OVERHEIDS-PARTICIPATIE

EEN AVONTUURLIJKE ONTDEKKINGSTOCHT

OVERHEIDS-PARTICIPATIE

EEN AVONTUURLIJKE ONTDEKKINGSTOCHT

EEn rEisvErslag van dE gEmEEntEn aalburg, EttEn-lEur En HaldErbErgE

i.s.m. dE provinciE noord-brabant. mEt dank aan

allE bEtrokkEnEn En gEïntErviEwdEn.

Wie, wat, waar in deze reisgids

2SAMEN OP WEG

3

Voorwoord pag. 5

Overheidsparticipatie in Aalburg

Korte preview pag. 7

Samen Doen! pag. 9

De kunst van verbindingen leggen pag. 10

De boel op sleeptouw nemen pag. 12

Deze ‘poort’ geeft de regio een boost pag. 15

Een gloednieuwe kinderattractie pag. 18

Het sneeuwbaleffect pag. 21

Burgemeesters: ‘We zijn aardig op weg’ pag. 22

Overheidsparticipatie in Etten-Leur

Korte preview pag. 25

Waarderend vernieuwen pag. 27

Uitzicht op saamhorigheid nieuwe stijl pag. 28

Op avontuur met en voor ZZP-ers pag. 30

Hier kleuren we buiten de lijntjes pag. 32

Een actie ‘om te liken’ pag. 35

Participatie waar je energie van krijgt pag. 36

Vincent van Gogh zal zeer tevreden zijn pag. 38

Gemeenteraadsleden: ‘We willen er nog vaker op uit trekken’ pag. 40

Wethouders over hun reiservaringen pag. 42

Overheidsparticipatie in Halderberge

Korte preview pag. 45

Burgerkracht pag. 47

Iedereen is fan van Sinelab pag. 48

De kroonjuwelen van Oudenbosch pag. 50

Wij komen deze zomer naar u toe! pag. 53

Beste koffie en nog betere business pag. 56

De toverformule van Stampersgat en Hoeven pag. 58

Nieuw speelplezier in Oud Gastel pag. 60

Hier orkestreren bewoners hun eigen geluid pag. 61

Jacques Wallage: ‘Deze reis verdient een vervolg’ pag. 62

Tips voor onderweg pag. 64

Voorwoord

5

Kent u dat? De zomer staat weer voor de deur en vakantieplannen worden ge-maakt. Na uren of zelfs dagen overleggen en zoeken staat dan eindelijk de vakantie-bestemming vast. Maar dan. Welke route nemen we? Welke activiteiten willen we zeker niet missen en welke bezienswaar-digheden moeten we gezien hebben?

Zo zijn de gemeenten Aalburg, Etten-Leur en Halderberge ook op reis gegaan. Sa-men zijn we op ontdekkingstocht gegaan in de wereld die wij overheidsparticipatie noemen. Tijdens deze tocht zijn we veel enthousiaste inwoners, ondernemers en verenigingen tegengekomen. Onze avon-turen, de plaatsen die zijn bezocht en de ervaringen die we hebben opgedaan, staan in deze reisgids.

Je moet het maar durven, zo’n avontuur-lijke ontdekkingstocht. Al onze reisgeno-ten hebben veel lef getoond. En dat geldt zeker ook voor de raadsleden: zij hebben in het afgelopen jaar onbevreesd gesproken

over hun rol en hoe ze daar een andere vorm in kunnen vinden.Normaal verwacht u hier misschien een dankwoord van de gemeentebestuur-ders. Wij willen het graag omdraaien en de drie burgemeesters Heleen Van Rijn-bach, Fons Naterop en Giel Janssen en de drie wethouders Ron Dujardin, Frits Harteveld en Arie van Loon (hiervoor ook Shah Sheikkariem) bedanken voor hun enthousiasme en hun trekkracht tijdens deze pilot. Last but not least bedanken we alle mensen die hun steentje heb-ben bijgedragen aan dit avontuur en aan deze reisgids. Zij vertelden ons over hun initiatief en over hun visie hoe we samen op kunnen trekken om wijken, kernen, dorpen en steden leefbaar te houden. Het is aan ons allemaal om verder te gaan op deze ontdekkingstocht. De toe-komst belooft ons nog veel nieuwe reizen en ervaringen. Reist u mee?

Yvon van Loon, Saskia de Smet en Harold van de Velde

V.l.n.r. Saskia de Smet, Harold van de Velde, Yvon van Loon.

6

Samen Doen!De kunst van verbindingen leggen

De boel op sleeptouw nemenDeze poort geeft de regio een boost

Een gloednieuwe kinderattractieHet sneeuwbaleffect

Overheidsparticipatiein Aalburg

7

9

Het motto van Aalburg Samen Doen!

‘Samen Doen!’. Ofwel als gemeen-

te samen optrekken met inwoners,

ondernemers en het onderwijs. Be-

stuurders en medewerkers die ac-

tief contact zoeken met bijvoorbeeld

dorpsraden en buurtverenigingen.

Het voornemen om daar

meer werk van

te maken, be-

staat in Aal-

burg al enige

jaren. Een ontdekkingstocht die ge-

slaagde en minder geslaagde praktijk-

voorbeelden oplevert. De laatste tijd

zie je het enthousiasme voor Samen

Doen! stevig groeien. “Het gaat in de

eerste plaats om de grondhouding”,

legt gemeentesecretaris Bas Duijster

uit. “We zaten nog vaak in de modus

van regisseren, met als credo ‘we

doen wat mogelijk is’. Die knop zet je

niet zo maar even om. Dus houden

we Samen Doen! binnen de organisa-

tie stevig op de agenda. We voeden

elkaar met goede ideeën, zoeken sa-

men naar oplossingen en stimuleren

voorbeeldgedrag. We zijn op weg

naar een nieuw credo: ‘we maken

mogelijk wat nodig

is.’ Het regisseren

maakt plaats voor

faciliteren. Onlangs

hebben we met alle medewerkers

tijdens een interactieve bijeenkomst

aandacht besteed aan hoe we Samen

Doen! verder vorm kunnen geven.” De

gemeente Aalburg heeft inmiddels

een nieuwe stap gezet. “Binnenkort

treden onze gemeentelijke ambas-

sadeurs aan, voor elke kern één. Zij

worden onze extra oren en ogen in de

samenleving.”

SAMEN OP WEG

Eethen verstaat de kunst van verbindingen leggen!

10

Het had weinig gescheeld of het voor-malige schoolgebouw waar het zorgpunt is gehuisvest, was verdwenen. “Door de komst van de nieuwe brede school was het gebouw overbodig geworden”, blikt Joseph Pullens terug. Hij is voorzitter van de dorpsraad van Eethen. “Wij zagen

destijds het plan van woonservice Mean-der om op de oude schoollocatie appar-tementen te bouwen, niet zo zitten. Het gebouw zou, na de nodige aanpassingen, een prima plek zijn voor voorzieningen ten behoeve van ouderen die tegenwoordig langer zelfstandig moeten blijven wonen.” Meander pakte het initiatief van de dorps-raad constructief op en liet een onderzoek doen naar de mogelijkheden. “Zelf zijn we

ook op pad gegaan. We hebben contacten gelegd met onder andere de huisartsen in onze gemeente en de zorgorganisaties Thebe en Maaswaarden. Darnaast zijn we naar zorgpunten in andere gemeenten wezen kijken.”

SAMEN OP WEG

‘JE KENT HET NIET MEER TERUG’Het was gezellig druk tijdens de open dag van het zorgpunt in Eet-hen. Jong en oud hadden het naar hun zin en staken hun bewonde-ring niet onder stoelen of banken. ‘Wat is het hier mooi opgeknapt. Je kent het niet meer terug.’

Waar nog niet zo lang geleden de slopershamer dreigde, glo-reert sinds kort een heus zorgpunt voor Eethen ‘en omgeving’. De dorpsraad zag zijn initiatief beloond. Mede dankzij de goede samenwerking met gemeente, woningcorporatie en uiteenlo-pende zorgaanbieders.

11

Ondertussen liepen er korte lijntjes naar de gemeente. “De medewerkers daar stonden open voor onze plannen en bij de burgemeester konden we altijd terecht.”

Na een periode van intensief ‘verbindin-gen leggen’ is het zorgpunt in Eethen een feit. Compleet met huisartsenspreekuur, fysiotherapie, dagbesteding voor oude-ren en mensen met een beperking en een vestiging van Thebe. Ook een fietsen- maker en een klein makelaarskantoor ontbreken niet. Joseph Pullens is een

trots man. Trots op wat de dorpsbewo-ners hebben bereikt. “Het zorgpunt heeft nu zelfs een functie voor de omliggende dorpen.” En trots op de waardering die hij overal ontmoet. “Iedereen is enthousiast. Ik wil iedereen die hieraan heeft meege-werkt, een groot compliment geven. We hebben dit samen voor elkaar gekregen.”

De realisering van het zorgpunt bezorgt Eethen min of meer een dubbelslag. Ook dit dorp in Aalburg heeft nu zijn kunst in de openbare ruimte. Een eigen kunstwerk dat symboliseert waar Eethen sterk in is: verbindingen leggen. Links op de foto dorps-raadvoorzitter Joseph Pullens, rechts kunstenaar Nico Rolsma.

Dubbelslag

De boel op sleeptouw nemenGoing4Success maakt belofte waar

12SAMEN OP WEG

Burgemeester Fons Naterop aan de lijn. Of Leny van der Ham een duw kon geven aan de samenwerking tussen overheid, onderwijs en ondernemers. De Triple Helix moest maar eens echt op stoom komen. De burgemeester wist wie hij belde. Voor visie, daadkracht en reuring moet je bij deze ondernemer in het onderwijs zijn. Haar antwoord heet Going4Suc-cess. De naam van de pilot zegt genoeg. Een jaar later wordt er al flink geoogst.

13

Bij internationale eierhandel Kwet-ters is via Going4Success student Rick van Os aan de slag. “Dat past prima bij onze ambities”, aldus Ingrid Wiss van het bedrijf. “Wij willen jonge talenten graag sti-muleren en ook voor hen een inte-ressante werkgever zijn. Going4- Success biedt zowel onderne-mers als studenten de mogelijk-heden om te werken aan nieuwe perspectieven. Bovendien behoud je op deze manier niet alleen de young potentials maar ook hun kennis voor de regio.”

Ambities

Going4Success is een van de projecten die Leny van der Ham heeft opgezet binnen haar Center for Learning & Entrepeneurship (C4L-E), waarmee ze in juni 2015 van start is gegaan. Vanuit Altena Kennispoort in Wijk en Aalburg speurt Leny naar kansen om onderwijs en ondernemers met elkaar te verbinden. Zeg maar gerust, vervlechten.

