Duurzame ontwikkeling

Belgische Senaat

Brussel, 28 juli 2017

Duurzame ontwikkeling

Artikel 7bis van onze Grondwet stelt “Bij de uitoefening van

hun respectieve bevoegdheden streven de federale Staat,

de Gemeenschappen en de Gewesten de doelstellingen na

van een duurzame ontwikkeling in haar sociale,

economische en milieugebonden aspecten, rekening

houdend met de

solidariteit tussen de

generaties.”

Sinds 2016 heeft de Senaat

een adviseur duurzame

ontwikkeling.

De 193 Lidstaten van de Verenigde Naties hebben unaniem de 17 duurzame

ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) goedgekeurd. Het creëert een pad naar

waardigheid voor iedereen in 2030 :

https://diplomatie.belgium.be/nl/Beleid/Ontwikkelingssamenwerking/Wat_doen_we/

Ontwikkelingsbeleid/SDG, https://sdgsinaction.com en

https://www.youtube.com/watch?v=b6qPnu82OVU&feature=youtu.be

Paleis der Natie

SENAAT Kamer van volksvertegenwoordigers

Parlementair werk

• Informatieverslag over het intra-Belgisch besluitvormingsproces inzake

burden sharing met betrekking tot klimaatdoelstellingen (stuk Senaat,

nr. 6-253/2) (SDG 13, 17)

• Informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de

federale overheid, de Gemeenschappen en de Gewesten inzake de

gezamenlijke aanpak van de strijd tegen kinderarmoede in ons land

(stuk Senaat, nr. 6-162/2) (SDG 1, 2)

• Resolutie teneinde een coherent en geïntegreerd beleid uit te stippelen

om een uitdaging op het vlak van de volksgezondheid aan te gaan:

milieu en chronische ziektes (stuk Senaat nr. 6-125/1 tot 4) (SDG 3, 13)

• Informatieverslag betreffende de opvolging van de toepassing van het

Actieplatform van de Vierde VN-Wereldvrouwenconferentie van Peking

(stuk Senaat, nr. 6-97/3) (SDG 5)

• Informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de

federale overheid en de Gemeenschappen inzake de nieuwe

toepassingen in de gezondheidszorg en mHealth in het bijzonder

(stuk Senaat, nr. 6-261/2) (SDG 3, 17)

• Informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de

federale overheid en de Gewesten om tot een sterker geïntegreerd

openbaar vervoersplan en -aanbod te komen (stuk Senaat, nr, 6-201)”

(SDG 9, 17)

• Voorstel van resolutie voor de erkenning van hyperelektrosensiviteit

(24 mei 2017) (SDG 3)

Energy Union Tour houdt halt in de Senaat - 4/5/2017 (SDG 7, 17)

Sustainability Week Belgium

Lancering ‘Dag van de Eco Hero’ in de Senaat, 4 mei 2017 (SDG 3, 4, 7, 12, 13, 17)

Gendergelijkheid, een duurzame ontwikkelingsdoelstelling - 8/3/2017

(SDG 5)

Vredesvrouwen 2016 - 15 december 2016 (SDG 16)

Colloquium “De inzet van een duurzame en succesvolle energietransitie”

29 november 2016 (SDG 7)

Colloquium “Jongeren in de bres voor het klimaat | Leerpraktijken voor

een duurzame ontwikkeling?” - 28 oktober 2016 (SDG 4 en 13)

http://www.senate.be/www/?MIval=/Video/VideoArchive&ID=57&LANG=fr

Colloquium “Dertig jaar wet op het dierenwelzijn in België”

6 december 2016 (SDG 14, 15)

Gebouwen van het Federaal Parlement

Situatieplan

Kenmerken van de gebouwen

Het Paleis der Natie, kant Senaat heeft een verwarmde vloer oppervlakte van 20 420,29 m2 . Het budget voor de onderhoudswerken in de gebouwen bedraagt ongeveer € 750 000 per jaar. De gebouwen van het Paleis der Natie zijn eigendom van de Belgische Staat. Het parlement beheert deze gebouwen volledig autonoom.

