Plan-MER Masterplan Nieuw Zuid te Antwerpen NIET ... · Kaartenbundel ..... 70. 8/71...

1/71 BE111002301.150

NieuwZuid-niettechnische-samenvatting_mei_definitief.doc

Plan-MER Masterplan Nieuw Zuid te Antwerpen NIET-TECHNISCHE SAMENVATTING Stadsontwikkeling Nieuw Zuid Projectnummer – BE111002301.150 | Versie A | Mei 2013

2/71 BE111002301.150


OPDRACHTGEVER Contactpersoon KBO-nummer Vestigingsnummer

Stadsontwikkeling Nieuw Zuid Heistraat 129 2610 Wilrijk Tim Verschaffelt 0829.278.932 -

Rapport Plan-MER Masterplan Nieuw Zuid te Antwerpen

OPDRACHTNEMER

ARCADIS Belgium nv Posthofbrug 12 2600 Berchem BTW BE 0426.682.709 RPR ANTWERPEN ING 320-0687053-72 IBAN BE 38 3200 6870 5372 BIC BBRUBEBB

Contactpersoon Telefoon Telefax E-mail Website

Ann Van Wauwe 03 360 83 00 03 360 83 01 [email protected] www.arcadisbelgium.be

http://www.arcadisbelgium.be/

3/71 BE111002301.150


Naam Taak Handtekening

Ann Van Wauwe Arcadis Belgium

Coördinator MER Deskundige Landschap Deskundige bodem en water

Jan Dumez Tritel

Deskundige verkeer

Mieke Deconinck Arcadis Belgium

Deskundige Fauna en Flora

Bart Antheunis Arcadis Belgium

Deskundige Mens – socio-organisatorische aspecten

Annick Van Hyfte Arcadis Belgium

Deskundige Lucht

Paul Vanhaecke Arcadis Belgium

Deskundige Mens, toxicologie

Patrick Pans Arcadis Belgium

Deskundige Geluid en Trillingen

4/71 BE111002301.150


5/71 BE111002301.150


Initiatiefnemer van het Masterplan

Stadsontwikkeling Nieuw Zuid

Heistraat 129

2610 Wilrijk

Tim Verschaffelt

In samenwerking met AG Stadsplanning Antwerpen.

Opdrachthouder MER

ARCADIS BELGIUM

Posthofbrug 12

2600 Antwerpen-Berchem

Team van erkende MER-deskundigen

Naam Taak MER-Erkenning Geldig tot

Ann Van Wauwe Arcadis Belgium

Coördinator MER Deskundige Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Deskundige bodem en water

MB/MER/EDA/659/C

08/02/2016

Jan Dumez Tritel

Deskundige verkeer MB/MER/EDA-737 16/01/2016

Mieke Deconinck Arcadis Belgium

Deskundige Fauna en Flora MER/EDA/590 Onbepaald

Bart Antheunis Arcadis Belgium

Deskundige Mens – socio-organisatorische aspecten

MER/EDA/610-V1 21/09/2014

Paul Vanhaecke Arcadis Belgium

Deskundige Mens, toxicologie MB/MER/EDA/018-V4 17/12/2014

Annick Van Hyfte Deskundige lucht MB/MER/EDA-756 Onbepaald

Patrick Pans Arcadis Belgium

Deskundige Geluid en Trillingen

MB/MER/EDA/557/V-2 Onbepaald

6/71 BE111002301.150


Inhoud 1 Niet-technische samenvatting plan-MER Masterplan Nieuw Zuid te Antwerpen ..... 8 1.1 Inleiding ......................................................................................................................... 8

1.1.1 Duiding van de niet-technische samenvatting ............................................................................. 8 1.1.2 Duiding van het plan-MER en het Masterplan ............................................................................. 8

1.2 Het Masterplan Nieuw Zuid ............................................................................................ 9 1.2.1 Situering plangebied en deelgebieden ........................................................................................ 9 1.2.2 Uitgangsprincipes voor het Masterplan ..................................................................................... 11 1.2.3 Concept deelgebied projectgebied Nieuw Zuid ......................................................................... 11 1.2.4 Concept Konijnenwei ................................................................................................................. 15

1.3 Lopende en geplande ontwikkelingen in en in de buurt van het plangebied ................. 15 1.4 Mobiliteit ....................................................................................................................... 16

1.4.1 Huidige situatie .......................................................................................................................... 16 1.4.2 Referentiesituatie 2020 .............................................................................................................. 16 1.4.3 Effectbespreking geplande situatie............................................................................................ 18 1.4.4 Het nulalternatief........................................................................................................................ 26

1.5 Geluid en trillingen ....................................................................................................... 27 1.5.1 Huidige situatie .......................................................................................................................... 27 1.5.2 Referentiesituatie 2020 .............................................................................................................. 28 1.5.3 Effectbespreking ........................................................................................................................ 29 1.5.4 Trillingen .................................................................................................................................... 32 1.5.5 Het nulalternatief........................................................................................................................ 32

1.6 Lucht, energie en klimaat ............................................................................................. 33 1.6.1 Huidige situatie .......................................................................................................................... 33 1.6.2 Referentiesituatie 2020 .............................................................................................................. 33 1.6.3 Effectbespreking geplande situatie............................................................................................ 35 1.6.4 Milderende maatregelen ............................................................................................................ 38 1.6.5 Het nulalternatief........................................................................................................................ 38

1.7 Licht ............................................................................................................................. 39 1.8 Waterhuishouding ........................................................................................................ 40

1.8.1 Referentiesituatie ....................................................................................................................... 40 1.8.2 Effectbespreking ........................................................................................................................ 40 1.8.3 Het nulalternatief........................................................................................................................ 41

1.9 Bodem ......................................................................................................................... 42 1.9.1 Referentiesituatie ....................................................................................................................... 42 1.9.2 Effectbespreking ........................................................................................................................ 42 1.9.3 Het nulalternatief........................................................................................................................ 42

1.10 Fauna en flora .............................................................................................................. 43 1.10.1 Referentiesituatie ....................................................................................................................... 43

7/71 BE111002301.150


1.10.2 Effectbespreking ........................................................................................................................ 44 1.10.3 Nulalternatief .............................................................................................................................. 44

1.11 Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie ......................................................... 46 1.11.1 Referentiesituatie ....................................................................................................................... 46 1.11.2 Effectbespreking ........................................................................................................................ 47 1.11.3 Nulalternatief .............................................................................................................................. 48

1.12 Mens-ruimte ................................................................................................................. 49 1.12.1 Referentiesituatie ....................................................................................................................... 49 1.12.2 Effectbespreking ........................................................................................................................ 50 1.12.3 Nulalternatief .............................................................................................................................. 52

1.13 Mens-gezondheid......................................................................................................... 53 1.13.1 Referentiesituatie ....................................................................................................................... 53 1.13.2 Effectbespreking ........................................................................................................................ 54 1.13.3 Milderende maatregelen ............................................................................................................ 58 1.13.4 Het nulalternatief........................................................................................................................ 58

1.14 Maatregelen en aanbevelingen opgedeeld naar implementatieniveau ......................... 60 1.14.1 Maatregelen met een ruimtelijke impact die moeten door vertaald worden in het RUP of die

door het RUP niet mogen gehypothekeerd worden. ................................................................. 60 1.14.2 Maatregelen met een ruimtelijke impact die eerder wenselijk zijn, die in het RUP niet moeten

worden door vertaald (dit is evenwel wel mogelijk), maar die door het RUP best niet gehypothekeerd worden ............................................................................................................ 61

1.14.3 Maatregelen die spelen op het niveau van het inrichtingsplan of de vergunning ..................... 62 1.14.4 Flankerende maatregelen .......................................................................................................... 63

1.15 Leemten in de kennis, monitoring en evaluatie ............................................................. 65 1.15.1 Leemten in de kennis mbt het plan............................................................................................ 65 1.15.2 Leemten in de kennis mbt andere geplande ontwikkelingen .................................................... 65 1.15.3 Leemten in de kennis mbt de kennisdomeinen ......................................................................... 65

1.16 Eindsynthese ............................................................................................................... 66 Kaartenbundel .............................................................................................................................. 70

8/71 BE111002301.150


1 Niet-technische samenvatting plan-MER Masterplan Nieuw Zuid te Antwerpen

1.1 Inleiding 1.1.1 Duiding van de niet-technische samenvatting

Dit document betreft de niet-technische samenvatting van het vrijwillige plan-MER voor het Masterplan “Nieuw Zuid” te Antwerpen.

Het betreft een samenvatting van het eigenlijke milieueffectenrapport bestemd voor het publiek en belanghebbenden. Een milieueffectrapport is een openbaar document waarin de milieueffecten van een planproces of een project en de eventuele alternatieven voor dat planproces- of project, worden onderzocht. Het milieueffectrapport beslist niet of een project een vergunning krijgt of een plan gerealiseerd wordt; dit wordt beslist door de bevoegde overheid die bij zijn beslissing rekening houdt met het milieueffectrapport.

De niet-technische samenvatting heeft als doel om aan het publiek en belanghebbenden de relevante informatie uit het milieueffectrapport van het project of plan te communiceren en hiermee de publieke participatie in het verdere proces te bevorderen. Voor de uitgebreide informatie dient het eigenlijke milieueffectrapport geraadpleegd te worden.

1.1.2 Duiding van het plan-MER en het Masterplan Het Masterplan Nieuw Zuid, dat het voorwerp vormt van het plan-MER Nieuw Zuid, wil het kader vormen voor de verdere invulling van het plangebied.

Het plan-MER ‘Masterplan Nieuw Zuid’ betreft een vrijwillig plan-MER. Een Masterplan is immers niet plan-MER-plichtig. Op basis van het vrijwillige plan-MER kan het latere bestemmingsplan, i.c. het ruimtelijke uitvoeringsplan (RUP) dat invulling zal geven aan het Masterplan voor wat het programma van het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei betreft, ontheven worden van de plan-MER-plicht. Het is de initiatiefnemer voor het latere RUP, i.c. de stad Antwerpen, die hiervoor in latere fase een ontheffing dient aan te vragen bij de dienst MER. Het verlenen van de ontheffing is een bevoegdheid van de dienst MER.

Hierbij kan reeds duidelijk gesteld worden dat voor de ontwikkeling van de kaaizone en voor de aanpassing van de spaghettiknoop, die beide deels overlappen met het Masterplan Nieuw Zuid, aparte procedures lopen. Deze ontwikkelingen worden in het Masterplan en in dit plan-MER deels meegenomen, maar dit enkel om een maximale afstemming te bekomen tussen de verschillende zones. De ontwikkelingen van de kaaizone en van de spaghettiknoop kunnen niet terugvallen op dit plan-MER om desgevallend te voldoen aan de plan-MER-plicht. Dit geldt enkel voor de ontwikkeling binnen het projectgebied Nieuw Zuid (de nieuwe stadswijk) en voor de ontwikkelingen op de Konijnenwei. Andere deelgebieden die mee binnen het RUP opgenomen worden, dienen zodoende minstens van een afzonderlijke plan-mer-screening voorzien te worden.

9/71 BE111002301.150


1.2 Het Masterplan Nieuw Zuid 1.2.1 Situering plangebied en deelgebieden 1.2.1.1 Plangebied Nieuw Zuid

Het gebied dat behandeld wordt in het Masterplan Nieuw Zuid strekt zich uit van de Schelde tot het station Antwerpen Zuid enerzijds en van de huidige Singel tot de spoorlijn Antwerpen-Centraal-Boom-Puurs. Het gaat om een gebied van ongeveer 70 ha. Het gebied neemt een bijzondere positie in binnen de stad Antwerpen. Het vormt immers een scharnier tussen de zuidelijke grens van de 19e eeuwse stad en het huidige open afrittencomplex Zuid van de Antwerpse ring. Op de figuur hieronder wordt het gebied dat het Masterplan beslaat gesitueerd. Dit gebied wordt in het MER het plangebied genoemd.

Figuur 1: Situering plangebied Nieuw Zuid (= gebied dat het Masterplan Nieuw Zuid beslaat

1.2.1.2 Het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei

Twee ontwikkelingen beoogd in het Masterplan Nieuw Zuid vormen het voorwerp van het plan-MER. Het betreft de ontwikkelingen binnen het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei Binnen het projectgebied Nieuw Zuid wordt een stedelijk project beoogd wordt. De terreinoppervlakte bedraagt ca 29 ha.

Op de Konijnenwei wordt een parkfunctie vooropgesteld.

10/71 BE111002301.150


Beide deelgebieden zijn gesitueerd op onderstaande figuur.

Figuur 2: Situering van het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei die het voorwerp uitmaken van dit plan-MER

Andere zones binnen de begrenzing van het Masterplan zijn de zone van het justitiepaleis, de zone van de Scheldekaaien (kaai), een parkrand tussen de Konijnenwei en de aanpalende woonwijk en restruimtes tussen voornoemde deelzones en het hoger wegennet. Deze andere zones zijn op onderstaande figuren gesitueerd. De ontwikkelingen binnen deze zones vormen uitdrukkelijk niet het voorwerp van dit plan-MER.

Figuur 3: Situering overige deelzones binnen het Masterplan Nieuw Zuid die niet het voorwerp uitmaken van dit plan-MER

11/71 BE111002301.150


1.2.2 Uitgangsprincipes voor het Masterplan Het Masterplan Nieuw Zuid beoogt een kwalitatieve invulling te geven aan de ontwikkelingen en doelstellingen die in het strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen (s-RSA) voor de zone Nieuw Zuid zijn voorzien. Bedoeling is om van het gebied een volwaardig stadsdeel te maken.

De uitgangsprincipes voor het plan zijn:

- Een groen stadsdeel aan het water

- Een aantrekkelijk en vitaal stadsdeel

- Een verkeersstructuur op maat

- Een gezonde en ecologische leefomgeving

- Een flexibele ontwikkelingsstrategie.

1.2.3 Concept deelgebied projectgebied Nieuw Zuid In het projectgebied Nieuw Zuid wordt een nieuwe stadswijk beoogd.

De nieuwe stadswijk zal opgebouwd worden per striga1 vertrekkend vanaf de stadsrand.

Volgend programma wordt voorop gesteld voor de nieuwe wijk:

Functie % vloeroppervlakte Oppervlakte

Wonen 71% 260.952 m²

Kantoren 18% 63.694 m²

Voorzieningen (scholen etc.) 6% 21.061m²

Handel 5% 18.220 m²

Bij volledige invulling van de nieuwe stadswijk in het projectgebied Nieuw Zuid zullen er naar schatting 6205 bewoners zijn.

Een mogelijke verdeling van de functies per striga is hierna weergegeven. In striga 7 die zich het dichtst bij de Ring bevindt, wordt geen woonfunctie voorzien.

1 striga’ is de terminologie die de maker van het Masterplan gebruikt om het projectgebied in zones/eenheden op te delen – voor de concrete opdeling in striga’s zie p. 10 .

12/71 BE111002301.150


Figuur 4: Indicatieve invulling van het projectgebied (rode blokken zijn hoogbouwelementen)

Centraal in het projectgebied worden scholen en kinderdagverblijven beoogd.

Figuur 5: Situering scholen (links) en kinderdagverblijven (rechts).

In de sokkel aansluitend bij het hoogbouwvolume in striga 7 komt mogelijks een sporthal.

Striga 0Striga 1

Striga 3

Striga 2

Striga 4

Striga 5Striga 6

Striga 7

13/71 BE111002301.150


De interne verkeersstructuur binnen het projectgebied wordt zo georganiseerd dat autoverkeer en zachte weggebruikers maximaal gescheiden zijn. Dit wordt gerealiseerd door straten en wandel- en fietspaden afzonderlijk te voorzien. De toegelaten snelheid van gemotoriseerd verkeer wordt beperkt gehouden (max 30 km/u).

Bij de configuratie binnen de striga’s worden maatregelen voorzien om fietsgebruik aan te moedigen en om autoverkeer te ontmoedigen. Parkeren kan nagenoeg enkel in clusterparkings.

Er wordt aandacht besteed aan een kwalitatieve woonomgeving, waarbij voldoende diversiteit aan woonvormen, panorama’s voor iedereen, een groene en kwalitatieve woon- en verblijfomgeving belangrijke parameters zijn.

Aan de zuidoostzijde van het projectgebied wordt een ‘wadi’park voorzien, een groene zone waarin overtollig hemelwater uit de wijk maximaal kan infiltreren met een veiligheidsniveau van 20 jaar.

Bij de configuratie van gebouwen wordt gestreefd naar lage-energiewoningen en passiefbouw. Het is ook de bedoeling om binnen het projectgebied in de mogelijkheden voor een warmtenet te voorzien.

Onderstaand wordt een beeld gegeven van de nieuwe stadswijk.

Het projectgebied is nog in handen van verschillende eigenaars.

Aan de zuidwestzijde binnen het projectgebied zijn de kantoren van AWV gevestigd. Het is momenteel onzeker of en op welke termijn deze kantoren hier zouden verdwijnen. Dat wil zeggen dat de ontwikkeling voor striga 6 en 7 onzeker is, en hoe dan ook pas op lange termijn zou plaatsvinden.

Het is belangrijk dat indien het project niet volledig gerealiseerd kan worden, er vermeden wordt dat de wijk in een onafgewerkte staat achterblijft. Daartoe moet in elke fase van de ontwikkeling een leefbaar geheel aanwezig zijn, goed ontsloten en aansluitend bij het bestaande stedelijke weefsel. Een nieuwe striga kan pas worden aangesneden wanneer de vorige een kwaliteitsvol niveau heeft bereikt.

De figuren hierna schetsen verschillende scenario’s waarbij de gronden die niet in eigendom zijn, al dan niet begrepen worden in het project. Voor elk van de scenario’s is het belangrijk dat ze als afgewerkt geheel kunnen fungeren.

14/71 BE111002301.150


Figuur 6: Fasering en afwerking projectgebied bij onvolledige invulling

15/71 BE111002301.150


1.2.4 Concept Konijnenwei De Konijnenwei wordt ingericht als een park :

- Een natuurlijke grote wadi zal behouden blijven als het belangrijkste element van het park. De vrijstaande bomen zijn te behouden.

- Een voetpad dat Nieuw Zuid zal verbinden met het station Antwerpen Zuid

- Mogelijks bomengordel aan de rand van de grote wadi met wandelpaden en kleinere wadi’s

1.3 Lopende en geplande ontwikkelingen in en in de buurt van het plangebied Naast de referentiesituatie brengt het MER ook de volgende lopende en geplande ontwikkelingen in beeld om zo mogelijke conflictsituaties te situeren.