Leny is een onderwijsinnovator pur sang en ontvangt nationaal en internationaal waardering en prijzen. Ze is de grondleg-ger van 20-80learning dat naar school gaan en studeren weer tot een aantrekke-lijk avontuur maakt. “Ontsaaiing, daar gaat het om. Laat leerlingen één dag in de week iets anders doen dan de bekende lessen volgen en ze worden een stuk creatiever en ondernemender.” Een toenemend aan-tal scholen omarmt dit gedachtegoed.

Leny van der Ham

14SAMEN OP WEG

15

Serious businessIn het Going4Success project worden MBO-, HBO- en WO-studenten uit het Land van Heusden en Altena gedurende hun studie gekoppeld aan bedrijven uit de regio. Het mes snijdt aan verschillen-de kanten. Leny: “Je vergroot de kans dat hoger opgeleiden in de regio blijven en be-houdt hiermee dus hoogwaardige kennis. Daarnaast verklein je de kans op uitval tij-dens de studie en voorkom je jeugdwerk-loosheid.” Inmiddels zijn de eerste studenten bij be-drijven aan de slag. “Zowel het onderwijs als het bedrijfsleven reageert enthousiast. En ze weten dat in zee gaan met Going4- Success serious business is. De studenten doen betaald werk en zowel de student als het bedrijf wordt begeleid. We triggeren de studenten bovendien om in één keer de eindstreep van hun studie te halen. In dat geval zijn ze voor een half jaar verzekerd van een baan bij een van de deelnemende bedrijven.”

Fientje legde het fundament voor Altena Kennispoort, toen ze in 2013 de Holland Ladies Tour naar het Land van Heus-den en Altena haalde. Met top-wielrenster Marianne Vos als dorpsgenoot moet dat lukken, dacht ze. En het lukte. Fientje liet meteen zien hoe je succes-vol verbindingen kunt leggen. Ze combineerde het wielerevenement met de eerste verkiezing van vrouwelijke ondernemer van het jaar in de regio. “Dat podium voor ondernemende vrouwen heb ik vervolgens uitgebouwd door verbindin-gen te gaan leggen met de gemeente en andere overheden, het onderwijs in en buiten de regio, tal van ondernemers en uiteraard ondernemende en talentvolle inwoners uit het Land van Heusden en Al-tena en omgeving.”

Leny spreekt Fons Naterop nog regelma-tig. “Hij ziet met dit soort projecten het zelfvertrouwen in de regio toenemen. Een beter compliment kun je niet krijgen. We hebben hier mensen, bedrijven en organi-saties op sleeptouw genomen. Daar krijg ik alleen maar energie van.”

DwarsverbandenAltena Kennispoort is gevestigd in Altena Kennispunt in Wijk en Aalburg. Een opval-lend gebouw met wapperende vlaggen. Maar wat vooral opvalt, is het uitgebreide scala aan activiteiten dat de gelijknamige stichting van de grond weet te tillen. Fien-tje: “Het barst hier van de talenten, creati-viteit en goede ideeën. Maar we zijn in het Land van Heusden en Altena niet gewend om ons hoofd boven het maaiveld uit te steken. Dus moet je daar een zwengel aan geven. Door de dwarsverbanden op te zoeken en daar actief mee aan de slag te gaan.” De projecten die deze aanpak in-middels heeft opgeleverd, zijn velerlei: van kennissessies tot huiswerkbegeleiding en daarnaast uiteenlopende evenementen. Fientje meldt nog een verrassende kruis-bestuiving. “Binnenkort starten we een cursus 3D printen. Daar laten we zowel de jeugd als designers uit de regio van pro-fiteren.”

SLIM AANGEPAKTEen van de bedrijven waar Mike Kwaaitaal via Going4Success aan de slag ging, behoort nu tot zijn klantenkring. Op zijn 17e startte deze eerstejaarsstudent Commer-ciële Economie al zijn bedrijf Ziecro Internet Marketing. “Ik combineer mijn ondernemerschap anderhal-ve dag per week met mijn studie Digital Business Concepts.” Mike is enthousiast over Goning4Success. “Een slimme aanpak om studenten al op jonge leeftijd te koppelen aan bedrijven. Al moeten ondernemers wel openstaan voor vernieuwende ideeën van de student als serieuze partner die graag met hen mee-denkt.”

Deze ‘poort’ geeft de regio een boostWie Altena Kennispoort zegt, zegt ‘verbinden’. De 4 O’s van overheid, onderwijs, onderne-mers en ondernemende inwoners zodanig met elkaar vervlechten dat de hele regio er een boost van krijgt. Economisch maar ook sociaal-maatschappelijk en op sportief gebied. Altena Kennispoort biedt letterlijk toegang tot nieuwe toekomstperspectieven. Met Fientje Bax als energieke matchmaker.

Fientje Bax (l.) en Nelleke Overmaat (r.).

Mike Kwaaitaal

16SAMEN OP WEG

17

TaalhuisEen nieuwe bewoner van Altena Kennis-punt wordt het Taalhuis. Nelleke Over-maat is daarmee volop aan de slag. “Met deze activiteit binden we de strijd aan te-gen laaggeletterdheid”, aldus de studente toegepaste gerontologie. “Landelijk ge-

zien hebben 2,6 miljoen mensen moeite met lezen en schrijven. Die kunnen dus ook niet uit de voeten op het internet. En dat in een tijd waarin digitale informa-tie en communicatie steeds belangrijker wordt.” In het Land van Heusden en Altena bedraagt het percentage laaggeletterden

ongeveer 13. “De leeftijdscategorie 65+ nog niet meegeteld”, licht Nelleke toe. “Dat cijfer willen we met trainingen, cursussen en spreekuren omlaag brengen.”

Altena Kennispoort staat aan de voor-avond van een verdere professionalise-

ringsslag. “Die zal vooral in het teken van kennisdeling staan”, aldus Fientje. “Een denktank met gerenommeerde onder-wijspartners, één keer per jaar een groot kennisevent en om het jaar een studiereis.” De matchmaker is nog lang niet klaar.

18SAMEN OP WEG

19

Gloednieuwe kinderattractie in Genderen‘in dit dorp kan allEs’

Genderen was er als de kippen bij toen in Aalburg ‘Samen Doen!’ van start ging. Be-woners zetten zich in voor gezamenlijke activiteiten. Maar er ontbrak nog iets: een kabelbaan voor kinderen. Eethen had er al wel een. “Dat moet hier ook kunnen”, dacht Hans van Mersbergen van de dorpsraad van Genderen. Nog even en ook de kinde-ren van zijn dorp kunnen genieten van hun gloednieuwe attractie.

Hans liet zich destijds influisteren door de kinderen uit Genderen. Die moesten immers naar Eethen, wanneer ze met de tokkelbaan -zoals de kabelbaan eigenlijk heet- naar beneden wilden roetsjen. Naar de gemeente stappen met de vraag of zij het even wilden regelen, deed Hans niet. Daar klopte hij pas aan, toen hij zich verze-kerd wist van een basisbedrag waarmee de Rabobank het initiatief wilde honore-ren. “De gemeente heeft me vervolgens verder op weg geholpen naar de Provin-cie, waar ze voor dit soort activiteiten een potje hebben.” De gemeente hielp hem onder meer met de officiële aanvraag. “Zo zien wij onze rol”, aldus Anne-Marije Edelman van de gemeente. “Initiatieven uit de samenleving ondersteunen en faci-literen. Dat hoeft niet altijd met geld geven gepaard te gaan.”

De kabelbaan in Eethen

FilmpjeHans zat ondertussen niet stil. Hij ging op zijn fiets het dorp rond, klopte aan bij lokale ondernemers voor steun van het kabelbaanproject. Met als resultaat dat er de nodige sponsorgelden binnen zijn. Maar er moest ook nog een klinkende presentatie voor de Provincie in elkaar ge-zet worden. Daar hing veel van af, wilde je voor de gevraagde bijdrage in aanmerking komen. Joop Lankhaar wist raad. Joop is de grondlegger van de website genderen.org -“in dit dorp kan alles”-, is actief bij Altena TV en heeft volop ervaring in de mediawereld. Hans kreeg zijn presentatie. Een prachtig filmpje waarin de kinderen uit Genderen hun verzoek om een kabel-baan kracht bij zetten. Ook een bewoner van verzorgingshuis Ruiterhof uit het dorp komt aan het woord: ‘laat maar komen die kabelbaan.’ Slim bedacht, meteen aan draagvlak in de omgeving werken. Want de kabelbaan komt er, op het speelveldje bij diezelfde Ruiterhof.

20SAMEN OP WEG

21

Samen zorgen voor een sneeuw-baleffectDe gemeenten Aalburg, Etten-Leur en Halderberge hadden hoge verwachtingen toen zij in juni 2015 met hun gezamenlijke pilot overheidsparticipatie van start gingen. Er waren bovendien duidelijke opvattingen over de veranderingen die nodig zijn om als gemeente in een andere verhouding tot de samenleving te gaan functioneren. Over de stip op de horizon bestond geen twijfel: overheidsparticipatie heeft de toekomst. We moeten er met elkaar een succes van maken.

Dat alles valt te lezen in de rapportage van een onderzoek dat twee bachelorstuden-ten Bestuurskunde van Tilburg University in de zomer van 2015 hebben uitgevoerd. De gemeente Aalburg was, mede namens de gemeenten Etten-Leur en Halderberge, hun opdrachtgever.

De pilot was net van start gegaan toen het studentenduo een aantal raadsleden en collegeleden interviewde. Die hadden zon-der uitzondering hoge verwachtingen van hun gezamenlijke experiment. Men was het er over eens dat overheidsparticipatie

een logische volgende stap is in een tijd waarin de samenleving een

andere gemeentelijke over-heid verwacht en ge-

meenten voor hun taakuitvoering

niet zonder

die samenleving kunnen. Niet voor niets stond het onderwerp bij de drie gemeen-ten al langere tijd hoog op de agenda. Elk met een eigen invulling en met verschil-lende accenten, maar met een rode draad die overal dezelfde was. De gemeente moet zich in al haar geledingen meer open stellen naar haar inwoners en alle anderen die in de samenleving een rol spelen. Ge-meenteraad, college en ambtelijke organi-satie moeten eerder het contact zoeken, niet altijd zelf aan het roer willen staan en initiatieven van buiten positief benaderen. Het is zelfs zaak dat gemeenten in een fa-ciliterende en verbindende rol die initiatie-ven zelf aanjagen en stimuleren.