1.1. Energiebeleid - resultaten (2009 – 2016)

Totaalverbruik niet genormaliseerd

Energie - duurzame ontwikkeling

ELEKTRICITEIT GAS WATER

kWh kWh m3

2009 932272 1772038 3676

2010 945393 1707773 3201

2011 893414 1256851 3750

2012 862977 1274921 3300

2013 812591 1473842 2952

2014 708282 1076053 2932

2015 648926 1245630 4044

2016 609823 1212400 2747

Sedert 2009:

- 35 %

1.2. Energiebeleid - resultaten (2009 – 2016) - elektriciteit in kWh

Energiebeleid en duurzame projecten

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000

900000

1000000

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

kWh

Energiebeleid en duurzame projecten

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

1.3. Energiebeleid - resultaten (2009 – 2016) - gasverbruik in kWh

Sedert 2009:

- 38 %

Energiebeleid en duurzame projecten

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

m3

1.4. Energiebeleid - resultaten (2009 – 2016) - water in m³

1.5. Energiebeleid –nieuwe leverancier sedert januari 2017 VEB –Vlaams EnergieBedrijf

1.Verbeteren van de energetische prestaties van de gebouwenschil (SDG 7, 12)

2.Verbeteren van de energetische prestaties van de technische installaties (SDG 7, 12)

3.Sensibiliseren van de eindgebruikers (SDG 7, 12)

2. Energiebeleid - drie interventiestrategieën

Energiebeleid

dubbele beglazing Ug =1.0 W/m2.K, ‘warm edge’, label ‘PEFC’

1. Vervanging of renovatie van alle ramen (2008-2013)

Voor Na

Gebouwenschil (SDG 7,12)

U1 = 2,8 W/m2.K U2 = 0,13 W/m2.K (dikte 30 cm)

LVN5 (270 m2)

Na Voor

2. Isoleren van verschillende zolders door inblazen van cellulose isolatie (2010 – 2015)

Gebouwenschil (SDG 7,12)

3. Isoleren van daken (2013 – 2014)

Gebouwenschil (SDG 7,12)

Gebouwenschil (SDG 7,12)

Isolatie dak (PIR 24 cm) Isolatie muren (EPS 15 cm) Groendak

Zonwerende films op naar het zuiden gerichte vensters (gevels met hoge patrimoniale waarde) - 2011

Buitenzonwering op naar het zuiden gerichte vensters (binnenkoeren) - 2012

Verbeterd zomercomfort Daling gebruik koeling

4. Zonwerende films en buitenzonwering

Gebouwenschil (SDG 7,12)

Dag / nacht & weekend & zomer Thermostatische kranen op alle radiatoren Buitenvoeler + optimiser Oncall programmering van de verwarming van de zalen en de salons

Technische installaties (SDG 7, 12)

1.1. Verbeteren van de regeling

1. Energetische prestaties verwarming (2011 – 2015)

1.2. Verbeteren van het afgifterendement van radiatoren en van de verdeling (leidingen)

Wegnemen van radiator-omkastingen Isoleren van radiator-nissen

Verbeteren isolatie van leidingen in kelders

Technische installaties (SDG 7, 12)

1.3. Verbeteren van het ventilatiesysteem

Ventilatie: CO2 -sondes (halfrond en sommige vergaderzalen) Ventilatie: verminderen van de debieten om te beantwoorden aan de reële noden Nieuwe circulatoren op variabel debiet

Building Management System (BMS)

Technische installaties (SDG 7, 12)

1.4. Vervanging van de verwarmingsinstallatie door hoog rendement condensatieketels en een warmtekrachtkoppeling (2016)

Technische installaties (SDG 7, 12)

Financiële aspecten

Alle bedragen zijn btw inbegrepen

Kostprijs van het volledige HVAC-project € 338 000,00

Kostprijs van de WKK € 120 244,00

Premie Leefmilieu Brussel € 29 283,10

Jaarlijkse onderhoudskost vanaf 2019 € 13 310,00

Winst op elektriciteitsverbruik (haalbaarheidsstudie) € 22 990,00

Groenestroomcertificaten (haalbaarheidsstudie) € 12 100,00

Verwachte terugverdientijd 5 jaar

Financiële aspecten

Periode: 1 februari 2017- 00u00 – 1 april 2017 - 00u00

WKK gasverbruik 172 123,80 kWh

WKK elektriciteitsproductie 47 787,00 kWh

WKK productie thermisch 101 918,00 kWh

Elektrisch rendement WKK 27,70 %

Thermisch rendement WKK 59,20 %

Totaal rendement WKK 86,90 %

Rendement stookplaats (WKK in dienst) 90,60 %

Financiële aspecten

Periode: 1 februari 2017- 00u00 – 1 april 2017 - 00u00

besparing (btw incl.)

