dossiers’ [DOC].

[http://www2.vlaanderen.be/internecontrole/documenten/Practice_fin_dossie

viii

rs.doc] [24 maart 2009].

• Verslag van het Rekenhof over het onderzoek naar subsidies in de Vlaamse

Gemeenschap. Parl. St. Vlaams Parlement. Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1.

• Verslag van het Rekenhof over de subsidiebepaling in het kader van het

sociaal-cultureel volwassenenwerk. Parl. St. Vlaams Parlement. Stuk 37-D

(2007-2008) nr. 1.

• Vlaamse overheid 2009. Sport verruimd: vijf jaar Vlaams sportbeleid (2004-

2009) [DOC]. Ontvangen op 9 december 2009.

ix

WETGEVING

• Kaderdecreet Bestuurlijk Beleid van 18 juli 2003, B.S. 22 augustus 2003.

• Decreet van 22 december 2000 betreffende de amateurkunsten, B.S. 9 maart

2001.

• Decreet van 13 juli 2001 houdende de regeling van de erkenning en

subsidiëring van de Vlaamse sportfederaties, de koepelorganisatie en de

organisaties voor de sportieve vrijetijdsbesteding, B.S. 14 september 2001.

• Decreet van 4 april 2003 betreffende het sociaal-cultureel volwassenenwerk,

B.S. 28 mei 2003.

• Decreet van 7 mei 2004 tot omvorming van de Vlaamse openbare instelling

Commissariaat-Generaal voor de Bevordering van de Lichamelijke

Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie tot het intern verzelfstandigd

agentschap met rechtpersoonlijkheid Bloso, B.S. 7 juni 2004.

• Decreet van 7 mei 2004 houdende regeling van de begrotingen, de

boekhouding, de controle inzake subsidies, en de controle door het Rekenhof,

B.S. 30 juni 2004.

• Decreet van 18 januari 2008 houdende flankerende en stimulerende

maatregelen ter bevordering van de participatie in cultuur, jeugdwerk en

sport, B.S. 4 april 2008.

• Decreet van 18 juli 2008 houdende het voeren van een Vlaams jeugd- en

kinderrechtenbeleid, B.S. 26 september 2008.

• Decreet van 18 december 2009 houdende de algemene uitgavenbegroting

van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2010, aangenomen in

plenaire vergadering.

• Besluit van de Vlaamse Regering van 11 juni 2004 tot oprichting van het

intern verzelfstandigd agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en

Volwassenen, gewijzigd door het besluit van de Vlaamse Regering van 16

x

december 2005, B.S. 8 juli 2004.

• Besluit van de Vlaamse Regering van 31 maart 2006 tot operationalisering

van het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media, B.S. 15 juni 2006.

• Besluit van de Vlaamse Regering van 7 september 2007 houdende de

uitvoering van het decreet van 22 december 2000 betreffende de

amateurkunsten, B.S. 5 oktober 2007.

• Besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli 2008 betreffende de uitvoering

van het decreet van 18 januari 2008 houdende flankerende en stimulerende

maatregelen ter bevordering van de participatie in cultuur, jeugdwerk en

sport, B.S. 19 augustus 2008.

• Besluit van de Vlaamse Regering van 5 september 2008 houdende de

uitvoering van het decreet van 4 april 2003 betreffende het sociaal-cultureel

volwassenenwerk, B.S. 26 november 2008.

• Besluit van de Vlaamse Regering van 5 december 2008 tot vaststelling van de

erkennings- en subsidiëringsvoorwaarden van de Vlaamse sportfederaties, de

koepelorganisatie en de organisaties van de sportieve vrijetijdsbesteding, B.S.

27 februari 2009.

• Besluit van de Vlaamse Regering van 15 mei 2009 tot bepaling van de

procedure voor de erkenning van de landelijk georganiseerde

jeugdverenigingen en de regels inzake toekenning van subsidies aan

jeugdverenigingen en de toekenning van de prijs voor het gemeentelijk

jeugdbeleid, B.S. 14 juli 2009.

• Wet van 2 mei 2002 betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de

internationale verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen, B.S. 11

december 2002.

xi

WEBSITES

• Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen (ASCWJV)

(s.d.). [www]. Over het agentschap.

http://www.sociaalcultureel.be/start.aspx. Gelezen op 15 februari 2010.

• BBB (s.d.). [www]. Beter Bestuurlijk Beleid. http://www.vlaanderen.be/bbb.

Gelezen op 23 november 2009.

• Bloso (s.d.). [www]. Subsidiëring. http://www.bloso.be/Subsidiering/Pages/default.aspx. Gelezen op 5 maart

2010.

• Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM) (s.d.). [www]. Organisatie

beleidsdomein. http://www.cjsm.vlaanderen.be/organisatie/. Gelezen op 7

juli 2010.

• Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) (s.d.). [www]. Over VRM.

http://www.vlaamseregulatormedia.be/nl/home.aspx. Gelezen op 2 augustus

2010.

xii

INTERVIEWS

• Interview L. Claes, Cel Projectsubsidiëring Jeugdsport en Sportkampen (tot 21

jaar); Facultatieve Opdrachten, Brussel, 8 juli 2010.

• Interview G. Royen, Cel Subsidiëring, Controle en Verificatie, Brussel, 8 juli

2010; 9 augustus 2010.

• Interview E. Vanmol, Cel Erkenning en Projectsubsidiëring; Prioriteitenbeleid,

Brussel, 8 juli 2010.

• Interview G. Roelandts, Afdelingshoofd Volksontwikkeling, Brussel, 19 juli

2010.