Over de precieze rolverandering die nodig is, bestond destijds nog geen eensluidend beeld. Dat moesten we met elkaar maar eens gaan ontdekken. Misschien best las-tig, maar de overtuiging was er: we moe-ten hier met elkaar een succes van ma-ken. En wanneer we die successen met elkaar en de samenleving delen, ontstaat er vanzelf een sneeuwbaleffect.

Joop wil zowel aan Hans als aan de ge-meente een compliment uitdelen. “Die ondersteuning hadden we hard nodig.” Anne-Marije: “Noem het maar het zoveel-ste succes van Samen Doen! Je ziet wat een krachtenbundeling teweeg kan bren-gen.” Voor Hans zit het werk er op. “Dit voor elkaar krijgen is mijn ding”, klinkt het bescheiden uit zijn mond. “Ik hoop dat de kinderen genieten van hun kabelbaan.”

Hans van Mersbergen (l.) en Anne-Marije Edelman (r.).

Joop Lankhaar

22SAMEN OP WEG

‘We zijn aardig op weg’ Burgemeesters geloven in deze reis

Het was best wennen, geven ze toe. “Voor ons, voor de raadsleden en voor veel inwo-ners in onze gemeenten. We zaten immers nog een beetje in de oude modus. Die van ‘dat regelt de overheid wel’. Maar we be-ginnen met elkaar de kanteling te maken. De samenleving kan en wil op behoorlijk wat onderdelen zelf het roer in handen nemen. Met als extra positief verschijnsel dat veel inwoners en organisaties goed met elkaar weten samen te werken. Daar moeten wij bij aansluiten. Dat zijn we het afgelopen jaar steeds meer gaan doen. En dat smaakt naar meer.”

Op zoek naar de matchDe burgemeesters onderschrijven dat ze van de verschillende experimenten veel hebben geleerd. Maar hoe zit het met hun gemeenteraden? “Het gaat het ene raads-lid beter af dan het andere. Ook zij moeten

Best lastig, sowieso leerzaam en niet te vergeten ‘gewoon leuk’. Het zijn slechts enkele van de trefwoorden waarmee Heleen van Rijnbach, Giel Janssen en Fons Naterop de balans opmaken van bijna een jaar experimenteren met overheidsparticipatie. De burgemeesters van respectievelijk Etten-Leur, Halderberge en Aalburg kijken al vooruit naar de volgende fase van hun ontdekkingsreis: “We gaan hier samen met onze gemeenteraden en de sa-menleving een succes van maken.”

Giel Janssen: “Onze eerste stappen op het participatiepad waren voorzichtig, maar ze wor-den al zelfverzekerder.”

23

COMMUNICERENDE VATENDe drie burgemeesters beschou-wen de begrippen ‘burgerpartici-patie’ en ‘overheidsparticipatie’ als communicerende vaten. “In beide gevallen gaat het om de wissel-werking tussen gemeentebestuur en samenleving. Burgerparticipatie passen we toe bij tal van gemeen-telijke diensten en producten. Die maken zo’n 70% van onze gemeen-telijke taken uit. Dan nodigen wij de samenleving uit om haar inbreng te leveren. Bij die andere 30% neemt de samenleving zelf het initiatief en nodigt zij ons uit om aan te sluiten. Die uitnodiging moeten we met bei-de handen aangrijpen.”

wennen. In plaats van beslissingen ne-men over ‘wat wij goed vinden voor de sa-menleving’ gaat het nu om besluiten die je neemt op basis van datgene wat je in de

samenleving waarneemt. Om het anders te zeggen: niet altijd van je eigen plannen uitgaan en waardering opbrengen voor initiatieven van inwoners. Op zoek naar de match tussen wat de samenleving zelf kan en jij als bestuurder daaraan kunt bij-dragen of toevoegen.”Het drietal heeft de koffers voor het ver-volg van de reis al gepakt. “Die zitten vol

Heleen van Rijnbach: “Laat als raad je waardering blijken voor initiatieven uit de samenleving.”

Fons Naterop: “We moeten de beweging die we nu hebben losgemaakt, blijven voeden.”

ambitie om de volgende stap te zetten. We hebben zichtbaar gemaakt dat we het theoretische begrip overheidsparticipatie kunnen omzetten in tastbare resultaten. We gaan die nieuwe benadering nu nog verder laten beklijven bij onze raden. En dat blijven we gedrieën doen. We geloven in deze gezamenlijke reis en hebben er het volste vertrouwen in dat de raden van onze gemeenten hun rol weten te pakken.”

24

Waarderend vernieuwenUitzicht op saamhorigheid nieuw stijl

Op avontuur met en voor ZZP-ersEen actie ‘om te liken’

Hier kleuren we buiten de lijntjes Participatie waar je energie van krijgt

Vincent van Gogh zal zeer tevreden zijn

Overheidsparticipatiein Etten-Leur

24 25

27

Etten-Leur kiest voor ‘waarderend vernieuwen’

De vernieuwingsslag in Etten-Leur

diende zich al in 2012 aan. De toen

door de raad vastgestelde Toekomst-

visie hield een flink aantal beloften en

uitdagingen in voor de manier waarop

bestuur en organisatie

in de toekomst zouden

aansluiten bij de samenle-

ving. Met Waarderend Ver-

nieuwen als methode wer-

den de veranderingen in gang gezet.

“Dat was voor onze organisatie best

ingrijpend”, legt gemeentesecretaris

Barbera Silvis uit. “Het ging om een

andere manier van omgaan met de

samenleving. Medewerkers moesten

letterlijk achter hun bureau vandaan

komen om maatschappelijke initiatie-

ven aan te jagen en te ondersteunen.”

Inmiddels werpt de nieuwe aanpak

zijn vruchten af. Er is stevig geïnves-

teerd in trainingen en opleidingen en

‘waarderend vernieuwen’ is ook neer-

gedaald in het college en

bij de raad. “Bestuurders

zien en ervaren dat we de

methode concreet toepas-

sen. We hebben al enkele mooie

successen geboekt die we met elkaar

kunnen delen. Medewerkers worden

daardoor steeds enthousiaster, voe-

len zich uitgedaagd en beleven op

een nieuwe manier plezier aan hun

werk. Door onze nieuwe normen en

waarden sleutelen we met elkaar aan

het DNA van onze organisatie.”

SAMEN OP WEG

28SAMEN OP WEG

Uitzicht op saamhorigheid nieuwe stijl Samen de kracht van je wijk ontdekken

‘Waarom zou je een schilder voor je huis in Breda zoeken? Mis-schien zit ie wel bij je om de hoek.’ Zo begon

het in de Keen. Met een geslaagde avond waarop ZZP-ers en andere talenten zich presenteerden. De eerste matches waren meteen een feit. Er volgde een wijksafari, samen op ontdekkingstocht, en nog meer

Met een digitaal marktplein een wijk en zijn bewoners in hun kracht zetten. Het klinkt misschien wat vreemd. Maar het verhaal achter in-ettenleur.nl laat zien dat deze website behalve het voorlopige eindresultaat ook een bewezen middel is om nieuwe vormen van sociale cohesie te bewerkstellingen. De wijk de Keen zorgde zelf voor de primeur. Inmid-dels loopt heel Etten-Leur warm.

29

DROOMLANDWijkmanager Annelieke van Sel-bach van de gemeente Etten-Leur droomde er al langer van. Een wijk waar de verbindingen tussen mensen leiden tot samenwer-king en eigen kracht. Ze nam het initiatief in de Keen en constateert dat de wijk nu zelf aan het roer staat. “Als gemeente blijf je vaak de neiging houden om te regisse-ren en te structureren. Het project in de Keen laat zien dat je ook op de achtergrond kunt blijven. Om contacten aan te reiken, hier en daar nog een duwtje te geven. En uiteraard om als trotse ambassa-deur dit staaltje van inwonerparti-cipatie verder te vertellen.”

bijeenkomsten. Alles onder het motto ‘Je vindt het in je wijk’. En dat bleek heel wat. ZZP-ers, vrijwilligers en tal van andere wijkbewoners die het nodige te bieden hebben. Of te vragen. “Je ontdekt dan dat je als wijk heel veel voor elkaar kunt

betekenen.” Aan het woord zijn Thérèse Saenen, voor-

zitter van wijkver-eniging de Keen, en ondernemer en tevens wijk-bewoner Ton de Pijper. “Je zag

en ziet de verbin-dingen tot stand

komen. Anonimiteit maakt plaats voor een

platform van ontmoetin-gen en krachtenbunde-

lingen. De Keen als wijk met een grote saamhorigheid.”

Dat platform is er nu ook digitaal. Een website waarop ondernemers uit de wijk zich presenteren, waar je de belangrijkste activiteiten vindt en waar je vragen kunt achterlaten voor de wijkagent. Het onder-deel 'vraag en aanbod', waarmee de eer-ste bijeenkomst ooit begon, is gebleven. Niet voor commerciële diensten, wel voor wie bijvoorbeeld hulp nodig heeft bij het boodschappen doen of voor iemand die een cursus wil verzorgen. “We zijn niet over één nacht ijs gegaan en hebben de website samen met mensen uit de wijk doordacht voorbereid. Ook studenten van de Avans Hogeschool hebben ons gehol-pen.”

In-ettenleur.nl is sinds begin 2016 in de lucht. Andere wijken in de gemeente doen inmiddels mee. De uitrol is begonnen. Van de website, maar vooral van een vernieu-wende vorm van sociale cohesie. “Met en voor bewoners”, aldus Thérèse en Ton. “Een verademing in deze tijd van indivi-dualisme. Precies wat we nodig hadden.”

Thérèse Saenen (l.) en Ton de Pijper (r.).

30SAMEN OP WEG

Spannend avontuur in Etten-LeurSamen ZZP-ers uit de tent lokken

Het was een opvallende constatering. Op een onderzoek onder ondernemers naar de waardering van de gemeentelijke

dienstverlening reageerden vooral ZZP-ers. Ze bleken minder tevreden over de gemeen-te dan de gemiddelde ondernemer. “Eigen-

Ze zijn een gemêleerde club en vormen een hecht gezelschap. Hun missie? ZZP-ers in Etten-Leur uit de anonimiteit halen en ervoor zorgen dat deze groeiende groep ondernemers weet waar ze infor-matie kan halen. Ze in staat stellen om kennis op te doen, een netwerk te vormen en als ondernemers hun mannetje en vrouwtje te staan. Goed voor deze eenpitters, goed voor de lokale economie. “We willen ze uit de tent lokken.”

