Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

21
Nieuwe trends in vrijwilligerswerk Lesley Hustinx Vakgroep Sociologie Universiteit Gent 1 Studiedag ‘Werken met vrijwilligers’ Cera – Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk – Weliswaar 22 mei 2014

description

Studiedag ‘Werken met vrijwilligers’ Cera – Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk – Weliswaar 22 mei 2014. Nieuwe trends in vrijwilligerswerk. Lesley Hustinx Vakgroep Sociologie Universiteit Gent. Nieuwe trends? Situering. Nieuwe trends? Situering. Nieuwe trends? Situering. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Page 1: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Lesley HustinxVakgroep Sociologie

Universiteit Gent

1

Studiedag ‘Werken met vrijwilligers’Cera – Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk – Weliswaar22 mei 2014

Page 2: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Nieuwe trends? Situering

2

Page 3: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Nieuwe trends? Situering

3

Page 4: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Nieuwe trends? Situering

4

Page 5: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Nieuwe trends? Situering

5

Page 6: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Hybridisering… nieuwe stijl• Veranderende beleidscontext:• ‘Disorganisatie’ klassieke welvaartsmix (Bode, 2006)• ‘Mixes in the welfare mix’ (Evers, 1993) • ‘A new era of welfare hybridity’ (Billis, 2010)

• Een nieuw type van ‘hybride organisatie’• ‘The notion of “the mixed economy of welfare” does

not entirely capture what is happening: what we are facing are fundamental changes in the nature of the organizations that are financing, planning and delivering welfare – it is not just the economy, but also the organizations themselves that have become “mixed” (Billis, 2010: 11–12)

• Definitie: organisaties die kenmerken van meer dan één sector vertonen (Billis, 2010, Bode, 2006, Brandsen et al., 2005)

6

Page 7: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Hybridisering vrijwilligerswerk• Geleid vrijwilligerswerk:

Vormen van inzet waarbij de deelname aan, of de voorwaarden waaronder, en de wijze waarop wordt deelgenomen door anderen worden geinitieerd en/of ingericht (Hustinx et al. 2007)

• Grensvervaging• Derde partijen (Haski-Leventhal, Hustinx, Meijs, 2010)• Chinese vrijwilligers (Hambach, Hustinx, Redig, 2010)• Verplicht vrijwilligerswerk (Kampen 2013, programma

vandaag)• Kritiek op traditionele

uitsluitingsmechanismen• Toenemende complexiteit organisatiepraktijk

7

Page 8: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Nieuwe vragen…• Algemeen:

In welke mate doen deze processen zich in Vlaanderen voor, en in welke vorm?

• Meer specifiek:• Veranderingen in het beleid tav de derde sector?

Veranderende intersectorale relaties?• Impact veranderende beleidscontext op structuur en

cultuur vrijwilligersorganisaties?• Impact op concrete organisatiepraktijk, op het werken

met (geleide, kwetsbare) vrijwilligers?• Impact op de motivaties en ervaringen van (geleide,

kwetsbare) vrijwilligers?• Waar(om) en hoe grens trekken tussen vrijwilligerswerk

en andere types van participatie?• …

8

Page 9: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Partiële antwoorden…• Omvattende, complexe onderzoeksagenda• Eigen onderzoek:• Internationale literatuurstudie mbt hybridisering op niveau

sector, organisaties, en vrijwilligerspraktijk• Diepte-interviews koepelorganisaties en steunpunten vw over

evoluties in overheidsbeleid mbt sector en vrijwilligerswerk• Kwantitatieve bevraging Vlaamse nonprofit organisaties (ism

Bram Verschuere)• Etnografisch onderzoek in een hybride organisatie• Diepte-interviews bij nonprofit organisaties over

werknemersvrijwilligerswerk (ism Lucas Meijs)• Etnografisch onderzoek naar activering via vrijwilligerswerk bij

Vlaamse OCMWs (opstartfase, onderzoeker: Els De Waele)

!!! Work in progress9

Page 10: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Partiële antwoorden…1. Veranderende relaties tussen

overheid, maatschappelijk middenveld en markt in Vlaanderen

2. Organisatorische hybriditeit van nonprofit organisaties in Vlaanderen

3. Hybridisering en/van vrijwilligerswerk: internationaal en in Vlaanderen

10

Page 11: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Veranderende relaties tussen overheid, maatschappelijk middenveld en markt 1. Responsabilisering voor complexe sociale problemen

• “Waar wij wel mee te maken hebben, hoor ik van werkers, dat is heel het ding van het activeringsbeleid. (…) Sommige lokale beleidsinstanties willen dat mensen bepaalde taken gaan opnemen om te kunnen beantwoorden aan.. En dat wij daar een rol in zouden spelen. Dat is voor ons zeker niet evident.” (Samenlevingsopbouw)

• “Dan wordt er de laatste jaren vanuit de ministers toch wel veel aandacht gegeven aan de maatschappelijke rol van sportclubs. Dus wordt er daar ook de sportclub of de sport gezien als een vorm van integratie in de samenleving (…) Ja, dat is op termijn, dat is niet houdbaar. Dat is ook niet de rol van die sportclubs. Daar zijn massaal veel andere organisaties die professioneel, dat die dat dan doen he zeg.” (Sport)

11

(Hustinx et al., 2014, in voorbereiding)

Page 12: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Veranderende relaties tussen overheid, maatschappelijk middenveld en markt 2. Decentralisering: lokaal sociaal beleid• Inschakeling vrijwilligers in gemeentelijke diensten• Partnerschap met lokaal middenveld => • Formeler vrijwilligersbeleid door betrokkenheid van lokale

overheden“Wat zeker is, is dat de openbare besturen via hun diensten zelf vrijwilligers inzetten en we merken wel dat dat een fenomeen is waarbij men vroeger dat ook spontaan een beetje liet gebeuren, gaat men nu meer ingrijpen, hetzij op dienstniveau, hetzij eigenlijk op niveau van de gemeenten. Ingrijpen in de zin van: proberen een stuk meer uniformiteit te krijgen, een stuk te formaliseren.” (een Steunpunt vrijwilligerswerk)

