InopdrachtvanGemeenteNijmegen

MaatschappelijkeBusinessCase

‘Vroeginterventieenvindplaatsgerichtwerkenopschoolenopvang’

Februari2017

1

InhoudsopgaveSamenvatting..................................................................................................................................3

1. Inleiding..................................................................................................................................51.1 AanleidingMaatschappelijkeBusinessCase(mBC)...............................................................51.2 Maatschappelijkprobleem,urgentieendeinterventies........................................................6

1.2.1Maatschappelijkprobleem....................................................................................................61.2.2Urgentie.................................................................................................................................61.2.3Interventies............................................................................................................................7

1.3 Scope......................................................................................................................................71.4 Leeswijzer...............................................................................................................................8

2. Aanpak....................................................................................................................................92.1 EenmaatschappelijkeBusinessCase:watisdateigenlijk?...................................................92.2 Hetprojectteam.....................................................................................................................92.3 Hetproces............................................................................................................................10

3. Deinterventies:DSAVenPassendeKinderopvang................................................................113.1 BeschrijvingPassendeKinderopvang...................................................................................113.2 BeschrijvingDeSchoolalsVindplaats..................................................................................12

3.2.1 AlgemenebeschrijvingDSAV...........................................................................................123.2.2 Beschikkingsvrijeinzetvantweedelijnsspecialisten.......................................................133.2.3 Inzetvantweedelijnsexpertise:waaromeigenlijk?........................................................143.2.4 Observaties,kindinterventiesengezinsinterventies.......................................................143.2.5 Effectiviteit......................................................................................................................15

3.3 Randvoorwaarden................................................................................................................18

4. Hetcliëntperspectief.............................................................................................................194.1 Dedrievoornaamsteeffecten..............................................................................................194.2 Dematewaarineffectenoptreden......................................................................................20

5. Hetketenperspectief.............................................................................................................215.1 Overzichtvandeketenpartners...........................................................................................215.2 Algemeneopmerkingen.......................................................................................................215.3 Casuïstiek.............................................................................................................................22

5.3.1 CasuïstiekvanDSAV........................................................................................................225.3.2 CasuïstiekvanPassendeKinderopvang...........................................................................22

5.4 Kosten,opbrengstenenniet-gekwantificeerdeeffectenperketenpartner.........................235.4.1 DeSchoolAlsVindplaats(DSAV).....................................................................................235.4.2 PassendeKinderopvang...................................................................................................255.4.3 Kinderopvang...................................................................................................................285.4.4 Scholenprimaironderwijs/SamenwerkingsverbandPO................................................295.4.5 GGD(Jeugdgezondheidszorg)..........................................................................................305.4.6 SociaalWijkteam.............................................................................................................315.4.7 SchoolmaatschappelijkWerk(primaironderwijs)...........................................................325.4.8 BureauLeerplicht............................................................................................................33

5.5 Overzichtvaninvesteringenenbesparingenindeketen.....................................................34

6. Maatschappelijkperspectief.................................................................................................366.1 Ouders/steunsysteem.........................................................................................................366.2 Gemeenten...........................................................................................................................376.3 Rijksoverheid–ministerievanOnderwijs,CultuurenWetenschap.....................................37

7. DemaatschappelijkeBusinessCase.......................................................................................39

2

7.1 Cliënteffecten,besparingeneninvesteringen......................................................................397.2 Benaderingvanhetpotentieelmaatschappelijkrendement...............................................40

Bronnen........................................................................................................................................41

Bijlage1: Zespijlersvanpositievegezondheid.........................................................................42

Bijlage2:Rekenvoorbeeldnetto-contantewaarde........................................................................43

Bijlage3:VoorbeeldcasussenDSAV...............................................................................................44Bijlage3.1–Groep1:Internaliserendeproblematiek.......................................................................44Bijlage3.2–Groep2:Externaliserendeproblematiek......................................................................45Bijlage3.3–Groep3:Opvoedingsondersteuning,ouderbegeleidingengezinsproblematiek..........46Bijlage3.4–Groep4:Groepsinterventiesindeklas.........................................................................47Bijlage3.5–Groep5:(V)echtscheidingsproblematiek.....................................................................48Bijlage3.6–Groep6:Verstoringvanrelatietussenschoolenkind.................................................49

Bijlage4: CasusPassendeKinderopvang..................................................................................50