31

lijk niet eens zo verrassend. De meeste ZZP-ers weten niet waar ze terecht moe-ten voor informatie. Hun behoeften zijn al even divers als deze groep van onderne-mers zelf is.” Aan het woord zijn Elzemie-ke Schouten van MKB Etten-Leur, Carla de Witte van Starterscentrum Etten-Leur, de ZZP-ers Renate Manders en Peter van Dongen en Catharina Hoevenaars van de gemeente. Avans studente Jamie Roks, die in Etten-Leur een behoeftenonderzoek doet onder ZZP-ers, completeert het ge-

zelschap. Gezamenlijk zijn ze op zoek naar wegen om de ZZP-ers in Etten-Leur aan een sterkere positie te helpen. Dus eerst maar eens luid aankloppen bij deze doel-groep van meer dan 2.200(!) anonieme ondernemers. “We willen niet over maar mét ze praten.”

Toegevoegde waardeDaar zit meteen het probleem. ZZP-ers hebben zich niet verenigd zoals het MKB en de horeca, en vormen daarmee noch een netwerk noch een gesprekspartner. Toch is er alle aanleiding om deze missie tot een goed einde te brengen. “Etten-Leur wil ook deze groep een goed ondernemersklimaat bieden. Het aantal ZZP-ers stijgt alleen nog maar en met elkaar vormen ze een belangrijke factor voor de lokale econo-mie. Zeker als je kijkt naar het grote aan-deel innovatieve en creatieve starters. Het gaat er om dat we hen een sterkere positie bieden. Onderzoek laat zien dat ZZP-ers moeilijk de weg weten in het woud van informatiebieders. Ze vormen bovendien een heterogeen gezelschap dat niet of nauwelijks kennisbijeenkomsten bezoekt of aan het netwerken slaat. Laat staan dat ze met elkaar samenwerken. En daar moet je het als ondernemer juist van hebben.”

Het eerste doel is een bijeenkomst organi-seren waar veel ZZP-ers op af komen. “Ie-der van ons zet daar zijn netwerk voor in. Van daaruit kunnen we verder. Er moet een soort olievlek ontstaan. ZZP-ers die bij de gemeente terecht kunnen als verwijzende instantie. Maar die vooral elkaar weten te vinden voor kennisdeling en co-creatie. Best spannend.”

V.l.n.r. Carla de Witte, Jamie Roks, Catharina Hoevenaars, Renate Manders, Elzemieke Schouten en Peter van Dongen.

32SAMEN OP WEG

33

‘Hier kleuren we buiten de lijntjes’ Op weg naar eigentijds subsidiebeleid

Gemeentelijk projectleider Astrid Adri-aansen legt de nieuwe benadering uit. “Je kunt als bestuur heel makkelijk elk jaar hetzelfde doen. De subsidiestromen zijn min of meer vanzelfsprekend. Op een gegeven moment klinkt dan de roep om bezuinigingen. Maar je kunt het ook heel anders benaderen. Door uit te gaan van wat de ambities, drijfveren en dromen zijn van verenigingen, clubs en anderen die subsidie van de gemeente krijgen. Samen kijken naar wat een vereniging betekent voor de samenleving, wat er echt nodig is om bepaalde activiteiten uit te voeren. Misschien zijn heel andere vormen van ondersteuning op hun plaats. Kortom, de waardering die een vereniging verdient in de samenleving centraal stellen en daar als gemeente met dezelfde waardering bij aansluiten. Dat is de vernieuwingsslag die we in Etten-Leur maken.”

MaatwerkAstrid en haar collega’s hebben er in-middels zo’n honderd inventariserende ‘gesprekken in het veld’ op zitten en ont-moeten louter enthousiaste reacties. Onder andere van Louis Boumeester en Magiel Venema. Louis is het gezicht van en de drijvende kracht achter wijkvereni-ging Buurtbelang Banakkers, waarvan hij sinds 1994 voorzitter is. Magiel zit daar ook in het bestuur en is daarnaast actief

in de Stichting Eerste Gemotoriseerde Vlucht in Nederland. “Die gesprekken met de gemeente zijn een echte dialoog”, aldus het tweetal. “Ze gingen nu eens niet

In Etten-Leur is iets bijzonders aan de hand met het gemeentelijk subsidiebeleid. ‘We gaan het anders doen’, roepen inmiddels gemeente en subsidieontvangers in koor. Gezamenlijk zijn ze de bordjes aan het verhangen en de rollen aan het omdraaien. Niet langer zijn de subsidies zelf het uitgangspunt. Waar het om draait, is wat verenigingen echt nodig heb-ben om hun ambities te verwezenlijken.

over het verleden maar over de toekomst. Over wat wij als verenigingen willen on-dernemen om van betekenis te zijn voor de samenleving. Dan komt er op tafel wat je echt nodig hebt. Subsidie is mooi, maar maatwerk is nog beter.” De verge-lijking met de keukentafelgesprekken in de zorg wordt gemaakt. “Ook daar gaat het om wat mensen echt nodig hebben. Waarom zou je iemand jarenlang een rol-

‘Hier kleuren we buiten de lijntjes’ Op weg naar eigentijds subsidiebeleid

V.l.n.r. Astrid Adriaans, Magiel Venema en Louis Boumeester.

34SAMEN OP WEG

35

later geven ‘omdat we dat ooit zo hebben besloten’? Misschien is een totaal andere voorziening een veel betere oplossing. Zo zien wij het nieuwe subsidiebeleid ook. Aansluiten bij de vraag uit de samenleving en niet uitgaan van het aanbod, de subsi-diepot. Dat is de kanteling.” Etten-Leur heeft het getroffen met bevlo-gen mensen als Louis en Magiel. Astrid: “Van hun passie en die van vele andere vrijwilligers in onze gemeente moeten we het als samenleving hebben. Onze ge-spreksronde heeft stuk voor stuk waar-

HOGE VLUCHTDat het eerste gemotoriseerde vliegtuig in 1909 opsteeg vanaf Etten-Leur, weten weinigen in Ne-derland. Die moeten dan maar eens een bezoek brengen aan het Jan uten Houte museum. Daar is een permanente tentoonstelling te zien die behalve aan die eerste vlucht ook aandacht besteedt aan tal van aspecten van de luchtvaart. “Dankzij de medewerking van het onderwijs, de gemeente en vele an-deren”, aldus Magiel Venema van de Stichting Eerste Gemotoriseer-de Vlucht in Nederland. “Ook hier neemt de samenwerking een hoge vlucht.”

ParadepaardjesLouis Boumeester heeft na ruim twintig jaar voorzitterschap van Buurtbelang Banakkers niets van zijn gedrevenheid verloren. Hij gaat nog altijd voorop in het be-denken en organiseren van acti-viteiten en voorzieningen. “Onze sociale activiteiten voor ouderen die langer zelfstandig moeten wonen, zijn onze paradepaardjes. Momenteel zijn we ook bezig met de oprichting van een zorgcoö-peratie.” Louis staat ook bekend om zijn strijd voor behoud van Ut Praotuis in de wijk. “Wie weet, worden we als vereniging wel ei-genaar.”

Familiespeeltuin Hoge Neer is al enige jaren het domein van heel veel kinderen die het er erg naar hun zin hebben. Ze zijn er het hele jaar door wel-kom om te klimmen, klau-teren, schommelen en glij-den. Lekker in de buitenlucht. De speeltoestellen staan er prachtig bij. Behalve de kinderen beleven ook hun ouders en andere volwas-senen uit de buurt veel plezier aan ‘hun familiespeeltuin’. Omdat ze actief zijn in het stichtingsbestuur, een handje helpen bij het onderhoud of zich op andere manieren betrokken voelen. On-langs waren er weer eens opvallend veel volwassenen te zien in de Hoge Neer. Allemaal vrijwilligers die de jaarlijkse op-knapbeurt voor hun rekening namen. Ook het bedrijfsleven en de gemeente droegen hun steentje bij. Gewoon door de handen uit de mouwen te steken, een onderdeel te sponsoren of actief te posten op social media.

Een actie ‘om te liken’

devolle ontmoetingen opgeleverd. Die gingen behalve over subsidies, over tal van andere onderwerpen. Met deze aan-pak zijn we een nieuwe weg ingeslagen. We zijn buiten de lijntjes aan het kleuren. Het gaat over kennen en gekend worden en de onderlinge relaties versterken. Een beter fundament voor het gemeentelijk subsidiebeleid kun je niet hebben."

36SAMEN OP WEG

37

Participatie waar je energie van krijgt Samen Etten-Leur verduurzamen

Toen de raad de ambitie formuleerde om in 2020 uit te komen op 20% CO2 reduc-tie, 2% energiebesparing en 20% duurza-me energieopwekking, was bouwkundige Kees Bulthuis de aangewezen man om

dit initiatief aan een stevig fundament in de samenleving te helpen. Hij had al eens eerder bij de gemeente aangeklopt met het plan om particuliere woningeigenaren te stimuleren tot verduurzaming van hun

Het initiatief kwam van de gemeenteraad, maar al snel nam de samenleving het over. DuurSaam Etten-Leur heet de coöperatie, waarin de krachten zijn gebundeld om geza-menlijk af te koersen op een duurzame toekomst. De stip op de horizon is gezet en de eerste concrete resultaten worden zichtbaar. Maar alle medewerking is gewenst, want het is een traject van lange adem.

onroerend goed. “De gemeente kende me nog.” Kees is nu secretaris van de coöpe-ratie DuurSaam Etten-Leur en klopt aan menig deur om de duurzaamheidambities waar te maken.

ReuringIn 2050 is de gebouwde omgeving van Etten-Leur energieneutraal. Dat is de stip op de horizon van DuurSaam Etten-Leur. De coöperatie verzamelt en deelt ken-nis en verleidt onder andere inwoners en het onderwijs tot het realiseren van voorbeeldprojecten. “We maken reuring

en haken bijvoorbeeld in wanneer ergens huurwoningen worden verduurzaamd. We stimuleren dan de eigenaren van de naastgelegen woningen om soortgelijke maatregelen te nemen.”

Alle medewerkingOndertussen leunt de raad van Et-ten-Leur niet genoegzaam achterover. “Sowieso geven we alle medewerking aan DuurSaam Etten-Leur”, aldus de raadsle-den Mariette Nooijens (CDA) en Erik Vis-sers (D66). “Waar ik maar enigszins een duw in de goede richting kan geven, laat ik dat niet na”, licht Erik toe. “Het gaat er om dat we in de samenleving het besef bijbrengen dat we met elkaar moeten werken aan een duurzame toekomst.” Ook Mariette zit niet stil en is actief in een opvallend project. “We werken samen met het onderwijs en met ondernemers aan een landmark bij de toegangsweg naar onze gemeente. Daarmee afficheren we ons gezamenlijk streven naar duurzaam-heid.” Zij en Erik beseffen overigens maar al te goed dat Etten-Leur duurzamer ma-ken een traject van lange adem is. “Daar-om willen we zoveel mogelijk mensen erbij betrekken. Inwoners maar ook bouw-bedrijven en leveranciers van bijvoorbeeld zonnepanelen. Iedereen moet meedoen.”