- Bouw nieuw evacuatiecomplex ifv de spoortunnel door Tuc RAIL

- Aanleg nieuwe helling van de Singel naar de ingang open-kuip van het spoor door Tuc RAIL

- Heraanleg van de Scheldekaaien

- Ontwikkeling van de strategische ruimte Groene Singel (onderdeel van het Masterplan Mobiliteit Antwerpen)

- Heraanleg van de spaghettiknoop

- Opwaardering van het station Antwerpen Zuid

- Bouw Zuidelijke Scheldebrug

- Heraanleg gedempte Zuiderdokken

- Ontwikkeling Petroleum Zuid met Blue Gate Antwerp en het voetbalstadion

- Lightrail Antwerpen Boom

- Brabo 2 (De Lijn)

16/71 BE111002301.150


1.4 Mobiliteit 1.4.1 Huidige situatie

Voor de bestaande toestand kan uit de modelgegevens van het Vlaams Verkeerscentrum (referentiejaar 2009) afgeleid worden dat de verzadigingsgraad voor de beschouwde lokale wegen bijna overal onder de 60% blijft, zowel in ochtend als in avondspits. Op basis van de modelgegevens kunnen we concluderen dat in de bestaande situatie de kruispuntafwikkeling op vrijwel alle kruispunten vlot verloopt.

In de ochtendspits merken we wel een knelpunt op de aansluiting van de Leien met de Bolivarplaats. De hoge intensiteit op de rechtdoorgaande beweging richting Kaaien zorgt voor een lange wachtrij.

Figuur 7: Overzicht kruispuntafwikkeling in ochtendspits (links) en in avondspits (rechts) in de huidige situatie (groen: vlotte afwikkeling; oranje: hoge verzadigingsgraad; rood: oververzadiging)

Aangezien er vandaag geen ontwikkelingen zijn op de site, passeert geen enkele tram- of buslijn ter hoogte van de het projectgebied Nieuw Zuid. Wel zijn er op minder dan 500 meter vanaf de meest oostelijke rand van de site verschillende bus- en tramhaltes gelegen. Ook de ruimtelijke kwaliteit van de infrastructuur voor fietsers en voetgangers in de onmiddellijke omgeving van de site is momenteel eerder beperkt. De voorzieningen voldoen wel aan de technische normen uit de desbetreffende vademeca.

Op ongeveer 1 km bevindt zich het treinstation Antwerpen Zuid.

1.4.2 Referentiesituatie 2020 Er worden 2 varianten van de referentiesituatie 2020 beschouwd, dit is de toekomstige situatie in 2020 waarbij het plan niet is gerealiseerd:

- Referentiesituatie A : Referentiesituatie 2020 zonder heraanleg van de spaghettiknoop

- Referentiesituatie B : Referentiesituatie 2020 met heraanleg van de spaghettiknoop.

In referentiesituatie A zijn er voornamelijk problemen qua verkeersafwikkeling langs de Kolonel Silvertopstraat. In de avondspits is deze problematiek duidelijker aanwezig dan in

17/71 BE111002301.150


de ochtendspits en ontstaan bovendien ook knelpunten op twee onderzochte kruispunten op de Scheldekaaien.

Overzicht bevindingen referentiesituatie 2020 - referentiesituatie A

Figuur 8: Referentiesituatie A: Overzicht afwikkelingsniveau kruispunten (groen: vlotte afwikkeling; oranje: hoge verzadigingsgraad; rood: oververzadiging)

In referentiesituatie B is deze problematiek duidelijk minder groot. Hier zien we in zowel ochtend- als avondspits problemen op het kruispunt Kaaien – Armstrongweg en Silvertopstraat – Singel. In de avondspits komen daar nog problemen bij op de aansluiting van de op/afrit Kiel en de op/afrit van de A12 met de verbinding naar de Leien en naar de Armstrongweg.

Overzicht bevindingen referentiesituatie 2020 - referentiesituatie B

Figuur 9: Referentiesituatie B: Overzicht afwikkelingsniveau kruispunten (groen: vlotte afwikkeling; oranje: hoge verzadigingsgraad; rood: oververzadiging)

In beide gevallen bevinden de meeste problematische kruispunten zich buiten de stedelijke ruimte.

18/71 BE111002301.150


Qua verkeersveiligheid scoort referentiesituatie B duidelijk beter dan referentiesituatie A. Waar in de referentiesituatie A nog een deel van het verkeer (autoverkeer en lichte vracht) naar Blue Gate rijdt via de Bolivarplaats – Namenstraat – Scheldekaaien, kiest dit verkeer in de referentiesituatie B voor de nieuwe aansluitingen naar de Generaal Armstrongweg. Hierdoor wordt industrieel en bewonersverkeer duidelijk van elkaar gescheiden.

1.4.3 Effectbespreking geplande situatie Voor de geplande situatie worden 2 ontsluitingsscenario’s mbt de spaghettiknoop onderscheiden;

• Geplande situatie A : realisatie van het Masterplan Nieuw Zuid zonder aanpassingen aan de spaghettiknoop

• Geplande situatie B : realisatie van het Masterplan Nieuw Zuid met aangepaste spaghettiknoop

Wat betreft de criteria voor langzaam verkeer scoren de geplande situatie A en B beide sterk positief. Het plan voorziet immers in verkeersluwe woonstraten en –erven, autovrije doorsteken voor voetgangers en fietsers en een verkeervrije verbinding naar het station Antwerpen Zuid.

Ook de interne bereikbaarheid voor autoverkeer scoort sterk positief in de bestudeerde geplande situaties. Het parkeeraanbod is goed afgestemd op de voorziene vraag en er ontstaat geen hinder in de woonwijken door het verkeer van en naar de parkings. De leefbaarheid blijft overal gegarandeerd.

Aangezien de site zelf bijna geen vrachtverkeer genereert, is de impact op de scheiding van industrieel- en woonverkeer en het aantal conflicten tussen langzaam verkeer en vrachtverkeer minimaal. Eventuele conflicten kunnen zich enkel voordoen aan de rand van de wijk en zijn goed gearticuleerd. De impact van het project op de verkeersveiligheid is dan ook verwaarloosbaar.

Aangezien er momenteel geen activiteiten zijn op deze locatie is er ook geen aansluiting met het openbaar vervoer. Een bijkomende ontsluiting is momenteel ook nog niet voorzien in de plannen van De Lijn. De ontwikkeling scoort in de geplande situatie A en B dus verwaarloosbaar tot beperkt negatief voor de bereikbaarheid met het openbaar vervoer.

In beide situaties wordt de doorstroming van buslijnen 1 en 13 gehinderd in de omgeving van de Bolivarplaats. Ze worden dus beide als ‘beperkt negatief’ beoordeeld.

Wat betreft de externe ontsluiting voor autoverkeer zien we wel een verschil tussen beide geplande situaties.

19/71 BE111002301.150


Overzicht bevindingen externe bereikbaarheid geplande situatie A

Figuur 10: Geplande situatie A: Overzicht afwikkelingsniveau kruispunten

In de ochtendspits wordt de capaciteit van het kruispunt overstegen op de aansluiting van de Leien op de Bolivarplaats en voor het kruispunt Armstrongweg – Silvertopstraat. In de avondspits is dit het geval op bijna alle kruispunten, uitgezonderd de aansluiting van Kielsbroek op de Armstrongweg.

In de ochtendspits wordt de capaciteit van het kruispunt benaderd op de kruispunten Singel – Silvertopstraat, Silvertopstraat – oprit richting Nederland en Silvertopstraat open afrit Kiel.

In relatie tot het project Nieuw Zuid, zien we in de ochtendspits enkel een impact op het kruispunt Bolivarplaats (2). In de avondspits zien we een relevante impact op de kruispunten Bolivarplaats (2), het kruispunt van de afrit van de R1 met de Singel (3), het kruispunt van de oprit van de R1 met de Silvertopstraat (5) en het kruispunt van de Armstrongweg met de D’Herbouvillekaai (10). Volgende aspecten zijn zeer belangrijk bij de interpretatie van de gegevens en resultaten (zie hiervoor ook onder Milderende maatregelen): • De geplande ontwikkelingen op Nieuw Zuid zijn een stedelijke ontwikkeling,

waar een erg ambitieuze modal split2 wordt nagestreefd. Hierbij wordt voornamelijk gemikt op duurzame vervoerswijzen, beperkt gebruik van autoverkeer en geen vrachtverkeer.

• In de verkregen modeldoorrekeningen, welke gebruikt werden als basis voor deze evaluatie, wordt gewerkt met een minder ambitieuze vervoerswijze keuze. De impact hiervan heeft belangrijke consequenties op de grootte van de verkeersstromen en betekent een verdere optimalisatie.

• In voorliggende evaluaties werd steeds gewerkt met een 100% ontwikkeling van de zone Nieuw Zuid. Echter een deel van de zone betreft momenteel sites van het Vlaams Gewest, welke niet op korte termijn kunnen ontwikkeld worden. De werkelijkheid van het project zal een gefaseerde uitvoering zijn welke mogelijk 75% van het totale project zal beslaan.

2 Verhouding tussen vervoerswijzen

20/71 BE111002301.150


Voor de beoordeling focussen we vooral op toename van de verzadigingsgraad op de drukste stroom tussen de referentiesituatie en de geplande situatie. Onderstaande grafieken geven deze verhouding weer.

Grafiek 1: Toename van de verzadigingsgraad in de ochtendspits

In de ochtenspits zien we alleen voor kruispunt 2 (21%) (Bolivarplaats) een toename met meer dan 20%. Voor de overige kruispunten blijft de toename eerder beperkt.

Grafiek 2: Toename van de verzadigingsgraad in de avondspits

In de avondspits zien we op kruispunt 2 (Bolivarplaats) en kruispunt 9 (Armstrongweg – D’Herbouvillekaai) een toename van 29%. Dit zijn de enige twee kruispunten waarbij de verzadigingsgraad voor de zwaarst belaste beweging met meer dan 20% steigt.

21/71 BE111002301.150


Overzicht bevindingen externe bereikbaarheid geplande situatie B

Figuur 11: Geplande situatie B: Overzicht afwikkelingsniveau kruispunten

Tijdens de ochtendspits verloopt het verkeer op het merendeel van de kruispunten vlot. Wel wordt de capaciteit overschreden op de aansluiting van de Leien op de Bolivarplaats en op het kruispunt Silvertopstraat – Singel. Op het kruispunt Armstrongweg – D’Herbouvillekaai wordt de maximumcapaciteit van het kruispunt benaderd.

Tijdens de avondspits zien we op meer kruispunten een overschrijding van de capaciteit. Dit is het geval op de kruispunten Armstrongweg – D’Herbouvillekaai, Armstrongweg – Silvertopstraat, Silvertopstraat – Singel en op de aansluiting van de open afritten van de A12 en de R1 met de verbinding naar de Armstrongweg en de Leien. Ook de afwikkeling op de Bolivarplaats verloopt tijdens de avondspits eerder moeizaam.

In relatie tot het project Nieuw Zuid, zien we in de ochtendspits enkel een impact op het kruispunt Bolivarplaats (2). In de avondspits zien we een relevante impact op het kruispunt Bolivarplaats (2) en het kruispunt van de Armstrongweg met de D’Herbouvillekaai (9). Ook in een geplande situatie B gelden volgende belangrijke aspecten: • De geplande ontwikkelingen op Nieuw Zuid zijn een stedelijke ontwikkeling,

waar een erg ambitieuze modal split wordt nagestreefd. Hierbij wordt voornamelijk gemikt op duurzame vervoerswijzen, beperkt gebruik van autoverkeer en geen vrachtverkeer.

• In de verkregen modeldoorrekeningen, welke gebruikt werden als basis voor deze evaluatie, wordt gewerkt met een minder ambitieuze vervoerswijze keuze. De impact hiervan heeft belangrijke consequenties op de grootte van de verkeersstromen en betekent een verdere optimalisatie.

• In voorliggende evaluaties werd steeds gewerkt met een 100% ontwikkeling van de zone Nieuw Zuid. Echter een deel van de zone betreft momenteel sites van het Vlaams Gewest, welke niet op korte termijn kunnen ontwikkeld worden. De werkelijkheid van het project zal een gefaseerde uitvoering zijn welke mogelijk 75% van het totale project zal beslaan.

22/71 BE111002301.150


Voor de beoordeling focussen we vooral op toename van de verzadigingsgraad op de drukste stroom tussen de referentiesituatie en de geplande situatie. Onderstaande grafieken geven deze verhouding weer.

Grafiek 3: Toename van de verzadigingsgraad in de ochtendspits

We zien duidelijk dat het verschil in de ochtenspits vooral te merken is op kruispunt 2 (30%) (Bolivarplaats) en kruispunt 3 (17%) (aansluiting afrit van de R1 komende van Nederland op de Singel). Voor de overige kruispunten blijft het verschil steeds minder dan 7%.

Grafiek 4: Toename van de verzadigingsgraad in de avondspits

In de avondspits zijn er duidelijk meer toenames. De grootste toename zien we op kruispunt 5 (45%) (aansluiting oprit R1 richting Nederland op Silvertopstraat). Verder zijn er ook toenames van meer dan 20% op kruispunten 2 (Bolivarplaats), 3 (aansluiting afrit R1 komende van Nederland op Singel) en 10 (Armstrongweg – D’Herbouvillekaai).

23/71 BE111002301.150


Conclusie externe bereikbaarheid De berekeningen voor deze analyse gebeurden op basis van de berekeningen van het verkeersmodel Antwerpen. Zoals eerder aangegeven werd hierbij gewerkt met een minder ambitieuze modal split (58% autogebruik), dan binnen de uitwerking van het project Nieuw Zuid gepland is (in het Masterplan zijn verschillende maatregelen opgenomen die moeten streven naar een auto-aandeel van 35%).

Bovendien werd gerekend met een volledige ontwikkeling Nieuw Zuid (100%), wat gelet op de aanwezige activiteiten van Vlaams Gewest en Federale politie erg onwaarschijnlijk is. De realiteit is wellicht een gefaseerde ontwikkeling van het project tot bijvoorbeeld 75% van de totale projectoppervlakte.

De hierboven beschreven effecten zullen zich dan ook in beperktere mate voordoen in het referentiejaar 2020.

Algemene conclusie externe bereikbaarheid

Voor beide varianten zien we in de ochtendspits enkel een sterke invloed (<20%) op de Bolivarplaats. Voor de overige kruispunten blijft de impact meestal beperkt tot <10% en blijft het afwikkelingsniveau van de kruispunten gelijk.

In de avondspits is de impact van het project iets groter. In variant A worden 4 kruispunten relevant beïnvloed, in variant B 2.

Hierbij wordt duidelijk aangegeven dat, gelet op de stedelijke context en functie van de relevante wegen in kwestie, het aantal kruispunten dat wezenlijk belast wordt door de ontwikkeling van het project Nieuw Zuid erg beperkt is. Hieronder volgt een overzicht van de beoordeling.

Scenario Omschrijving ingreep Omschrijving effect Quotering

Geplande

situatie A

Slechts op een het gering aantal kruispunten is een relevante

impact te meten.

De bijkomende verkeersstromen vanuit het project veroorzaken een

duidelijke toename van de

verzadigingsgraad op de omliggende kruispunt(en) (toename

verzadigingsgraad met 10%-20%).

Beperkt

negatief

Geplande

situatie B

Slechts op een het gering aantal

kruispunten is een relevante impact te meten.

De bijkomende verkeersstromen

vanuit het project veroorzaken een duidelijke toename van de

verzadigingsgraad op de omliggende

kruispunt(en) (toename verzadigingsgraad met 10%-20%).

Beperkt

negatief

Beoordeling effecten mobiliteit In onderstaande tabel wordt voor de verschillende effectgroepen voor mobiliteit de beoordeling weergegeven. Het gaat om de beoordeling van de effecten zonder dat de hierna opgesomde milderende maatregelen in rekening gebracht zijn. We merken hierbij nog op dat voor de effectbespreking de volledige ontwikkeling van Nieuw Zuid (100%) in rekening is gebracht. Ook werd nog geen rekening gehouden met de sturende

24/71 BE111002301.150


maatregelen naar een meer duurzame mobiliteit die opgenomen werden in het Masterplan.

Geplande situatie A Geplande situatie B

Interne relaties langzaam verkeer

Sterk positief Sterk positief

Externe relaties langzaam verkeer


Relaties openbaar vervoer Verwaarloosbaar tot beperkt negatief

Verwaarloosbaar tot beperkt negatief

Infrastructuur voor het openbaar vervoer

Beperkt negatief Beperkt negatief

Externe bereikbaarheid personenwagens

Beperkt negatief Beperkt negatief

Interne bereikbaarheid personenwagens


Verkeersveiligheid Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar

Milderende maatregelen en beoordeling resteffecten Vanuit de bevindingen van de discipline mobiliteit worden de volgende maatregelen naar voor geschoven:

- Versterken van de OV-structuur ifv het maximaal ontmoedigen van het autogebruik De ontwikkelingsscenario’s ‘Kaaitram’ en ‘Lightrail’ bieden een sterke verbetering, maar zullen slechts op lange termijn – eventueel – gerealiseerd worden. Er is dus nood aan een oplossing op kortere termijn. Er moet dus met De Lijn bekeken worden of het mogelijk is een bus of eventueel een tramlijn via de Scheldekaaien langs de site te laten rijden.

- Verlagen van de impact op de verzadigingsgraad van de kruispunten

Stimuleren gebruik Armstrongweg

Om de route aan de stadszijde te ontlasten (met name Bolivarplaats) is het aangewezen de route langs de Armstrongweg te stimuleren voor verkeer van en naar de site. Hiervoor worden verschillende mogelijke maatregelen opgesomd.

Bolivarplaats Probleem in de ochtendspits te groot: enkel een verlaging auto-aandeel volgens de ambitie van de stad is geen voldoende oplossing het stimuleren van het gebruik van de Armstrongweg kan hier soelaas bieden.

25/71 BE111002301.150


Singel-afrit R1 vanaf Nederland (nabij Justitiepaleis) Verzadigingsgraad aan te pakken door modal split te verlagen. De nodige verlaging van het autogebruik komt overeen met het ambitieniveau van de stad.

Silvertopstraat – oprit R1 richting Nederland Infrastructurele aanpassing via lichtenregeling

Armstrongweg – D’Herbouvillekaai Aanpak van de modal split is niet voldoende. Infrastructurele aanpassing van het kruispunt vereist. Er wordt voorgesteld de beweging vanaf de Armstorngweg richting stad als belangrijkste beweging in te richten (cfr. Stimuleren gebruik Armstrongweg)

Met de voorgestelde maatregelen, die haalbaar zijn op korte termijn, is het effect zowel voor de geplande situatie A als voor de geplande situatie B verwaarloosbaar. Een meer structurele oplossing zou het doortrekken van de Singel tot op de Kaaien vormen, maar deze is momenteel nog nergens geprogrammeerd.