3

SamenvattingDe gemeente Nijmegen en diverse ketenpartners hebben geconstateerd dat het nog nietaltijd voldoende lukt omniet-onderwijs gerelateerde problematiek onder kinderen tijdig tesignaleren.Daarnaastkan (medealsgevolgdaarvan)passendezorgnietaltijd tijdigwordengeboden, of wordt deze niet geaccepteerd door bijvoorbeeld ouders of verzorgers. Naastallerleinegatievegevolgenvoorhetkind(aldannietopdelangeretermijn)ofhetgezin,kanditookleidentotzorgkostenwanneerproblematiek‘escaleert’endeinzetvanrelatiefzwareof langdurige zorg noodzakelijk is. Het verder vormgeven van en investeren invroegsignalering,evenalshetzodanigorganiserenvandezorgstructuurdatpassendezorgkanwordeningezetwanneernodig,isdaaromvanbelang.Ominzichttekrijgen indeteverwachtenbredemaatschappelijkeenfinanciëleeffectenalsgevolg van het investeren in vroeginterventie en vindplaatsgericht werken ontstond debehoefte omhieromtrent eenmaatschappelijke Business Case (mBC) op te stellen.Daarbijmoestookduidelijkwordenhoederolleninhetpreventieveveld,zorgenonderwijsverdeeldzijn in de keten.Hoewel de initiële insteekwas omook casussen uit de eerste lijnmee tenemen,isbeslotendezemBCtefocussenoptwee(inprincipetijdelijke)projecten:DeSchoolals Vindplaats (DSAV) en Passende Kinderopvang (PKO). Deze projecten zijn gericht opvroegsignalering/-interventie op de vindplaatsen ‘kinderopvang’ (PKO) en ‘school’ (DSAV),waarbij in het laatste geval is gefocust op het primair onderwijs. Beide projecten wordengekenmerktdoorde(beschikkingsvrije)inzetvantweedelijnsspecialistenopdevindplaatsen,die vanuit hun expertise onder andere problematiek signaleren, kortdurende interventiesuitvoeren, snel passende zorg organiseren wanneer dit nodig is en bovendien kennisoverdragen.DezemBCheeftophoofdlijneninzichtelijkgemaaktwelkepotentiëlebesparingenerkunnenoptreden als gevolg van het investeren in de twee genoemde projecten. Hiervoor is eencohortvan256bestaandecasussengeanalyseerd(50vanPKOen206vanDSAV).Bij zoweldekostenbesparingenalsdebenodigde investeringendient tewordenopgemerktdat het hier gaat om grove benaderingen. De berekeningen zijn gebaseerd op diverseaannames, wat leidt tot een bepaalde onzekerheid. Bovendien is er gerekend metgemiddelde bedragen, waardoor de daadwerkelijke kosten en besparingen in de praktijkzullenafwijken.Ookzijnerdiversekostenpostenenbesparingennognietgekwantificeerdendusnognietineerdergenoemdebedragenverwerkt.Hetgaathiermetnameomdekostendie ontstaan of besparingen die optreden als gevolg van veranderingen voor diverseketenpartners, zoals de GGD, Sociaal Wijkteams, Schoolmaatschappelijk Werk en BureauLeerplicht. Tijdens het opstellen van deze mBC was echter onvoldoende zicht op deveranderingen die er optreden voor deze partijen, waardoor het kwantificeren van kostendanwel besparingen nog nietmogelijkwas. In het rapport zijn dan ook diverse PM-postenopgenomen die op basis van toekomstige monitoring verder zullen moeten wordenuitgewerkten inhetachterhoofddienen tewordengehoudenbijhet interpreterenvandegenoemdekostenenbesparingen.Tot slotdienter rekening tewordengehoudenmethetfeit dat er aan diverse randvoorwaarden moet worden voldaan voordat de verwachteeffecten daadwerkelijk kunnen optreden. Deze door de projectgroep geformuleerdevoorwaardenzijninhetrapportopgenomen.

4

Opbasisvandekarakteristiekenvandeverschillendecasussen is inkaartgebrachtwathetreguliere‘zorgpad’vandecasussenzouzijngeweestwanneerPKOofDSAVnietzoudenzijningezetenwatdegemiddeldekostenvandatzorgpadzoudenzijn.EenbelangrijkeaannameindezemBC(gebaseerdopervaringenuitdepraktijk) isdathet‘regulierezorgpad’doordeinzet van PKO/DSAV voor een deel van de casussen wordt voorkomen. Op basis van decasussen van PKO leidt dit tot een potentiële kostenbesparing van EUR 185.000 die naarverwachtingmetnameontstaatdooreenafnamevanhetaantal2e-lijnsambulantetrajecten(metbeschikking)enplaatsingeninspecialistischegroepen.VoordecasussenvanDSAVkannaarverwachtingeenbesparingvanongeveerEUR991.000wordengerealiseerdalsgevolgvan een afname van diverse 2e- en 3e-lijns zorgtrajecten (zowel J&O als GGZ). Naarverwachtingkomendezebesparingenprimairtengoedevandegemeentelijkebudgetten.Tegenoverdepotentiële kostenbesparingen staat een geschattebenodigde investering vanbijnaEUR320.000welkebestaatuitkostenvoorinzetvanDSAVenPKO,evenalsextraureninzet van zorgcoördinatoren ‘Kijk op kleintjes’ van de GGD en medewerkers van dekinderopvang.Hoewel deze mBC hiermee dus geen sluitend beeld oplevert van het volledigemaatschappelijke rendement van de inzet van PKO en DSAV (diverse effecten voorketenpartners zijn immers nog niet gekwantificeerd), geeft het richting aan toekomstigebeleidsdiscussiesovervroegsignaleringenvindplaatsgerichtwerken.Hethelderderbeelddatis ontstaan van de rolverdeling tussen verschillende ketenpartners in het preventieve veld,evenalsderandvoorwaardenwaaraandienttewordenvoldaan,zijndaarvooreenbelangrijkeopbrengst.