1. Geproduceerde elektriciteit tijdens piekuren door de WKK

x prijs elektriciteit piekuren/kWh (30 234 kWh) - 0,155 €/kWh

€ 4 686,00

2. Geproduceerde elektriciteit tijdens daluren door de WKK

x prijs elektriciteit daluren/kWh (17 553 kWh) - 0,155 €/kWh

€ 2 720,00

3. Geproduceerde warmte door de WKK x gasprijs/kWh (0,0375 €/kWh)

gedeeld door het rendement van de stookplaats zonder WKK (91%)

€ 4 200,00

4. Gasverbruik WKK x gasprijs/kWh (0,0375 €/kWh) € 6 455,00

5. Onderhoudskost (voorlopig wordt 0 € genomen

eerste twee jaar onderhoud zijn inbegrepen in het

aanbestedingsbedrag (dus betaald)

€ 0,00

6. Groenestroomcertificaten (82,00 €/MWh) € 3 918,50

7. Injectie op het net (2 186 kWh) € 71,94

Resultaat: ((1 + 2 + 3) – (4 + 5)) x 1,21 + 6 + 7

€ 10 229,14

Financiële aspecten

Nettokostprijs van de WKK (€ 120 244 - € 29 283,10) € 90 960,90

Jaren 2017 - 2018

Besparing op 2 maanden € 10 229,14

Winterperiode = 6 maanden (half oktober – half april) € 30 687,40

Jaren 2019, 2020, ….

Besparing op 2 maanden

(met aftrek onderhoudskost WKK – 0,019 €/kWh)

€ 9 321,20

Winterperiode = 6 maanden (half oktober – half april) € 27 963,6

Terugverdientijd 3 à 4 jaar

2. Verlichting

2100 LED-lampen op alle luchters (halfrond, commissiezalen, salons, …) 220 LED- of T5-verlichtingstoestellen (kantoren) LED-spots (koepel halfrond) Daglichtdetectie (kantoren) – verlichtingstoestellen dicht bij de vensters Aanwezigheidsdetectie (sanitair/gangen) Verlichtingsaudit (2015)

Technische installaties (SDG 7, 12)

3. Fotovoltaïsche cellen

Technische installaties (SDG 6, 7, 12)

REALTIME

4. Water

Productie van sanitair warm water – weekklok op de elektrische boilers en op de circulatiepomp

Regenwaterputten in de koer Leuvenseweg 5 (2015) (SDG 6)

6. Uitrusting kantoren

TFT-schermen (270 ‘TFT-schermen’ met het ‘Energy Star’-label) – 2010 Functie ‘EcoPower’ (automatische standby) - 2013 Centraliseren van printers

Technische installaties (SDG 7, 12)

5. Vervangen van 3 liften (LVN5) – standby-functie, recuperatie van de remenergie, sturing van de ventilatie (‘Blue Kit’), LED-verlichting - 2014

1. Communicatie

Nota ’s op Intranet

& op de website van de Senaat

Eindgebruikers (SDG 12)

3. Communicatie

EPB-certificaat voor publieke gebouwen

Aangebracht aan de belangrijkste ingangen Verplichting van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Duurzame projecten – enkele voorbeelden

3. Communicatie (SDG 7)

Sensibiliseringscampagne voor het personeel (2014)

Duurzame projecten – enkele voorbeelden

Campagne ‘Start to safe’ Monitoring van het energieverbruik Zichtbare resultaten Beloning voor de goede medewerking

3. Communicatie (SDG 7) Sensibiliseringscampagne (2014) – zichtbare resultaten

0

50

100

150

200

250

17

:30

18

:15

19

:00

19

:45

20

:30

21

:15

22

:00

22

:45

23

:30

0:1

5

1:0

0

1:4

5

2:3

0

3:1

5

4:0

0

4:4

5

5:3

0

6:1

5

7:0

0

7:4

5

8:3

0

kW

' 15

Uren

Elektrisch nachtverbruik

03-04 fev.