- Verlagen van het effect van de wachtrijen op het openbaar vervoer In de geplande situatie A blijft het knelpunt richting Bolivarplaats in de ochtendspits bestaan na de uitvoering van de in voorgaande paragraaf opgesomde maatregelen. In de geplande situatie B vallen alle knelpunten voor het openbaar vervoer weg.

Wanneer bovenstaande milderende maatregelen in rekening gebracht worden, dan kan de beoordelingstabel als volgt aangepast worden:

Geplande situatie A Geplande situatie B

Interne relaties langzaam verkeer


Externe relaties langzaam verkeer


Relaties openbaar vervoer Positief Positief

Infrastructuur voor het openbaar vervoer

Beperkt negatief Neutraal

Externe bereikbaarheid personenwagens

Neutraal Neutraal

Interne bereikbaarheid personenwagens


Verkeersveiligheid Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar

26/71 BE111002301.150


Aldus kan gesteld dat er met inbegrip van de voorgestelde milderende maatregelen geen belangrijke negatieve effecten zijn voor wat mobiliteit betreft.

De situatie waarbij de spaghettiknoop wordt aangepast (B), wordt daarbij iets positiever beoordeeld dan de situatie waarbij dit niet gebeurd (A).

We merken hierbij op dat voor de effectbespreking de volledige ontwikkeling van Nieuw Zuid (100%) in rekening is gebracht.

Aan de zuidwestzijde binnen het projectgebied zijn de kantoren van AWV en de Federale Politie gevestigd. Het is momenteel onzeker of en op welke termijn deze kantoren hier zouden verdwijnen. Dat wil zeggen dat de ontwikkeling voor striga 6 en 7 onzeker is, en hoe dan ook pas op lange termijn zou plaatsvinden. Binnen het tijdsperspectief van 2020 dat hier doorgerekend is, zal Nieuw Zuid aldus in de praktijk voor minder dan 100% ingevuld zijn. De verkeersgeneratie voor het gedeelte zonder de site van AWV zou 65-75 % van het totaal bedragen. Dat maakt dat in de praktijk de effecten voor de externe bereikbaarheid door personenwagens in 2020 beter zal zijn dan hierboven beschreven. De effecten van een gedeeltelijke invulling werden niet doorgerekend. Het doorrekenen van de volledige ontwikkeling kan evenwel als een worst case scenario beschouwd worden. Daar de resteffecten, dit zijn de effecten na toepassing van de milderende maatregelen, voor de worst case situatie geen problemen meer opleveren, zal dat in de praktijk in 2020 ook zeker niet het geval zijn.

1.4.4 Het nulalternatief In het nulalternatief komt het plan Nieuw Zuid er niet, maar zullen andere autonome en geplande ontwikkelingen wel plaats vinden. Zo kunnen binnen het plangebied ontwikkelingen plaatsgrijpen cf. de geldende bestemmingen.

In het nulalternatief kan er in het projectgebied Nieuw Zuid, dat momenteel als woongebied bestemd is, ook een nieuwe stadswijk komen. Voorliggend plan wil evenwel de garanties bieden dat deze invulling op duurzame wijze gebeurt.

Daar het plan naar een lage modal split streeft en maatregelen voorziet om het autogebruik te ontmoedigen, biedt het plan meer garanties op het vlak van mobiliteit dan het nulalternatief.

27/71 BE111002301.150


1.5 Geluid en trillingen 1.5.1 Huidige situatie

In het kader van dit MER werden kortstondige omgevingsmetingen uitgevoerd. Voor de beschrijving van de kwaliteit van het oorspronkelijke omgevingsgeluid wordt het gemeten omgevingsgeluid vergeleken met de milieukwaliteitsnormen van Vlarem II.

Figuur 12: Aanduiding meetlocaties op luchtfoto

Figuur 13: Aanduiding meetlocaties op gewestplan

plangebied

MP7

MP6

MP5

MP3

MP4

MP2

MP1

MP8

MP5

MP8 MP7

MP6

MP4

MP3 MP2

MP1

28/71 BE111002301.150


Uit de meetresultaten blijkt dat het omgevingsgeluid ter hoogte van alle meetpunten hoofdzakelijk bepaald wordt door het verkeersgeluid van de Ring en het drukke onderliggend wegennet. Het omgevingsgeluid is het hoogst in de meetpunten MP1 en MP8. Het ligt beduidend hoger dan in de andere meetpunten omdat MP1 en MP8 dichter bij de R1 gelegen zijn.

Voor het projectgebied Nieuw Zuid zijn de meetpunten MP5, MP6, MP7 en MP8 representatief. Hieruit kan afgeleid worden dat het omgevingsgeluid in het meer centrale gedeelte van Nieuw Zuid de milieukwaliteitsnorm (voor de dag) benadert. Naar de randen van het projectgebied Nieuw Zuid neemt de kwaliteit van het omgevingsgeluid af door het relatief hoge verkeersgeluid afkomstig van de R1 en de kaai.

Opmerking:

Er dient opgemerkt te worden dat sinds het begin van 2013, de exploitatie van de Mexico Natie op de kaai werd stopgezet. Omdat de geluidsmetingen dateren van februari 2012, (dus mét exploitatie van Mexico Natie), zal naar alle waarschijnlijk het omgevingsgeluid in de meetpunten MP5 en MP6 in de huidige situatie (zonder Mexico Natie) lager liggen dan het gemeten omgevingsgeluid van februari 2012 (mét Mexico Natie). Dit komt ten goede voor de geluidskwaliteit in het projectgebied Nieuw Zuid. Het verkeersgeluid ter hoogte van de meetpunten nabij de kaaien, m.b. MP5, 6 en 8, wordt momenteel bovendien beïnvloed door de bestrating met kasseien op de kaaien.

1.5.2 Referentiesituatie 2020 De referentiesituatie 2020 is de toekomstige situatie waarbij het Masterplan Nieuw Zuid niet is uitgevoerd, maar waarbij andere geplande en autonome ontwikkelingen wel plaatsgevonden hebben. Dit is de situatie waaraan het plan getoetst wordt.

Ook binnen de discipline geluid worden de 2 varianten van de referentiesituatie 2020 beschouwd:



Het verschil tussen referentiesituatie A en B is evenwel te verwaarlozen.

In vergelijking tot de huidige situatie is er in de referentiesituatie 2020 een toename van het verkeersgeluid in het centraal en noordelijk deel van het projectgebied Nieuw Zuid). Dit is het gevolg van een verkeerstoename (van personenwagens) op de kaai.

In het zuidwestelijk deel van het projectgebied Nieuw Zuid is er een afname van het verkeersgeluid. Dit is het gevolg van een verkeersafname op de R1 (vrachtwagenverbod op R1).

29/71 BE111002301.150


1.5.3 Effectbespreking 1.5.3.1 Het effect van het verkeersgeluid ten gevolge van Nieuw Zuid op de omgeving

Voor de geplande situatie worden net als in de discipline mobiliteit 2 ontsluitingsscenario’s mbt de spaghettiknoop onderscheiden. Zo worden de volgende situaties beschouwd:

• Geplande situatie A : realisatie van het Masterplan Nieuw Zuid zonder aanpassingen aan de spaghettiknoop

• Geplande situatie B : realisatie van het Masterplan Nieuw Zuid met aangepaste spaghettiknoop

Uit de geluidsmodelleringen blijkt het verschil tussen beide situaties verwaarloosbaar te zijn. Voor beide situaties geldt dat het effect op het verkeersgeluid t.g.v. Nieuw Zuid zeer lokaal is en principieel verwaarloosbaar. Volgens het geluidsmodel zou het verkeersgeluid met ca. 1 dB(A) toenemen in de Jan Van Gentstraat, Bolivarplaats en op de Singel vlakbij de Bolivarplaats. Een toename van 1 dB(A) is verwaarloosbaar.

1.5.3.2 Het akoestisch klimaat in de nieuwe stadswijk

Omdat het projectgebied Nieuw Zuid voornamelijk zal ontwikkeld worden als woongebied (met kantoren en stedelijke functies) is het ook belangrijk om na te gaan wat de geluidsimpact zal zijn van de omgeving op het projectgebied Nieuw Zuid. Aangezien de omgeving rond het projectgebied wordt gedomineerd door het verkeersgeluid wordt de geluidsimpact nagegaan van de omliggende wegeninfrastructuur.

In de figuur op de volgende bladzijde worden de geluidscontouren voor Lden gegeven. De Lden-waarde is een maat om de geluidsbelasting door omgevingslawaai uit te drukken.

Uit de figuur blijkt duidelijk dat de toekomstige bebouwing van Nieuw Zuid een sterk akoestisch afschermend effect heeft op het verkeersgeluid en de akoestische leefkwaliteit in het projectgebied gunstig beïnvloedt. Door de afschermende werking van de gebouwen ontstaan geluidszones waar het Lden-niveau kan dalen tot 35 – 40 dB(A).

Volgens het beoordelingskader wordt voor de zones met verschillende geluidsbelasting, het volgende vooropgesteld:

1. In zones met geluidsbelasting < 55 dB(A) is de woonfunctie OK en zijn geen specifieke maatregelen vereist.

2. Inde zones met geluidsbelasting 55 tot 60 dB(A)) is een woonfunctie mogelijk, maar zijn akoestische maatregelen in de vorm van buffering of isolatie van de woonfuncties wenselijk (zij het niet noodzakelijk).

3. In de zones met geluidsbelasting tussen 60 en 65 dB(A) zijn woonfuncties te vermijden, behalve indien voldoende akoestische isolatie voor deze woonfuncties kan worden gegarandeerd of de geluidsbelasting door buffers of schermen kan worden teruggebracht tot 60 dB(A) of lager;

4. In de zones met geluidsbelasting tussen 65 en 70 dB(A) zijn woonfuncties te vermijden, behalve indien de geluidsbelasting door buffers of schermen kan worden teruggebracht tot 60 dB(A) of lager of tot 65 dB(A) maar dan met de verplichting tot bijkomende akoestische isolatie voor deze woonfuncties.

Het RUP mag de nodige maatregelen niet hypothekeren.

30/71 BE111002301.150


Figuur 14: Lden-contouren projectgebied

31/71 BE111002301.150


Figuur 15: Lnight-contouren projectgebied

32/71 BE111002301.150


De figuur op voorgaande pagina geeft de Lnight-contouren voor het projectgebied. Lnight is het over de nachtperiode uitgemiddelde geluidniveau, dat wordt gehanteerd als een indicator voor slaapverstoring (voor link met de slaapverstoring zie § 1.13.2.3).

Sinds januari 2008 geldt een vernieuwde norm die de vereiste akoestische prestaties van gebouwen bepaalt voor het bekomen van een bepaald akoestisch comfort in gebouwen die geheel of gedeeltelijk voor bewoning bestemd zijn. Er wordt sterk aanbevolen om bij het ontwerp van de gebouwen aan deze norm te voldoen.

1.5.3.3 Het akoestisch klimaat in de rand van de Konijnenwei

Zonder verlegging van de Singel zal het akoestisch klimaat in de rand van de Konijnenwei te wensen overlaten zo men daar recreatie voorziet (het doortrekken van de Singel zou hier alvast een oplossing bieden). Het is daarom aangewezen om bij de invulling met recreatieve activiteiten in de rand voldoende geluidsbuffering te voorzien aan de rand(en) van de Konijnenwei zodat het dominerende verkeersgeluid tot een lager niveau kan gebracht worden. Als buffering kan gedacht worden aan natuurlijke obstakels (bijvoorbeeld berm in combinatie met dichte begroeiing) op de rand van de Konijnenwei. Bij de realisatie op het terrein zal moeten nagegaan worden welke reductie gewenst is en op welke manier dit kan bewerkstelligd worden.

1.5.4 Trillingen Op basis van bestaande studies wordt verwacht dat de trillingen t.g.v. het bestaande spoor aan het projectgebied Nieuw Zuid geen hinder zullen veroorzaken voor de personen in de geplande gebouwen van Nieuw Zuid. Dit wil zeggen dat bijzondere constructies of trillingsdempende voorzieningen voor de geplande gebouwen van Nieuw Zuid hoogstwaarschijnlijk niet noodzakelijk zullen zijn.

Volgens gegevens uit het richtlijnenboek geluid en trillingen wordt aangenomen dat de trillingsniveaus bij reizigersverkeer, in het meest negatieve geval, op een afstand van 110 m beneden de gevoeligheidsdrempel voor trillingen bij mensen liggen en er bijgevolg geen relevante effecten optreden. Voor goederenverkeer wordt aangenomen dat, indien de afstand groter is dan 200 m, de trillingsniveaus in het meest negatieve geval, beneden de gevoeligheidsdrempel voor trillingen bij mensen liggen en er bijgevolg geen relevante effecten zullen optreden. Teneinde alle mogelijke trillingshinder te kunnen uitsluiten en rekening te houden met deze meest negatieve hinderafstanden, is het aangewezen om op projectniveau trillingsmetingen uit te voeren aan de bestaande spoorlijn.

1.5.5 Het nulalternatief In het nulalternatief komt het plan Nieuw Zuid er niet, maar zullen andere autonome en geplande ontwikkelingen wel plaats vinden. Zo kunnen binnen het plangebied ontwikkelingen plaatsgrijpen cf. de geldende bestemmingen. In het nulalternatief kan er in het projectgebied Nieuw Zuid, dat momenteel als woongebied bestemd is, ook een nieuwe stadswijk komen. Voorliggend plan wil evenwel de garanties bieden dat deze invulling op duurzame wijze gebeurt. Daar het plan naar een lage modal split streeft (lager dan doorgerekend in de modellering van het verkeerscentrum), biedt het plan meer garanties op het vlak van geluid (tgv verkeer) dan het nulalternatief. Bovendien wordt in het plan voorzien dat er geen woonfuncties of geluidsgevoelige functies komen op locaties die akoestisch het zwaarst belast worden.

33/71 BE111002301.150


1.6 Lucht, energie en klimaat 1.6.1 Huidige situatie

Bijna de helft van het plangebied wordt op basis van gegevens van 2006 blootgesteld aan concentraties aan stikstofdioxide (NO2) die hoger zijn dan de norm. Ter hoogte van het projectgebied zelf wordt de norm voor NO2 niet overschreden en liggen de NO2-concentraties tussen 34 en 38 µg/m³. De norm wordt er dus wel voor meer dan 80% ingenomen. Dit is het geval voor nagenoeg de volledige stad Antwerpen.

Voor fijn stof3 (PM10) zijn er binnen het studiegebied geen overschrijdingen van de jaargrenswaarde. Er zijn wel meer overschrijdingen van de daggrenswaarde dan toegelaten. Dit laatste is ook het geval in de rest van de stad.

Met het model CAR Vlaanderen 2.0 werd de immissiebijdrage van het verkeer berekend ter hoogte van het studiegebied op 5 m van de wegas. De conclusies hiervan zijn de volgende:

- Voor het grootste deel van gemodelleerde straten wordt de jaargemiddelde grenswaarde van 40 µg/m³ voor NO2 op 5 m van de wegas vandaag overschreden.

- Voor PM10 wordt de jaargrenswaarde van 40 µg/m³ op 5m van de wegas niet overschreden. Voor een groot deel van de gemodelleerde straten wordt de daggrenswaarde van 50 µg/m³ wel meer dan het toegestane aantal keer (=35 keer) overschreden op 5m van de wegas.

- Voor PM2,5 worden waarden voor de jaargemiddelde concentratie van 22,0 tot 25,5 µg/m³ gegeven op 5m van de wegas. De streef- en grenswaarde voor het jaar 2010 en 2015 (25 µg/m³) wordt enkel ter hoogte van de Amerikalei en Jan Van Gentstraat overschreden. De indicatieve grenswaarde voor het jaar 2020 (20 µg/m³) wordt ter hoogte van elke gemodelleerde straat overschreden op 5m van de wegas.

1.6.2 Referentiesituatie 2020 De referentiesituatie 2020 is de toekomstige situatie waarbij het Masterplan Nieuw Zuid niet is uitgevoerd, maar waarbij andere geplande en autonome ontwikkelingen wel plaatsgevonden hebben. Dit is de situatie waaraan het plan getoetst wordt.

Ook binnen de discipline lucht worden de 2 varianten van de referentiesituatie 2020 beschouwd:



In de referentiesituatie A treden er ter hoogte van de Kennedytunnel, Ring en de Singel in het plangebied overschrijdingen op van de NO2 concentratie t.o.v. de 40 µg/m³ grenswaarde (lokaal tot > 70 µg/m³ thv de tunnelmonden). Het aantal maximale toegelaten overschrijdingen van 200 µg/m³ (max. 18 keer per jaar) wordt niet overschreden.

3 Voor fijn stof maken we in dit rapport onderscheid tussen PM10 en PM2,5. Het onderscheid wordt gemaakt op basis van de partikelgrootte van de stofdeeltjes. PM10 : <10 micrometer partikels, PM2,5 : <2,5 micrometer

34/71 BE111002301.150


Gekeken op macroniveau zal in de referentiesituatie binnen het projectgebied aan de norm voldaan worden. De milieukwaliteitsnorm voor NO2 wordt echter voor meer dan 80% ingevuld. Op basis van modellering op straatniveau kan echter gesteld worden dat in de onmiddellijke omgeving van een aantal gemodelleerde straten de norm op 5m van de weg wordt overschreden.

De bijdragen van NO2 immissie4 door het verkeer variëren van 0,10 tot 15,0 µg/m³ op 5m van de wegas.

Voor de jaargemiddelde PM10 concentratie worden geen overschrijdingen van de jaargemiddelde grenswaarde gemodelleerd binnen het studiegebied (< 40 µg/m³), behalve zeer lokaal ter hoogte van de tunnelmonden van de Kennedytunnel (40-41,1 µg/m³). De norm wordt echter in het grootste deel van het studiegebied voor meer dan 80% ingenomen.

De immissiebijdrage voor PM10 van het verkeer varieert van 0 tot 3,1 µg/m³ in referentiesituatie A, van 0,2 tot 2,8 µg/m³ in referentiesituatie B.

Voor de jaargemiddelde PM2,5 concentratie worden geen overschrijdingen van de jaargemiddelde grenswaarde gemodelleerd binnen het studiegebied (< 25 µg/m³), behalve zeer lokaal ter hoogte van de tunnelmonden van de Kennedytunnel. De streef- en grenswaarde voor het jaar 2010 en 2015 (25 µg/m³) wordt niet overschreden.

Voor PM2,5 varieert de immissiebijdrage van het verkeer van 0 tot 1,8 µg/m³ in referentiesituatie A, van 0 tot 1,6 µg/m in referentiesituatie B.