5

1. Inleiding1.1 AanleidingMaatschappelijkeBusinessCase(mBC)GemeenteNijmegenwilhetsociaaldomein,samenmetrelevanteketenpartners,verdergaantransformeren.Omdeze transformatie te kunnendoorzettenwil de gemeente kiezen vooroplossingen waarmee ondersteuning voor de mensen die dat nodig hebben gewaarborgdblijft, terwijl er tegelijkertijd kosteneffectiever kan worden gewerkt. Daarvoor moet nietalleen zorgvuldig worden afgewogen hoe de beschikbare zorg en ondersteuning zo goedmogelijk kunnen aansluiten op de behoeften van mensen, maar ook hoe het beschikbarebudget binnen het sociaal domein zodanig kan worden ingezet dat de beoogdekosteneffectieve en kostenefficiënte werkwijze kan worden gerealiseerd. De gemeenteNijmegenisvanmeningdathetdaarbijvanbelangisdateentransformatieplaatsvindtzowelbinnenalsbuitendegemeentelijkeorganisatie.De gemeente Nijmegen wil deze transformatie onderbouwen middels diversemaatschappelijke Business Cases (mBC), waarvan voorliggend rapport er een is. Daarmeewordtduidelijkerwaarindeketen‘aandevoorkant’geïnvesteerdmoetwordenombepaaldemaatschappelijkeeffectentebereiken.Defocusligtdaarbijmetnameopdekostenenbatendiebetrekkinghebbenopdebudgettenvanoverheden(gemeenten,Rijk),deketenpartnersenoverigestakeholders.Deze specifieke mBC is voortgekomen uit de behoefte om inzicht te krijgen in de teverwachten bredemaatschappelijke en financiële effecten als gevolg van het investeren invroeginterventie en vindplaatsgericht werken. Daarbij moest ook duidelijk worden hoe derollen in het preventieve veld, zorg en onderwijs verdeeld zijn in de keten. Tijdens deverschillendewerksessieswerdduidelijkdathetomdiversepraktischeredenennoodzakelijkwasomdemBCsterkaftebakenen.Hoeweldeinitiëleinsteekwasomookcasussenuitdeeerstelijn(SchoolmaatschappelijkWerk,GGDenSociaalWijkteam)meetenemen,isdoordeprojectgroepbeslotenom te focussenopdeeffectenvan twee relatiefnieuwe (inprincipetijdelijke)projecten(DeSchoolAlsVindplaatsenPassendeKinderopvang)diegerichtzijnopvroegsignalering/-interventie van problematiek onder kinderen op de ‘vindplaatsen’.Bovendien is er met betrekking tot DSAV alleen gekeken naar casussen in het primaironderwijs,zoals later inditrapportverderwordttoegelicht.Erwasmetnamebehoefteomzicht tekrijgenopdekostenbesparingendiemogelijk kunnenwordengerealiseerddoordeinzet van de projecten (en de investeringen die daarvoor nodig zijn) en de eventueleveranderingen die er optreden voor of in de werkzaamheden van ketenpartners (zoalsscholen, GGD, SchoolmaatschappelijkWerk en het SociaalWijkteam), zodat onder andererichtingkanwordengegevenaanverderebeleidsdiscussies.IndeperiodevoorafgaandaandespecifiekeprojectenisindegemeenteNijmegenervaringopgedaanmet vindplaatsgerichtwerken inhet kader vanhet zogenaamdEIF-project J-GGZmigrantenjeugd(hiernatenoemenEIF).Ditprojectrichttezichspecifiekopvroeginterventiebijpsychische-engedragsproblemenbijkinderenvanmigrantenouders.Hetisbekenddatdedrempelvoorhetvragenvanhulpvoordezegroeperghoogisendaaromkrijgenzijmindervaakbehandelingdannodig is.Hetdoelwas tijdigezorg inzetten,maarvaakbleekhetook

