Nationaal Energie Forum

Pre-seminar: Actualiteiten energiemarkt in vogelvlucht

26 November 2008

2

Programma en vraag Euroforum De verandering in de rollen en van

diverse marktpartijen– Netbeheerder– Producenten– Leveranciers– Handelaren– Afnemers (zakelijk en particulier)– Toezichthouder

Wat verandert in de rollen en verantwoordelijkheden van diverse marktpartijen? Waar gaat de Nederlandse energiemarkt naar toe?

verantwoordelijkheden

3

Introductie

Ebel Kemeling, Spring Associates

Spring Associates belangrijkste aandachtsgebieden zijn:– Energie– Duurzaamheid– Innovatie en New Business Development– Markt en Overheid – Nieuwe media en ICT

Tot de klantenkring behoren zowel grote nutsbedrijven, luchtvaartmaatschappijen, logistieke bedrijven, de grote detailhandel -en investeringsbanken, familiebedrijven, beleggingsfondsen en regeringen

4

De context

Hoe gaat het tot nu toe?

Verantwoordelijkheden

Conclusies

5

Gas wordt schaarser in Europa

Gasvraag en aanbod in de Europese Unie

800

700

600

500

400

300

200

100

0

Bcm

2003

2005

E

2007

E

2009

E

2011

E

2013

E

2015

E

Europese gasproductie

Geplande LNG import

1.8% groei van de gasvraag

Pijplijn import

2002

2004

2006

E

2008

E

201E

0

2012

E

2014

E

Vraag

Aanbod

Belangrijke internationale spelers

6

Gas en elektriciteit zijn in Nederland sterk verbonden

Other fuels–Coal–Nuclear–Renewable

Transport TransportImport

Storage

Export

Wholesale & Trading

Exploration and

production1

Supply Distribution

networks

Gas

WholesaleMarketing &

SaleElectricityHigh

voltageSupply

Distribution networks

Production

Import

Exploration and

production

Supply

WholesaleMarketing &

SalesSupplyProductio

n

Import

7

De elektriciteitsmarkt is minder internationaal dan de brandstoffen-markt

Source: Cap Gemini

Niveau van Interconnectie-capaciteit, knelpunten, en te verbeteren interconnecties (2006) (cijfer geeft vermogen van verbinding aan, als % van binnenlandse productie)

8

49

42

34 34

17 16 1611

4

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Enel E.ON EdF Suez RWE Centrica Endesa GdF Vattenfall

De Nederlandse bedrijven kunnen niet de leiding nemen in de consolidatieslag

Euro Bn

(1) 2011 Revenues based on 8 % total growth in period 2007-2011 in total across all companies

Source: Annual Reports 2000/2007, Spring Associates analysis

Euro Bn

2011 scenario(1)2000

40

39

54

71

8081

95

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Illustratief

9

De vereiste investeringen in duurzame energiezijn enorm

Source: EC DG tren energy and transport trends 2030

Investeringen in duurzame elektriciteitsopwekking (EU-27)

5651 53

59

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

4

12

4 1

16

5

200-2010

wind offshore

biomass and waste

wind onshore

2010-2020

geothermal

hydro

19

7 solar0

2020-2030

GW

10

Gegeven deze context zijn de publieke belangen duidelijk

Marktstructuur Oppassen voor binnenlandse marktmacht (met name in elektriciteit) Aansluiting zoeken bij partijen met goede gasinkoopposities Verdere koppeling van (gas en elektriciteits-) markten Lange Termijn: Zorgdragen voor concurrentiekracht van het Nederlandse productiepark (ofwel door allianties ofwel

door investeringen)

Afhankelijkheid Gas Onze afhankelijkheid van gas verminderen Strategische toegang tot gas verbeteren

Investeringen in Duurzaam Zo snel mogelijk grootschalig investeren in duurzame energie

11

De context

Hoe gaat het tot nu toe?

Verantwoordelijkheden

Conclusies

12

De besluiteloosheid van de Nederlandse overheid met betrekking tot de marktstructuur is stuitend

Other fuels–Coal–Nuclear–Renewable

Transport TransportImport

NAM, BP, Total etc.

(80 Bcm)

Storage

Export

Wholesale & Trading

Exploration and

production1

Supply Distribution

networks

Gas¹

WholesaleMarketing &

SaleElectricityHigh

voltageSupply

Distribution networks

Gesplitst in 2011

Production

(1) 2006 data, Gas is Low-cal (= Groningen gas) and Hi-cal

Source: EnergieNed, Energie.nl, Gasterra

Import

ZEBRA

Exploration and

production

Supply

WholesaleMarketing &

SalesSupplyProductio

n

23.9 bcm

72.7 bcm

51.8 bcm

36.5bcm

8.3bcm

Gereguleerde industrie , publiek eigendom

Import

Unbundling heeft 4 jaar geduurd en is nog steeds niet over

De Tweede Kamer komt te elfder ure met een quasi-privatiseringsverbod

•Gasmarkt is nog steeds een oligopolie

•Rol conflict overheid

Illustratief

13

De werking van de gasmarkt verbetert, maar de afhankelijkheid van het buitenland wordt niet minder