Op basis van de verhouding tussen benzeen en PM10-emissies, kunnen overschrijdingen van de grenswaarde van 5 µg/m³ verwacht worden ter hoogte van de zuidelijke in- en uitgang van de Kennedytunnel. Ter hoogte van een groot deel van het studiegebied zal meer dan 80% van de kwaliteitsnorm worden ingenomen.

Voor alle straten binnen het plangebied (waaronder ook het projectgebied Nieuw Zuid) kan een duidelijke verbetering in luchtkwaliteit (NO2, PM10, en PM2,5) worden vastgesteld voor de referentiesituatie 2020 in vergelijking met de huidige toestand (in 2010). Dit kan worden verklaard door een verbeterde technologie en een veranderende vlootsamenstelling in de toekomst.

In de referentiesituatie 2020 worden geen bijkomende gebouwen voorzien ten opzichte van de huidige situatie. Bij gebrek aan informatie over eventuele renovatie van bestaande gebouwen tegen 2020 worden de emissies van gebouwenverwarming in de referentiesituatie 2020 gelijk beschouwd aan die in de huidige situatie.

4 Emissie = uitstoot van stoffen aan de bron; immissie is de concentratie van de geëmitteerde stoffen in het milieu op een beschouwde locatie;

35/71 BE111002301.150


1.6.3 Effectbespreking geplande situatie 1.6.3.1 Luchtkwaliteit ten gevolge van verkeer

In de geplande situatie A en B wordt, op basis van IFDM5 resultaten, de norm voor NO2 binnen het plangebied gerespecteerd (wegsegmenten binnen woonwijk Nieuw Zuid niet beschouwd), behalve ter hoogte van de Kennedytunnel, Ring, de Singel en de tunnelmond t.h.v. de Amerikalei, waar de norm van 40 µg/m³ wordt overschreden (zie kaarten 20 en 28).

Binnen de woonwijk Nieuw Zuid wordt, op basis van de CAR6 resultaten, de norm voor NO2 ter hoogte van op één na alle straten in de nieuwe woonwijk gerespecteerd. Enkel in striga 7, in het straatgedeelte aansluitend bij de Kaai, wordt er een lichte overschrijding gemodelleerd en dit op 5 meter van de wegas. Op 10 en 30 meter van de wegas wordt de norm overal gerespecteerd (zie kaart 22, ook weergegeven in onderstaande figuur).

Wat betreft het projectgebied zal de milieukwaliteitsnorm voor NO2 wel voor meer dan 80% ingevuld zijn. Dit is trouwens het geval voor groot deel van de Antwerpse binnenstad en langs grote verkeersaders in en rond Antwerpen7.

Voor PM10 worden geen overschrijdingen verwacht van de jaargemiddelde grenswaarde 40 µg/m³, maar het aantal maximale toegelaten overschrijdingen van 50 µg/m³ (max. 35 keer per jaar) wordt over nagenoeg het volledige plangebied overschreden, en dus ook binnen het projectgebied Nieuw Zuid. Dit is ook het geval langs grote verkeersaders in en rond stad Antwerpen7.

5 Model om luchtkwaliteit weer te geven op macroniveau 6 (Screening)model om luchtkwaliteit weer te geven op straatniveau 7 Lefebvre W. et al (2011). Voorstel van maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren en de geluidshinder te beheersen in de stad Antwerpen.

36/71 BE111002301.150


Voor PM2,5 worden geen overschrijdingen verwacht van de jaargemiddelde grenswaarde van 25 µg/m³ voor 2010-2015 maar wel van de indicatieve grenswaarde 20 µg/m³ vanaf 2020 en dit voor alle straten, zowel voor het plangebied als binnen het projectgebied Nieuw Zuid.

Voor alle straten binnen het plangebied (waaronder ook het projectgebied Nieuw Zuid) kan een duidelijke verbetering in luchtkwaliteit (NO2, PM10, en PM2,5) worden vastgesteld voor zowel de referentiesituatie 2020 als de plansituatie in 2020 in vergelijking met de huidige toestand (in 2010). Dit kan worden verklaard door een verbeterde technologie en een veranderende vlootsamenstelling in de toekomst.

Door de realisatie van het plan wordt een lichte stijging in polluentconcentratie vastgesteld t.o.v. de referentiesituatie 2020 (referentiesituatie A en B).

Voor de geplande situatie A geldt lokaal een stijging van de immissiebijdrage8 door het plan t.o.v. de referentiesituatie A :

• Voor het plangebied, de woonwijk Nieuw Zuid niet mee beschouwd, is de bijdrage door Nieuw Zuid bijna overal verwaarloosbaar of beperkt voor NO2. Voor de Jan Van Gentstraat en de Bolivarplaats is er respectievelijk een zeer belangrijke en belangrijke bijdrage en dit op 5 meter van de wegas.

• Voor 11 wegsegmenten binnen de woonwijk Nieuw Zuid geldt een belangrijke immissiebijdrage door verkeer voor NO2 op 5 meter van de wegas; op 10 meter van de wegas is de bijdrage voor 7 wegsegmenten belangrijk; op 30 meter van de wegas is de bijdrage voor geen enkel wegsegment belangrijk (zie kaart 23). Hierbij dient opgemerkt dat het ‘belangrijke’ karakter van de bijdragen toe te schrijven is aan het feit dat er in de referentiesituatie geen verkeer doorheen het projectgebied rijdt. Er wordt m.a.w. vergeleken met een situatie waarbij achtergrondconcentraties9 gelden en waarbij de immissiebijdrage van het verkeer gelijk is aan 0.

• De stijging van immissiebijdrage door het plan voor PM10 is overal verwaarloosbaar, behalve ter hoogte van de Jan Van Gentstraat en de woonwijk Nieuw Zuid waar beperkte bijdrages worden vastgesteld

• De stijging van immissiebijdrage door het plan voor PM2,5 is overal verwaarloosbaar behalve ter hoogte van de Jan Van Gentstraat, de Bolivarplaats en de woonwijk Nieuw Zuid waar beperkte bijdrages worden vastgesteld

• De stijging van immissiebijdrage door het plan voor benzeen is in het plangebied verwaarloosbaar voor alle straten.

Voor de geplande situatie B geldt lokaal een stijging van immissiebijdrage door het plan t.o.v. de referentiesituatie B:

88 Emissie = uitstoot van stoffen aan de bron; immissie is de concentratie van de geëmitteerde stoffen in het milieu op een beschouwde locatie; 9 Achtergrondconcentratie = heersende concentratie van een bepaalde parameter in de buitenlucht exclusief de immissiebijdrage van een bepaalde bron.

37/71 BE111002301.150


• Voor het plangebied, de woonwijk Nieuw Zuid niet mee beschouwd, is de bijdrage door Nieuw Zuid bijna overal verwaarloosbaar of beperkt voor NO2. Voor de Jan Van Gentstraat en de Bolivarplaats is er telkens belangrijke bijdrage en dit op 5 meter van de wegas.

• Voor 11 wegsegmenten binnen de woonwijk Nieuw Zuid geldt een belangrijke immissiebijdrage door verkeer voor NO2 op 5 meter van de wegas; op 10 meter van de wegas is de bijdrage voor 7 wegsegmenten belangrijk; op 30 meter van de wegas is de bijdrage voor geen enkel wegsegment belangrijk. Hierbij dient opgemerkt dat het ‘belangrijke’ karakter van de bijdragen toe te schrijven is aan het feit dat er in de referentiesituatie geen verkeer doorheen het projectgebied rijdt. Er wordt m.a.w. vergeleken met een situatie waarbij achtergrondconcentraties gelden en waarbij de immissiebijdrage van het verkeer gelijk is aan 0.

• De stijging van immissiebijdrage door het plan voor PM10 en PM2,5 is overal verwaarloosbaar, behalve ter hoogte van de Jan Van Gentstraat en de woonwijk Nieuw Zuid waar beperkte bijdrages worden vastgesteld op 5m van de wegas

De stijging van immissiebijdrage door het plan voor benzeen is in het plangebied verwaarloosbaar voor alle straten.

1.6.3.2 Luchtkwaliteit ten gevolge gebouwenverwarming

Uitgaand van een hoge energie-efficiëntie van de toekomstige gebouwen (E30 voor laag-energiewoningen), zou een reductie van energieverbruik en daaraan gekoppelde emissies van 43% gerealiseerd worden en aldus resulteren in ongeveer 5000 ton CO2/jaar, wat een aandeel van 0,14 % zou betekenen ten opzichte van de huidige totale uitstoot van de stad. Er van uitgaande dat stad Antwerpen tegen 2020 zijn ambitie van 20% minder CO2 behaalt betekent dit dat het project Nieuw Zuid een aandeel ten opzichte van de totale CO2-uitstoot van de stad Antwerpen van ongeveer 0,17 % zou hebben.

Indien door een centrale warmteopwekking de volledige warmtevraag van het projectgebied Nieuw Zuid kan afgedekt worden, kan de jaarlijkse CO2-emissie op ongeveer 3500 ton gebracht worden.

Ten opzichte van de huidige CO2-uitstoot van de stad is het aandeel van het project 0,10 %. Er van uitgaande dat stad Antwerpen tegen 2020 zijn ambitie van 20% minder CO2 behaalt, betekent dit dat het project Nieuw Zuid een aandeel ten opzichte van de totale CO2-uitstoot van de stad Antwerpen van ongeveer 0,12 % zou hebben.

De bijdrage van de CO2-uitstoot in het totaal van de stad is aldus verwaarloosbaar.

Er mag dus vanuit gegaan worden dat, mits de ambities voor het project van Nieuw Zuid worden nagestreefd, dit project de algemene doelstellingen vastgelegd in nationale en gemeentelijke klimaatplannen, niet zal in gevaar brengen.

Daar de bijdrage van Nieuw Zuid voor alle polluenten te verwaarlozen is, dienen er op dit vlak geen milderende maatregelen genomen te worden.

Volgende flankerende maatregelen kunnen de achtergrondconcentratie in het plangebied en er rond verbeteren, en worden daarom toch vermeld:

- Het doortrekken van de Singel zal de luchtkwaliteit in de rand van de Konijnenwei ten goede komen.

38/71 BE111002301.150


- Maatregelen aan de R1 (bv. overkapping, randmaatregelen ifv luchtkwaliteit…) kunnen eveneens bijdragen aan de verbetering van de luchtkwaliteit in het plangebied. Momenteel zijn studies lopende mbt het introduceren van maatregelen om de luchtkwaliteit langs wegen te verbeteren.

1.6.4 Milderende maatregelen Op basis van bovenstaande berekeningen worden voor wat betreft de luchtkwaliteit geen belangrijke bijdragen vastgesteld ten opzichte van de grenswaarden ten gevolge van het plan. Zowel in de referentiesituaties als voor de geplande situatie wordt de milieukwaliteitsnorm voor lucht wel nagenoeg overal voor meer dan 80% ingenomen, ook ter hoogte van het projectgebied. Daar de bijdrage van Nieuw Zuid voor alle polluenten quasi te verwaarlozen is, dienen er op dit vlak evenwel geen milderende maatregelen genomen te worden.

Maatregelen om de heel lokale beperkte bijdrages te beperken zoals het streven naar een gunstiger modal split10 en het lokaliseren van de in- en uitrit van de ondergrondse parkeerplaatsen zo dicht mogelijk bij de Kaaiweg of de binnenstraat zitten reeds ingebouwd in het Masterplan. Ook maatregelen die aangehaald worden vanuit de discipline mobiliteit zorgen voor een lagere immissiebijdrage op de aansluitende straten.

Volgende flankerende maatregelen kunnen evenwel ook de achtergrondconcentratie in het plangebied verbeteren, en worden daarom toch vermeld:

- Het doortrekken van de Singel zal de luchtkwaliteit in de rand van de Konijnenwei ten goede komen.

- Maatregelen aan de R1 (bv. overkapping, randmaatregelen ifv luchtkwaliteit…) kunnen eveneens bijdragen aan de verbetering van de luchtkwaliteit in het plangebied. Momenteel zijn studies lopende mbt het introduceren van maatregelen om de luchtkwaliteit langs wegen te verbeteren.

Op project niveau is het aangewezen om lokale maatregelen uit te werken voor Nieuw Zuid zodat de impact ten gevolge van mobiliteit tot een minimum wordt beperkt.



Daar het plan naar een lage modal split streeft en maatregelen voorziet om het autogebruik te ontmoedigen enerzijds en maatregelen voorziet om het energiegebruik terug te dringen en de CO2 uitstoot terug te dringen anderzijds, biedt het plan meer garanties op het vlak van luchtkwaliteit dan het nulalternatief.

10 Verhouding tussen verschillende vervoerswijzen

39/71 BE111002301.150


1.7 Licht Er zijn geen bepalingen mbt verlichting opgenomen in het Masterplan.

De stad Antwerpen heeft de ambitie om een totaal nieuw ‘nachtelijk stadsbeeld’ te creëren, niet alleen voor het historisch stadscentrum of andere specifieke delen van de stad, maar over het hele grondgebied. Hiertoe heeft de stad recent een Lichtplan opgesteld11. Bij de invulling van het plan is het wenselijk dat de richtlijnen van het lichtplan gevolgd worden.

11 http://www.antwerpen.be/eCache/ABE/82/04/395.Y29udGV4dD04MDMzODk2.html

40/71 BE111002301.150


1.8 Waterhuishouding 1.8.1 Referentiesituatie

Aangrenzend aan het plangebied stroomt de Schelde.

De zone waar de nieuwe stadswijk is gepland, is in de praktijk niet overstromingsgevoelig. Aan de Kennedytunnel wordt de ring als effectief overstromingsgevoelig ingekleurd.

De natuurlijke grondwaterstroming in de Antwerpse agglomeratie gebeurt in de richting van de Schelde en naar de lager gelegen rivierdalen en polders toe. Het natuurlijke grondwaterstromingspatroon heeft echter ingrijpende wijzigingen ondergaan door ophogingen in de haven enerzijds en door een permanente bemaling voor het droog houden van de lagergelegen ring anderzijds. De invloedszone van de bemaling bedraagt 150 meter aan weerszijden van de Ring.

In het kader van het Sigmaplan zal de bestaande waterkering op de kaaien verhoogd worden.

Verschillende klimaatscenario’s wijzen voor de toekomst op een verdroging en watertekorten door een daling van de gemiddelde zomerneerslag, maar tegelijkertijd op een toename van het aantal extreme zomeronweders waardoor de kansen op wateroverlast algemeen kunnen toenemen.

1.8.2 Effectbespreking De effecten op het waterbergend vermogen van het gebied zijn verwaarloosbaar.

Het Masterplan voorziet infiltratie van hemelwater, en dit met een veiligheidsniveau van 20 jaar. Er wordt maw een groter veiligheidsniveau beoogd dan opgelegd wordt door de geldende regelgeving. Binnen het RUP moet dit mogelijk blijven. In het projectgebied (zuidoostelijke gedeelte) en in de Konijnenwei is alvast voldoende ruimte om dergelijke wadi’s te voorzien. Op basis van de doelstellingen van het Masterplan resulteert het plan in een beperkt negatief effect voor wat de wijziging van afvoer- en infiltratiekarakteristieken betreft: de totale oppervlakte aan verhardingen neemt toe, maar er wordt ruimschoots aan de geldende regelgeving voldaan.

Aanvullend op het Masterplan wordt voorgesteld om minstens voor eengezinswoningen, openbare gebouwen, scholen en kantoorgebouwen in hergebruik van hemelwater te voorzien.

Gezien de aard van de ondergrond en het feit dat verschillende ondergrondse parkeergarages voorzien worden die onderling van elkaar gescheiden zijn, worden er geen problemen verwacht voor wat de grondwaterstromingen betreft. Het grondwater zal zijn weg zoeken langsheen de verschillende ondergrondse constructies heen (beperkt negatief effect).

Bij volledige invulling van het project dient het bestaande rioleringssysteem verlegd te worden. In het Masterplan wordt hiertoe een suggestie gedaan, waarbij ook een suggestie gedaan wordt voor een alternatieve locatie van het pompstation van Aquafin.

Het is raadzaam om hieromtrent tijdig overleg te plegen met de betrokken diensten, ic. Aquafin.

Aangezien de inrichting van het projectgebied autogebruik eerder wil ontmoedigen, de maximale snelheid op de wegenis binnen het projectgebied beperkt is tot 30 km/u (lage

41/71 BE111002301.150


kans op accidentele verontreiniging door ongevallen) en parkeren gebundeld in ondergrondse parkeergarages voorzien wordt, zijn de risico’s op verontreiniging van het afstromend (weg)water eerder beperkt.

In globo zal er niet meer water infiltreren binnen het projectgebied dan momenteel het geval is. Er wordt niet verwacht dat het plan zal interfereren met de permanente bemaling van de ring.

Momenteel is het plangebied geen risicogebied voor overstromingen. Gezien de waterkering ter hoogte van Nieuw Zuid verhoogd zal worden in het kader van het Sigmaplan worden er ook voor de toekomst geen problemen verwacht. Het Masterplan streeft een veiligheidsniveau van 20 jaar na. Hiermee wordt deels geanticipeerd op het feit dat er ondanks een tendens van verdroging in de toekomst meer extreme zomeronweders verwacht worden.

De meeste klimaatscenario’s tonen een daling van de gemiddelde zomerneerslag voor Vlaanderen wat in combinatie met een hogere verdamping de kansen op ernstig watertekort doet stijgen. Hierop kan deels geanticipeerd worden door in hergebruik van hemelwater te voorzien.


In het nulalternatief kan er in het projectgebied Nieuw Zuid, dat momenteel als woongebied bestemd is, ook een nieuwe stadswijk komen. Voorliggend plan wil evenwel de garanties bieden dat deze invulling op duurzame wijze gebeurt. Daar het plan op het vlak van waterhuishouding verder gaat dan het nemen van maatregelen die strikt noodzakelijk zijn volgens de geldende wetgeving, kunnen in het nulalternatief niet dezelfde garanties gegarandeerd worden.

De Konijnenwei is momenteel ingekleurd als recreatiegebied. Volgens het plan blijven recreatieve functies hier mogelijk. Naar waterhuishouding biedt het plan echter meer garanties op het vlak van buffering dan volgens de huidige bestemming het geval is.

42/71 BE111002301.150


1.9 Bodem 1.9.1 Referentiesituatie

Volgens recente boringen in het noordoostelijk gedeelte van het projectgebied bestaan de bovenste bodemlagen uit zeer heterogeen materiaal (grof zand, puin, baksteen, kolen(gruis)…). Daaronder komt over het algemeen zeer grof zand voor.

