1

TVVL Eindedaglezing21 november 2018

2

Even kort voorstellen: gBOU.• Wie zijn wij• Waar staat gBOU. voor• Bouwregelgevingdeskundigen• Plantoetsers• Kwaliteitsborging op de bouw• Opleveringsverklaring bij einde werk.

• En eh….. wij zijn geen installatie-adviesbureau/ wij zijn kwaliteitsborgers• Normconformiteit door doelmatig en gecertificeerd toezicht

3

Programma BENG lezing:Deel 1:• Van energieakkoord naar klimaatakkoord• Ontwikkeling energieprestatie• Planning implementatie BENG• Bepalingsmethodiek en verschil met EPC• BENG indicatoren• Voorgenomen eisen en tijdslijn• Gasloos bouwen en stappenplan hiervoor• Vragenronde

Op naar de Stamppot

4

Programma BENG lezing:Deel 2:• Consequenties BENG voor woning en U-bouw• Praktijkprojecten• Kostenplaatje BENG voor de bouwsector• BENG voor de gebruiker• BENG en gezond binnenklimaat• Vragen en discussie

Einde lezing

Op weg naar 2050: energieneutraal

2015

50% EPCaanscherping

2019

Overheids-gebouwen (BENG)

2020

Nieuwbouw bijna energieneutraal

(BENG)

2050

CO2 neutrale gebouwde omgeving

Aansluit-plicht

aardgas vervalt

Warmteplan gemeenten (2021) Label C verplichting kantoren (2023)

Gem. voorraad label B

EI ≤ 1,40(2021)

2030

Regeerakkoord49% CO -reductie2

t.o.v. 1990

Winning Gronings gas

naar 0 5

6

Energieprestatie gebouwen

7

Planning implementatie BENG

Wanneer gaan de eisen in?• Overheidsgebouwen: 01-01-2019• Alle nieuwbouw: 01-01-2020

8

Planning implementatie BENGPeriode Bepalingsmethode

Huidige analyses op basis van handreiking BENG d.d. 15-9-2015

BENG o.b.v. deelresultaten EPC-berekening; NEN 7120zonder A1

Overheidsgebouwenperiode 1.1.2019 – 31.12.2019

op basis van handreiking BENG 2017 d.d. 18-9-2017

BENG o.b.v. deelresultaten ‘NEN 7120 met A1’ Letop: A1 is niet aangewezen voor ‘reguliere aanvragen’

Per 1-1-2020 op basis van NTA 8800Zowel overheidsgebouwen als ‘reguliere aanvragen’

9

Huidige situatie obv NEN 7120

10

Nieuwe situatie NTA 8800 “energieprestatie van gebouwen”

11

Hoe werkt BENG?

Lijkt op passiefbouwen

1.Energiebehoefte in kWh/m2Lijkt op de EPC

2.Primair fossiel energiegebruik inkWh/m2

Wordt dusverplicht3.Hernieuwbare energie%

12

BENG indicator 1Energiebehoefte wordt bepaald door:• Ruimteverwarming• Koeling / zomercomfort• Verlichting (alleen utiliteitsbouw).

Aandachtspunten:• Goede thermische schil• Compact bouwen• Zongeoriënteerd ontwerp, aandacht voor winter- én zomerperiode• Luchtdichtheid• Ventilatiesysteem dat energiebehoefte beperkt: WTW, vraagsturing (CO2);

staat ter discussie

13

BENG indicator 2 Primair fossiel energiegebruik wordt bepaald door:• Verwarming;• Koeling/zomercomfort;• Warmtapwater;• Ventilatoren;• Verlichting / bevochtiging (alleen utiliteitsbouw);• Minus opwekking door PV / WKK.

1

14

BENG indicator 3

Hernieuwbaar is de opbrengst van:• Warmtepomp (verwarming/tapwater) minus benodigde fossiele energie;• Zonnecollectoren, PV-panelen;• Inzet van biomassa;• Warmtelevering;• Hernieuwbare koude;• EMG: EnergieMaatregelen op Gebiedsniveau bijvoorbeeld: wind- /

waterkracht.