Source: NMA, GTS, ,,GasTerra

742 731 702

172

914

2005

192

924

2006

205

907

2007

Import

Productie

Entry GTS Nederland (TWh)

483 506 516

429

912

2005

416

922

2006

405

921

2007

Export

Consumptie

Exit GTS Nederland (TWh)

81%

81%

79%

21%

77%

23%

47%

53%

45%

55%

44%

56%

Marktaandeel GasTerra Nederlandse gasmarkt

Jaarlijks verhandelde volumes 2007 op EU Gas Hub’s (BCM)

13

385299

933

35162173

NBP ZeeHUB TTF BEB/EGT* PEGs

Total

Physical

51.

31.

13.

5

1.1

Churn ratio

Gasterra

Non-Gasterra

14

De investeringen in duurzaamheid in Nederland blijven achter bij die in de ons omringende landen

Bron: Eurostat; ECN/PBL Tussenrapportage 2008 Schoon&Zuinig; Ernst&Young Ren Energ. country attractiveness

%

EU-27 Doelstelling (2020)

%

%

%

%

%

ECN/PBL Tussenrapportage 2008 Schoon&Zuinig:“Nederland komt niet in de buurt van het door de EU opgelegde doel van 14 % duurzaam opgewekte energie in 2020, laat staan dat Nederland zijn eigen doel van 20 % haalt. Met het huidige en voorgenomen beleid komt Nederland niet verder dan maximaal 9 %, maar waarschijnlijk niet verder dan 7 %.”

Aantrekkelijkheid duurzame investering

Niet aantrekkelijk

Heel aantrekkelijk

15

De context

Hoe gaat het tot nu toe?

Verantwoordelijkheden

Conclusies

16

Kunnen we nog iemand verantwoordelijk houden?

(1) numbers in brackets represent voting rights

*: mandate ends in 2008 , no replacements have been made so far

Publiek Belang

Waar moet de borging vandaan komen?

Hoe wordt het publiek belang vertaald?

2

3

Wetgeving

Nationale Overheid

Min BZK EZMinFin

NMa/DTeProvinciefondsDeelnemingen beleid

Organisatie

Instrumenten

Politiek 1

Aandeelhouders

Provincies en Gemeenten

RvC

Aandeelhouders

Provincies en Gemeenten

RvC

Gemeente

Holding

NetbeheerPLBWerkmaatschappij

PLB

PLB holding

RvC

Werkmaatschappij

Netwerk

Netbeheerder holding

Gemeentelijk Energiebedrijf

Schaalvergroting: Structuurvennootschap

Splitsing inLeverings- en Netwerkbedrijf

RvBRvB RvB

Holding

NetbeheerPLBWerkmaatschappij

17

Overheid: Wat denkt een overheid die geen blauwdruk wil geven, zelf te kunnen regisseren?

“Alles moet op alles worden gezet om een trendbreuk te realiseren” (

“Het kabinet geeft geen blauwdruk voor de energievoorziening in 2050. De overheid stelt doelen en randvoorwaarden, stimuleert en regisseert .” (p 11, Energierapport EZ)

“Twintig jaar geleden bepaalde de overheid nog hoe de energiemix eruit moest zien. Nu wordt de mix bepaald door marktpartijen op de Europese markt.” (p 13, Energierapport EZ)

1

Citaten uit het Energierapport en Schoon& Zuinig

18

En waarom wil de overheid het beschikbare geld niet uitgeven?

Subsidie en stimulering De investeringszekerheid voor bedrijven is onvoldoende (afschaffen MEP)

Gestelde doelen worden niet gehaald– ECN: ‘ De van 2008 tot 2020 gereserveerde SDE (Stimuleringsregeling Duurzame Energie) budgetten, inclusief MEP (Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie) vrijval, zijn ontoereikend

om de korte en lange termijn vermogensontwikkeling uit het werkplan Schoon&Zuinig te Realiseren’

Herverdeling en eigendom De inkomsten uit het Gasgebouw worden aangewend voor zaken die aan energie gerelateerd zijn

Er is een probleem tussen belangen van de verschillende actoren in het Gasgebouw– ‘Vergroting’ van de marktwerking in de gasmarkt– Gasbaten worden grotendeels betaald door Nederlandse burgers

Inkomsten uit EU-ETS worden naar alle waarschijnlijkheid niet of slechts ten dele geoormerkt

1

19

De aandeelhouders: gaat het om meer dan geld?