09-10 mars

Duurzame projecten – enkele voorbeelden

3. Communicatie (SDG 7)

0

50

100

150

200

250

LU

ND

I4:4

59:3

014

:15

19

:00

23

:45

4:3

09:1

514

:00

18

:45

23

:30

4:1

59:0

013

:45

18

:30

23

:15

4:0

08:4

513

:30

18

:15

23

:00

VE

ND

RE

DI

8:3

013

:15

18

:00

22

:45

SA

ME

DI

8:1

513

:00

17

:45

22

:30

DIM

AN

CH

E8:0

012

:45

17

:30

22

:15

kW

' 15

uur

Elektrisch weekverbruik

total 03-09/02 total10-16/03

Duurzame projecten – enkele voorbeelden

Sensibiliseringscampagne (2014) – zichtbare resultaten

Mobiliteit

Bike Experience (2014) Bike Project: zes maanden coaching en 24 ‘testfietsen’ gedurende twee weken (2015) 90 plaatsen voor fietsen op de parlementaire site (2016) Testen van elektrische voertuigen (2017)

Mobiliteit (SDG 11, 12)

Aankoop van een elektrische wagen Plaatsing laadpalen (Senaat + Beyaertparking) Dienstfietsen staan ter beschikking

Mobiliteit (SDG 11, 12)

Natuur

• Gebruik van milieuvriendelijke producten (SDG 12, 15)

• Vertoning film “De ronde van klimaatneutraal België” (SDG 1-

17) http://www.frdo-cfdd.be/nl/nieuws/de-ronde-van-

klimaatneutraal-belgie-film

• Aanleg van een groendak (SDG 7, 15)

• Installatie van bijenkorven en productie van eigen honing

sinds 2015 (SDG 12, 15)

Natuur

• Tentoonstelling Troubled Waters (SDG 6, 13, 14)

• Tentoonstelling Goodplanet – WAW 2015 (SDG 6, 13, 14)

• Vertoning film “Human” Yann Arthus-Bertrand (SDG 1-17)

https://www.youtube.com/user/HUMANthemovie2015

Natuur

Welzijn

Welzijn

• Werkgroep “Welzijn” + enquête welzijn op het werk (SDG 3)

• Fitnessruimte en sportmonitor (SDG 3)

• Pauze op het groendak (SDG 3)

Welzijn

• Start to run (SDG 3)

Het doel

5 km kunnen lopen na tien trainingen

Wie

Iedere gemotiveerde en goedgeluimde deelnemer van

ELK NIVEAU

Waar

Het Warandepark

Welzijn

• Yogalessen (SDG 3)

• Mindfulness (SDG 3, 4)

• Infosessies over burn-out, slaap en voeding (SDG 3, 4)

• Weight Watchers (SDG 2,3 en 4)

• Bloedinzamelingen (SDG 3)

• Rookstopcampagne (SDG 3, 4)

• Zenlokaal (SDG 3)

• Teambuilding en sociale betrokkenheid (quiz) (SDG 3, 8)

Welzijn

• De gunstige effecten van de invoering van telewerk

minder stress voor de betrokkenen, minder

verplaatsingen nodig

minder files en vervuiling) (SDG 3, 11, 13)

• Promoten van occasioneel thuiswerk (SDG 3, 11, 13)

• Personeelsblad (SDG 17)

• Papierarm parlement: meer digitaliseren...

• Duurzaam aankopen:

- informeren over en toepassen van labels, certificaten en normen

- uitstippelen van een duurzame inkoopstrategie (ISO20400)

- circulair inkopen: bio-gebaseerde grondstoffen, herbruikbare

grondstoffen, recyclage (voor kantoorinrichting, kantoormateriaal, ICT

en elektrische toestellen, FSC-papier, textiel, isolatieproducten,

schoonmaakproducten, elektriciteit, verlichtingstoestellen,…)

- reductie CO2-uitstoot

• Inktcartridges die leeg zijn worden verzameld, opgehaald en terug

gevuld.

• Ook het kantoormateriaal zoals mappen enz. wordt teruggebracht naar

het economaat.