• Lokale competitie voor vrijwilligers• Spanningsveld beleidsprioriteiten en eigen missie• Kleinere middenveldorganisaties kunnen uit de boot

vallen12

(Hustinx et al., 2014, in voorbereiding)

Page 13: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Veranderende relaties tussen overheid, maatschappelijk middenveld en markt 3. ‘Vermarkting’?• ‘Overbevolkte markt’, meer uitgesproken

competitie mbt kernactiviteiten, doelgroepen, financiële middelen, vrijwilligers • “Je gaat u op de markt begeven om inderdaad

financiële middelen te vergaren, niet met de bedoeling om extra winst te genereren, maar om meer hulpverleningscapaciteit te hebben.” (Welzijn)

• “Je moet je zaak ook kunnen verkopen. Dat is iets waar iedereen het over eens is. Wij moeten onze PR en de dingen die we aan de basis doen veel meer in the picture brengen. Je voelt wel dat dat ook een verschuiving is.” (Samenlevingsopbouw) 13

Page 14: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Organisatorische hybriditeit van nonprofit organisaties in Vlaanderen

14

(Hustinx, Verschuere & De Corte, 2014)

Page 15: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Organisatorische hybriditeit: werknemersvrijwilligerswerk

15

(Roza, Shachar, Hustinx, 2014, under review)

Page 16: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Hybridisering en vrijwilligerswerk1. Organisatieverandering door nieuwe contractcultuur en professionaliseringsdruk• Processen van uitsluiting en vervreemding bij traditionele

vrijwilligers (erosie affectieve basis engagement)• Opkomst taakgerichte professionele vrijwilliger met beperkte

betrokkenheid bij organisatie als geheel (bv. besluitvorming)• Gereguleerde, professionele interactie(Kelley et al., 2005; Lie & Baines, 2007; McDonald & Warburton, 2003, 2009)

2. Responsabilisering • Overschatte capaciteit en draagkracht van vrijwilligers bij

het aanpakken van complexe maatschappelijke problemen• Frustratie en teleurstelling bij vrijwilligers als gevolg• ‘One-to-one volunteering’ => geen inzicht in structurele

oorzaken problematieken(Bloom & Kilgore, 2003) 16

Page 17: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Hybridisering en vrijwilligerswerk3. Hybride organisaties• ‘Boekhoudkundige benadering’:

• Verschuiving klemtoon naar meten van activiteiten en presenteren van goede resultaten voor financierende instanties

• Doelgroepvrijwilligers leren zichzelf zien als deel van criminaliteits- en werkloosheidsstatistieken

• Aantal uren vrijwilligerswerk tellen om studiecredits te halen

(Eliasoph, 2009, 2011)• Pragmatische in- en uitsluitingsprocessen in dagelijkse

organisatiepraktijk• ‘Sterke’ en ‘zwakke’ participanten• Types participanten (verdringing vrijwilligers!)• Draagkracht organisaties beperkt(De Waele & Hustinx, 2014)

17

Page 18: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Hybridisering en vrijwilligerswerk4. Activering kwetsbare groepen• Sterke associatie met betaald werk

• Verwerven van jobgerelateerde vaardigheden• Vrijwilligerswerk als vorm van ‘ondertewerkstelling’• Klemtoon op materiële voordelen (bron van inkomsten,

voedsel)• Morele druk om legitiem aanspraak te kunnen maken op

een uitkering• Meritocratische samenleving• Neoliberale context: afbraak sociaal burgerschap• Signaalfunctie vrijwilligerswerk: niet passief of waardeloos

maar ondernemend en verantwoordelijk• Plichtenverhaal: terugkaatsen naar overheid/activerende

instantie, blijvende vraag naar betrokkenheid overheid

(Fuller et al., 2008; Simonet, 2009, Kampen, 2013)18

Page 19: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Hybridisering en vrijwilligerswerk5. ‘Onverwachte verdiensten’• Hernieuwde status, een zichtbare rol opnemen • Zich gezien en erkend voelen in wens om te werken• Talenten ontdekken en ontwikkelen• In de luwte werken, fouten mogen maken (therapeutisch)• Betekenisvol werk verrichten, kritisch tov

meritocratische/neoliberale samenleving• Veranderende notie rechten en plichten (bal

terugkaatsen naar activerende overheid)

Echter! Belang van professionele ondersteuning:• Erkenning achtergrond en eigenbelang persoon • Aanbieden van geschikt, zinvol takenpakket• Procesmatige begeleiding en bieden perspectieven

19

(Kampen, 2013; Elshout, 2013, Kampen et al., 2013)

Page 20: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Voorlopige conclusies …• Hedendaagse processen van hybridisering doen

zich voor in Vlaanderen en vormen een complexe puzzel voor praktijk en onderzoek

• Gevolgen voor vrijwilligerswerk: • Op basis van bestaand onderzoek komt een eerder

negatief beeld naar voor …• Echter zeer gefragmenteerde resultaten over zeer

diverse verschijningvormen• Focus op vernieuwende inzichten in nieuwe

uitdagingen voor het vrijwilligerswerk …

20

Page 21: Nieuwe trends in vrijwilligerswerk

Vragen, opmerkingen, suggesties?

21

@ [email protected] (algemeen)

@ [email protected] (vrijwilligerswerk en activering)

Publicaties: https://biblio.ugent.be/person/802000853939