De boodschap van Kees is duidelijk. DuurSaam Etten-Leur telt momenteel twintig leden. Daar mag nog wel een tand-je bij. “We zijn volop bezig om toe te groei-en naar een professionele organisatie. We willen als coöperatie steviger in het zadel komen te zitten. Daarbij is alle ondersteu-ning welkom. Dan komt die ledengroei er vanzelf en hebben we over tien jaar misschien wel ons eigen energiebedrijf.”

Links op de foto Kees Bulthuis, rechts de raad-sleden Mariette Nooijens en Erik Vissers.

38SAMEN OP WEG

39

Vincent van Gogh zal zeer tevreden zijn Hier staat de samenwerking altijd in bloei

Kees is al jaren actief in de wereld van de volkstuinen. Geen wonder dat hij groene vingers heeft. Kees is ook een uitgespro-ken pleitbezorger van biologisch en eco-logisch geteelde gewassen. En hij is een man van goede ideeën en initiatieven. De aanleg van een openbare moes- en schooltuin op die vergeten straathoek was zo’n initiatief. Hij plaatste een oproep

“Hier moeten we iets aan doen wethouder.” Kees Naalden herinnert zich nog zijn uitspraak, toen de wijkvereniging en de gemeente een rondje door Centrum Oost maakten. Kees doelt op de hoek Anna van Berchemlaan/Stationsstraat. Een vergeten plekje dat er toen nog onverzorgd bij lag. Het idee voor wat nu de Samentuin Van Gogh heet, was geboren.

in De Bode en de eerste medestanders meldden zich. Gezamenlijk klopten ze aan bij de gemeente en bij basisschool Vincent van Gogh. Die zagen het idee wel zitten, maar de grond was eigendom van zorginstelling Amarant. Ook die wilde graag meewerken en stelde via tussen-komst van de gemeente het toekomstige tuinperceel gratis ter beschikking.

Samen telen, koken en etenInmiddels groeien er uiteenlopende bloe-men, groenten en andere gewassen in de Samentuin Van Gogh. Uiteraard ook zon-nebloemen. Dat zal de beroemde Neder-landse schilder die ooit woonde en werkte in Etten-Leur, tot grote tevredenheid stem-men. Maar tevreden zijn vooral de school-kinderen die onder leiding van Kees en andere vrijwilligers wekelijks aan de slag zijn in de tuin. Ze houden ook hun eigen plantenbakken bij. Kees: “Ik heb regelmatig over-leg met de school over de leerlingenactiviteiten.” Uiteraard is kunstmest uit den boze. “We verzamelen samen met de kinderen het afgevallen blad in de wijk en hebben hier in de tuin onze eigen composthoop.”

Gekookt wordt er ook met de producten uit de tuin. “Dat doen we in wijkcentrum De Linde. We organiseren samen met de wijk een gezamenlijke maaltijd. De kinde-ren brengen dan hun ouders of opa’s en oma’s mee.”

Kees wijst vol trots naar het fraaie bord bo-ven de ingang van de tuin. “Gespon-

sord door een aannemer die hier in de buurt aan het werk

was. Daar ben ik gewoon op af gestapt.” Wat hem betreft gaan in Etten-Leur alle wijkverenigingen sa-men met het onderwijs

met soortgelijke projecten aan de slag. Maar nu moet

hij naar huis. “Nog even de plantenbakken bij mij in de buurt verzorgen… aan het Vincent van Goghplein.”

Kees Naalden

40SAMEN OP WEG

41

We willen er nog vaker op uit trekken

In het beeld dat gemeenteraadsleden te-veel tijd zouden besteden aan vergaderen en stukken lezen, herkennen zij zich niet helemaal. Maar toch: “We zijn raadslid geworden, omdat we een bijdrage willen leveren aan de samenleving. Vervolgens maak je deel uit van een bepaalde be-stuursstructuur en –cultuur en dreig je hier en daar het contact met de samen-leving te verliezen. Daar moet je heel alert op zijn.” Aan het woord zijn de raadsleden Jenneke Komejan en Dert Vlaander van de

Op een camping, symbolischer kan het niet. Een interview met zes gemeenteraadsleden over overheidsparticipatie. Niet je bestuurlijke bivak in de raadzaal opslaan, maar samen er op uit trekken. De samenleving in. Ze hebben er al de nodige ervaring mee. En het smaakt naar meer. Als het aan dit zestal ligt, zijn ze in de toekomst nog vaker buiten te vinden.

gemeente Aalburg, José Lockx en Hans Wierema van de gemeente Etten-Leur en Gisela van Beek en Theo Stehouwer van de gemeente Halderberge.

De kernZe zijn ervan overtuigd dat overheids-participatie de toekomst heeft. “De over-heid, dus ook de gemeente, maakt deel uit van een samenleving, waarin burgers steeds mondiger worden, mensen eigen regie willen en niet alles meer accepteren. Ze bedenken zelf nieuwe oplossingen. Ze ontdekken dat de oude verzorgings-staat niet meer bestaat, dat de overheid niet alles meer voor ze wil of kan doen.” Dus moet je met overheidsparticipatie ook op je hoede zijn, aldus de raadsle-den. “Je moet bijvoorbeeld het beheer van het groen in een buurt niet aan be-woners overdragen, alleen omdat je dan als gemeente goedkoper uit bent. Bezui-nigen mag en moet soms. Maar de kern van overheidsparticipatie is dat je zoveel mogelijk wilt aansluiten bij initiatieven uit de samenleving. Dat jij als bestuurder niet als enige de agenda bepaalt.”

VertrouwenGeen van de zes heeft te klagen over contacten met de samenleving. Ze zijn veel op pad en veel inwoners, verenigin-gen of belangengroeperingen weten hen te vinden. Vaak gebeurt dat rond actue-le thema’s. “Ook los daarvan kunnen we meer input uit de samenleving ophalen. En meer aan die samenleving overlaten. Dat vraagt om een rolverandering aan beide kanten. Waar raadsleden nu nog te-veel hun tenten in het gemeentehuis op-slaan, moeten inwoners gaan inzien dat de overheid niet alles meer voor ze regelt. Dat zal beter lukken naarmate ze meer vertrouwen in de gemeente krijgen. Dus moeten we laten zien dat we hun initia-tieven serieus nemen. En ze de helpende hand bieden of de weg wijzen. Overheids-participatie is immers niet ‘u vraagt en

wij draaien’. Mensen moeten hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Velen willen dat. De gemeente en wij als raadsleden kunnen hen daar in faciliteren.”

HoofdlijnenHoe je het ook wendt of keert, de verga-deringen en vergaderstukken zullen blij-ven. “Dat is niet het probleem”, aldus het zestal. “We zijn immers gekozen om te besturen. Maar dat kan wel op een andere manier. Onder meer door ons te beperken tot de hoofdlijnen. Door de kaders aan te geven en de uitvoering aan het college en de ambtelijke organisatie over te laten. Door op andere manieren te vergaderen en in die vergaderingen meer of ande-re contactmomenten met inwoners in te bouwen. Door bepaalde zaken echt aan de samenleving over te laten en alleen nog de grote lijnen in de gaten te houden. Kijken of alles loopt volgens afspraak en hooguit in zo’n proces interveniëren wan-neer dat in onze rol past.”

De zes raadsleden zijn enthousiast over de ontwikkelingen op het gebied van overheidsparticipatie. “Vergeet niet dat er al heel veel gebeurt en er mooie resultaten zichtbaar worden.” Die successen willen ze nog meer met elkaar gaan delen. “Om van te leren en er samen beter van te wor-den.” Maar er is nog veel werk aan de win-kel. “We zullen als raad verder los moeten komen van onze bestaande structuren en ons waar mogelijk als eenheid naar de sa-menleving toe opstellen. De lijntjes tussen raad en inwoners moeten nog korter wor-den. Nog meer interactie en wederzijds vertrouwen, daar moeten we naar toe.”

Vooraan Jenneke Komejan (l.) en Gisela van Beek (r.). Daarachter v.l.n.r. José Lockx, Dert Vlaander, Theo Stehou-

wer en Hans Wierema.

42SAMEN OP WEG

43

Drie wethouders over hun reiservaringen

“Alle collegevoorstellen kennen een para-graaf over Samen Doen!, zodat we verze-kerd zijn van integratie in de verschillende beleidsvelden. Vanuit mijn portefeuille HRM heb ik bovendien een link naar de organisatie en de medewerkers. Die heb-ben we extra uren gegeven om Samen Doen! in de praktijk handen en voeten te geven. Ik heb al heel wat mooie ideeën en initiatieven zien langskomen. Medewer-kers ontpoppen zich als echte ambassa-deurs van Samen Doen! Ook als college geven we het goede voorbeeld. Bijvoor-beeld door positief mee te denken over een ondernemersinitiatief rond glasvezel. Of door voetbalverenigingen hun nieuwe accommodatie in eigen beheer te geven op basis van een lump sum regeling. Bij een dergelijke vorm van participatie gaat het om veel geld. Maar er zijn ook tal van kleinere geslaagde projecten die laten zien dat Samen Doen! in Aalburg tot volle bloei komt. We doen het vanuit een ande-re mindset en daar gaat het om.”

“In mijn portefeuille wijkgericht werken neemt overheidsparticipatie een promi-nente plek in. Wekelijks overleg ik met de wijkmanagers om te zien hoe het staat met onze beweging om de samenleving in zijn kracht te zetten. Het is soms best spannend om los te laten. Om te con-

stateren dat je als bestuur niet altijd iets hoeft te vinden van een initiatief. En dat je het best aan inwoners of verenigingen

zelf kunt overlaten. Met de gemeente als partner die faciliteert, partijen bij elkaar brengt of waar nodig met een kleine financiële prikkel bijspringt.

Daar hebben we in Etten-Leur speciale budgettaire ruimte voor. De bestedingbeslissingen over

kleine bedragen die de helft van dat budget omvatten, zijn geman-dateerd aan de wijkmanagers. Met bescheiden bedragen kunnen we

initiatieven uit de samenleving net dat extra duwtje in de rug geven. Dat

heeft, buiten de reguliere activi-teiten, in één jaar geleid tot maar liefst 85 inwonersini-tiatieven in vele soorten en maten. Daar krijg ik heel veel energie van.”