6

mogelijk door betere communicatie te normaliseren en te de-escaleren. Het EIF-project isgeëvalueerd en onderzoekers hebben werkzame factoren geanalyseerd. Er is nogonvoldoendewetenschappelijke onderbouwing voor deze aanpak,maar de uitkomsten vanditprojectzijnveelbelovend.DegemeenteNijmegenheeftdaaromaandeopdrachtnemersvan de projecten gevraagd de kennis uit het EIF-project toe te passen en verder teontwikkelen.1.2 Maatschappelijkprobleem,urgentieendeinterventies1.2.1MaatschappelijkprobleemOm richting te geven aandezemBC is door de projectgroepde volgendeprobleemstellinggeformuleerd:“We zijn nog niet altijd goed in staat om met elkaar niet-onderwijs gerelateerde1problematiektijdiggenoegtesignalerenen/ofpassendezorgtebiedenen/oftijdiggenoegtelaten accepteren, bijvoorbeeld door ouders of verzorgers. Dit alles kan leiden tot diversenegatieveeffectenvoorkindenmaatschappij, zoalsescalatievandeproblematiekenmeerintensievezorgbehoefte(endedaarmeegepaardgaandekosten).”Inaanvullingopdeze (meeralgemene)probleemstellingconstateertdeprojectgroeponderanderedat:

§ sommige cases te lang worden vastgehouden op de vindplaatsen of in het sociaalwijkteam,watkanleidentotrelatieflangewachttijdenbijdespecialistischeopvangenzorgvoorjongekinderen;

§ erregelmatigsprakeisvanonvoldoenderegievoering,metnameindiegevallenwaarsprakeisvansysteem-en/ofgezinsproblematiek;

§ geïndiceerde zorg pas wordt ingeschakeld na ‘escalatie’ van de problematiek,waardoorinsommigegevallenrelatiefzwaarderezorgnodigis;

§ mennietaltijdweethoepassendezorgkanwordenverkregen;§ ouders en verzorgers zorg somsmijden, bijvoorbeeld door acceptatieproblemen en

cultuurverschillen;§ dedomeinen‘school’en‘thuis’nognietaltijdverbondenwordenin‘1gezin,1plan’.

1.2.2UrgentieDeurgentieomeenduurzameoplossingtevindenvoordebeschrevenproblematiekwordtkanprimairwordenbeschrevenuitdevolgendeperspectieven:1. KinderenHetnietoflaatsignalerenvanproblematiekenhetnietoflaatorganiserenvanpassendezorgen/ofbegeleidingkanertoeleidendatproblemenindehuidigevormblijvenbestaanofzelfsescaleren, wat zowel nu als in de toekomst allerlei negatieve effecten met zich mee kan

1Determonderwijsstaatinprincipevoorhet‘orgaan’onderwijs,waaronderPO,SBO,VO,SO,SWVendeclusters1-2vallen.In deze mBC wordt het gebruik van de term breder getrokken en wordt ook kinderopvang hieronder geschaard. ‘Niet-onderwijsgerelateerdeproblematiek’ isdetermdiewordtgebruiktomonderscheidtemakentussenhetgeenwaardetakonderwijs(inclusiefkinderopvang)verantwoordelijkvoorisenwaarvooranderepartijenverantwoordelijkzijn.Daarbijwordterkenddatervaakeen‘grijsgebied’bestaatwaarinonderwijsenzogelkaaroverlappen.

7

brengenvoorhetkind(bijvoorbeeldmetbetrekkingtotkwaliteitvanleven,schoolprestaties,(financieel)toekomstperspectief,etcetera).2. OudersWanneeroudersonvoldoendeinstaatzijnomeenpassendeoplossingtevindendieaansluitbij de problematiek van het kind, kan dit leiden tot een situatie waarin sprake is vanonvoldoendebalanstussen‘draagkracht’en‘draaglast’,watvervolgenskanleidentotstresseninsommigegevallenzelfs(verergerde)psychischeproblematiek.Inveelgevallengaathetomoudersmetafstandtothulpverlening,dehulpverleningnietvertrouwen,dezenietwetentevindenofangsthebbenvoorstigmatiseringalsgevolgvanhetinroepenvanhulp.3. Vindplaatsen(kinderopvangenbasisscholen)Vindplaatsenzijnsomsonvoldoendetoegerust (bijvoorbeelddooreengebrekaankennisofhandelingsverlegenheidommetouders in gesprek te gaan) omniet-schoolseproblematiekonderkinderen tekunnenherkennenendaaropconcreteacties teondernemen,waardoorsignalering soms te laat plaats vindt en/of passende zorg of begeleiding (te) laat wordtingeschakeld.4. GemeenteWanneer problematiek (te) laat wordt gesignaleerd en/of passende zorg of ondersteuningnietsnelgenoegwordtgeorganiseerd(volgenshetprincipe‘1gezin,1plan,1regisseur’),kanditopdenduurleidentoteenlangereen/ofzwaarderezorgbehoefte,schoolverzuim,beroepopallerleisocialevoorzieningen,criminaliteitendedaarmeegepaarde(vaakhoge)kosten.1.2.3InterventiesIndezemBCstaantweeprojectencentraal,namelijk:

§ DeSchoolAlsVindplaats(DSAV)§ PassendeKinderopvang(PKO)

Hoofdstuk 3 gaat uitvoerig in opde kenmerken enuitgangspunten vandezeprogramma’s,waarbijbovendienduidelijkwordtdatdeeffectiviteitvandezeinterventiesmedeafhankelijkisvandematewaarinwordtvoldaanaanbepaalderandvoorwaarden,welkedanookindathoofdstukwordenbenoemd.1.3 ScopeDezemBCrichtzichophet inkaartbrengenvandetoekomstigemaatschappelijkeeffectenvande inzetvanDSAVenPassendeKinderopvangopkinderen,basisscholen,kinderopvang,zorgketenpartners, de gemeente Nijmegen en overige stakeholders. Een deel van dezeeffecten zijn vertaald in zowel potentiële kostenbesparingen als investeringen die naarverwachtingnodig zullenzijnomdezebesparingen tekunnen realsieren.Bijhetvaststellenvan de omvang van de verwachte effecten is primair uitgegaan van actuele casussen vanDSAVenPKO.Hoofdstuk5gaathiernaderopin.DemeettermijnvandezemBCisvierjaar(1januari2016–31december2019),maardeduurvandemaatschappelijkeeffectenkunnenlangerzijndandezeperiode.

8

1.4 Leeswijzer InhetvolgendehoofdstukwordtdeaanpakvandezemBCtoegelicht,waarnainhoofdstuk3aandacht wordt besteed aan de interventie die in deze analyse centraal stond. In de driedaaropvolgendehoofdstukkenwordendeinterventiesbenaderdvanuithetcliëntperspectief(hoofdstuk 4), het ketenperspectief (hoofdstuk 5) en het maatschappelijk perspectief(hoofdstuk6).Hoofdstuk7 (‘DemaatschappelijkeBusinessCase’)dientalsconclusiewaarinde verschillende perspectieven met elkaar in verband worden gebracht, er een overzichtwordtgegevenvanhetpotentiëlemaatschappelijkerendementendekernresultatenwordengeïnterpreteerd.

9

2. Aanpak2.1 EenmaatschappelijkeBusinessCase:watisdateigenlijk?DemaatschappelijkeBusinessCase(mBC)iseenveelgebruiktemethodeomheteconomischeénmaatschappelijkenutvaneen interventie inkaart tebrengen. Inaanvullingopde (meertraditionele)zakelijkeBusinessCase,waarkostenenopbrengstenpuurvanuithetperspectiefvan de organisatie worden bekeken, wordt er in een mBC ook aandacht besteed aan dekostenenopbrengstenvoordemaatschappij.Netzoalseen‘gewone’BusinessCasegaateenmBCuitvaneenafwegingmetbetrekkingtoteenbeslissingovereenmogelijkeinvestering,waarbijhetbijvoorbeeldkangaanomhetuitvoerenvaneeninterventie.Doordekostenvandeinterventieaftezettentegendepotentiëlemaatschappelijkeopbrengstenwordtduidelijkwat het maatschappelijk rendement van de interventie is en hoe dit rendement preciesontstaat. Hierbij draait het in eenmaatschappelijke Business Case niet puur om financiëlegegevens;erwordtookuitvoerigaandachtbesteedaananderebelangrijkeeffectendienaarverwachting op zullen treden. Uiteindelijk gaat het om het ‘totaalplaatje’: het geheel vanzowelfinanciëlealsnietfinanciëleeffecten,dieinsamenhangmetelkaardienenombeleidteonderbouwen,aantepassenofverderuittewerken.2.2 HetprojectteamVoor de ontwikkeling van deze mBC is door de gemeente Nijmegen een projectteamsamengestelddattenminstebestonduitdevolgendepersonen:§ MarcelQuanjel Entrea,DeCombinatie§ ChrisRaaijmakers Entrea,DeCombinatie(vertegenwoordigdeookEIF)§ ElianneVossen Driestroom(projectmanagerPassendeKinderopvang)§ MarianvanVilsteren GGDGelderland-Zuid(Jeugdgezondheidszorg)§ HelmaVerbeet KION§ PaulineAarts Maartenskliniek§ GerrieDriessen MEEGeldersePoort§ AnnemiekPostma NIM§ TitiaBlankstein SamenwerkingsverbandStromenland§ LotjeSaalmink BredeSchool‘DeAldenhove’§ YolandeHartkamp BredeSchool‘DeAldenhove’§ AnoukPeijnenborg SamenwerkingsverbandVO§ OlafScholten GemeenteNijmegen,BureauLeerplicht§ MireilleTijkorte GemeenteNijmegen,jeugd§ RoyBreuer GemeenteNijmegen,onderwijs§ LoesEmons GemeenteNijmegen,onderwijs§ MandyArens GemeenteNijmegen,jeugd

De sessie zijn begeleid door twee consultants van Sinzer, Emma Verheijke en VincentBelgraver.Hetprojectteamisdriekeersamengekomentijdenswerksessiesvanzo’ndrieuur.De input die tijdens en rondom deze sessies werd gegeven door de projectgroep, inaanvullingopliteratuuronderzoek,vormdedebasisvandezemaatschappelijkeBusinessCase.