Verkoop Nuon nu nog niet22 november 2008 | Het Financieele Dagblad

Lex van Drooge

Gemeente Amsterdam kan in huidige omstandigheden geen optimale prijs bedingenHet Amsterdamse college van burgemeester en wethouders is van plan om de aandelen van de gemeente Amsterdam in Nuon te verkopen. Amsterdam bezit 9,2% van de aandelen, goed voor enkele honderden miljoenen. Vorige week stelde wethouder Gehrels (PvdA) dat het licht voor de verkoop op oranje staat.Maar het zou zeer onverstandig zijn om de aandelen op korte termijn te verkopen. Het kan ertoe leiden dat de gemeente honderden miljoenen misloopt. Wat het CDA betreft moet het licht voorlopig op rood.Ten eerste kan de gemeente in het huidige voorstel geen optimale prijs bedingen. Het plan is om samen met de provincie Friesland (13%) en andere in totaal 40% van de aandelen te verkopen aan een private partij. Echter, wanneer de koper door de verkoop een meerderheidsbelang zou verwerven, zouden de aandelen tot anderhalf keer zo veel opbrengen. Volgens het CDA zou de gemeente dus nooit moeten verkopen als de eventuele koper geen zicht heeft op het verwerven van een meerderheidsbelang. De provincie Gelderland, die 44% van de aandelen bezit, heeft in maart van dit jaar nog aangegeven dat zij de aandelen in de komende vier tot zes jaar niet wil verkopen.

2

20

Bedrijven hebben de mond vol van hun rechten

3

21

Nuon dreigt Staat met schadeclaim25 november 2008 | Het Financieele Dagblad

Mathijs Schiffers

Energiebedrijf Nuon zal de Staat aansprakelijk stellen voor schade die mogelijk voortvloeit uit nieuwe, strengere solvabiliteitseisen voor het af te splitsen netwerkbedrijf. Dat staat in een brief die Nuon gisteren verzond aan het ministerie van Economische Zaken.Vandaag stemt de Tweede Kamer over een voorstel van CDA, PvdA en ChristenUnie waarin staat dat netwerkbedrijven voor hooguit 50% met vreemd vermogen gefinancierd mogen zijn. Dat is een aanscherping van de regel die nu geldt: een maximum van 70% aan vreemd vermogen.Nuon vindt de strengere eis volkomen onnodig, omdat het netwerkbedrijf vanwege zijn stabiele kasstromen makkelijk een hoger percentage vreemd vermogen kan dragen. Daarnaast vindt het energiebedrijf de strengere eis unfair, omdat het inmiddels vergevorderd is met de splitsing van zijn bedrijf in een netwerkdeel en een productie- en leveringstak.De 'last minute' wetgeving is volgens Nuon schadelijk bij het aantrekken van kredietlijnen voor beide onderdelen, iets waar het energiebedrijf volop mee bezig is.Ook merkt Nuon op dat als het de solvabiliteit van het netwerkbedrijf moet verbeteren, dit automatisch ten koste gaat van de solvabiliteit van het productie- en leveringsbedrijf.

Het bedrijfsleven: ben je goed bezig als je alleen maar niet de wet overtreedt?

3

22

Essent onderzoekt uitlating minister28 oktober 2008 | Het Financieele Dagblad

Mathijs Schiffers

Essent onderzoekt de juridische houdbaarheid van het standpunt van minister Maria van der Hoeven van Economische Zaken dat de kerncentrale van Borssele niet in buitenlandse handen mag komen. 'Als de minister zoiets roept, gaan wij natuurlijk kijken of dat wel te rechtvaardigen is', zegt een woordvoerder van Essent.Essent is voor 50% eigenaar van de kerncentrale in Borssele en zoekt momenteel een buitenlandse koper voor de leverings- en productietak van het energiebedrijf. Het standpunt van de minister, zoals afgelopen zondag verwoord in het tv-programma Buitenhof, zou een barrière kunnen opwerpen.In Buitenhof zei Van der Hoeven dat het voor haar 'eigenlijk geen optie' is dat Nederlandse kerncentrales in buitenlandse handen komen. Ze gaat hierover 'in gesprek' met de provincies en gemeenten die de aandelen van Essent bezitten.De andere eigenaar van de kerncentrale in Borssele, het Zeeuwse energiebedrijf Delta, laat overigens weten wel interesse te hebben in de aandelen van Essent in de centrale. 'Wij staan daar positief tegenover', zegt een woordvoerder van Delta. Zowel Essent als Delta zwijgt over de waarde van hun 50%-belang in de kerncentrale van Borssele.

Het bedrijfsleven: ben je goed bezig als je alleen maar niet de wet overtreedt?

3

23

De context

Hoe gaat het tot nu toe?

Verantwoordelijkheden

Conclusies

24

Het huidige marktmodel kan alleen werken bij een groeiend verantwoordelijkheidsbesef van alle spelers

Het lijkt erop dat verschillende actoren in de energiemarkt niet primair het publieke belang in het oog hebben

We hebben voor een markt- en governance-model gekozen op het moment dat het publieke karakter van de energiemarkt nog minder pregnant was

– Milieu– Gasmarkt / geopolitiek

Dit model kan in de huidige context alleen werken als er sprake is van een verantwoordelijkheidsgevoel bij alle individuele spelers

Dit gevoel moet leidend zijn bij vervreemding, investeringen, benoemingen en beleidsvorming

Einde

Dank u voor uw aandacht