“Als portefeuillehouder bestuurlijke ver-nieuwing ben ik al een tijdje op reis door het land van burgerparticipatie en over-heidsparticipatie. Ik ben al heel wat be-zienswaardigheden tegengekomen die zeer de moeite waard zijn. Zoals een nieu-we vorm van coproductie met inwoners en andere betrokken rond de reconstructie van de doorgaande route in Oudenbosch. Of onze convenanten met de Samen-stichtingen in Stampersgat en Hoeven. En uiteraard onze ambassadeurs die de schakel vormen tussen initiatieven uit de samenleving en de gemeente. In tal van groteren en kleinere projecten toont de sa-menleving zijn energie en enthousiasme. Daar sluiten we als gemeente bij aan. Niet door meer of minder te doen, maar door het vooral anders te doen. Met een open houding en door ruimte te bieden. Samen met al die initiatiefnemers helpen we de samenleving vooruit. Zonder dat er sprake is van één uitgestippelde route. Het traject is steeds weer anders. Juist dat maakt de reis zo boeiend.”

Hoe is het gesteld met de aandacht voor overheidsparticipatie binnen de colleges van burgemeester en wethouders van Aal-burg, Etten-Leur en Halderberge? En hoe werkt het in de bestuurlijke praktijk van alledag, sinds ze met hun ontdekkingsreis zijn begonnen? Drie wethouders doen ver-slag van hun reiservaringen.

Arie van Loon (Aalburg)‘Het gaat om de mindset’

Frits Harteveld (Halderberge)‘Samen de samenleving vooruit helpen’

Ron Dujardin (Etten-Leur)‘Ik krijg hier energie van’

44

Burgerkracht Iedereen fan van Sinelab

De kroonjuwelen van Oudenbosch Wij komen deze zomer naar u toe

Beste koffie en nog betere businessDe toverformule van Stampersgat en Hoeven

Nieuw speelplezier in Oude Gastel Bewoners orkestreren hun eigen geluid

Overheidsparticipatiein HALDERBERGE

45

47

Burgerkracht in

Halderberge

Onder de noemer Burgerkracht schept

de gemeente Halderberge ruimte

voor initiatieven van inwoners, vereni-

gingen, ondernemers en onderwijs.

Doel is om gezamenlijk de leefbaar-

heid van de Halderbergse kernen te

versterken. Dat komt tot uiting door

een goede kwaliteit van de

fysieke leefomgeving, de

aanwezigheid van voor-

zieningen en de sociale

en maatschappelijke betrok-

kenheid van de bewoners. Inmiddels

zijn al nieuwe vormen van samen-

werking ontstaan en voelen inwoners

zich steeds actiever betrokken bij hun

leefomgeving. Gemeentesecretaris

Caroline Jacobs noemt de Samen-

stichting Stampersgat als één van de

excellente voorbeelden. “Zowel bewo-

ners als bestuurders en medewerkers

zijn enthousiast over de samenwer-

king die dat oplevert. We hebben met

elkaar geïnvesteerd in een gezamen-

lijk vertrekpunt. Met zo’n start leg je

meteen een stevig fundament.”

Halderberge heeft ook voor de niet

gebaande paden gekozen. “We den-

ken na over onze rol en positie,

laten los waar samenwer-

kingspartners het oppakken

en benutten onze talenten

in huis die zich inzetten

als eigentijdse regisseurs,

netwerkers en dienstverleners. Zoals

onze tien ambassadeurs die op ver-

schillende plekken in de organisatie

zitten en onze nieuwe antennes in

de kernen worden. Zij zorgen voor

een nog betere verbinding met de

samenleving. Burgerkracht is gericht

op ‘buiten naar binnen halen’. Onze

ambassadeurs vormen daarvan het

boegbeeld.”

SAMEN OP WEG

Iedereen is fan van Sinelab

48

Dit soort gesprekjes hoor je in Halder-berge steeds vaker van basisschoolleer-lingen die een ochtend of middag naar Sinelab zijn geweest. Een game of anima-tie ontwerpen, je eigen film editen of mu-ziekinstrument maken doen ze daar ook. Halderberge heeft de smaak te pakken. Onderwijs op nieuwe leest geschoeid. Si-nelab vind je onder de kapel van de broe-ders van St. Louis. Symbolischer kan het niet. Het was immers deze congregatie die ooit het vernieuwend onderwijs in Ne-derland introduceerde.

Toekomstbestendig onderwijsChristel Evers en Hans Braakmann be-horen tot de initiatiefnemers van Sinelab. Beiden komen uit het onderwijs. “Daar staan de ontwikkelingen teveel stil. Terwijl de hele wereld aan het veranderen is. We wilden vernieuwingen op gang brengen. Kinderen behalve de bekende leerstof ook andere vaardigheden bijbrengen en daar-bij de verbinding leggen naar wetenschap, techniek, technologie en kunst. Je leert ze dan meteen wat het is om samen te wer-ken, creatief te zijn en kritisch om te gaan

met informatie. Kortom, toekomstbestendig on-

derwijs aanbieden.”

In 2014 waagden zij de sprong. En presenteerden niet veel la-ter hun ideeën bij de gemeen-te. Daar sloeg de vonk al gauw over. “Een nieuwe kijk op onderwijs, dat sprak ons wel aan”, blikt Jan von den Hoff terug op de eerste kennismaking. Hij is coördinator en projectleider Brede School bij de ge-meente. “We zijn meteen een ruimte gaan regelen waar Sinelab zijn eerste Zomer-school kon organiseren.”

SAMEN OP WEG

‘Mam, ik heb vandaag met andere kinderen uit mijn klas een robot gemaakt. Moest je dan niet rekenen of taal leren? Tuurlijk, anders kun je geen robot in elkaar zetten.’

49

Enthousiasme alomDe gemeente bemiddelde later ook bij de verhuizing naar de ruimte onder de kapel en manifesteert zich als een heuse Sine-lab ambassadeur. Jan: “We stimuleren het onderwijs om hun leerlingen van dit ver-nieuwende aanbod gebruik te laten ma-ken. Er ligt inmiddels een lijntje naar het Technasium van het Markland College en we betrekken het Sinelab concept bij de toekomstplannen voor de schoolgebou-wen in onze gemeente.”Ook bij het bedrijfsleven wordt aange-klopt. “Een aantal bedrijven investeert al in Sinelab”, aldus Christel en Hans. “Ze zijn

enthousiast over onze aanpak en beseffen dat je op deze manier de beroepskrachten van de toekomst opleidt.” Enthousiasme is er verder bij de scholen, inmiddels tot ver in de regio. En bij de ouders waarvan sommigen hun kinderen daadwerkelijk zien opbloeien. Het is ineens niet saai meer op school. Maar de grootste fans van Sinelab zijn natuurlijk de kinderen zelf. “En dat is het belangrijkste. Uitein-delijk gaat het bij deze geslaagde samen-werking tussen overheid, onderwijs en ondernemers om hun toekomst.”

V.l.n.r. Hans Braakmann, Christel Evers en Jan von den Hoff.

51

De Provincie Noord-Brabant en de ge-meente Halderberge waren het in 2013 roerend eens. Het wordt de hoogste tijd om het religieus erfgoed van Oudenbosch een nieuw leven te bezorgen. En zoals dat gaat bij de overheid, worden toekomstper-spectieven vastgelegd in structuurplan-nen en gebiedsvisies. Maar papier is ge-duldig en plannen succesvol uitvoeren is nog iets anders dan ze vaststellen. Maar de gemeente Halderberge stond er niet alleen voor. Zo was daar woningcorpora-tie Bernardus Wonen, dat een groot aantal van die parels in Oudenbosch in beheer heeft. Het initiatief voor het Parelpad was geboren. En zo was daar de samenleving. Want je zult ook de diverse stakeholders aan je plannen moeten binden. De kartrek-ker van dat traject werd SOHO: Samen-werking Ontwikkeling Historisch hart Ou-denbosch. De krachtenbundeling tussen bewoners, ondernemers, de cultuursector, vastgoedeigenaren en overheid was een feit.

De kroonjuwelen van OudenboschHEt parElpad als ‘pps 3.0’

De niets vermoedende toerist waant zich even in Rome. De Basiliek, de Kapel van St. Louis en tal van andere monumentale bezienswaardigheden. Parels uit een reli-gieus verleden. Te bewonderen in Ouden-bosch. Slim aaneengeregen via een heus Parelpad. Maar de samenwerking die aan deze route ten grondslag ligt, is pas het echte kroonjuweel.

Simone Dirven en Ben Brans.

52

Oudenbosch bruist inmiddels. Nieuwe, succesvolle evenementen, sfeervolle plei-nen en verstilde plekjes, bussen vol toeris-ten. De verwondering is groot. En zal alleen nog maar groeien. Want de plannen voor nieuwe verbindingen liggen klaar. Ook de doorgaande route in het dorp zal een pas-sende metamorfose ondergaan. Simone en Ben: “Het Parelpad heeft de versterking gebracht die de plannenmakers ooit voor ogen hadden. Maar het belangrijkste re-sultaat is misschien wel dat we elkaar als samenleving hebben versterkt.”

SAMEN OP WEG

Sierketting van initiatievenIn mei 2015 is het Parelpad officieel in gebruik genomen. Een wandelroute van circa 600 meter, waar eigentijdse RVS doppen in de bestrating je de weg wijzen naar de historische sieraden. SOHO-voor-zitter Simone Dirven en projectleider Ben Brans van de gemeente Halderberge ste-ken hun enthousiasme niet onder stoelen of banken. Natuurlijk roemen zij het schit-terende erfgoed. Maar hun bewondering gaat vooral uit naar de manier waarop de samenleving het aanvankelijke overheids-initiatief tot leven heeft gebracht. “Alle be-trokkenen hebben hun inbreng kunnen leveren en hebben dus zelf aan het roer gestaan. Daardoor is er sprake van een groot draagvlak. Het Parelpad is daarmee ook een fraaie sierketting van particuliere en overheidsinitiatieven geworden. Pu-bliek Private Samenwerking in een nieuw jasje, PPS 3.0. Dat committment hebben we nodig, omdat het behoud van het cul-tureel erfgoed niet op zichzelf staat. Het gaat ons ook om de lokale economie, het toerisme en de vruchten die winkeliers en horeca daarvan plukken. En natuurlijk om de inwoners die we trots willen laten zijn op ‘hun’ Oudenbosch.”

‘Wij komen deze zomer naar u toe!’