Verantwoorde consumptie (SDG 12)

Voeding

FEDERAAL PARLEMENT

DUURZAAMHEID IN CATERING

PRINCIPE 1 - SEIZOENSFRUIT & -GROENTEN

65% Lente

90% Herfst

Streefdoel

PRINCIPE 2 - LOKALE PRODUCTEN

Focus op Belgische &

regionale producten

Lokaal

=

België + buurlanden

70% Lokale producten

Vlees

95%

Groenten

60%

Gevogelte

55%

Fruit

75%

Prei, wortelen,

Rode kolen, witte kolen

Melk

Appelen*

Peren*

100% Belgische

herkomst

* Jonagold, Golden, Durondeau, Conference (= 85% volume appelen/peren)

Varkensvlees

Rundsvlees 85% Belgische

herkomst

PRINCIPE 3 - BELGISCHE PRODUCTEN

PRINCIPE 4 - RESPECT VOOR BIODIVERSITEIT

100% Niet met

uitsterven

bedreigde

vis (rode

lijst)

Federaal

Parlement

is

MSC/ASC gecertificeerd

45% Vis

gecertificeerd

met MSC- of

ASC-label

100% Navolging

oranje lijst

100% Duurzame vis

PRINCIPE 5 - VERANTWOORDE LANDBOUW

PRODUCTEN VAN BIOLOGISCHE OORSPRONG

Federaal Parlement 8% BIO producten (gemiddeld 3% in België)

PRINCIPE 6 - SOLIDARITEIT NOORD/ZUID

50% koffie, thee,

chocolade,

exotische vruchten

zijn Fairtrade

100% Fairtrade bananen

PRINCIPES 7 & 8

VERMINDERING CARBON FOOTPRINT VAN HET BORD /

AFVALVERMINDERING

Ontwikkeling van ecologische-voetafdrukmeter van onze menu’s (op wetenschappelijke data gebaseerd)

Dagelijks een alternatief “Zonder vlees”

Waste Watch Programma om voedselverspilling te bestrijden

PRINCIPE 9 - ENERGY & WATER MANAGEMENT

100%

geconcentreerde

onderhouds-

producten

100%

gecertificeerde

reinigings-

producten

Voeding

1 Groenten en fruit Belgische teler Mechelse asperges uit volle grond

Witloof uit volle grond

Kersen en ander rood fruit

Aardbeien (Wépion, Hoogstraten)

Druiven van Hoeilaart

2 Belgische condimenten Mosterd

Limburgse / Luikse stroop

3 Andere Quinoa geteeld in België

(BIO) aardappelen

Voeding

• Aanbieden van ecologische dranken (biofruitsappen) (SDG 12)

• Inlands water (SDG 12)

• Inlands fruit (SDG 12)

Koffiekamer van de Senaat

Afval

• In alle kantoren staan aparte papiermanden en vuilnisbakken voor restafval.

• In de koffiekamer wordt al het PMD-materiaal verzameld.

Afval sorteren (SDG 13)

“The best way to

predict your

future is to

create”

Peter Drucker

• Onze assemblee zet zich momenteel in om het label

“Ecodynamische ondernemingen” van het Brussels Hoofdstedelijk

Gewest te behalen (SDG 4, 7, 11, 13, 17)

• Colloquium “Defensie en Klimaat” 28 november 2017 (SDG 13,

16)

• Studiedag “Gezelschapshonden” 26 september 2017 (SDG 3, 15)

• Isoleren van daken + bijkomende plaatsing van een 20-tal

fotovoltaïsche panelen (eind 2017) (SDG 7, 12)

• Bijkomende regenwaterput (SDG 6,12)

• Uitvoeren adviezen verlichtingsaudit (is bezig) (SDG 7)

• Creatie van een werkgroep “Duurzame Ontwikkeling” (SDG 1-17)

• Inschrijven op het Goodfood kantine label (SDG 3)

• Voorstel tot herziening artikel 7bis van de Grondwet (25 april 2017)

om te verduidelijken dat de zorg van de overheid tevens gericht is op

de dieren. (SDG 14 en 15)

• Week Brussel in Dialoog (vanaf 16 oktober 2017) - thema : “Samen”

(SDG 1-17)

• Tentoonstelling “Superdemocratie” : 1-31 oktober 2017 (SDG 16)

• Spullenhulp (oud meubilair) (SDG 12)

• Informatie en sensibilisering rond afval (SDG 12, 15)

• Deelname aan de Eco challenge (SDG 2, 3, 7, 12, 13, 14, 15)