Op een diepte van ca. 20 meter bevinden zich kleiïge lagen.

Voor de gronden in eigendom van Ontwikkeling Nieuw Zuid NV in het projectgebied Nieuw Zuid werden de nodige saneringswerken voor het verwijderen van een aantal verontreinigingsspots reeds doorgevoerd en voltooid.

Binnen de Konijnenwei is reeds een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd in het kader van de aanleg van een tijdelijke speeltuin. In het rapport werden de nodige maatregelen gesteld om gezondheidsrisico’s te vermijden.

1.9.2 Effectbespreking In het plan wordt een gesloten grondbalans nagestreefd. Een gesloten grondbalans moet op dit vlak zorgen voor een verwaarloosbaar effect. De haalbaarheid van een gesloten grondbalans hangt evenwel samen met de kwaliteit van de uit te graven gronden. Momenteel kan hierover nog geen uitspraak gedaan worden.

In een deel van het projectgebied (het gedeelte dat in eigendom is van de projectontwikkelaar) was bodemverontreiniging aanwezig, maar is de bodem reeds gesaneerd. In het resterende gedeelte van het projectgebied zal in functie van het plan een oriënterend bodemonderzoek moeten opgesteld worden, waaruit zal blijken of verdergaand onderzoek en desgevallend sanering noodzakelijk is.

De toepassing van het bodemsaneringsdecreet en VLAREBO moet er voldoende voor zorgen dat er geen nieuwe bodemverontreiniging ontstaat via eventueel aan te voeren gronden en ook dat reeds bestaande verontreiniging niet verspreid wordt.

Langs de Kennedytunnel is een spoorwegtunnel aanwezig. De tunnel komt aldus niet onder de toekomstige nieuwe stadswijk te liggen en is minstens 70m verwijderd van de dichtstbijzijnde striga. Er worden aldus ruimtelijk geen problemen verwacht van de stadswijk ten aanzien van de tunnel.

Het aspect zettingen dient bekeken te worden op projectniveau.

1.9.3 Het nulalternatief Er is geen wezenlijk verschil tussen het nulalternatief waarbij de beoogde functie ook kunnen, en de geplande situatie.

43/71 BE111002301.150


1.10 Fauna en flora 1.10.1 Referentiesituatie

Grote delen van het plangebied staan op de biologische waarderingskaart gemarkeerd als biologisch waardevol. In het kader van de opmaak van de Visie Groene Singel werd een ecologische waardebepaling uitgevoerd.

Projectgebied Nieuw Zuid

Gebied met zones met waardevolle opgaande begroeiing Vergraven en opgehoogde terreinen, met her en der loofhoutaanplant en opgaande vegetatie. Het gebied sluit aan op de wegen spoorwegbermen, zodat soorten van daaruit kunnen migreren. De vegetaties wordt in beschikbare studies als waardevol aangeduid. Algemeen kan gesteld dat het hier evenwel om vrij algemeen voorkomende ecotopen gaat op een verstoorde bodem, met een hoge vervangbaarheid en lage zeldzaamheid.

Konijnenwei Ruime kale grasvlakte met grote variatie in soorten en structuur. Plaatselijk opgaande begroeiing, struikvegetatie en loofhout. Biologisch waardevol.

Snelwegbermen De grote oppervlaktes grasland worden niet gestoord door betreding, sluikstorten, meststoffen of pesticiden en krijgen al jaren een verschralend beheer van twee keer maaien met afvoer. Het resultaat hiervan zijn stabiele, soortenrijke vegetaties.

Spoorwegbermen De spoorwegbermen herbergen een gevarieerde vegetatie waarin kalkminnende soorten de toon zetten. Sterk aanwezig zijn konijn, bosmuis en veldmuis. Onlangs is zowel op Wolvenberg als op Hobokense Polder vos vastgesteld. Het is duidelijk dat de dieren langs deze weg migreren.

De vele bermen langsheen de verschillende infrastructuren (snelweg, spoorweg), deels gelegen binnen het plangebied maar buiten het projectgebied, hebben een belangrijke verbindingswaarde voor mobiele fauna tussen verschillende groengebieden in de buurt (zie figuur). Volgens de ecologische studie Groene Singel ligt het plangebied Nieuw Zuid op een belangrijke locatie om een verbetering van de relatie van het buitengebied tot de binnenstad te realiseren, mb. de schakel Hobokense Polder - Groene Singel – Stadspark.

Figuur 16: Situering groene gehelen en natuurkernen

Plangebied Nieuw Zuid

Nachtegalen-park

RivierenhofStads-park

44/71 BE111002301.150


1.10.2 Effectbespreking Het Masterplan beoogt voor het projectgebied Nieuw Zuid de bestaande natuurwaarden zo veel mogelijk te integreren: zo veel mogelijk te behouden waar deze goed ontwikkeld zijn en te versterken waar exoten dominant zijn. Door de opwaardering van verschillende zones waar exoten momenteel domineren, zij het wel in een stedelijke omgeving, kan het effect op langere termijn eerder beperkt positief worden.

Het ruimtebeslag van het plan in de Konijnenwei wordt verwaarloosbaar beoordeeld.

Om zijn functie als corridor en stapsteen te kunnen (blijven) vervullen, worden in het MER de volgende maatregelen voorgesteld mbt de ontwikkeling van het plangebied Nieuw Zuid:

- Projectgebied Nieuw Zuid:

Het Masterplan voorziet reeds in het behoud van een gedeelte van het bestaande opgaand groen. Een structuurrijke rand van de bestaande en te behouden beboste percelen in de rand van het projectgebied (buiten de eigenlijke nieuwe stadswijk) en aansluitend bij de wegen spoorwegbermen werkt migratiebevorderend voor de beoogde soorten.

- Konijnenwei

Relatie tussen de Konijnenwei en de spoorlijn behouden door groen karakter van de Singel enerzijds en het organiseren van een bebouwd programma in de strip volgens het concept van ‘keien in de groene stroom’ anderzijds

- Overige

Bij voorkeur wordt minstens langs een zijde, bij voorkeur langs beide zijden van het justitiepaleis groen doorgetrokken tot aan de Bolivar plaats in functie van het realiseren van een verbinding met het stadspark.

Aanvullend kunnen volgende wenselijkheden en suggesties geformuleerd worden voor de latere herinrichting van de spaghettiknoop en de Singel:

• Kiezen voor een compacte knoop.

• Corridor langs de spoorlijn behouden

• Bij het eventueel creëren van een extra verbinding van het projectgebied Nieuw Zuid met de Konijnenwei door een overbrugging van de verbindingsweg naar de Leien, ruimte voorzien voor groene stroken in functie van migratiemogelijkheden voor mobiele soorten.

• Bij nieuwe overbruggingen/onderdoorgangen in de spaghettiknoop is het belangrijk dat aan groene doorgangen gedacht wordt, in hoofdzaak langs de spoorlijn

• Zo delen van de spaghettiknoop behouden blijven in functie van trage verbindingen, kan bij de herinrichting van die verbindingen ook aandacht gaan naar een ecologische verbindingsfunctie voor de meer mobielere soorten.

1.10.3 Nulalternatief Ook in het nulalternatief kan zich binnen het projectgebied een nieuwe stadswijk ontwikkelen. De Konijnenwei heeft volgens het gewestplan dan weer een recreatieve functie. Ten dele kunnen de in het plan beoogde functies dus ook ingevuld worden in het

45/71 BE111002301.150


nulalternatief. Het plan wil er evenwel over waken dat de ontwikkelingen van de deelgebieden niet los van elkaar gebeuren en dat het plangebied een samenhangend geheel wordt. Door het plangebied in zijn geheel te beschouwen kan de nodige aandacht besteed worden aan de ecologische functie die het gebied vervult. Dit aspect dreigt verloren te gaan indien elk van de deelgebieden apart beschouwd wordt.

46/71 BE111002301.150


1.11 Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie 1.11.1 Referentiesituatie 1.11.1.1 Archeologisch erfgoed

In het plangebied waren in het verleden verschillende functies en structuren aanwezig. Archeologisch gezien heeft het projectgebied Nieuw Zuid dus vooral een militaire functie gekend. De rest van het plangebied Nieuw Zuid is eveneens gesitueerd in archeologisch aandachtsgebied.

Momenteel wordt onderzocht wat de bewaringstoestand is van de ondergrondse structuren. In een preadvies van de stad wordt het volgende gesteld : “Gezien de ligging in archeologisch onderzoeksgebied is de kans reëel dat door de bodemingrepen archeologische sporen worden geraakt. Een gedeelte van Nieuw zuid lag bovendien in het schutsveld van de Franse belegering van de citadel in 1832 die na de Belgische omwenteling bezet werd door Hollandse troepen. Sporen van belegering uit deze periode kunnen in de bodem bewaard zijn. Anderzijds is de densiteit aan archeologische sporen eerder beperkt en werd het projectgebied geroerd (ophoging en vergraving) door grootschalige infrastructuurwerken in het kader van de goederenspoorlijn.”

1.11.1.2 Bouwkundig erfgoed

Binnen het projectgebied Nieuw Zuid is enkel het gebouw aan Ledeganckkaai 7, het voormalig goederenstation van het station Zuid (vandaag in eigendom en gebruik door Bank J. Van Breda & C) beschermd.

In de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed van het Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed (VIOE) worden, naast het beschermde voormalige goederenstation, geen andere relicten of (bouwkundige) gehelen vermeld voor het projectgebied. Op de kaaien worden wel een aantal niet-beschermde relicten en (bouwkundige) gehelen besproken en als waardevol gecatalogeerd (kaaimuur, atoombunkers…).

1.11.1.3 Landschapsbeschrijving

Het projectgebied Nieuw Zuid is grotendeels met hekkens omheind en niet door een concreet programma ingenomen, wat het geheel een ongedefinieerd karakter geeft. Vanaf de kaaien is het grootste deel van het terrein niet toegankelijk. Achter de hekkens bevinden zich grasvelden, met steenslag verharde zones en zones met opslag.

Aan de oostzijde langs de kaaien is het oude goederenstation gerenoveerd en herbergt het momenteel de Bank van Breda. Landschappelijk maakt het gebouw met erfgoedwaarde aansluiting bij de stedelijke kernstad van Antwerpen.

De meer westelijk gelegen diensten langs de kaaien (politie, AWV) zijn eerder geïsoleerd gelegen en sluiten door het eerder ongedefinieerde, tussenliggende terrein niet echt aan bij het stedelijk weefsel.

De Konijnenwei is een grote onbebouwde zone met spontane vegetatie en opslag, die een bufferruimte vormt tussen de stad enerzijds en de R1 en de spoorlijn anderzijds.

Het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei worden fysisch en ruimtelijk van elkaar afgescheiden door een deel van de spaghettiknoop.

47/71 BE111002301.150


1.11.2 Effectbespreking Het is op heden nog niet helemaal duidelijk wat in het plangebied Nieuw Zuid de bewaringstoestand is van de ondergrondse structuren. Om dit te achterhalen zijn reeds proefboringen gepland. Deze proefboringen zullen de aard van de verdere noodzakelijk onderzoeksdaden aangeven. De resultaten van de proefboringen moeten in rekening gebracht worden in de milieueffectbeoordeling van de respectievelijke projectfasen. Dit moet er voor zorgen dat negatieve effecten door de aantasting van archeologisch erfgoed op gepaste wijze gemilderd worden.

Door deze maatregel al in te bouwen resulteert het Masterplan niet in een significant negatief effect ten opzichte van de relicten, erfgoedwaarden of landschappelijke kenmerken met landschappelijke waarde.

De realisatie van het Masterplan zal een grote visuele impact hebben binnen het plangebied en op de directe omgeving.

Het projectgebied zal een eigen identiteit krijgen en duidelijker aansluiten bij het stedelijke weefsel. Door de afwisseling van een goed leesbare structuur van de wijk gekoppeld aan een flexibele invulling, en voldoende aandacht voor groen moet de nieuwe stadswijk een attractieve omgeving worden. De visuele impact binnen de wijk zal ook afhankelijk zijn van de concrete architectuur en configuratie van de toekomstige gebouwen. Hiervoor kan evenwel verwezen worden naar de bouwcode van de stad.

De hoogbouwvolumes geven een extra dimensie aan de wijk. Ze kunnen een baken en oriëntatiepunt vormen voor wie zich in en om de stad bevindt.

Nieuw Zuid werd reeds als een van de nieuwe hoogbouwgebieden beschouwd in het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen (sRSA). Hoogbouw in Nieuw Zuid biedt immers de mogelijkheid om de skyline van Antwerpen aan de zuidzijde te vervolledigen.

Voor de locatie van de warmteproductie-eenheid voor het warmtenet wordt gedacht aan een plaats in het wadi park, aansluitend bij de eerste striga’s. Bij het concrete ontwerp moet rekening gehouden worden met de ruimtelijke inpassing van de constructie en met de beeldwaarde van het dichtbij gelegen justitiepaleis.

Hetzelfde als voor het projectgebied Nieuw Zuid geldt voor het gebied van de Konijnenwei, waarbij het Masterplan de geisoleerde ligging tussen harde barrières probeert op te heffen door het gebied te laten aansluiten bij de omliggende functies.

Algemeen kan gesteld dat de landschapsvisuele impact van het plan eerder positief zal zijn.

Vanuit landschappelijk oogpunt kunnen de volgende aandachtspunten geformuleerd worden om tot een goede landschappelijke inpassing van het geheel te komen:

• Het is niet de bevoegdheid van dit plan-MER om een uitspraak te doen over de herinrichting van de spaghettiknoop. Wel wordt hier als aanbeveling gesteld om de knoop compacter te voorzien;

• Er dient op toegezien te worden dat de stadswijk Nieuw Zuid en de Konijnenwei landschappelijk met elkaar verbonden kunnen worden. Bij voorkeur worden over de verbindingsweg naar de leien heen effectieve landschapsecologische trage verbindingen gecreëerd.

48/71 BE111002301.150


1.11.3 Nulalternatief Ook in het nulalternatief kan zich binnen het projectgebied een nieuwe stadswijk ontwikkelen. De Konijnenwei heeft volgens het gewestplan dan weer een recreatieve functie. Ten dele kunnen de in het plan beoogde functies dus ook ingevuld worden in het nulalternatief. Het plan wil er evenwel over waken dat de ontwikkelingen van de deelgebieden niet los van elkaar gebeuren en dat het plangebied een samenhangend geheel wordt. Het plan biedt aldus op landschappelijk vlak meer garanties dan het nulalternatief.

49/71 BE111002301.150


1.12 Mens-ruimte 1.12.1 Referentiesituatie 1.12.1.1 Functionele invulling van het plangebied

Het projectgebied is op het gewestplan ingekleurd als woongebied. Volgende functies zijn momenteel terug te vinden in het projectgebied:

- Diensten AWV

- Verkeerspolitie (met helihaven die enkel gebruikt wordt in gevallen van urgentie)

- Pompstation Aquafin (verpomping afvalwater naar zuiveringsstation aan het Kielsbroek)

- Niet bebouwd terrein bij gelegenheid gebruikt als evenementenplein (Laundry day, Zomerbar)

- Bank van Breda (oude goederenstation)

- Woonfunctie, met oa. sociaal woonblok, aan de Van der Sweepstraat

- Tijdelijke school ter hoogte van de parking van het justitiepaleis

Aan het Bolivarplein bevindt zich het justitiepaleis.

De Konijnenwei is een groot braakliggend terrein. In de rand in de buurt van het justitiepaleis waar de R1 momenteel aantakt op de Singel is recent een speeltuin aangelegd. Iets verder van de Singel bevindt zich een voetbalpleintje. Het gebied van de Konijnenwei wordt frequent gebruikt door wandelaars met honden.

1.12.1.2 Functionele context

Tussen de Ledeganckkaai en de Schelde ter hoogte van het projectgebied Nieuw Zuid bevond zich tot voor kort de Mexico Natie. Sinds begin 2013 zijn de activiteiten hier stopgezet.

Aansluitend bij het plangebied bevinden zich 2 stadswijken, m.b. Antwerpen Zuid en Brederode. Het Zuid vormt vandaag een attractieve buurt waar de woonfunctie wordt aangevuld met een rijk aanbod aan cultuur, horeca, speciaalzaken en kantoren. De wijk Brederode is functioneel ook divers van aard, maar bevat aanzienlijk minder van deze grote culturele instellingen. De detailhandel in de wijk Brederode bestaat voornamelijk uit eerder kleinschalige winkelvoorzieningen. Onderzoek heeft uitgewezen dat er in de wijk Brederode een tekort is aan formeel groen, speelterreinen, buurtsportterreinen, basisscholen en groepskinderopvang, sporthallen, bibliotheken, deeltijds kunstonderwijs, beeldende kunst lagere graad, jeugddiensteen/-centra en dienstencentra.

Ten westen van de spaghettiknoop bevindt zich het waterzuiveringsstation (RWZI) van Aquafin.

Op 1500 m ten westen van het projectgebied Nieuw Zuid, eveneens op de rechter-Scheldeoever, bevindt zich Alca Petroleum, een hoogdrempelig Seveso-bedrijf.

50/71 BE111002301.150


1.12.2 Effectbespreking 1.12.2.1 Effect op de functionele indeling binnen het plangebied

Voor de zone met kantoren van AWV en de politie dient nog een oplossing gezocht alvorens deze kunnen ingenomen worden. Bij behoud van de helihaven (urgenties) is er geen conflict met de aanvliegroute. Deze kan immers aangepast worden.

Bij invulling van de laatste twee striga’s worden de zones met het pompstation van Aquafin en de kantoren van AWV aangesproken. Hiervoor dienen de nodige onderhandelingen opgezet te worden met Aquafin.

De activiteit van de zomerbar kan in het plangebied geherlocaliseerd worden. De meest grootschalige festiviteiten, zoals Laundry Day en Summerfest, zijn moeilijker te combineren met een nieuwe, weliswaar gemengde, woonontwikkeling. Hiervoor moet naar een nieuwe locatie gezocht. Hierbij dient als randbemerking gesteld dat de eigenaars van de gronden de gronden al verschillende jaren tijdelijk ter beschikking stellen voor die grootschalige evenementen, waarbij het van bij aanvang duidelijk was dat dit maar kon zolang de gronden geen definitieve invulling hadden.

Recuperatie van in onbruik rakende delen van de spaghettiknoop biedt mogelijkheden voor recreatieve functies en veilige verbindingen.

1.12.2.2 Bespreking leefklimaat en –kwaliteit in de nieuwe stadswijk

De wijk wordt zo ontworpen dat elk appartement een aantal gemeenschappelijke kwaliteiten bezit: goede lichtinval, minstens uitzicht op één panorama, minstens één privaat of privaat collectieve open ruimte die groot genoeg is om bepaalde activiteiten te organiseren.

