Schrijven: van verslag tot eindwerk

Een eindwerk is de bekroning en het sluitstuk van studies in het hoger onderwijs.De kwaliteit ervan wordt bepaald door de inhoud en de opmaak die onlosmakelijk metelkaar verbonden zijn.

Deze handleiding is een praktisch naslagwerk voor wie een groot verslag, een masterproef ofeen afstudeerwerk schrijft.

Dit handboek behandelt volgende onderwerpen:• Hoe begin je te schrijven? • Wat zijn de verplichte onderdelen? • Hoe breng je structuur aan in je ideeën? • Wat zijn de juiste taal, stijl en toon? • Hoe refereer je aan digitale en niet-digitale werken? • Welke vormgeving is verplicht? • Welke opmaak is gewenst?

Een eerste bijlage behandelt vaak voorkomende spelling- en taalproblemen en biedtschrijvende studenten extra ondersteuning. Een tweede bijlage bevat een checklist voor eenkwaliteitsvol eindwerk. Een film-uitlegsessie van 90 min. en een digitaal oefenpakketvervolledigen dit handboek.

Herr Seele illustreerde en zorgde voor de cover.

Leen Pollefliet, licentiate Germaanse Filologie (UGent), is al meer dantwintig jaar verbonden aan de Hogeschool Gent. Ze doceert erCommunicatie aan studenten van de Geassocieerde faculteit ToegepasteIngenieurswetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen. Ze geeft ookregelmatig gastcolleges over presenteren en over schrijven van eindwerkenaan andere hogescholen.www.leenpollefliet.be

“Dit boek is niet alleen voor studenten een handige leidraad. Het is tevens een zegen voor delesgevers in het hoger onderwijs die schriftelijke werkstukken begeleiden!” Eva Brems – Universiteit Gent

“Het is belangrijk over dit heikele onderwerp de juiste dingen teschrijven. En dat doet Leen Pollefliet. Ze is praktisch, niet belerend.Ze schrijft kernachtig, niet oppervlakkig. Ze doet suggesties, legt niets op. Ik zou dus zeggen: lees het boek.”Rik Torfs – Katholieke Universiteit Leuven

“Van ‘helder in het hoofd’ tot ‘helder op papier’ is een lange weg enzonder betrouwbare gids met ongelofelijk veel aandacht voor detail,is het een zattemansgang waarvan het eindpunt doorgaans de gootis. Kort en bondig, dit boek is zo’n gids.”Jean Paul Van Bendegem – Vrije Universiteit Brussel

Schrijven

: van verslag

tot eind

werk

•d

o’s &

do

n’ts

•Leen Pollefliet

Vijfde herwerkte druk

eindwerk cover 2012_Opmaak 1 3/07/12 09:04 Pagina 1

Inleiding

Waarom is een eindwerk schrijven een onvervangbare persoonlijkheidsoefening?Hoe begin je te schrijven als je geen schrijverstalent hebt? Wat zijn de verplichteonderdelen van een eindwerk? Hoe moet je op een correcte manier refereren aanzowel digitale als niet-digitale werken? Hoe kan je ideeën formuleren op een taal-kundig correcte manier? Hoe breng je structuur aan in je ideeën? Wat zijn de juistestijl en toon van een eindwerk? Wat zijn de meest voorkomende taalfouten waar-voor je op je hoede moet zijn? Welke vormgeving is verplicht? Welke opmaak isgewenst?

Een eindwerk schrijven is een ganse opgave. Op vraag van vele studenten en van-uit het besef dat een handleiding met algemene en toch praktische schrijftips vooreindwerken noodzakelijk is in het hoger onderwijs, kwam deze handleiding totstand. Daarbij waren de opmerkingen van begeleiders van eindwerken over steedsterugkomende fouten een belangrijke inspiratiebron voor dit boek.