10

2.3 HetprocesIn deze mBC zijn de volgende stappen doorlopen om de te verwachten kosten enopbrengsteninkaarttebrengen:

Stap1:VerandertheorieIn de eerste stap zijn hetmaatschappelijk probleem, de urgentie om dat probleem aan tepakken,deomvangvanhetprobleemendegebodenoplossinginkaartgebracht.Stap2:StakeholderanalyseVervolgens zijn de belangrijkste stakeholders in kaart gebracht. Stakeholders zijnbelanghebbenden of sleutelpersonen, -groepen of –organisaties die betrokken zijn bij ofbeïnvloed (zullen) worden door de interventies. In de hoofdstukken 4, 5 en 6 komen destakeholdersindezemBCaanbod.Stap3:EffectenbepalenPerstakeholder iseraandehandvandeexpertisevandeprojectgroepenmetbehulpvanliteratuuronderzoekvastgesteldwelkeeffectenernaarverwachtingzullenoptreden.Indezestapisooknagedachtover(mogelijke)indicatorendienuofindetoekomstkunnenwordengebruiktomdeeffectentemeten.Stap4:EffectenwaarderenAan de effecten die naar verwachting leiden tot een kostenbesparing is vervolgens eenfinanciële waarde gekoppeld (zie hoofdstuk 5). De gehanteerde bedragen zijn grotendeelsgebaseerdopinputvandeprojectgroep.Bijhettoekennenvaneenfinanciëlewaardeaandeeffectenisvooriedereffecteenzogenaamde‘impactclaim’toegekend.Ditiseenpercentage(vaak25%,50%,75%,100%)waarmeeaangegevenwordtwelkdeelvanheteffect (indezemBCaltijdeenbesparing)naarverwachtingkanwordentoegeschrevenaandeinterventie.Stap5:InputbepalenVervolgens is vastgesteld welke investeringen er van welke organisaties nodig zijn om deinterventiesuittevoerenomdepotentiëlebesparingentekunnenrealiseren.Stap6:AnalyseIneenlaatstestapzijnallegegevensgeanalyseerdomeentotaalbeeldtekunnenvormenvanhetteverwachtenmaatschappelijkrendement.Daarbijisookaandachtbesteedaandevraagwaardeuiteindelijkebaatvanmogelijkemaatschappelijkekostenbesparingenkomtteliggen.Als onderdeel van de analyse is alle informatie verwerkt in Sinzer; een softwareoplossingwaarmee gegevens met betrekking tot maatschappelijke effecten en kostenbesparingenkunnenwordenverzameld,geanalyseerdengemonitord.DegemeenteNijmegenbeschiktindezesoftwareovereeneigenomgeving.

Verander-theorie

Stakeholder-analyse

Effectenbepalen

Effectenwaarderen

Inputbepalen Analyse

11

3. Deinterventies:DSAVenPassendeKinderopvang3.1 BeschrijvingPassendeKinderopvangPassende Kinderopvang is gericht op kinderen met een beperking, zorgvraag, chronischeaandoeningof gedragsproblematiek, in de leeftijdscategorie 0-4 jaar.Hoewel het voor hunontwikkelingwenselijk is om deel te kunnen nemen aan de reguliere kinderopvang (onderanderevanwegedemogelijkheidomertespelenenlerenmetkinderenvandezelfdeleeftijdenuitdezelfdebuurt),kunnenkinderenmetgenoemdeproblematieknietzomaarmeedoeninde reguliereopvang.Alsgevolgdaarvanvindt indiegevallen regelmatigplaatsing ineenspecialistische groep plaats. Voor sommige kinderen is plaatsing in een (tweedelijns)specialistische groep absoluutwenselijk, bijvoorbeeldwanneer er sprake is van een sterkestructuurbehoefte en/of een grote prikkelgevoeligheid die om aanpassingen in hetdagprogrammaofinrichtingindelocatievragendieindereguliereopvangnietmogelijkzijn.Echter, dit is niet voor alle kinderen nodig, en in die gevallen is plaatsing op eenspecialistische groep dan ook onwenselijk en heeft een plek in een reguliere groep devoorkeur.Enkelebelangrijkeredenenhiervoorzijn:§ Voorjongekinderenishetgoedalshetaantalwisselingenbeperktblijft.Vasteleidstersen

eenherkenbareplekzijnvoordezedoelgroepbelangrijk.Wanneeropdezejongeleeftijdalproblematiekblijkt,isdebehoefteaanoverzichtenrustveelalgroter.Hoemindereenkind van groep/plek hoeft te wisselen (bijvoorbeeld door overplaatsing van eenspecialistische naar een reguliere groep te voorkomen), hoe beter het zal wennen enzijn/haarplekvindt.