Voor elk hoogbouwvolume moeten windeffecten worden onderzocht.

De nieuwe stadswijk wordt geconstrueerd op maat van fietsers en voetgangers. De herinrichting van de kaaien wordt afgestemd op de bewoners van de nieuwe wijk.

Het Masterplan voldoet aan de noden voor bewoners mbt toegang en uitzicht op groen In en in de directe omgeving van de nieuwe stadswijk is voldoende ruimte beschikbaar voor speel- en sportterreinen. Bij de invulling van het project moet er op toe gezien worden dat hier effectief voldoende ruimte voor voorzien wordt.

De functionele mix geeft een plaats aan de lokale economie, buurthandel en kantoren samen met wonen en recreatieve ruimten die nu ontbreken in de wijken Zuid en Brederode. De aandacht voor diversiteit wordt positief beoordeeld voor de leefkwaliteit in de wijk.

De hoge dichtheid van de bebouwing in het plangebied, zorgt ervoor dat o.a. het openbaar vervoer op efficiënte wijze georganiseerd kan worden.

Het gefaseerd ontwikkelen is een belangrijk uitgangspunt om een levendige wijk te ontwikkelen, waarbij de volgende fase pas ingezet wordt als de vorige een kwaliteitsvol niveau heeft bereikt.

51/71 BE111002301.150


In het Masterplan worden verschillende maatregelen besproken die mee de duurzaamheid van de wijk ten goede komen. Deze aspecten gaan verder dan de wettelijke verplichtingen. Enkele hiervan zijn:

- afvalsorteerstraten op maximum afstand van 100m

- Het intensief ruimtegebruik laat een efficient openbaar vervoerssysteem toe.

- De compacte bebouwingsvorm.

- Voorzien van een wijkverwarmingsnet

- Lage-energiewoningen en passiefbouw

1.12.2.3 Effect op bestaande woonwijken

In het Masterplan wordt tegemoet gekomen aan de functionele tekorten die gedetecteerd werden voor de wijk Brederode. Volgens de visie van het Masterplan, waarbij een verlegging van de Singel vooropgesteld wordt, is voldoende ruimte beschikbaar om grotendeels tegemoet te komen aan het tekort aan speeloppervlakte en buurtsportterreinen voor de wijk Brederode. Blijft het huidige tracé van de Singel behouden, dan kunnen de tekorten vermoedelijk maar gedeeltelijk ingevuld worden

Het effectief verplaatsen van de Singel naar de zuidzijde van het plangebied is een belangrijke voorwaarde om de positieve effecten van het plan maximaal te laten renderen in de wijk Brederode.

Het is belangrijk dat er een conflictvrije trage verbinding gerealiseerd worden tussen het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei.

Algemeen kan gesteld worden dat de ontwikkeling van het projectgebied Nieuw Zuid volgens het Masterplan een beperkt negatief effect heeft op het microklimaat van de stad.

1.12.2.4 Ruimtelijke samenhang

Het aspect ruimtelijke samenhang is op verschillende plaatsen in dit MER in beeld gebracht. Binnen de verschillende beschouwde disciplines werden deelfacetten van de ruimtelijke samenhang besproken.

1.12.2.5 Concrete invulling van het principe voorgroenen (preverdissement)

De haalbaarheid van het aspect preverdissement zal bekeken worden op projectniveau.

De concrete invulling van het principe van het voorgroenen kan gebeuren op het niveau van de striga.

De manier waarop het voorgroenen binnen elke striga concreet moet gebeuren hangt af van de concrete invulling en configuratie van de striga, en dient vóór de inname van de desbetreffende bouwveldenof striga’s in het kader van het inrichtingsplan in samenspraak met de groendienst van de stad bekeken te worden. Het voorgroenen kan dan aanvangen van zodra het inrichtingsplan is goedgekeurd.

1.12.2.6 Beperkingen bouwhoogte ifv de luchtvaart

Het Directoraat-generaal Luchtvaart (DGLV) laat weten dat het plangebied zich onder de hindernisbeperkende vlakken van de luchthaven van Deurne bevindt.

Het is niet mogelijk om voor heel het plangebied een maximale bouwhoogte aan te geven. Afhankelijk van de precieze plaats waar een bouwwerk of kraan gepositioneerd

52/71 BE111002301.150


worden, kunnen deze vanaf een hoogte van ongeveer 50 m boven het maaiveld reeds een hindernis vormen.

Het advies stelt dat het daarom verplicht is om voor elke constructie een luchtvaartadvies te vragen. Dit is ook van toepassing voor constructies als bv kranen die gedurende de bouwfase zullen gebruikt worden.

De luchthaven van Deurne meldt dat toestellen die een instrument nadering uitvoeren naar de landingsbaan (baan 11) van de luchthaven Antwerpen, zich aan de locatie Nieuw Zuid (zone die zich uitstrekt van 6 tot 4,5 Km voor de luchthaven) op een hoogte tussen de 285 en de 396 meter bevinden.

1.12.2.7 Effecten op de geplande ontwikkelingen

Het geplande evacuatiecomplex dat Tuc Rail voorziet in functie van de spoortunnel treedt niet in conflict met het Masterplan.

De nieuwe helling van de Singel naar de ingang van de open kuip van het spoor past niet binnen de toekomstige ontwikkelingen zoals aangegeven door het Masterplan Nieuw Zuid. Hierbij dient evenwel de bedenking gemaakt dat het Masterplan vertrekt van een verlegde Singel, waarbij Infrabel/TucRail een helling wil aanleggen tussen de Singel en het spoor. Doordat de beoogde functies in de Konijnenwei slechts invulling zullen krijgen bij een herintekening van de Singel, en er dan hoe dan ook een nieuwe oplossing moet komen voor de bereikbaarheid van het spoor vanaf de Singel, kan gesteld dat het Masterplan niet met dit ontwikkelingsscenario in conflict treedt.

Het Masterplan is afgestemd op de mogelijke realisatie van een nieuwe Scheldebrug. Zodoende legt het plan geen hypotheek op deze mogelijke ontwikkeling.

Het Masterplan conflicteert niet met de in de omgeving geplande ontwikkelingen. Met een aantal van de ontwikkelingen kan een onderlinge meerwaarde bekomen worden: opwaardering station Antwerpen Zuid, nieuwe Scheldebrug.

1.12.2.8 Ruimtelijke veiligheidsrapportage

De noodzaak tot opstelling van een RVR is afhankelijk van het feit of de risico’s voldoende gekend zijn bij de Dienst VR.

1.12.3 Nulalternatief Ook in het nulalternatief kan zich binnen het projectgebied een nieuwe stadswijk ontwikkelen. De Konijnenwei heeft volgens het gewestplan dan weer een recreatieve functie. Het projectgebied heeft ook een woonbestemming volgens het gewestplan, dus ook hier zou een woonontwikkeling mogelijk zijn. Het Masterplan biedt echter een samenhangende visie voor het volledige gebied en biedt mede daardoor een aantal belangrijke kwaliteitsgaranties. Het plan scoort daarom beter dan het nulalternatief.

53/71 BE111002301.150


1.13 Mens-gezondheid 1.13.1 Referentiesituatie 1.13.1.1 Wonen en kwetsbare groepen.

Hoewel het plangebied is aangeduid als woongebied, is er in de huidige situatie geen bewoning binnen het plangebied.

In de onmiddellijke nabijheid van het plangebied, ten noordoosten en ten oosten van de Singel (R10) situeren zich de druk bevolkte wijken ‘het Zuid’ en ‘Brederode’.

Binnen het plangebied bevindt zich momenteel een tijdelijke school (containers) ter hoogte van de parking van het justitiepaleis. Deze tijdelijke school zal hier in de toekomst verdwijnen. Het ligt in de bedoeling om in de toekomst in het projectgebied 2 basisscholen te voorzien. Er is ook sprake van 2 kinderdagverblijven.

De dichtstbij gelegen (binnen een straal van 500 m van het plangebied) scholen buiten het plangebied zijn de vrije Basisschool – Afrit zuid (Gijzelaarsstraat 27) in de wijk ‘het Zuid’ en de gemeentelijke basisschool in de Brederodestraat (nr. 119) in de wijk ‘Brederode’. Eén kinderdagverblijf is grenzend aan het plangebied gesitueerd (Van der Sweepstraat). Op iets grotere afstand komen nog verschillende andere kinderdagverblijven voor. Binnen een straal van 500 meter komen geen ziekenhuizen of rust- en verzorgingstehuizen voor.

1.13.1.2 Gezondheidseffecten via lucht

Tegen de tijd dat Nieuw Zuid gerealiseerd zal zijn (referentiesituatie 2020) zal de luchtkwaliteit voor alle relevante parameters (NO2, PM10, PM2,5 en benzeen) verbeterd zijn in vergelijking met de huidige situatie. Dit heeft uiteraard een gunstig effect op gezondheidseffecten ten gevolge van blootstelling aan deze componenten.

De realisatie van Nieuw Zuid, met en zonder aanpassing van de spaghettiknoop, heeft via blootstelling aan NO2 en benzeen een verwaarloosbare tot lokaal beperkte en via blootstelling aan PM10 en PM2,5 een verwaarloosbare impact op de gezondheid van de omwonenden in vergelijking met de referentiesituatie 2020. De impact op kwetsbare groepen is voor benzeen verwaarloosbaar tot lokaal beperkt en voor alle andere parameters verwaarloosbaar.

De situatie waarbij de spaghettiknoop wordt aangepast scoort beter dan de situatie waarbij de spaghettiknoop niet wordt aangepast.

1.13.1.3 Gezondheidseffecten via geluid

Het geluidsklimaat in en rond het plangebied is in de huidige situatie niet optimaal en kan aanleiding geven tot hinder. Dit geldt overigens voor een groot deel van de binnenstad.

Op basis van Nederlands onderzoek naar dosis-effectrelaties voor verkeerslawaai (methode van Miedema) varieert het aantal potentieel slaapgestoorden in en in de nabije omgeving van het plangebied voor het huidige akoestische klimaat tussen ca. 7 en 13%, het aantal potentieel gehinderden tussen ca. 21% en 54% en het aantal potentieel ernstig gehinderden tussen 5,2 en 26%. Binnen het projectgebied zelf liggen deze percentages respectievelijk tussen 7 en 10%, 21 en 41% en 5,2 en16%. Momenteel is er evenwel geen bewoning in het plan- of projectgebied waardoor er uiteraard ook geen hinder is ten

54/71 BE111002301.150


gevolge van geluid. In de woonstraten rond het plangebied kan wel sprake zijn van geluidshinder volgens de hiervoor beschreven opdeling.

In de referentiesituatie 2020 heeft al dan niet aanpassen van de spaghettiknoop een te verwaarlozen impact op het geluidsklimaat in het studiegebied. Het verschil tussen referentiesituatie 2020 A en B is zeer beperkt. Ook in vergelijking met het huidige verkeersgeluid zijn er slechts geringe verschillen.

1.13.1.4 Bodemverontreiniging

Voor de gronden in eigendom van Ontwikkeling Nieuw Zuid NV in het projectgebied Nieuw Zuid werden de nodige saneringswerken voor het verwijderen van een aantal verontreinigingsspots reeds doorgevoerd en voltooid.

Binnen de Konijnenwei is reeds een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd in het kader van de aanleg van een tijdelijke speeltuin. In het rapport werden de nodige maatregelen gesteld om gezondheidsrisico’s te vermijden.

Het bodemsaneringsdecreet en VLAREBO12 bieden een juridisch kader om ervoor te zorgen dat de risico’s van bodemverontreiniging op de volksgezondheid beperkt of vermeden worden.

1.13.1.5 Stralingen

In de rand van het plangebied loopt een ondergrondse hoogspanningslijn van Elia.

Momenteel bevinden er zich binnen het plangebied geen verblijfsfuncties voor kinderen in de buurt van de hoogspanningsleiding.

1.13.2 Effectbespreking 1.13.2.1 Gezondheidseffecten ifv de luchtkwaliteit in de geplande situatie

Tegen de tijd dat Nieuw Zuid gerealiseerd zal zijn zal de luchtkwaliteit voor alle relevante parameters (NO2, PM10, PM2,5 en benzeen) verbeterd zijn in vergelijking met de huidige situatie. Dit heeft uiteraard een gunstig effect op gezondheidseffecten ten gevolge van blootstelling aan deze componenten.

De realisatie van Nieuw Zuid, met en zonder aanpassing van de spaghettiknoop, heeft via blootstelling aan NO2 en benzeen een verwaarloosbare tot lokaal beperkte en via blootstelling aan PM10 en PM2,5 een verwaarloosbare impact op de gezondheid van de omwonenden in vergelijking met de referentiesituatie 2020. De impact op kwetsbare groepen is voor benzeen verwaarloosbaar tot lokaal beperkt en voor alle andere parameters verwaarloosbaar .

De situatie waarbij de spaghettiknoop wordt aangepast scoort beter dan de situatie waarbij de spaghettiknoop niet wordt aangepast.

1.13.2.2 Effecten op gezondheid ifv geluidsklimaat

De realisatie van Nieuw Zuid heeft, in vergelijking met de referentiesituatie 2020, zowel voor geplande situatie A als voor geplande situatie B een verwaarloosbare impact op het geluidsklimaat in en rond het plangebied.

12 VLAams REglement betreffende de BOdemsanering

55/71 BE111002301.150


Met betrekking tot gezondheidseffecten betekent dit dat globaal het potentieel aantal gehinderden in en rond het plangebied niet zal toenemen in vergelijking met het aantal gehinderden in referentiesituatie 2020 en ook niet veel zal verschillen van de huidige situatie.

Dit neemt evenwel niet weg dat het geluidsklimaat in de referentiesituatie 2020 niet optimaal is een aanleiding geeft tot volgende percentages potentieel gehinderden:

Tabel 1: Aantal potentieel gehinderden in het plangebied in de geplande situatie

Geplande situatie plangebied

% slaapgestoorden <7 -13

% gehinderden <21 – 54

% ernstig gehinderden 5,8 - 24,7

Dit geldt overigens voor een groot deel van de binnenstad.

Voor de blootstelling binnen de nieuwe stadswijk zelf wordt verwezen naar de bespreking in onderstaande paragraaf.

1.13.2.3 Blootstelling bewoners en kwetsbare functies nieuwe stadswijk Nieuw Zuid (projectgebied)

Lucht Met uitzondering, van een zeer lokale zone aan de kaaizijde in de straat van striga 7 (waar geen bewoning voorzien wordt) zal in de volledige nieuwe woonwijk voor NO2 voldaan worden aan de wettelijke en wetenschappelijke norm van 40 µg/m³. Met uitzondering van striga 7 is de impact van het wegverkeer op de luchtkwaliteit op 10 meter van de wegas verwaarloosbaar tot beperkt. Voor PM10 en PM2,5 wordt overal aan de wettelijke norm voldaan, maar niet aan de wetenschappelijke norm.

Volgens Kaart 22 vallen de kwetsbare locaties binnen de zones die het minst of niet meer beïnvloed worden door het wegverkeer binnen de wijk. Hierbij dient wel opgemerkt te worden dat de contouren op Kaart 22 geen rekening houden met de configuratie van de gebouwen en dat er op basis van deze kaart geen gedetailleerde conclusies getrokken kunnen worden.

De locatie van de meest westelijk gelegen crèche situeert zich op minder dan 200 meter van de R1 en voldoet bijgevolg niet de afstandsregels zoals vooropgesteld door het Vlaams Agentschap Zorg en gezondheid. De meest westelijke school bevindt zich op ca. 250 meter van de spaghettiknoop, maar het aantal voertuigen ligt hier wel beduidend lager dan op de R1. De andere crèche en basisschool bevinden zich op meer dan 300 meter van de R1 en spaghettiknoop.

Ook sportvelden en speeltuintjes worden bij voorkeur op minder belaste plaatsen ingeplant. Er wordt een sporthal voorzien in de meest westelijke hoek van de woon-ontwikkeling (zie Figuur 17) en een sportveld aan de oostelijke rand. Beiden bevinden zich aan de rand van het projectgebied waar de invloed van wegverkeer en dus ook de NO2-, PM10- en PM2,5-concentraties iets hoger zijn dan centraal in het gebied. Voor NO2 wordt op deze locaties evenwel aan de wettelijke en wetenschappelijke norm voldaan.

56/71 BE111002301.150


Voor PM10 en PM2,5 wordt enkel aan de wettelijke norm voldaan. De speeltuintjes bevinden zich meer centraal in het projectgebied in zones waar de invloed van het wegverkeer op de luchtkwaliteit minder groot is.

Figuur 17: Situering sportvelden en speeltuintjes

Geluid Voor geluid is het mogelijk om bij de modellering van het geluidsklimaat in de nieuwe woonwijk rekening te houden met de gebouwenconfiguratie. In de discipline geluid werd dan ook een dergelijke modellering uitgevoerd.

In de geplande situatie A zullen er van de 6.205 verwachte bewoners 599 potentieel gehinderden zijn. Dit komt overeen met 9,6%, wat beduidend lager is dan de hinderpercentages van 21 tot 54% die berekend worden wanneer geen rekening gehouden wordt met de gebouwenconfiguratie (zie hoger). In geplande situatie B ligt het aantal potentieel gehinderden lager, mb. 459 personen of ca. 7,4% van het totaal aantal inwoners. Aanpassing van de spaghettiknoop heeft dus een gunstige impact op het geluidsklimaat in de woonwijk.

Het aantal potentieel slaapgestoorden in geplande situatie A bedraagt 110 of ca. 1,8 % en in geplande situatie B 72 of ca. 1,2 %. De gebouwenconfiguratie heeft dus duidelijk een gunstig effect op het geluidsklimaat in de wijk. De WGO schuift voor nachtlawaai de Lnight-waarde13 van 40dB(A) naar voor als richtlijn (voor Lnight-contouren zie Figuur 15). In geplande situatie A wordt 81 % van de bewoners aan hogere geluidsniveaus blootgesteld, in geplande situatie B ca. 76 %. In de binnenstad van Antwerpen liggen de percentages nog hoger. 13 Het over de nachtperiode uitgemiddelde geluidniveau, dat wordt gehanteerd als een indicator voor slaapverstoring

57/71 BE111002301.150


Om te voldoen aan de doelstelling uit het Pact 2020 om het aantal ernstig gehinderden tegen 2020 met 15% te reduceren zou de nieuwe woonwijk binnen de Lden-contour14 van 62,21 dB(A) moeten liggen. Dit is zowel in geplande situatie A als in geplande situatie B voor het overgrote deel het geval. Enkel aan de oostelijke, noordelijke en westelijke rand zijn er delen van gebouwen die buiten de 62,21 dB(A) contour vallen. In geplande situatie A is de zone die buiten de contour valt iets groter dan in geplande

situatie B.