Verder is het ook nuttig om in de eerste bijlage een aantal belangrijke spelling- entaalproblemen te bespreken. Mijn interesse voor taal en communicatie loopt alseen rode draad door dit werk.

De tweede bijlage bevat een checklist met de belangrijkste aandachtspunten vooreen degelijk groot verslag, een eindwerk. Deze controlelijst vat als het ware dekernpunten van dit handboek summier samen. De checklist voor eindwerken zalniet enkel de student1 helpen als hij een eindwerk schrijft, maar ook de promotor1

als hij het eindwerk begeleidt en beoordeelt.

Deze handleiding is vooral een praktisch naslagwerk dat je telkens kan blijvengebruiken als je een groot verslag schrijft, of het nu een masterproef is, een bache-lorproef, een onderzoeksrapport, een afstudeerwerk of een afstudeerverslag.Daarom zal in dit werk steeds worden verwezen naar ‘eindwerk’ omdat deze termalle geschriften bundelt die door studenten worden geschreven tijdens hun loop-baan in het hoger onderwijs.

1 In dit handboek is vaak sprake van ‘de student’ of ‘de promotor’. Alhoewel er natuurlijk mannelij-ke en vrouwelijke studenten (studentes) zijn, net zoals mannelijke en vrouwelijke promotoren,werd ervoor gekozen om in deze gevallen voor de ‘algemene, mannelijke’ vorm te kiezen, bv. ‘destudent … hij, de promotor … zijn mening’. Op die manier worden de zinnen niet onnodig zwaar,bv. ‘ de student/de studente … hij/zij, de promotor … zijn/haar mening’.

do 2012 ok_Opmaak 1 28/06/12 16:28 Pagina XI

Op het internet of in bepaalde onderwijsinstellingen verschijnen brochures over‘Rapporteren volgens de nieuwe norm’. Verkeerdelijk denkt de student dan datdeze raadgevingen werden vastgelegd door het Normalisatiebureau (NBN)1.Verkeerdelijk, want er bestaat geen NBN-norm die bepaalt hoe een eindwerk moetworden geschreven.

Meer concrete voorbeelden uit verschillende vakgebieden zouden deze hand-leiding nog vollediger maken. Aan de lezers van dit werk had ik daaromgraag om een reactie gevraagd met suggesties, opmerkingen en voorbeelden viawww.leenpollefliet.be.

Wat is er veranderd in deze vijfde druk? De bronvermelding werd uitgediept. Er worden nu ook referenties beschreven vanlange URL’s en documenten met een lange titel die geen auteur vermelden. Ookworden verwijzingen naar sociale media behandeld. Zo wordt bijvoorbeeld uitge-legd hoe een tweet, een blog of een forumbericht kan worden geciteerd, in de tekstzelf en in de referentielijst. Vervolgens werd het hoofdstuk over ideeën formulerendeels herschreven in de vorm van krachtige schrijftips. In dit gedeelte wordt nuook ingegaan op de juiste schrijfstijl in een reflectieverslag en in de tekst op eenposter. Ten slotte werd een handige bronnen-wegwijzer opgesteld.

Kortom, deze vijfde druk is nog vollediger dan de vorige en beantwoordt nogcompleter alle vragen die studenten zich stellen als ze informatie opzoeken en eenlogisch opgebouwd en een taalkundig verzorgd werk willen schrijven.

Tot slot is het belangrijk te vermelden dat dit handboek duidelijke voorstellenponeert wat betreft bronvermelding, opmaak, indeling van het eindwerk, taal-structuren …

Studenten van o.a. technische, wetenschappelijke, bedrijfseconomische, sociale,geneeskundige, maatschappelijke, taalkundige, filosofische en fiscale opleidingengebruiken deze handleiding. Het is evident dat elke opleiding andere accentenlegt en andere eisen aan haar studenten stelt. Ook wordt 'onderzoek' in de eneopleiding anders ingevuld dan in de andere.