15

Voorgenomen BENG EISEN

Gebouwfunctie Maximale energiebehoefte

[kWh/m2]

Maximale energiegebruik

[kWh/m2]

Minimaleduurzameenergie [%]

Woningbouw 25 25 50Utiliteitsbouw - overige 50 25 50Scholen 50 60 50Zorggebouwen 65 120 50

LET OP!!!!• Bovenstaande eisen zijn voorgenomen eisen• Issues en nieuwe bepalingsmethode hebben invloed op de definitieve eisen• Onderzoek kostenoptimaliteit - afronding najaar 2018

16

Tijdlijn

• Oktober 2018: publicatie NTA 8800 (digitaal)

• Eind 2018: Hoogte BENG-eisen bekend voor wetgevingstraject

• Tweede helft 2019: publicatie BENG-eisen in Staatsblad

• Medio 2019: software beschikbaar

• 1 januari 2020: Verplicht BENG bij aanvraagomgevingsvergunning

17

Gasloos

• Aardgas: tot 2015 gezien als ‘transitiebrandstof’• Laagste CO2-uitstoot van fossiele bronnen

• Nu:• Afbouw gaswinning Groningen• Aansluitplicht/-recht nieuwbouw vervalt

• Nieuwe locaties zonder gasinfrastructuur• Lopende locaties niet meer aansluiten?

• Gemeenten gaan ‘warmteplannen’ ontwikkelen

18

Wet VET

• Wet VET (Voortgang Energie Transitie)• Gasaansluitplicht vervalt voor alle kleinverbruikers

- dit betekent dat een woning niet meer wordt aangesloten! –

• Uitzondering: als college van B&W het gebied waarin het gebouw ligt aanwijst als gebied waar aardgas nog wordt toegestaan vanwege zwaarwegende redenen van algemeen belang.Daarnaast is er een overgangstermijn opgenomen voor lopendeaanvragen en aanvragen die voor 1 juli 2018 werden ingediend. Deze hoeven niet aangepast te worden.

19

Gasloos bouwen

• Warmtenetten• PV panelen• Warmtepomp• Weerstandsverwarming• Palletkachels• Elektrische radiatoren• Elektrisch koken• En zo verder……..

20

Stappenplan gasloos bouwen

• 1. Ontwerp=> beperk de energievraag• Oriëntatie, vorm, gevelopeningen en materialisering

• 2. Beperk energieverlies => maak goede schil• Isolatie, geen koudebruggen, -luchtlekken en -oververhitting

• 3. Kies energiedrager• Warmtenet, warmtepomp, weerstandsverwarming ed

• 4. Kies installaties horende bij ontwerp• Denk hierbij aan comfort in alle seizoenen

• 5. Optimaliseer verduurzaming• 6. Voer externe kwaliteitsborging in bij ontwerp en uitvoering

21

22

23

Programma BENG lezing:Deel 2:• Consequenties BENG voor woning en U-bouw• Praktijkprojecten• Kostenplaatje BENG voor de bouwsector• BENG voor de gebruiker• BENG en gezond binnenklimaat• Vragen en discussie

Einde lezing

24

Consequenties BENG voor bouwpraktijk

25

Consequenties BENG 1 voor bouwpraktijkDoen:• Houdt rekening met verkaveling, orientatie en vorm (massa-studie)• Let op compactheid; verhouding tussen verliesopp en gebruiksopp• Hoeveelheid glas en orientatie hiervan• Bereken zo vroeg mogelijk het risico op oververhitting• Vanaf schetsontwerp rekening houden met BENG

Aanbevelingen:• Goede isolatie, triple glas en luchtdichting• Houd rekening met warmtevraag en koudevraag (glas op zuiden?!)• Automatisch geregelde zonwering toepassen• Beter isoleren kan risico op oververhitting vergroten• Minder of vraagggestuurd ventileren vraagt aandacht luchtkwaliteit