Figuur 18: Situering Lden-contour van 62,21 dB(A) – links geplande situatie A, rechts geplande situatie B

Conclusie De luchtkwaliteit voldoet ter hoogte van de bewoning en kwetsbare functies aan de wettelijke normen voor NO2, PM10 en PM2,5. Voor NO2 wordt ook voldaan aan de wetenschappelijke norm, voor PM10 en PM2,5 niet.

De configuratie van de gebouwen heeft een gunstig effect op het geluidsklimaat in de woonwijk. Het percentage potentieel gehinderden ligt hier lager dan in de rest van het plangebied.

Rekening houdend met de beschikbare informatie omtrent luchtkwaliteit en geluidsklimaat in de nieuwe woonwijk, kan besloten worden dat voor de 2 basisscholen en de meest oostelijk gelegen crèche geschikte locaties voorzien werden. Voor de meest westelijk gelegen crèche is het aangewezen om een andere locatie te zoeken, op minstens 300 meter van de R1 en binnen een zone waarin de geluidsbelasting zeker lager is dan 55 dB(A). Ook voor de sporthal in de meest westelijke hoek van het projectgebied kan best een op vlak van luchtkwaliteit minder belaste locatie voorzien worden, bij voorkeur ook op een afstand van minstens 300 meter van de R1 en op voldoende afstand van andere drukke wegen.

1.13.2.4 Bodemverontreiniging

Het bodemsaneringsdecreet en VLAREBO15 bieden een juridisch kader om ervoor te zorgen dat de risico’s van bodemverontreiniging op de volksgezondheid beperkt of vermeden worden.

14 De Lden (Engels: Level day-evening-night) is een maat om de geluidsbelasting door omgevingslawaai uit te drukken. 15 VLAams REglement betreffende de BOdemsanering

58/71 BE111002301.150


1.13.2.5 Stralingen

Gezien de situering nabij de Antwerpse ring, beoogt het Masterplan in de striga die de ondergrondse leiding aansnijdt, geen woningen, scholen, crèches of kinderopvangplaatsen, maar wel kantoorgebouwen en eventueel een sporthal. Ook in de strip op de Konijnenwei worden geen woningen of verblijfsfuncties voor kinderen voorzien. Zodoende kan gesteld dat de aanwezigheid van de hoogspanningsleiding niet in conflict treedt met het Masterplan. Wel moeten de nodige veiligheidsmaatregelen in acht genomen worden.

1.13.3 Milderende maatregelen De bijdrage van het plan m.b.t. de luchtkwaliteit is verwaarloosbaar tot lokaal beperkt.

Omwille van het feit dat in referentiesituatie 2020 in en rond het projectgebied lokaal voor NO2 en algemeen voor PM10, PM2,5 en benzeen niet aan de wettelijke normen of WGO-richtwaarden voldaan wordt, blijven flankerende maatregelen om de modal split gunstig te beïnvloeden en de achtergrondconcentratie te doen dalen, wenselijk. Voor milderende maatregelen die dit kunnen bewerkstelligen wordt verwezen naar de disciplines mobiliteit en lucht.

De bijdrage van het plan m.b.t. de akoestische kwaliteit is te verwaarlozen. Het geluidsklimaat in en rond het plan- en projectgebied is evenwel ook niet optimaal en kan aanleiding geven tot hinder. Deze hindereffecten kunnen gemilderd worden door een verbetering van het geluidsklimaat. Hiervoor wordt verwezen naar de discipline geluid.

Met het oog op gezondheid dient daarnaast ook gewezen te worden op de noodzaak aan een doordachte inplanting van in hoofdzaak kwetsbare locaties. In de plannen voor Nieuw Zuid worden 2 scholen en 2 kinderdagverblijven voorzien. Voor de 2 basisscholen en de meest oostelijk gelegen crèche werden in het Masterplan Nieuw Zuid geschikte locaties voorzien. Voor de meest westelijk gelegen crèche is het aangewezen om een andere locatie te zoeken, op minstens 300 meter van de R1 en binnen een zone waarin de geluidsbelasting zeker lager is dan 55 dB(A). Ook voor de sporthal in de meest westelijke hoek van het projectgebied kan best een op vlak van luchtkwaliteit minder belaste locatie voorzien worden, bij voorkeur ook op een afstand van minstens 300 meter van de R1 en op voldoende afstand van andere drukke wegen.

Bij het ontwerp van de woningen is het ook aangewezen om de slaapkamers in de mate van het mogelijke niet aan de straatkant van drukkere straten (bv. kaaien) of aan de zijde van de spaghettiknoop of R1 te voorzien. Op die manier is er minder risico op slaapverstoring door wegverkeer.



Daar het plan naar een lage modal split streeft en maatregelen voorziet om het autogebruik te ontmoedigen, maatregelen voorziet om het energiegebruik terug te

59/71 BE111002301.150


dringen en de CO2 uitstoot terug te dringen, en kwetsbare functies centraal in het gebied lokaliseert waar de belasting van lucht en geluid het laagst is, biedt het plan meer garanties op het vlak van gezondheid dan het nulalternatief.

60/71 BE111002301.150


1.14 Maatregelen en aanbevelingen opgedeeld naar implementatieniveau

In het MER werden tal van maatregelen voorgesteld en suggesties gedaan om negatieve effecten ten gevolge van het plan te milderen enerzijds, maar ook om in de toekomst een meerwaarde te creëren anderzijds. Bij het interpreteren van de maatregelen en suggesties is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen :

- Maatregelen met een ruimtelijke impact die noodzakelijk zijn om een negatieve impact van het plan te vermijden/beperken en die zodoende moeten doorvertaald worden in het toekomstige bestemmingsplan of door het plan niet mogen gehypothekeerd worden. Het is belangrijk om hierbij niet uit het oog te verliezen dat de realisatie van het plan over een grote tijdspanne zal gebeuren.

- Maatregelen met een ruimtelijke impact die eerder wenselijk zijn of een meerwaarde kunnen bieden en die al dan niet kunnen door vertaald worden in het toekomstig bestemmingsplan of in een latere fase. Deze maatregelen worden het best niet gehypothekeerd door het plan.

- Maatregelen die eerder spelen op het niveau van het inrichtingsplan of de vergunning. Hier is aangegeven of het noodzakelijke, dan wel wenselijke maatregelen betreft.

- Flankerende maatregelen

1.14.1 Maatregelen met een ruimtelijke impact die moeten door vertaald worden in het RUP of die door het RUP niet mogen gehypothekeerd worden. - De bepalingen van het RUP mogen maatregelen die dienen om het autogebruik

in de wijk of in relatie tot de wijk te ontmoedigen, niet hypothekeren - De bepalingen van het RUP mogen maatregelen in functie van het bekomen

van een gunstig akoestisch klimaat in de nieuwe stadswijk of in de rand van de Konijnenwei, niet hypothekeren. In het MER werd voor de geplande situatie aangeduid binnen welke contouren, welke maatregelen noodzakelijk zijn uitgaande van de toekomstige verkeersintensiteiten. Deze ruimtelijke maatregelen kunnen evenwel niet zonder meer in het RUP overgenomen worden, daar tal van wijzigingen in de toekomstige situatie een invloed kunnen hebben op deze contouren (bv. geluidsreducerende maatregelen langs drukke verkeersassen maatregelen, gebouwenconfiguratie in de nieuwe stadswijk…). Bij de concrete invulling van de wijk per bouwveld, zal moeten aangetoond worden dat de nodige maatregelen voorzien worden om in een gunstig akoestisch klimaat te voorzien. Het RUP moet er voor zorgen dat deze maatregelen mogelijk zijn.

- In het RUP moet opgenomen worden dat bij het lokaliseren van kwetsbare functies rekening moet gehouden worden met het akoestisch klimaat, de luchtkwaliteit en de nabijheid van het hoger wegennet Het Masterplan houdt hier reeds in zekere mate rekening mee. Bij de concrete invulling op niveau van de vergunning moet aangetoond worden dat hier rekening mee gehouden is.

- In het RUP moet aangegeven worden dat bij de gefaseerde invulling van het projectgebied op elk moment aan de vereisten van de hemelwaterverordening moet voldaan worden

61/71 BE111002301.150


- De bepalingen van het RUP mogen maatregelen die dienen om desgevallend veilige verbindingen voor stappers en fietsers te voorzien, niet hypothekeren

1.14.2 Maatregelen met een ruimtelijke impact die eerder wenselijk zijn, die in het RUP niet moeten worden door vertaald (dit is evenwel wel mogelijk), maar die door het RUP best niet gehypothekeerd worden - Het Masterplan beoogt op het vlak van waterbuffering een veiligheidsniveau van 20

jaar. Dit betekent een grotere veiligheid dan voorzien door de geldende wetgeving. In het RUP kan dit hoger veiligheidsniveau desgewenst als minimumniveau opgenomen worden.

- In het RUP kan opgenomen worden dat minstens voor eengezinswoningen, openbare gebouwen, scholen en kantoorgebouwen hergebruik van hemelwater moet voorzien worden.

- In het RUP kan opgenomen worden dat cf. de projectdefinitie in het projectgebied Nieuw Zuid (di. incl de parkzone) minimaal 5 ha aan samenhangende publieke groene ruimte moet voorzien worden, waarbij moet getracht worden om conform het Masterplan waardevolle zones waar mogelijk te behouden en/of versterken.

- Bij voorkeur wordt minstens langs een zijde, bij voorkeur langs beide zijden van het justitiepaleis groen doorgetrokken tot aan de Bolivarplaats in functie van het realiseren van een verbinding met het stadspark. Er moet op toegezien worden dat er in het RUP geen bepalingen staan die dit hypothekeren.

- De relatie tussen de Konijnenwei en de spoorlijn moet behouden blijven door groen karakter van de Singel enerzijds en het organiseren van een bebouwd programma in de strip volgens het concept van ‘keien in de groene stroom’ anderzijds. Het RUP zorgt er het best voor dat de strip hier geen harde barrière gaat vormen.

- Het RUP zorgt het best dat een eventuele bijkomende verbinding van het projectgebied Nieuw Zuid met de Konijnenwei door een eventuele overbrugging van de verbindingsweg naar de Leien, niet gehypothekeerd wordt. Een dergelijke overbrugging kan immers dienst doen als trage verbinding voor fietsers en stappers, en als landschapsecologische verbinding (migratiestroken) tussen de aansluitende parkgebieden.

- In het RUP kan vanuit het voorzorgprincipe als maatregel opgenomen worden dat gebouwen met een woonfunctie, scholen, crèches, kinderopvangplaatsen en speeltuinen niet binnen de risicocorridor van 0,4 µT van de ondergrondse hoogspanningsleiding mogen voorzien worden. Concreet kan er ifv de aanwezige ondergrondse hoogspanningsleiding een veiligheidsmarge van 20 m voorgesteld worden (= +/- 1/3 van de grensafstand voor 100% belasting van een bovengrondse 150 kV-leiding). Het Masterplan voorziet alvast geen verblijfsfuncties binnen deze veiligheidscontour.

- Daar de aanpassing en herintekening van de wegeninsfrastructuur een bevoegdheid is van derden, kan de verlegging van de Singel mogelijk niet vastgelegd worden in het bestemmingsplan dat invulling geeft aan het Masterplan. In het RUP moet daarom de mogelijkheid open gehouden worden om in veilige verbindingen tussen de betrokken wijken en delen van het plangebied te voorzien.

- Voor de meest westelijk gelegen crèche is het aangewezen om een andere locatie te zoeken, op minstens 300 meter van de R1 en binnen een zone waarin de geluidsbelasting zeker lager is dan 55 dB(A). Ook voor de sporthal in de meest westelijke hoek van het projectgebied kan best een op vlak van luchtkwaliteit minder

62/71 BE111002301.150


belaste locatie voorzien worden, bij voorkeur ook op een afstand van minstens 300 meter van de R1 en op voldoende afstand van andere drukke wegen.

1.14.3 Maatregelen die spelen op het niveau van het inrichtingsplan of de vergunning

- Doorvertaling van maatregelen die opgelegd worden in het RUP (noodzakelijk) - Maatregelen om een gunstig akoestisch klimaat te bekomen in woonblokken in de

nieuwe stadswijk (noodzakelijk) - Er wordt sterk aanbevolen om bij het ontwerp van de gebouwen aan de norm N S01-

400-1 – ‘Akoestische criteria voor woongebouwen’ te voldoen (wenselijk). - Bij het ontwerp van de woningen is het aangewezen om de slaapkamers in de mate

van het mogelijke niet aan de straatkant van drukke straten (bv. kaaien) of aan de zijde van de Spaghettiknoop of R1 te voorzien (wenselijk).

- Teneinde alle mogelijke trillingshinder te kunnen uitsluiten en rekening te houden met deze meest negatieve hinderafstanden, is het aangewezen om op projectniveau trillingsmetingen uit te voeren aan de bestaande spoorlijn (wenselijk).

- Het aspect zettingen dient bekeken te worden op projectniveau.Zo een warmtenet voorzien wordt, moet elk gebouw met het warmtenet geconnecteerd worden (wenselijk)

- Op projectniveau is het aangewezen om lokale maatregelen uit te werken zodat de impact ten gevolge van mobiliteit op de luchtkwaliteit tot een minimum wordt beperkt (wenselijk).

- Alle gebouwen moeten voorzien worden van "slimme meters" om het energieverbruik van de site op te volgen (wenselijk)

- Energieproductie in de stadswijk, bv. door zonnepanelen, is wenselijk - De richtlijnen van het lichtplan van de stad Antwerpen moeten opgevolgd worden

(wenselijk) - Het is belangrijk dat bij een gefaseerde inrichting van het gebied op elk moment

voldoende buffer- en infiltratiecapaciteit geboden wordt. Daartoe is het belangrijk om de grote wadi (minstens gedeeltelijk) te realiseren voor de inrichting van de eerste striga (noodzakelijk).

- De resultaten van de proefboringen ifv archeologie moeten in rekening gebracht worden in de milieueffectbeoordeling van de respectievelijke projectfasen.

- Voor elk hoogbouwvolume moeten windeffecten worden onderzocht. De windstudies worden het best uitgevoerd bij de opmaak van een inrichtingsplan per bouwveld – (wenselijk).

- Bij de implementatie van de woonwijk moet er op toe gezien worden dat effectief aan de behoefte aan speelterreinen en buurtsportterreinen voldaan wordt (noodzakelijk).De manier waarop het voorgroenen binnen elke striga concreet moet gebeuren hangt af van de concrete invulling en configuratie van de striga, en dient vóór de inname van de desbetreffende bouwvelden in het kader van het inrichtingsplan of de vergunning per bouwveld, in samenspraak met de groendienst van de stad bekeken te worden. (wenselijk).

- De resultaten van de proefboringen ifv archeologisch erfgoed moeten in rekening gebracht worden in de milieueffectbeoordeling van de respectievelijke project-fasen (noodzakelijk).

- Voor elke constructie moet een luchtvaartadvies gevraagd worden (noodzakelijk cf. advies Luchtvaart). Dit is ook van toepassing voor constructies als bv kranen die gedurende de bouwfase zullen gebruikt worden.

63/71 BE111002301.150


- Doordachte inplanting van kwetsbare functies. In het Masterplan Nieuw-Zuid is dit reeds in zekere mate zo voorzien. Voor de meest westelijk gelegen crèche is het aangewezen om een andere locatie te zoeken, op minstens 300 meter van de R1 en binnen een zone waarin de geluidsbelasting zeker lager is dan 55 dB(A). Ook voor de sporthal in de meest westelijke hoek van het projectgebied kan best een op vlak van luchtkwaliteit minder belaste locatie voorzien worden, bij voorkeur ook op een afstand van minstens 300 meter van de R1 en op voldoende afstand van andere drukke wegen (wenselijk).

1.14.4 Flankerende maatregelen

- Monitoring van het gebruik van de ontsluiting via de Namenstraat en de effecten ervan op de Bolivarplaats (maatregel te nemen door de stad).

- Versterken van de OV-structuur ter ontsluiting van het projectgebied Nieuw Zuid (maatregelen te nemen door De Lijn en de stad). Light rail en kaaitrammen zijn oplossingen op lange termijn. Er is dus nood aan een oplossing op kortere termijn. Er moet dus met De Lijn bekeken worden of het mogelijk is een bus of eventueel een tramlijn via de Scheldekaaien langs de site te laten rijden.

- Infrastructurele maatregelen aan kruispunten Silvertopstraat – oprit R1 richting Nederland en Armstrongweg – D’Herbouvillekaai (maatregelen te nemen door de wegbeheerder)

- Afstemmen verkeerslichten rondom de site op de nieuwe verkeersstromen tgv de verschillende projecten en de (eventuele) aanpassing van de spaghettiknoop. (maatregelen te nemen door de wegbeheerder)

- Overleg met Aquafin vereist ifv het verleggen van rioleringen en het verplaatsen van het pompstation. Een continuïteit van de exploitatie moet gewaarborgd blijven (maatregelen te nemen door de stad).

- Een structuurrijke rand van de bestaande beboste percelen aan de rand van het projectgebied (buiten de eigenlijke stadswijk) naar het omliggende parkgebied werkt migratiebevorderend voor de mobiele soorten waarvoor het plangebied als corridor of stapsteen is vooropgesteld (wenselijk).

- Het is aan te bevelen om de mensen van de sociale woonblokken binnen het plangebied die hun woning verliezen ten gevolge van de ontwikkelingen een woning aan te bieden in het plangebied. Dit is reeds zo voorzien in het Masterplan. (maatregelen te nemen door de stad).

- Volgende wenselijkheden en suggesties kunnen geformuleerd worden voor de herinrichting van de spaghettiknoop en de Singel (maatregelen te nemen door de wegbeheerder) :

• Doortrekken van de Singel

• Het doortrekken van de Singel zal de luchtkwaliteit in de rand van de Konijnenwei ten goede komen.

• Maatregelen aan de R1 (bv. overkapping, randmaatregelen ifv luchtkwaliteit…) kunnen eveneens bijdragen aan de verbetering van de luchtkwaliteit (achtergrondwaarden) in het plangebied.

• Kiezen voor een compacte knoop.

• Groene corridor langs de spoorlijn behouden

64/71 BE111002301.150


• Bij nieuwe overbruggingen/onderdoorgangen in de spaghettiknoop is het belangrijk dat aan groene doorgangen gedacht wordt, in hoofdzaak langs de spoorlijn

• Zo delen van de spaghettiknoop behouden blijven in functie van trage verbindingen, kan bij de herinrichting van die verbindingen ook aandacht gaan naar een ecologische verbindingsfunctie voor de meer mobielere soorten.