Dit handboek stelt voor maar dwingt niet.

Wellicht zullen bepaalde promotoren in bepaalde opleidingen bepaalde bronnen -bv. e-mails, interviews - niet toelaten, andere wel.

1 NBN = Normalisatiebureau - Bureau de normalisation is de opvolger van het Belgisch Instituutvoor Normalisatie (BIN).

do 2012 ok_Opmaak 1 28/06/12 16:28 Pagina XII

Het is mogelijk dat enkele opleidingen de voorgestelde volgorde van de verschil-lende onderdelen van een eindwerk licht willen wijzigen en bv. de lijst met figurenen tabellen voor het corpus willen plaatsen in plaats van na het corpus. Omwille van die subtiele persoonlijke of opleidingsgebonden voorkeuren is hetwenselijk dat elke opleiding haar eigen voorkeuren duidelijk naar haar studentencommuniceert.

Indien de student duidelijk op de hoogte is van de eisen van de opleiding enindien hij de raadgevingen van dit handboek opvolgt, zal hij ongetwijfeld mooiwerk leveren, een mooi eindwerk afleveren.

Vanaf de vijfde druk wordt dit handboek een bijzonder boek, aangepast aan denieuwe noden van studenten en docenten. De uitgeverij biedt aan docenten enstudenten die dit handboek gebruiken, een film én vele oefeningen aan. In de filmvan anderhalf uur geeft de auteur een uitlegsessie waarin ze de hoofdlijnen vanhet handboek benadrukt. Er wordt als het ware lesgegeven en die les kan in ver-schillende delen en op verschillende momenten aan de studenten worden gegevennaargelang de wens van de docent. De vele oefeningen zijn te vinden op een elek-tronisch leerplatform, samen met mogelijke oplossingen en feedback. Op diemanier kan de leerstof van in het handboek grondig worden ingeoefend. Wie interesse heeft voor dit extra ondersteunend lesmateriaal kan contact opne-men met de uitgeverij ([email protected]).

do 2012 ok_Opmaak 1 28/06/12 16:28 Pagina XIII

Als schrijver zit je vaak in een zeer merkwaardige situatie:je moet licht scheppen terwijl je vaak in het donker zit.

Bertus Aafjes

do 2012 ok_Opmaak 1 28/06/12 16:28 Pagina XIV

Verkorte inhoudsopgave

1 Inleidende opmerkingen• Wat? Doel?• Duidelijkheid en degelijke arbeidsmethode• Documentatie beoordelen

2 Overwin je schrijfangst in vijf stappen• Schrijven, een communicatief huzarenstukje• Schrijven in vijf stappen• Het belangrijkste samengevat

3 Onderdelen van een eindwerk • Vooraf een woordje uitleg – schema• Bedrukte kaft – blanco blad – titelblad• Woord vooraf• Inleiding• Abstract • Inhoudsopgave• Lijst met afkortingen (facultatief)• Corpus, de eigenlijke tekst van het eindwerk• Conclusie• Lijst met figuren en tabellen• Bronvermelding en referentielijst • Bijlage • Blanco blad - kaft

4 Ideeën formuleren• Vooraf• Formuleer zakelijk• Formuleer duidelijk en exact• Formuleer taalkundig juist• Formuleer in de juiste tijd

5 Ideeën structureren• Titels en koppen • Alinea’s• Verwijswoorden en signaalwoorden• Opsommingen• Voorkeursplaatsen

6 Uiterlijke vormgeving• Algemene richtlijnen• Opmaak• Typografie – spaties

7 Commentaren van lezers-promotoren

Bijlage 1 - Spelling - Vaak voorkomende taalproblemen

Bijlage 2 - Checklist voor een kwaliteitsvol eindwerk

Bronnen-wegwijzer

Trefwoordenlijst

do 2012 ok_Opmaak 1 28/06/12 16:28 Pagina XV

do 2012 ok_Opmaak 1 28/06/12 16:28 Pagina XVI

132 Hoofdstuk 4 Ideeën formuleren

3 Formuleer duidelijk en exact

Denk aan het communicatieschema1 en herinner je dat er een goede communicatieis als de lezer de boodschap op de juiste manier interpreteert. Maak het de lezerdan ook gemakkelijk en zorg ervoor dat de tekst niet fout kan worden gelezen.