§ Omonderdeelteworden/blijvenvaneenwijkheefthetmeerwaardealseenkindmetdebekendekinderenenoudersnaarde kinderopvang indebuurt kangaan.Dit geeftookeen grotere kans om later door te stromen naar onderwijs in dezelfdewijk en deel tenemenaanandereactiviteiten.

§ In specialistische groepen kan negatief gedrag van elkaar overgenomen worden. Voorkinderendienietperdefinitieo.a.de‘prikkelarme’omgevingnodighebben,geldtdathetvoorbeeldgedragvankinderenmeteennormaleontwikkelingpositiefkanwerkenophuneigenontwikkeling(opvoorwaardedatzijgoedwordenbegeleideneenprettigepositiekunnenhebbenindegroep).

§ Dedrempelnaareenspecialistischegroepisdermatehoogvoorsommigeouders,dathetveel moeite kost om hen van nut en noodzaak te overtuigen. Daardoor duurt eenvoortrajectsomserglangenkomthetregelmatigvoordatdezorgcoördinatorenalseenkindnaarschoolmoetalanderhalfjaarmetdeoudersingesprekzijn,maarergeenzorgisingezetterwijldathetkindwelhadkunnenhelpen.Indepraktijkblijktdatdedrempelvoorambulantebegeleidingveel lagerisendatdezeverderverlaagdwordtwanneerdebegeleidingzonderbeschikkingkanwordeningezet.Daardoorkanondersteuningeerderplaatsvindenen kunnenouders geleidelijkwordenmeegenomen inwat hun kindnodigheeft.

Het doel van Passende Kinderopvang is om, door het bieden van de juiste ambulanteondersteuningen/of(coördinatievan)zorgbinnenderegulierekinderopvang,dezekinderendemogelijkheidtebiedenomwélbinnendereguliereopvangterechttekunnen.Omditte

12

bewerkstelligen worden tweedelijns ambulante begeleiders vanuit een aantal organisatiesbinnen‘deCombinatie’2ingezetbinnendereguliereopvang.Detakenvandezeprofessionalskunnenbestaanuit:§ Coachingon-the-jobvanpedagogischmedewerkersbinnendekinderopvang,gerichtop

eenindividueelkindmeteenbijzonderezorgvraag.Zonodigvindtcoachingookplaatsinhetgezin;

§ Coachingon-the-job gericht ophet pedagogisch klimaat endedraagkracht in de groep(tenbehoevevankinderenmeteenzorgvraag);

§ Lichte ontwikkelingsstimulering ten behoeve van beeldvorming van de problematiek(gedurendemaximaaltweemaandenzonderbeschikking);

§ Procesbegeleiding en/of coördinatie van (eerstelijns) zorg voor het kind dat (vaakmedische)zorgontvangtbinnendeopvang.

Bij het vaststellen van hoe de passende opvang voor een kind en/of begeleiding opgroepsniveau er uit gaat zien wordt primair uitgegaan van de constateringen van ouders,pedagogischmedewerkers binnende reguliere kinderopvang en de zorgcoördinatoren ‘Kijkop kleintjes’ (KoK) van deGGD.Uiteindelijk zijn het de zorgcoördinatorendie de ambulantbegeleiders passende opvang inzetten. Ook wanneer een ambulant begeleider tijdenszijn/haarwerkzaamhedenopdegroepconstateertdateenanderkindwellichtookbaatheeftbijpassendeopvang(dit illustreertdesignalerendefunctiediedeambulantbegeleiderPKOookheeft),moeteerstmetdezorgcoördinatorwordenafgestemdoferdaadwerkelijkingezetgaat worden. Op deze manier behoudt de zorgcoördinator KoK de regiefunctie, die insommige gevallen (wanneer er sprake is van een langdurig traject) alsnog wordtovergedragenaandeambulantbegeleiderPKO.Wanneer de zorgcoördinator KoK heeft vastgesteld (of sterke vermoedens heeft) dat deondersteuningsvraagvaneenkindonvoldoendebeantwoordkanwordenbinnendereguliereopvang, ishetde rol vandeambulantbegeleideromantwoord tevormenopdevolgendevragen:

1. Welkezorg/ondersteuningisnoodzakelijkvoorhetkindomzichteontwikkelen?2. Watisernodigomdatbinnendereguliereopvangteorganiseren?3. Isdathaalbaarenisdatvoorhetkind(enoudersenopvang)eenwenselijkesituatie?4. Wiegaatwelkezorg/ondersteuningbieden?5. Wiezorgtvoorcoördinatieenevaluatie?