65/71 BE111002301.150


1.15 Leemten in de kennis, monitoring en evaluatie 1.15.1 Leemten in de kennis mbt het plan

Het Masterplan geeft het concept voor invulling van het plangebied. De invulling van de bouwvelden zoals aangegeven is nog enigzins indicatief. De concrete configuratie en functionele invulling zal pas definitief zijn op projectniveau. Voor de effectbespreking en –beoordeling op dit planniveau vormt dit geen probleem en is gewerkt met de meest recente versie.

1.15.2 Leemten in de kennis mbt andere geplande ontwikkelingen In en in de directe omgeving van het plangebied zijn op korte of langere termijn verschillende ontwikkelingen voorzien. Sommige van deze ontwikkelingen zijn reeds vrij concreet, andere daarentegen zijn nog onzeker.

Ontwikkelingen die zijn meegenomen in de referentiesituatie van het verkeersmodel 2020 worden automatisch meegenomen. Hierbij is het al dan niet aanpassen van de spaghettiknoop als een apart verkeerskundig scenario meegenomen. Met de ruimtelijke implicaties van een mogelijke aanpassing van de spaghettiknoop en de bijhorende onzekerheden is rekening gehouden in die zin dat er waar nodig aandachtspunten geformuleerd zijn naar de bijhorende processen. Voor plannen of ideeën waarvan de realisatie nog onzeker is wordt er in het plan-MER op toegezien dat deze door het Masterplan en de er uit volgende bestemmingsplannen alvast niet gehypothekeerd worden.

1.15.3 Leemten in de kennis mbt de kennisdomeinen Het onderzoek mbt de bewaringstoestand van de ondergrondse structuren (archeologie) is lopende. In een preadvies van de stad wordt het volgende gesteld : “Gezien de ligging in archeologisch onderzoeksgebied is de kans reëel dat door de bodemingrepen archeologische sporen worden geraakt. Een gedeelte van Nieuw zuid lag bovendien in het schutsveld van de Franse belegering van de citadel in 1832 die na de Belgische omwenteling bezet werd door Hollandse troepen. Sporen van belegering uit deze periode kunnen in de bodem bewaard zijn. Anderzijds is de densiteit aan archeologische sporen eerder beperkt en werd het projectgebied geroerd (ophoging en vergraving) door grootschalige infrastructuurwerken in het kader van de goederenspoorlijn.”

Proefboringen zullen de aard van de verdere noodzakelijk onderzoeksdaden aangeven. Dit moet er voor zorgen dat negatieve effecten door de aantasting van archeologisch erfgoed op gepaste wijze gemilderd wordt.

Het niet beschikbaar zijn van luchtkwaliteitsmetingen in het studiegebied werd opgevangen door gebruik te maken van literatuurgegevens en concentraties die gebaseerd zijn op extrapolatiewaarden van de VMM.

66/71 BE111002301.150


1.16 Eindsynthese Dit rapport betreft het vrijwillig plan-MER voor het Masterplan Nieuw Zuid.

In dit rapport wordt nagegaan wat de milieueffecten zijn van de realisatie van het Masterplan Nieuw Zuid. Er worden maatregelen en wenselijkheden opgesomd die er voor moeten zorgen dat er bij de implementatie van het plan maximaal rekening gehouden wordt met de draagkracht van de omgeving. Bovendien wordt in het MER bekeken welke maatregelen nodig zijn om op deze locatie een nieuwe stadswijk te creëren met een gezond en aangenaam leefklimaat. In het rapport is duidelijk aangegeven op welk niveau de opgegeven maatregelen en aanbevelingen kunnen geïmplementeerd worden (bestemmingsplan, inrichtingsplan, vergunning, flankerende maatregelen).

Het is de bedoeling dat het toekomstige RUP dat het Masterplan Nieuw Zuid wil verankeren, voor de plan-MER-plicht van de ontwikkelingen binnen het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei kan terugvallen op dit vrijwillig plan-MER. Het is de initiatiefnemer voor het latere RUP, i.c. de stad Antwerpen, die hiervoor in latere fase een ontheffing dient aan te vragen bij de dienst MER. De andere deelzones die door het Masterplan gevat worden, vormen uitdrukkelijk niet het voorwerp van dit plan-MER. Zo (delen van) die andere deelzones opgenomen worden in het latere RUP, is hiervoor een afzonderlijke milieubeoordeling vereist.

Hieronder worden de belangrijkste bevindingen van de beschouwde disciplines kort toegelicht.

Binnen de disciplines mobiliteit, lucht en geluid werd de situatie met en zonder aanpassing van de spaghettiknoop beschouwd. Dit gaf soms kleine verschillen in beoordeling, maar resulteerde uiteindelijk niet in grote verschillen in de te nemen maatregelen.

De effecten van het Masterplan op langzaam verkeer zijn duidelijk positief. Zowel bij het ontwerp van de wegenis als bij de opvatting van de parkeerstructuur werd de klemtoon op de trage weggebruikers gelegd. Rustige woonerven, veel doorsteekjes, een ligging nabij het centrum en goed toegankelijke fietsstallingen zorgen voor een aangenaam fiets- en wandelklimaat.

De impact van de auto in de wijk werd tot een minimum herleid door parkings zoveel mogelijk dicht bij de Kaaien aan te leggen, zonder een goede spreiding over de wijk uit het oog te verliezen. De omvang van de parkings wordt zo gekozen dat zij voldoende groot zijn om de parkeervraag op te vangen, maar niet zodanig groot dat zij bijkomend autogebruik aanmoedigen.

Daar er vandaag nog geen concrete plannen zijn voor bus- of tramlijnen naar of langs de ontwikkeling, werd dit aspect in eerste instantie ‘verwaarloosbaar tot beperkt negatief’ beoordeeld. Om het gebruik van het openbaar vervoer effectief aan te moedigen is een bus- of tramlijn in de onmiddellijke nabijheid van de site nodig. Dit werd dan ook aangegeven als belangrijke milderende maatregel, hierover dient een dialoog opgestart te worden met De Lijn.

67/71 BE111002301.150


Aangezien er verschillende nieuwe projecten gerealiseerd worden in deze zone, neemt de verkeersintensiteit duidelijk toe ten opzichte van de bestaande situatie. De impact van de ontwikkeling van Nieuw Zuid op dit effect is echter uiterst beperkt en kan bovendien verder afgebouwd worden door een aantal beperkte maatregelen op kruispuntniveau en de focus op duurzame verplaatsingsalternatieven die opgenomen werd in het Masterplan. Wel is het van belang de totale verkeerssituatie opnieuw te evalueren in het kader van al deze ontwikkelingen, om zodoende de ontsluiting van de verschillende sites te garanderen.

Het effect t.g.v. het plan Nieuw Zuid op het verkeersgeluid in de omgeving is verwaarloosbaar. Niettemin dienen om tot een aangenaam akoestisch leefklimaat te komen in de nieuwe stadswijk afhankelijk van de locatie (bv in de rand van de woonwijk) mogelijks specifieke randvoorwaarden gesteld ovv buffering of isolatie van de woonfunctie. Uit een detailmodellering waarbij de gebouwenconfiguratie in de nieuwe woonwijk mee in rekening gebracht werd, blijkt duidelijk dat de toekomstige bebouwing van Nieuw Zuid een sterk akoestisch afschermend effect heeft op het verkeersgeluid en de akoestische leefkwaliteit in het projectgebied gunstig beïnvloedt. Door de afschermende werking van de gebouwen ontstaan geluidszones waar het Lden-niveau kan dalen tot 35 – 40 dB(A).

Op basis van bestaande studies wordt verwacht dat bijzondere constructies of trillingsdempende voorzieningen voor de geplande gebouwen van Nieuw Zuid hoogstwaarschijnlijk niet noodzakelijk zullen zijn. Teneinde alle mogelijke trillingshinder te kunnen uitsluiten en rekening te houden met deze meest negatieve hinderafstanden, is het toch aangewezen om op projectniveau trillingsmetingen uit te voeren aan de bestaande spoorlijn.

Voor alle straten binnen het plangebied kan een duidelijke verbetering in luchtkwaliteit (NO2, PM10, en PM2,5) worden vastgesteld voor zowel de referentiesituatie 2020 als de plansituatie in vergelijking met de huidige toestand (in 2010). Dit kan worden verklaard door een verbeterde technologie en een veranderende vlootsamenstelling in de toekomst.

In de geplande situatie wordt de norm voor NO2 binnen het plangebied overwegend gerespecteerd, behalve ter hoogte van de grote verkeersassen en de tunnelmonden van de Kennedytunnel. Binnen de woonwijk Nieuw Zuid wordt de norm voor NO2 ter hoogte van op één na alle straten in de nieuwe woonwijk gerespecteerd. Enkel in striga 7, in het straatgedeelte aansluitend bij de Kaai waar geen woonfunctie voorzien wordt, wordt er een lichte overschrijding gemodelleerd op 5 meter van de wegas. Op 10 en 30 meter van de wegas wordt de norm overal gerespecteerd. Wat betreft het projectgebied zal de milieukwaliteitsnorm voor NO2 wel voor meer dan 80% ingevuld zijn. Dit is trouwens het geval voor groot deel van de Anwerpse binnenstad en langs grote verkeersaders in en rond Antwerpen.

Voor PM10 en PM2,5 worden geen overschrijdingen verwacht van de jaargemiddelde grenswaarde. Voor PM10 wordt het aantal maximale toegelaten overschrijdingen van 50 µg/m³ (max. 35 keer per jaar) over nagenoeg het volledige plangebied overschreden. Dit is ook het geval langs grote verkeersaders in en rond stad Antwerpen. Voor PM2,5 worden wel overschrijdingen verwacht van de indicatieve grenswaarde 20 µg/m³ vanaf 2020 en dit voor alle straten in het plangebied.

68/71 BE111002301.150


Voor het globale plangebied is de bijdrage door Nieuw Zuid bijna overal verwaarloosbaar of beperkt voor NO2. Voor de Jan Van Gentstraat en de Bolivarplaats is er resp een zeer belangrijke en belangrijke bijdrage en dit op 5 meter van de wegas. Binnen de nieuwe woonwijk is de immissiebijdrage plaatselijk belangrijk op korte afstand van de wegas. Op 30 meter van de wegas is dit niet meer het geval. Hierbij dient opgemerkt dat het ‘belangrijke’ karakter van de bijdragen in de wijk zelf toe te schrijven is aan het feit dat er vergeleken wordt met een situatie waarbij achtergrondconcentraties gelden en waarbij de immissiebijdrage van het verkeer gelijk is aan 0. De stijging van immissiebijdrage door het plan voor PM10, PM2,5 en benzeen is overal beperkt tot verwaarloosbaar.

Voor wat betreft de klimaatimpact van het plan kan gesteld dat het plan geen probleem vormt in functie van het realiseren van de algemene doelstellingen vastgelegd in nationale en gemeentelijke klimaatplannen. De impact van het plan is verwaarloosbaar.

Wat de waterhuishouding betreft worden geen knelpunten verwacht. Het Masterplan streeft maximaal infiltratie van hemelwater van verharde oppervlakken na, en hanteert hierbij een veiligheidsniveau van 20 jaar. Vanuit het aspect klimaat wordt dit positief geëvalueerd.

De effecten van ruimtebeslag op fauna en flora worden eerder beperkt geacht. Er worden wel een aantal aanbevelingen meegegeven om de functie van het plangebied als stapsteen in een ruimer geheel te vrijwaren en te optimaliseren. Het gaat hier zowel om maatregelen die binnen het plangebied kunnen worden genomen, als om suggesties die kunnen worden meegenomen bij de toekomstige aanpassing van de spaghettiknoop en bijhorende wegeninfrastructuur

Wat in het plangebied Nieuw Zuid de bewaringstoestand is van de ondergronds erfgoed is nog niet concreet bepaald. Om dit te achterhalen worden proefboringen uitgevoerd. Deze proefboringen zullen de aard van de verdere noodzakelijk onderzoeksdaden aangeven. Dit moet er voor zorgen dat negatieve effecten door aantasting van archeologisch erfgoed op gepaste wijze gemilderd wordt. De resultaten van de proefboringen moeten in rekening gebracht worden in de milieueffectbeoordeling van de respectievelijke projectfasen.

Het Masterplan resulteert niet in een significante aantasting van relicten, erfgoedwaarden of landschappelijke kenmerken met landschappelijke waarde.

Algemeen kan gesteld dat de landschapsvisuele impact van het plan eerder positief zal zijn.

De komst van de nieuwe stadswijk en de parkfuncties in de rand van de Konijnenwei zorgen voor een meerwaarde in de omliggende wijken, daar hier functies voorzien worden waar in de aanliggende woonwijken een tekort aan is. Binnen het plangebied kan hier grotendeels aan tegemoet gekomen worden. Het verleggen dan de Singel naar de zuidelijke rand van het plangebied kan die meerwaarde nog vergroten. Het Masterplan zal er voor zorgen dat er in de nieuwe stadswijk een aangenaam leefklimaat zal heersen (prioriteit aan traag verkeer, duurzame wijk op het vlak van energie, groene omgeving, voldoende buitenspeel- en sportruimte, diverse woonvormen,

69/71 BE111002301.150


aandacht voor beschaduwing…). Het MER geeft aanvullend aan dat voor elk hoogbouwvolume windeffecten moeten worden onderzocht.

Het Directoraat-generaal Luchtvaart (DGLV) laat weten dat het plangebied zich onder de hindernisbeperkende vlakken van de luchthaven van Deurne bevindt en dat voor elke constructie (ook voor kranen) verplicht een luchtvaartadvies gevraagd moet worden..

Het Masterplan conlicteert niet met de in de omgeving geplande ontwikkelingen. Met een aantal van de ontwikkelingen kan zelfs een onderlinge meerwaarde bekomen worden (opwaardering station Antwerpen Zuid, nieuwe Scheldebrug).

De gezondheidseffecten van het plan op de omgeving zijn beperkt.

In de wijk zelf voldoet de luchtkwaliteit ter hoogte van de bewoning en kwetsbare functies aan de wettelijke normen voor NO2, PM10 en PM2,5. Voor NO2 wordt ook voldaan aan de wetenschappelijke norm, voor PM10 en PM2,5 niet.

De configuratie van de gebouwen heeft een gunstig effect op het geluidsklimaat in de woonwijk. Het percentage potentieel gehinderden ligt hier lager dan in de rest van het plangebied.

Rekening houdend met de beschikbare informatie omtrent luchtkwaliteit en geluidsklimaat in de nieuwe woonwijk, kan besloten worden dat voor de 2 basisscholen en de meest westelijk gelegen crèche geschikte locaties voorzien werden. Voor de meest westelijk gelegen crèche is het aangewezen om een andere locatie te voorzien, op minstens 300 meter van de Ring en binnen een zone waarin de geluidsbelasting zeker lager is dan 55 dB(A). Ook voor de sporthal in de meest westelijke hoek van het projectgebied kan best een op vlak van luchtkwaliteit minder belaste locatie voorzien worden, bij voorkeur ook op een afstand van minstens 300 meter van de R1 en op voldoende afstand van andere drukke wegen.

In het nulalternatief komt het plan Nieuw Zuid er niet, maar zullen andere autonome en geplande ontwikkelingen wel plaats vinden. Zo kunnen binnen het plangebied ontwikkelingen plaatsgrijpen cf. de geldende bestemmingen.

In het nulalternatief zijn de bestemmingen in het plangebied niet essentieel verschillend en kan er in het projectgebied Nieuw Zuid, dat momenteel als woongebied bestemd is, ook een nieuwe stadswijk komen. Voorliggend plan wil evenwel de garanties bieden dat deze invulling op duurzame wijze gebeurt.

Daarom biedt het plan voor de meeste disciplines garanties voor een betere invulling dan het geval zou zijn in het nulalternatief.

70/71 BE111002301.150


Kaartenbundel Kaart 1: Situering plan op ruimere schaal

Kaart 2: Situering op de topografische kaart

Kaart 3: Situering op het stratenplan

Kaart 4: Gewestplan

Kaart 5: BPA’s

Kaart 6: Bodemkaart

Kaart 7: Hydrografie

Kaart 8: Watertoets

Kaart 9: BWK

Kaart 10: SBZ

Kaart 11: landschapsatlas

Kaart 12: landschapscomposietkaart provincie Antwerpen

Kaart 13: SEVESO

Kaart 20: IFDM - Jaargemiddelde NO2 concentratie geplande situatie A zonder knoop in μg/m³

Kaart 22: Verwachte luchtkwaliteit NO2 (µg/m3) in de geplande situatie thv de wijk Nieuw Zuid obv intern verkeer in de wijk (CAR)

Kaart 23: Immissiebijdrage NO2 (µg/m3) thv de wijk Nieuw Zuid tgv intern verkeer in de wijk (CAR)

Kaart 28: IFDM - Jaargemiddelde NO2 concentratie geplande situatie B met knoop in μg/m³

71/71 BE111002301.150


Kantoren www.arcadisbelgium.be

Berchem-Antwerpen Posthofbrug 12

B-2600 Berchem

T +32 3 360 83 00

F +32 3 360 83 01

Hasselt Eurostraat 1 bus 1

B-3500 Hasselt

T +32 11 28 88 00

F +32 11 28 88 01

Gent Kortrijksesteenweg 302

B-9000 Gent

T +32 9 242 44 44

F +32 9 242 44 45

Brussel Koningsstraat 80

B-1000 Brussel

T +32 2 505 75 00

F +32 2 505 75 01

Luik 26, rue des Guillemins, 2ème étage

B-4000 Liège

T +32 4 349 56 00

F +32 4 349 56 10

Charleroi 119, avenue de Philippeville

B-6001 Charleroi

T +32 71 298 900

F +32 71 298 901

ARCADIS Belgium nv/sa BTW BE 0426.682.709 RPR BRUSSEL ING 320-0687053-72 IBAN BE 38 3200 6870 5372 SWIFT BIC BBRUBEBB

Maatschappelijke zetel

Brussel

Koningsstraat 80

B-1000 Brussel

(1) Iso gecertificeerd voor adviesverlening, studie en ontwerp van gebouwen, infrastructuur, milieu en ruimtelijke ordening Detachering van projectmedewerkers. Dit document is afgedrukt op 100% gerecycleerd papier

Plan-MER Masterplan Nieuw Zuid te Antwerpen NIET ... · Kaartenbundel ..... 70. 8/71...

Documents

Transcript of Plan-MER Masterplan Nieuw Zuid te Antwerpen NIET ... · Kaartenbundel ..... 70. 8/71...