Het axioma van het leger:Ieder bevel dat verkeerd begrepen kan worden, wordt verkeerd begrepen.

3.1 Gebruik de juiste woorden voor je doelgroep

Stem je woorden af op je doelgroep2. Wie zal je tekst lezen?

Voor een gespecialiseerd publiek mag jargon of vaktaal worden gebruikt. Vaktaalbestaat uit woorden en uitdrukkingen die door een bepaalde groep van vakspecia-listen worden gebruikt. Daarom is vaktaal uitermate geschikt voor wetenschappe-lijke en technische communicatie tussen vakgenoten.

In elk geval schrijf je in een taal die bekend is voor de lezer. Pen enkelwoorden, begrippen, afkortingen … neer die de lezer van jouw eind-werk zal begrijpen.

3.2 Schrijf concreet en objectief

Zorg dat de boodschap duidelijk blijft: schrijf duidelijk wat je bedoelt,gebruik geen ‘mooie’ maar nietszeggende woorden. Beschrijf tijd, hoe-veelheid, bedrag en aantal op een nauwkeurige manier.

1 Zie hoofdstuk 2 Overwin je schrijfangst - 2.1 Schrijven, een communicatief huzarenstukje2 Zie hoofdstuk 2 Overwin je schrijfangst - 2.1 Oriënteren - 2.1.3 Publiek?

do 2012 ok_Opmaak 1 28/06/12 16:29 Pagina 132

Hoofdstuk 4 Ideeën formuleren 133

De taal in een eindwerk moet controleerbaar en logisch zijn.

• Vermijd vage termen (tot op zekere hoogte, min of meer, eventueel) en verregaandeveralgemeningen.1

• Vermijd vage woorden voor hoeveelheid (aanzienlijk, enkele, sommige, hoofdza-kelijk) en vermijd telwoorden en woorden die onzekerheid uitdrukken (vijftal,drietal, misschien, eens, eventueel, eigenlijk …, zullen, blijken, willen, hoeven …).

Deze woorden zorgen ervoor dat de tekst een lage informatiewaarde krijgt wantde lezer moet raden naar de juiste hoeveelheid of de juiste informatie. In dit gevalmaak je als schrijver een onzekere indruk.

1 Let er echter op om niet overdreven zelfzeker te schrijven.



vaag De droogmethodetest werd enkele keren uitgevoerd.exact De droogmethodetest werd drie keer uitgevoerd.

vaag Vele ingenieurs ondervinden problemen als ze in het openbaar moetenspreken.

exact Zeventig procent van de ingenieursexact Zeven op de tien ingenieurs …

vaag een drietal testen …exact drie testen …

vaag Ons team is het min of meer eens met bijna alle voorstellen.exact Ons team gaat akkoord met voorstellen 1 en 2, maar wil nog beraad-

slagen over voorstel 3. Ons team is het eens met …

vaag Eventueel zou deze machine misschien in deze omstandigheden ookoperationeel zijn indien …

exact Deze machine is operationeel in deze omstandigheden indien …

3.3 Vermijd overbodige woorden

Achter het woord ligt de chaos. Henry Miller

Sommige woorden zijn totaal nietszeggend en maken de zin alleen maar nodelooszwaar. Tijdens de tweede ronde van je schrijfproces1, de correctieronde, merk jedeze overbodige woorden hopelijk op en kun je ze schrappen.

nietszeggend Algemeen kan worden gesteld dat er tegenwoordig in debedrijfswereld een bepaalde tendens is die meer en meer belang hecht aan deze vaardigheden.

korter Tegenwoordig hechten bedrijven meer en meer belang aan deze vaardigheden.

overbodig Het bedrijf heeft de wens te kennen gegeven om de BGT45 aan te kopen.

beter Het bedrijf wil de BGT45 aankopen.