Verbindingen leggen, dat wordt de taak van het tiental. Met de ambassadeurs wil de gemeente beter aansluiten bij initiatie-ven uit de samenleving en die waar nodig stimuleren. Makelaars in initiatieven, zo worden ze ook wel genoemd. Hoe word je zo’n makelaar? Gewoon, laten zien dat je het in je hebt om op een vernieuwende manier inwoners, ondernemers, verenigin-gen en andere groeperingen tegemoet te treden. Met frisse ideeën op ze af stappen of met een origineel plan komen. Weg van de platgetreden paden en vooral met het doel om mensen in hun kracht te zetten. Zoals één van de ambassadeurs het ini-tiatief nam om culturele organisaties met elkaar te laten speeddaten. “Daar kwamen

hele leuke voorstellen uit voor het cultu-reel klimaat in de gemeente.” Of een ande-re ambassadeur die het plan opvatte om inwoners die minder goed uit de voeten kunnen op internet, wegwijs te maken op de digitale snelweg. “Niet door als ge-meente alles te organiseren, maar door de samenwerking met partners te zoeken.” Een andere ambassadeur nam de coördi-natie op zich van vrijwilligers die mensen in de schuldhulpverlening helpen met hun administratie. Weer een ander zette de aandacht voor mensen met dementie op de agenda om vervolgens het stokje over te geven aan de seniorenraad. De ambas-sadeurs zijn op hun toekomstige taak be-rekend.

Ze staan al in de startblokken, maar het echte werk begint in de zomer. ‘De gemeente Halderberge komt naar u toe’, kunnen ze dan zeggen. ‘En u bent u van harte welkom wan-neer u naar ons toe komt.’ De tien ambassadeurs hebben er zin in. Ze worden de extra ogen en oren van de gemeente in de vijf kernen. Per kern een duo, twee weten meer dan één.

53

54SAMEN OP WEG

55

De deur nog verder openZe gaan het er gewoon bij doen, bij hun reguliere werk als medewerker van de ge-meente. ‘Leuk, iets totaal nieuws, een uit-daging.’ Aldus de reacties toen ze werden gevraagd voor het ambassadeurschap. Ze zijn ervan overtuigd dat de contacten tussen gemeente en samenleving nog stukken beter kunnen. “Je hoort mensen

best vaak mopperen op de overheid, dat is een landelijk gegeven. Wij krijgen nu de kans om aan het imago van onze gemeen-te een positieve bijdrage te leveren.” Wat ze zoal gaan doen? “Een lijntje leggen naar georganiseerde bewonersgroepen, ons la-ten zien, het gesprek aangaan met men-sen en natuurlijk netwerken. Hoewel we in onze huidige functie al veel contacten

hebben. We gaan op zoek naar initiatieven en kijken waar we als aanjager kunnen optreden. Als ambassadeurs zetten we de deur nog verder open. Niet alleen naar de samenleving, ook naar onze collega’s. De geluiden en initiatieven uit de kernen moe-ten immers ergens landen binnen onze or-ganisatie en wij gaan daar bij helpen.”

De ambassadeurs zijn gemotiveerd maar vinden het tegelijk spannend. “Noem het maar gezonde plankenkoorts, we begin-nen immers aan een nieuw avontuur.” Hoe dat afloopt? “Wat ons betreft gaat onze komst als een lopend vuurtje door de samenleving en kunnen we straks melding maken van klinkende resultaten.”

V.l.n.r. Bert Derene, Jeanita Embregts, Anton de Beer, Diana Kaasenbrood, Gerard van Staden, Colinda Voet-Nuiten, Stefan Dahles, Lydia van Meer - van Oosterhout, Mark van Banning. (niet op foto: Gert Kroes).

56SAMEN OP WEG

57

Beste koffie en nog betere business

Nieuwste loot aan de stam van de onder-nemersontmoetingen is het gezamenlijk spreekuur van Ondernemerskring Halder-berge (OKH) en de gemeente. Elke laatste donderdag van de maand luisteren ze samen naar wat ondernemers te vertellen hebben. Dat kunnen klachten zijn, maar ook ervaringen waar anderen weer hun voordeel mee kunnen doen. OKH houdt zelf wekelijks een eigen spreekuur, elke vrijdagochtend. Voor leden en niet-leden. Die kunnen samen klankborden of naar elkaars presentaties luisteren. En dan is

er nog de Open Cappuccino, elke laatste dinsdag van de maand. Uiteraard wordt er goede koffie geschonken. Maar het doel is om ondernemers op een ludieke manier met elkaar in contact te brengen.

Jong en oudDe OKH bestaat een kwart eeuw, de Open Cappuccino moet zijn eerste verjaardag nog vieren. Er zijn meer overeenkomsten dan verschillen. “Van het old boys’ network en de lobbyclub die de OKH vroeger was, zijn we uitgegroeid tot een netwerk waar

Ondernemers in Halderberge die willen sparren of netwerken, worden op hun wenken bediend. De initiatieven om met elkaar en samen met de gemeente verbindingen te leggen, rijgen zich aaneen. Kruisbestuivingen die leiden tot nog betere business en verdere versterking van het ondernemersklimaat.

vooral kennisdelen centraal staat”, leggen voorzitter Henk Strootman en secretaris Jan de Langen uit. Met min of meer het-zelfde doel voor ogen startte het onderne-mersduo Marcel van Est en William van Veldhoven hun Open Cappuccino. “We zijn een spin-off van de Open Coffee, waar ondernemers elkaar op een informele manier ontmoeten, maar wij pakken het op een andere manier aan. We brengen ondernemers op een speelse manier met elkaar in contact.” De Open Cappuccino trekt ook veel ZZP-ers en eenpitters. “Die kunnen bij ons weer met andere netwer-ken kennismaken. En wat vooral opvalt, is dat we jonge ondernemers en gevestigde bedrijven bij elkaar aan tafel zien zitten om samen plannen te smeden of ideeën uit te wisselen.”

WaarderingJosé Besters van de gemeente Halderber-ge is in haar nopjes met zoveel onderne-merselan. “Zowel de activiteiten van OKH als het Open Cappuccino initiatief verdie-nen alle waardering. De gemeente sluit daar graag bij aan door waar mogelijk te faciliteren en te ondersteunen. Het econo-misch klimaat van Halderberge is gebaat

bij goede relaties tussen ondernemers onderling en tussen hen en de gemeente. Dus betrekken we ook deze organisaties bij de actualisering van de economische visie van de gemeente.” Bij OKH zijn ze blij met die geboden ruimte. “Niet alleen omdat we onze mening kunnen geven. We voelen ons hierdoor deelgenoot van en mede verantwoordelijk voor het econo-misch beleid. Ook het gezamenlijk spreek-uur met de gemeente past in die onderlin-ge verbondenheid.”

Open Cappuccino rolt zijn concept inmid-dels verder uit. OKH is van plan om meer voor ZZP-ers te gaan doen. Beide organi-saties bezoeken elkaars bijeenkomsten. José: “Halderberge is trots op zulke actie-ve ondernemers.”

V.l.n.r. Marcel van Est, Henk Strootman, José Besters, William van Veldhoven en Jan de Langen.

58SAMEN OP WEG

59

Ontdek de toverformule van Stampersgat en Hoeven!

Convenanten heten ze officieel, de over-eenkomsten tussen de Samenstichtingen Stampersgat en Hoeven en het gemeen-tebestuur. Het convenant van Hoeven is hagelnieuw, dat van Stampersgat is al een aantal keer verlengd. “Met veel plezier”, aldus voorzitter William Vermunt van de Samenstichting Stampersgat. “We heb-ben inmiddels zoveel positieve ervaringen opgedaan.” William licht het fenomeen

samenstichting toe. “Het is eigenlijk een dubbele krachtenbundeling. Eerst in je eigen kern waar je als inwoners, vereni-gingen en andere betrokken gezamenlijk werk wilt maken van de leefbaarheid in de brede zin van het woord. Vervolgens met de gemeente die de participatie van de samenleving stimuleert en ruimte biedt aan initiatieven die bijdragen aan de leef-baarheid.”

Inwoners en gemeente die hun handtekeningen zetten onder een overeenkomst om sa-men op te trekken en de stichting die bewoners vormen heel bewust een Samenstichting noemen. Een toverformule voor overheidsparticipatie in optima forma? Daar lijkt het wel op, getuigen de enthousiaste reacties in de kernen Stampersgat en Hoeven en bij de ge-meente Halderberge.

Loslaten“We hebben dus hetzelfde doel voor ogen met het convenant als gezamenlijk ver-trekpunt”, leggen Yvon van Loon en Rob Spijkers van de gemeente uit. “Het conve-nant gaat onder andere over gelijkwaar-digheid in samenwerking en over transpa-rante communicatie over en weer. Maar het echte werk gebeurt in de praktijk en is gebaseerd op een andere manier van denken en doen. Bij de gemeente hebben we vooral oog voor de kracht die de sa-menleving zelf kan ontwikkelen. Je kunt veel meer aan inwoners overlaten dan we vroeger dachten. De gemeente hoeft niet alles te regelen. Het motto is ‘loslaten’ en de samenleving zelf aan het roer laten.” In Stampersgat gebeurde dat onder meer bij de realisering van het nieuwe dorpshuis. In dat proces heeft de Samenstichting van meet af aan zelf het voortouw kunnen ne-men, van ontwikkeling tot aanbesteding. De gemeente opereerde op de achter-grond.

Goed voorbeeld doet volgenNaar zulke successen hadden ze in Hoe-ven wel oren. Daar had een begeleidings-groep uit het dorp geparticipeerd in de plannen voor het centrum. “Dat was nog min of meer inspraak oude stijl”, legt Frans Buijs van de kersverse Samenstichting uit.

“Wij wilden ook graag de overstap van bur-gerparticipatie naar overheidsparticipatie maken. Dus namen we met een aantal in-woners het initiatief om het voorbeeld van Stampersgat te volgen. Er was in het dorp aanvankelijk wat scepsis, maar sinds de recente ondertekening van het convenant hoor ik steeds meer instemmende gelui-den. Ik heb er het volste vertrouwen in dat we in Hoeven met onze Samenstichting net als Stampersgat successen gaan boe-ken.”

De twee stichtingen en de medewerkers van de gemeente hebben onlangs een ge-zamenlijke training gevolgd. ‘Rolneming’ was het toverwoord. “Daar hebben we allemaal van geleerd. Hoe ziet je rol als ambtenaar er uit, wanneer je de samenle-ving in zijn kracht wilt zetten? En hoe ont-dek je als inwoner hoe processen lopen, wie welke rol heeft en hoe je krachten op-timaal kunt bundelen.?” Of het fenomeen Samenstichting iets is voor de andere kernen in Halderberge? “Alleen wanneer het initiatief van de inwoners zelf komt. Het gaat niet om een nieuw sjabloon dat je even uitrolt.” Een aanrader voor andere gemeenten die serieus werk willen maken van overheidsparticipatie? “Beslist. Er be-staat een Engels woord voor, Civil Society, maar de term Samenstichting is zeker zo mooi.”