26

Consequenties BENG 2 voor bouwpraktijkDoen:• Kies voor meest efficiente installaties voor verwarming, keeling, ventilatie en

warm water• Kies bij voorkeur voor LTV• Korte aanvoerleidingen voor warm tapwater• Gebruik restwarmte zoveel mogelijk• Gebruik zonneboiler en/of boosterwarmtepomp voor warm tapwater

Aanbevelingen:• Elektrische boiler gaat lastig samen met BENG 2• Maak slim gebruik van ruimtes• Vraaggestuurde klimatisering toepassen• Goed nadenken over warm tapwater (ziekenhuizen is opgave)

27

Consequenties BENG 3 voor bouwpraktijkDoen:• Kies voor ontwerp waar PV panelen heel mooi inpassen• Overweeg PV in gevelontwerp en integreer dit in architectuur• Neem ook alle andere vormen van hernieuwbare energie mee in ontwerp

Aanbevelingen:• Voorkom beschaduwingen PV panelen• Bij grote gebouwen is het dakopp meestal te klein om aan BENG 3 te

voldoen met alleen PV• Benut bijgebouwen met plat dak voor PV (ook P-plaatsen)• Zie alles in samenhang

28

Praktijkprojecten

BPDGeveke

VolkerWessels

Particulier Particulier

Ter Steege

OptimumPlus

Trebbe

Aalberts Bouw

• 12 projecten deelnemers ZEN-workshops

• Variatie:• rijen, geschakeld, vrijstaand• 1 – 4 bouwlagen• soc. huur – vrije sector –

kavelbouw

• EPC 0,6 tot -0,24

• Hoe naar BENG?(Tijdelijke bepalingsmethode!)

• Kwalitatieve analyse knelpunten

29

30

Rekenresultaten

31

BENG 1: Energiebehoefte• Belang van ontwerp neemt toe

architectuur, stedenbouw, techniek• Rijwoningen: keuzevrijheid in oplossing• Standaard-referentie: BENG 1 ‘oplosbaar’

Knelpunt bij:• Niet-standaard grondgebonden woningen

– patio– inpandige garage– ongunstige vloer/schil verhouding– ‘kavelbouw’

• Alle appartementen (alles uit de kast)

BENG en de praktijk

32

BENG en de praktijk

BENG 2: Primair fossiel energiegebruik• Gas alleen nog toepasbaar in laagbouw (ingehaald door

wet VET)• Gestapelde bouw beperkte keuze:

warmtepomp-oplossing / warmtelevering / biomassa-ketel

BENG 3: Hernieuwbaar• PV eerste keuze voor laagbouw, warmtepomp is alternatief• Appartementen:

warmtepomp, (duurzaam)warmtenet of biomassa

33

Filmpje als samenvatting

https://youtu.be/kz8olxnY1X8

34

Indicatie meerkosten workshop Lenteakkoord tov EPC = 0,4Investering

1. Hoekwoning € 53 / m2 € 6.6003. Hoekwoning 1-laag € 322 / m2 € 24.4006. Geschakelde woning € 120 - 170 / m2 € 12.100 – 17.9007. Vrijstaande woning € 168 / m2 € 31.9008. Tussenwoning € 84 - 97 / m2 € 9.300 – 10.8009. Tussenwoning € 63 / m2 € 6.80011. Tussenwoning € 82 - 278 / m2 € 8.900 – 30.40012. Tussenwoning € 81 - 101 / m2 € 9.400 – 11.800Hoogbouw € 108 - 126 / m2 PM

Op basis van voorgenomen eisen!!

35

ZEN specifiek aandacht voor gebruikers

• Integraal benaderen• comfort• gebruik• energie

• Regel alle installaties goed in leg dit vast • Ontzorgen en zekerheid

• Stimulans voor sensorsturing• Informeer over gebruik, onderhoud en vervanging

• praktisch• kosten

36

ZEN en gezond binnenklimaat

• Luchtkwaliteit versus materialisering• Geluidsniveaus vooral in slaapkamers• Laat warmte niet binnen; “tuindeuren!!”• Zorg altijd voor voldoende ventilatie• U als TVVL hebt de sleutel in handen!

37

DANK VOOR UW AANDACHT