1 Zie ook Hoofdstuk 2 Overwin je schrijfangst in vijf stappen - 2 Schrijven - 2.4 Uitvoeren - 2.4.2Tweede schrijfronde.



Nietszeggende en overbodige woorden vragen extra tijd en inspanningvan de lezer. Daarenboven kunnen er interpretatiefouten optreden.

3.3.1 Vermijd nietszeggende voorzetseluitdrukkingen

Voorzetseluitdrukkingen zijn gewichtig, maar stroef en zwaar. Ze lijken beleefd enformeel maar ze zijn omslachtig en vaak onduidelijk. Er bestaat meestal wel eenkortere en duidelijkere variant.

minder goed Bij wijze van voorbeeld wordt in een veldonderzoek ...Door middel van een veldonderzoek wordt gepoogd om ...

beter Als voorbeeld wordt in een veldonderzoek …Met een veldonderzoek wordt duidelijk …

zware voorzetseluitdrukkingen• door middel van• met het oog op• ter gelegenheid van• uit oogpunt van• in verband met• in het kader van• als gevolg van …

betere, lichtere voorzetsels in plaats van bovenstaande zwareuitdrukkingen

• door• voor• bij• om• volgens• omdat• door• voor, bij• om• binnen• in, door …



3.3.2 Vermijd het overbodig gebruik van ‘kunnen’, ‘zullen’, ‘willen’

In vele gevallen staan deze hulpwerkwoorden nodeloos in de tekst.

nodeloos ‘kunnen’ Er kan worden nagegaan of deze resultaten …korter Er wordt nagegaan of …

nodeloos ‘willen’ Het team wil graag de gelegenheid bieden deel tenemen aan …

korter Het team biedt de gelegenheid deel te nemen aan …

3.3.3 Gebruik geen tautologieën

Een begrip wordt herhaald door een ander woord met dezelfde betekenis.1

tautologiebovendien is er ook … (‘bovendien’ en ‘ook’ is twee keer hetzelfde)gestelde vraag … (vragen worden steeds gesteld)moeilijk probleem … (elk probleem is moeilijk)nutteloze verspilling … (elke verspilling is nutteloos)

3.4 Vermijd ambtelijke afkortingen2

• Ambtelijke afkortingen

Afkortingen zoals m.a.w., d.d., o.m., o.a., m.n., ca, t.w., nl., e.a., a.s. of jl. vermijd jebeter. Ze maken een routineuze indruk, zijn niet zo soepel leesbaar, leiden af vande inhoud en zijn vaak overbodig.

Daarbij komt dat een afkorting soms onduidelijk is omdat er meerdere interpreta-tiemogelijkheden zijn.

onduidelijke afkortingt.g.v.= ter gelegenheid van

ten gunste vanten gevolge van …

1 Zie ook Bijlage 1 Spelling - Vaak voorkomende taalproblemen - Thema 12 - 2 Tautologie2 In de Bijlage 1 Spelling wordt verder ingegaan op de juiste schrijfwijze van afkortingen. (Thema 6

Afkortingen)



Laat ambtelijke afkortingen weg of vervang ze door volledige woorden.

• Afkortingen van producten, systemen …

Uiteraard mag je in een tekst afkortingen gebruiken. Het gaat hier dan wel omafkortingen van namen van organisaties, wetten, chemische formules enzovoort.