• Interview S. Coppens, Cluster Sportbeleid (Experimentele projecten en

proeftuinensport), Brussel, 29 juli 2010.

• Interview S. Dierckx, Cluster Mediabeleid, Brussel, 29 juli 2010.

• Interview S. Taghon, Cluster Participatiebeleid, Brussel, 29 juli 2010.

• Interview E. Desmedt, Adviseur Organisatie en Beheer, Brussel, 5 augustus

2010.

xiii

Bijlagen

Bijlage 1 Interviewvragen IVArp Bloso, Departement CJSM en IVAzr Sociaal-

Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen

xiv

Bijlage 1 Interviewvragen IVArp Bloso, Departement CJSM en IVAzr Sociaal-

Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen

Organisatie

- Wat is uw positie binnen het agentschap Bloso/het Departement CJSM/het

agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen (ASCW)?

- Hoe zou u de relatie tussen Bloso/DepCJSM/ASCW, de Vlaamse Overheid en

NPO’s omschrijven?

o Wie doet wat?

Subsidies

- Hoeveel bedragen subsidies aan NPO’s, ten opzichte van lokale en provinciale

besturen en andere overheden (Ruwe schatting bedrag of percentage)?

- Wijzigt de verdeling van middelen tussen verschillende NPO’s ingrijpend of

weinig in de tijd?

o Komen er vele nieuwe spelers in het veld of blijven het steeds dezelfde

actoren?

o Is dit afhankelijk van de vigerende regelgeving?

- Welke algemene voorwaarden worden er gesteld inzake het ontvangen van

subsidies?

- Hoe verloopt het subsidiëringsproces?

o Welke is de manier van het verstrekken van middelen?

o Op basis waarvan bepaalt men de hoogte van de subsidie?

o Op welke basis gebeuren er aanpassingen in de bedragen die NPO’s

ontvangen?

- Worden de voorwaarden, met name erkenningscriteria en deadlines, strikt

toegepast?

o Op welke vlakken is men flexibeler?

- Hoe denkt u dat subsidieontvangers deze voorwaarden ervaren?

- Wordt er overleg gepleegd met NPO’s over de voorwaarden?

o Is dat geformaliseerd of niet?

- Bestaat er veel of weinig rivaliteit tussen NPO’s omtrent de middelen die

Bloso/DepCJSM/ASCW ter beschikking stellen?

- Krijgen aanvragen die nauwer aansluiten bij bepaalde beleidskeuzes de

voorkeur boven andere?

- Hebben de NPO’s die subsidies krijgen van Bloso vaak toegang tot

alternatieve (private) middelen om hun werking te financieren?

- Wordt er gecontroleerd op dubbele subsidiëring?

xv

Financiële rapportering

- Wat omvat de financiële rapportering die vereist wordt van non-profit

organisaties?

- Vaardigt Bloso de boekhoudkundige richtlijnen zelfstandig uit of pleegt zijn

hierover overleg met anderen?

- Bij financiële rapportering:

o Wat is het doel van de financiële rapportering?

o Wat vindt men belangrijk in de financiële rapportering?

o Worden de cijfers ook in financiële ratio’s en andere berekende criteria

omgezet?

o Wat als er iets niet in orde blijkt?

o Denkt u dat de financiële rapportering nuttig is?

- Hoe denkt u dat NPO’s de eisen inzake financiële rapportering ervaren?

- Zijn er NPO’s die meer doen dan verplicht?

o Zoja, welke invloed heeft die op het verstrekken van subsidies?

- Heeft de (kwaliteit van) de financiële rapportering een impact op (de hoogte

van) de verstrekte middelen?

Sancties

- Zijn er sancties verbonden aan het niet naleven van subsidievoorwaarden?

o Zoja, welke?

o Sinds wanneer werkt Bloso/DepCJSM/ASCW met sancties?

- Legt Bloso deze sancties zelf vast of doet ze dit in overleg met anderen?

- Zijn er sancties verbonden aan het niet nakomen van de financiële

rapporteringseisen?

o Zoja, welke?

- Hebben sancties een effect op de financiële rapportering?

- Hoe streng worden de sancties toegepast?

o Op welke vlakken is men flexibeler?

- Hoe denkt u dat de NPO’s de sancties ervaren?

xvi

Relatie overheid – NPO’s

- In welke mate beschouwt men als subsidieverstrekker de NPO’s afhankelijk

van subsidies?

o Op welke manier werkt die afhankelijkheid?

- In welke mate beschouwt men Bloso/DepCJSM/ASCW afhankelijk van NPO’s?

o Op welke manier werkt die afhankelijkheid?

- Wordt er gereguleerd op maat van bepaalde NPO’s?

- Hoe zou u de relatie tussen Bloso en NPO’s omschrijven?

o Kan men spreken van symmetrische of asymmetrische

afhankelijkheid?

- Is er ruimte voor flexibiliteit inzake afspraken?

Accountability – NPM

- Wordt er veel belang gehecht aan transparantie en verantwoording?

o Is dit een recente trend?

- Heeft u weleens van NPM gehoord?

o Zoja, wat denkt u wat het betekent?

o Zonee, heeft u weleens van BBB gehoord?

- Wie weegt het hardst door bij het ontwikkelen van financiële criteria?

- Wordt Bloso/DepCJSM/ASCW gecontroleerd? Door wie?

UNIVERSITEIT GENTlib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/459/492/RUG01-001459492... · 2011. 2. 19. ·...

Documents

Transcript of UNIVERSITEIT GENTlib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/459/492/RUG01-001459492... · 2011. 2. 19. ·...