Screening van

gedragsproblemen en

consequenties hiervan op effect

van interventies

Walter Matthys

Preventie en behandeling

Wezenlijk verschillend?

Voorbeeld:

Coping Power (Minder boos en

opstandig) bij kinderen met ODD en CD

Korte termijn effect op agressief gedrag (Van de Wiel, Matthys, Cohen-Kettenis, Maassen, Lochman, & van

Engeland, 2007).

4 jaar follow-up: preventief effect op

cannabis en nicotine gebruik (Zonnevylle-Bender, Matthys, van de Wiel, & Lochman, 2007)

Behandeling: persoon zoekt contact op met hulpverlener

Preventie: persoon wordt uitgenodigd door hulpverlener

Verschil tussen preventie en

behandeling

Wie uitnodigen?

Universele, selectieve en geïndiceerde preventie

Inclusiecriteria

Voor geïndiceerde preventie is in onderzoek

gebruikelijk de ondergrens van 70e – 80e percentiel

voor gedragsproblemen

Is dit adequaat?

Maar eerst: wat is het effect van behandeling en

van preventie?

Effect verschilt tussen

behandeling en preventie

McCart, Priester, Davies, & Azen (2006): meta-analyse

Effect BPT als behandeling: d = 0.47

Effect CGT als behandeling: d = 0.35

Als vergelijking: Leucht, Hierl, Kissling, Dold, & Davies (2012)

meta-analyse

Psychiatrische medicatie: d = 0.49

Somatische medicatie: d = 0.45

Menting, Orobio de Castro, & Matthys (2013): meta-analyse

Incredible Years (BPT)

Effect als behandeling: d = 0.50

Effect als geïndiceerde preventie: d = 0.20

Effect als selectieve preventie: d = 0.13

Waarom een relatief laag effect van geïndiceerde preventie?

Matige ernst

Geringere motivatie bij deelname

Overigens ook zeer wisselende

motivatie bij werving

Fast Track

Meest intensieve en langdurige

geïndiceerde preventie ooit, beginnend met

6 jaar

Preventieve effect op externaliserende

stoornis en antisociaal gedrag met 15 jaar (Conduct Problems Prevention Research Group, 2007)

Significant effect bij hoogst risicogroep (bovenste 3

percentielen = ‘clinical range’)

Geen significant effect bij risicogroep lager dan

bovenste 3 percentielen

Screening bij geïndiceerde

preventie

Gebruikelijk in onderzoek: vanaf 70e of 80e

percentiel

Drempel veel hoger leggen!

Vroeg screenen (6 jaar) leidt tot meer vals-

positieven dan iets later screenen (8 jaar) (Lochman & The Conduct Problems Prevention Research Group, 1995; Bennett & Offord,

2001).

Bovendien: het doel van geïndiceerde preventie bij

kinderen met gedragsproblemen verbreden vanuit

een ander perspectief op gedragsproblemen en

gerelateerde stoornissen

Een breder perspectief op

gedragsproblemen

Oppositionele opstandige stoornis: gemengde

stoornis van gedrag en emotie/stemming (Matthys & Van West, 2014; Matthys, 2018)

Risico niet alleen voor externaliserende

problemen/aandoeningen maar ook voor

internaliserende aandoeningen (Matthys, 2018)

Dunedin study: ODD/CD de enige aandoening op

de kinderleeftijd die een risico vormde voor alle

aandoeningen in de volwassenheid (Kim-Cohen, Caspi, Moffitt, Harrington, Milne, & Poulton, 2003)

Betekenis voor preventie

Isoleer gedragsproblemen niet van andere

typen problematiek en hieraan gerelateerde

stoornissen

Geïndiceerde preventie bij kinderen met

gedragsproblemen is ook relevant voor

internaliserende problemen

Voorstel

Ondergrens van screening met oog op aanbieden

van een arbeidsintensieve effectief bewezen

interventie: 90e percentiel (zie ook herziening van Richtlijn Ernstige gedragsproblemen NJI, verschijnt in najaar 2018)

Beneden 90e percentiel: bied psycho-educatie aan

en pedagogische adviezen (vb. Matthys & Boersma, 2017)

Behalve een percentielscore is ook het oordeel van

de ouders/leerkrachten van belang aangaande de

nadelige gevolgen van het gedrag voor het kind/de

jongere zelf, de ouders, het gezin en de school

Literatuur

Bennett, K.J. & Offord, D.R. (2001). Screening for conduct problems: does the

predictive accuracy of conduct disorder symptoms improve with age? Journal

of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 40, 1418-1425.

Conduct Problems Prevention Research Group (2007). Fast Track

randomized controlled trial to prevent externalizing psychiatric disorders:

Findings from grades 3 to 9. Journal of the American Academy of Child and

Adolescent Psychiatry, 46, 1250-1263.

Kim-Cohen, J., Caspi, A., Moffitt, T.E., Harrington, H., Milne, B.J., & Poulton,

R. (2003). Prior juvenile diagnoses in adults with mental disorder:

Developmental follow-back of a prospective-longitudinal cohort. Archives of

General Psychiatry, 60, 709-717.

Leucht, S., Hierl, S., Kissling, W., Dold, M., & Davis, J. M. (2012). Putting the

efficacy of psychiatric and general medicine medication into perspective:

Review of meta-analyses. British Journal of Psychiatry, 200, 97–106.

Lochman, J.E. & The Conduct Problems Prevention Research Group (1995).

Screening of child behavior problems for preventive programs at school entry.

Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63, 549-559.

Literatuur vervolg

Matthys, W. (2018). Belangrijke wijzigingen voor de oppositionele-opstandige

stoornis in DSM-5 en de introductie van de disruptieve

stemmingsdisregulatiestoornis. Kind en Adolescent (in druk).

Matthys, W. & Boersma, C. (2017). Gedragsproblemen bij kinderen:

Wegwijzer voor ouders van kinderen met brutaal, boos en agressief gedrag.

Amsterdam: Hogrefe.

Matthys, W. & van West, D. (2014). Gedragsstoornissen. In Kinder- en

jeugdpsychiatrie (F.C. Verhulst, F. Verheij & M. Danckaerts, Red.) (pp. 255-

280). Assen: Koninklijke Van Gorcum.

McCart, M.R., Priester, P.E., Davies, W.H., & Azen, R. (2006). Differential

effectiveness of behavioral parent-training and cognitive-behavioral therapy

for antisocial youth: A meta-analysis. Journal of Abnormal Child Psychology,

34, 527-543.

Menting, A.T., Orobio de Castro, B., & Matthys, W. (2013). Effectiveness of

the Incredible Years parent training to modify disruptive and prosocial child

behavior: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 33, 901-913.

Literatuur vervolg

Van de Wiel, N.M.H., Matthys, W., Cohen-Kettenis, P., Maassen, G., H.,

Lochman, J.E., & van Engeland, H. (2007)The effectiveness of an

experimental treatment when compared with Care as Usual depends on the

type of Care as Usual . Behavior Modification, 31, 298-312.

Zonnevylle-Bender, M.J.S., Matthys, W., van de Wiel, N.M.H., & Lochman,

J.E. (2007) Preventive effects of treatment of DBD in middle childhood on

substance abuse and delinquent behavior. Journal of the American Academy

of Child and Adolescent Psychiatry, 46, 33-39.