Een benaming, een product, een bedrijf … wordt de eerste keer voluit geschreven.De afkorting wordt tussen haakjes geplaatst. Vanaf de tweede vermelding wordtenkel de afgekorte vorm gebruikt. In de lijst met afkortingen1 worden de gehan-teerde afkortingen verzameld en verklaard.

voorbeeld van afkortingen – eerste en tweede vermeldingHet AKOV (Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming) zetelt… AKOV werd ontwikkeld in de jaren …

Onderzoek is verricht naar absorbeerbare organische halogenen (AOX). AOX iseen methode die vaak gebruikt wordt om in afvalwater het totaalniveau van dehalogenen te bepalen …

• Eigen afkortingen

In een formeel gepubliceerde tekst - zoals een eindwerk - mogen enkel erkendeafkortingen worden gebruikt die bijvoorbeeld ook in een woordenboek zijn opge-nomen. Gebruik in geen geval afkortingen die je zelf hebt uitgevonden en dieinformeel zijn.

fout v.d. of v/d (van de)mbv (met behulp van)stavaza (stand van zaken)B (belangrijk)L (leerkracht)ll (leerling)

1 Zie Hoofdstuk 3 Onderdelen van een eindwerk – 7 Lijst met afkortingen.


Een eindwerk is de bekroning en het sluitstuk van studies in het hoger onderwijs.De kwaliteit ervan wordt bepaald door de inhoud en de opmaak die onlosmakelijk metelkaar verbonden zijn.

Deze handleiding is een praktisch naslagwerk voor wie een groot verslag, een masterproef ofeen afstudeerwerk schrijft.

Dit handboek behandelt volgende onderwerpen:• Hoe begin je te schrijven? • Wat zijn de verplichte onderdelen? • Hoe breng je structuur aan in je ideeën? • Wat zijn de juiste taal, stijl en toon? • Hoe refereer je aan digitale en niet-digitale werken? • Welke vormgeving is verplicht? • Welke opmaak is gewenst?

Een eerste bijlage behandelt vaak voorkomende spelling- en taalproblemen en biedtschrijvende studenten extra ondersteuning. Een tweede bijlage bevat een checklist voor eenkwaliteitsvol eindwerk. Een film-uitlegsessie van 90 min. en een digitaal oefenpakketvervolledigen dit handboek.

Herr Seele illustreerde en zorgde voor de cover.

Leen Pollefliet, licentiate Germaanse Filologie (UGent), is al meer dantwintig jaar verbonden aan de Hogeschool Gent. Ze doceert erCommunicatie aan studenten van de Geassocieerde faculteit ToegepasteIngenieurswetenschappen en Bio-ingenieurswetenschappen. Ze geeft ookregelmatig gastcolleges over presenteren en over schrijven van eindwerkenaan andere hogescholen.www.leenpollefliet.be

“Dit boek is niet alleen voor studenten een handige leidraad. Het is tevens een zegen voor delesgevers in het hoger onderwijs die schriftelijke werkstukken begeleiden!” Eva Brems – Universiteit Gent

“Het is belangrijk over dit heikele onderwerp de juiste dingen teschrijven. En dat doet Leen Pollefliet. Ze is praktisch, niet belerend.Ze schrijft kernachtig, niet oppervlakkig. Ze doet suggesties, legt niets op. Ik zou dus zeggen: lees het boek.”Rik Torfs – Katholieke Universiteit Leuven

“Van ‘helder in het hoofd’ tot ‘helder op papier’ is een lange weg enzonder betrouwbare gids met ongelofelijk veel aandacht voor detail,is het een zattemansgang waarvan het eindpunt doorgaans de gootis. Kort en bondig, dit boek is zo’n gids.”Jean Paul Van Bendegem – Vrije Universiteit Brussel

Schrijven

: van verslag

tot eind

werk

•d

o’s &

do

n’ts

•Leen Pollefliet

Vijfde herwerkte druk

eindwerk cover 2012_Opmaak 1 3/07/12 09:04 Pagina 1

Schrijven: van verslag tot eindwerk

Documents

Transcript of Schrijven: van verslag tot eindwerk