V.l.n.r. Yvon van Loon, William Vermunt, Frans Buijs en Rob Spijkers.

60SAMEN OP WEG

61

Nieuw speelplezier in Oud Gastel Inwonerinitiatief als inspiratiebron

Hier orkestreren bewoners hun eigen geluid

Berry IJpelaar was het die destijds zijn straatgenoten vroeg om te helpen bij het op orde brengen van de speeltuin in zijn buurt. De briefjes in de brievenbus deden hun werk. Er werd enthousiast gerea-geerd. Berry ging met zijn initiatief online. “Voor ik er erg in had, waren de bewoners rond alle speelplekken in Oud Gastel ge-mobiliseerd.”

Zoals Sandra Koeken en Monique van Elteren, die wel ideeën hadden hoe je kin-deren op andere dan de gebruikelijke ma-nieren aan het spelen kunt krijgen. “Minder wipkippen en meer natuur, minder voorge-kauwd en meer eigen creativiteit en fanta-sie. Daar komt het op neer.” Berry, Sandra en Monique sloegen de handen ineen en er volgde een onafgebroken reeks aan ac-tiviteiten. Een Modderdag onder het motto ‘kinderen mogen bij het spelen best vies worden’, spelletjesmarathons, samen met

“Je zou kunnen zeggen dat de bewoners hun eigen geluid moesten orkestreren.” Aan het woord zijn ‘de dirigenten’ Christ Hellemons en Cor Koopmans. Zij be-kleedden samen het voorzitterschap van de klankbordgroep rond het weggedeelte Markt / St. Bernaertsstraat. “Best pittig. Want van de circa tachtig mensen, die destijds naar de aftrap van dit participa-tietraject waren gekomen, zat ongeveer de helft in onze groep.” Dat waren behalve aan- en omwonenden ook winkeliers, ho-recamensen en diverse belangenbeharti-gers. “De uitgangssituatie was voor ieder-een duidelijk en was daarmee geen voer voor discussie. Met de zuidelijke rondweg op komst moest het verkeer door Ouden-bosch aanmerkelijk worden teruggedron-gen. Tegelijk moest er een fraaie route ontstaan langs het religieus erfgoed van ons dorp. Dat moest als het ware een po-dium krijgen.”

bewoners speeltoestellen opknappen, een burendag en last but not least de realisatie van een natuurspeeltuin.

“We moesten het maar eens officieel maken, concludeerden we.” Dat doet het drietal met hun Stichting Groen Ontmoet. Ze boren fondsen aan, onderhouden con-tacten met scholen en het welzijnswerk en zitten uiteraard regelmatig met de gemeente aan tafel. Er is over en weer veel waardering. Hun toekomstdroom? “Uiteraard de natuurspeeltuin, ervoor zor-gen dat kinderen ook echt kind kunnen zijn en natuurlijk samen met bewoners activiteiten organiseren.” Als het aan dit stichtingsbestuur ligt, mag de gemeente het Groen Ontmoet concept best gebrui-ken om elders soortgelijke initiatieven op gang te brengen. ”Neem ons initiatief maar als inspiratiebron.”

De klankbordgroep van Christ en Cor kon het destijds niet eens worden of hun tra-cédeel nu een- of tweerichtingverkeer moest worden. “Maar dat was eigenlijk geen probleem. Er speelden nu eenmaal verschillende belangen. Het belangrijk-ste was dat er begrip en respect bestond voor elkaars standpunten. Het was onze rol om dat te managen.” Daarmee komen beide heren tevens bij een van de bijzon-dere kenmerken van het proces. “Je doet als gemeente een beroep op het zelfre-gulerend vermogen van de samenleving. Dat moet je goed faciliteren.” Ze zijn te-vreden over de gekozen participatievorm, maar hebben ook nog een paar kritische kanttekeningen. “We vinden het jammer dat bewoners die hun kansen om mee te doen aanvankelijk lieten lopen, zich op het laatst toch bij de politiek meldden. En we hadden graag meer raadsleden als toe-hoorder bij de klankbordgroepen gezien.”

Je zou het een uit de hand gelopen hobby kunnen noemen. Je vraagt je buren in de straat om de rommel in de speeltuin te helpen opruimen. Ruim een jaar later heb je een heuse stichting. Met als resultaat dat het kinderspeelplezier in Oud Gastel opnieuw lijkt uitgevonden.

De gemeente Halderberge pakte het in 2014 serieus aan. De burgerparticipatie rond de herinrichting van de doorgaande route door Oudenbosch doe je niet af met een simpele bewonersavond. Er kwamen verschillende klankbordgroepen, één rond elk deel van het tracé, die hun eigen voorzitters en secretarissen leverden. De gemeente verkoos een faci-literende rol boven het leiderschap van het proces.

Christ Hellemons (l.) en Cor Koopmans (r.).

V.l.n.r. Sandra Koeken, Monique van Elteren en Berry IIpelaar.

62SAMEN OP WEG

63

Deze reis verdient een vervolg

Die 15,9 uur zijn de hoeveelheid tijd die raadsleden gemiddeld per week besteden aan het werk voor de raad. “Dat werk be-staat nog steeds voor het grootste deel uit stukken lezen en vergaderen”, aldus Wal-lage. “Aan hun volksvertegenwoordigende rol komen ze nauwelijks toe. Daar zullen de raadsleden fundamenteel andere prio-riteiten voor moeten stellen. Verbindingen aangaan met de samenleving doe je niet

in het gemeentehuis. Je zult je inwoners actief moeten opzoeken. Buitenshuis voltrekken zich de grote veranderingen. Daar zie je dat burgers, ondernemers en anderen zelf het initiatief nemen en aan het roer staan van vaak belangrijke ont-wikkelingen. Het gemeentebestuur maakt al lang niet meer alleen de dienst uit maar is één van de spelers in een veel groter geheel.”

Jacques Wallage zwaaide in juni 2015 het reisgezelschap uit toen Aalburg, Etten-Leur en Halderberge hun ontdekkingstocht begonnen. De voorzitter van de Raad voor het open-baar bestuur gaf destijds al aan dat het zinvol vormgeven van overheidsparticipatie om een andere rol van de gemeenteraad en de raadsleden vraagt. Die raadgevingen zijn inmid-dels terug te lezen in het advies ’15,9 uur’ dat Wallage namens zijn raad in april 2016 heeft aangeboden aan minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Er zijn volgens Wallage extra redenen waarom de raad dat contact met de samenleving nodig heeft. “Gemeenten hebben er belangrijke taken bij gekregen waarmee het belang van hun inwoners direct is gemoeid. Als je alleen al kijkt naar het sociale domein waar de recente decentralisaties het gemeentebestuur en de gemeentelijke organisatie in een totaal nieuwe positie hebben gebracht.”

MogelijkhedenDe voorzitter van de Raad voor het open-baar bestuur ziet legio mogelijkheden voor raadsleden om hun voelhorens uit te steken in de samenleving. “Er zijn natuur-lijk de meer traditionele instrumenten als hoorzittingen en debatten. Maar raadsle-den kunnen ook als rapporteurs van een stadswijk of dorp optreden. Dat is effec-tiever dan aan het college van B&W vra-gen hoe het is gesteld met de mening van de inwoners daar. Ga het zelf vragen en neem het mee naar je werk in de raad. Dat kan allemaal binnen die 15,9 uur.”

Dat Aalburg, Etten-Leur en Halderberge hun experimenten op het gebied van over-heidsparticipatie een ontdekkingstocht hebben genoemd, vindt Wallage terecht. “De reis is een goed gekozen metafoor. De drie hebben een stip op de horizon gezet en zijn samen op zoek gegaan naar nieuwe vormen. Dat doen ze serieus en enthousiast tegelijk. Zo’n reis verdient een vervolg.”

HET VERVOLG

Jacques Wallage

Tips voor onderweg

64SAMEN OP WEG

Een geboorte van een initiatief begint bij een ontmoeting.

Inwoners maken steeds minder onder-scheid tussen raadsleden, bestuurders of gemeenteambtenaren: het is ‘wij’ van de gemeente.

Verbindingen met de samenleving aan-gaan doe je vooral buiten het gemeente-huis.

Een raadslid is geen postduif, maar een verbinder met een wegwijsfunctie.

Als bestuurder hoef je niet altijd iets te vinden van een initiatief uit de samenle-ving. Je kunt meer aan inwoners, onder-nemers en verenigingen overlaten dan je denkt.

Zeg nooit zomaar ‘nee’ of ‘ja maar’ tegen een initiatief uit de samenleving. Elk initia-tief verdient waardering.

Het barst van de talenten en mensen met goede ideeën in onze samenleving. Laten we daar vooral bij aansluiten en ge-bruik van maken.

Je kunt inwoners natuurlijk om hun me-ning vragen. Maar ze deelgenoot of mede verantwoordelijk maken is nog veel beter.

Plannen en maatregelen die uit de sa-menleving zelf komen, kunnen rekenen op het grootste draagvlak.

Bij de gemeente weten ze vaak ‘hoe de hazen lopen’. Laat dat ook de samenle-ving zien en ondersteun initiatiefnemers in hun proces om succesvol te zijn.

Denk bij de O’s van overheid, onderne-mers, onderwijs en ondernemende inwo-ners ook eens aan de V’s van verbinden, verrassen, vernieuwen en vertrouwen.

Goed leiderschap kenmerkt zich door los te laten en anderen in hun kracht te zetten.

Voor overheidsparticipatie bestaat geen blauwdruk. Dat is juist het mooie ervan. Elk traject een nieuwe uitdaging. En een inspiratiebron voor het volgende.

Overheidsparticipatie is goed voor het wederzijds vertrouwen. En voor ieders zelfvertrouwen.

Blijf op reis gaan en ontdekken. En deel je reiservaringen met anderen. Gedeelde successen leveren weer nieuwe op.

Elkaar op de hoogte houden zorgt voor een goede basis van vertrouwen in de sa-menwerking.

gemeenteHalderberge

Gezamenlijke uitgave van de gemeenten Aalburg, Etten-Leur en Halderberge i.s.m. de provincie Noord-Brabant.

Realisatie: Mercuur communicatie i.s.m. Schwung. Fotografie: Raldo Neeven, Peter van Trijen en anderen.

Illustraties: Annette Goltstein. Mei 2016.