3.2 BeschrijvingDeSchoolalsVindplaats3.2.1 AlgemenebeschrijvingDSAVDeSchoolalsVindplaats (DSAV) iseenprojectdatzichrichtopniet-onderwijsgerelateerdeproblematiek.Hetgaathieromproblemenwaarvandeoorzakenprimairbuitenhetonderwijsliggen,endaarmeedeoplossingenvoordezeproblemenvaakgrotendeelsook.Daarbijkanbijvoorbeeldwordengedachtaanspecifiekekind-engezinsproblematiek,diezichkanuiteninproblemeninhetfunctionerenopschool.Hoewelscholenerbaatbijhebbeneenoplossingte

2SamenwerkingtussendeorganisatiesDriestroom,Entrea,UnikenPluryn.

13

bieden voor niet-onderwijs gerelateerde problematiek, zijn zij niet altijd in staat om dezeproblematiektesignalerenofdezeadequaatoptepakken.Somsheeftdittemakenmeteengebrekaankennis,maarvaakookmethetfeitdatscholenniet(snel)genoegtoeganghebbentot de juiste expertise en/of (specialistische) hulpverlening niet snel genoeg kan wordeningeschakeld.DSAVbeoogtbijtedragenaaneenoplossinghiervoordooreenverbindingtevormen tussen de scholen enerzijds en de sociaal wijkteams (SWT’s) anderzijds, waardoorkortere lijnen tussen de twee partijen ontstaan. Op deze manier kan er snel wordengeschakeld met medewerkers van het SWT, waardoor passende (vrij generalistische)ondersteuning tijdig kan worden geboden. Wanneer echter meer specialistischeondersteuning nodig is, kan deze in een kortdurend traject aan het kind, als ook aan deouder(s) in de thuissituatie worden aangeboden of kan er, bij structurele langdurigezorgvragen,snellerwordendoorverwezennaarde2e-lijnshulpverleningsinstellingenvan‘DeCombinatie’(diehetprojectDSAVmetelkaardragen).HetuiteindelijkedoelvanDSAVisomkinderenmetniet-onderwijsgerelateerdeproblematiekin een vroegtijdig stadium passende zorg/ondersteuning aan te bieden. Een eerstevoorwaardedaarbij isdatsignaleringvanproblematiektijdigplaatsvindt.DSAV isgebaseerdop het uitgangspunt dat signalering het best kan plaatsvinden op de zogenaamde‘vindplaatsen’;plaatsenwaarkindereneengrootdeelvandedagdoorbrengen(descholen).VindplaatsenwaarDSAVzichmomenteeloprichtbevindenzichin:

§ hetregulierbasisonderwijs§ hetspeciaalonderwijs§ hetvoortgezetspeciaalonderwijs§ hetreguliervoortgezetonderwijsenROC

In deze mBC is gefocust op DSAV in het regulier basisonderwijs, waar de dekkingsgraadongeveer95%is3.3.2.2 BeschikkingsvrijeinzetvantweedelijnsspecialistenKenmerkend aan DSAV is de aanwezigheid van specialistische tweedelijns hulpverleners(werkzaam bij de verschillende organisaties van De Combinatie) op de scholen. Zij zijnlaagdrempelig toegankelijk voor medewerkers van de scholen (inclusiefschoolmaatschappelijk werkers, medewerkers van Jeugdgezondheidszorg van de GGD enbegeleidersPassendOnderwijsvandeSamenwerkingsverbanden)enouders,enkunnendoormiddel van consultatie en advies hun kennis overdragen.Wanneer dit nodigwordt geacht(bijvoorbeeld omdat eenmentor of schoolmaatschappelijk werker hier om vraagt) kijkt despecialistische hulpverlener van DSAVmee in de klas. Deze observaties kunnen dienen alsinputvooradviesaanbijvoorbeelddementorenouderenzijnnadrukkelijkeenaanvullingopde bestaande structuren (SMW’ers en andere professionals observeren bijvoorbeeld ook).Waar nodig worden er kortdurende, (systeem-)therapeutische, oplossingsgerichteinterventies uitgevoerdmet kind of jongere op de vindplaats als ookmet de ouders thuis.Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan gesprekstherapie, speltherapie, gezins- ensysteemtherapie en cognitieve gedragstherapie. Bovendien speelt cultuur-sensitief werkeneen belangrijke rol en is er veel aandacht voor het niet-medicaliseren van problematiek.Omdatdeze (specialistische) interventies vanuitDSAValtijdbeschikkingsvrij zijn kaner snelwordengehandeld.Maarwaaromisde inzetvantweedelijnsexpertise insommigegevallen

3Detotaledekkingsgraadopallevindplaatsenisongeveer75%.

14

eigenlijkvanbelang?Eninhoeverreisheteennoodzakelijkaanvullingopdereedsaanwezigeexpertisevanbijvoorbeeldschoolmaatschappelijkwerkers?HoeweleenuitvoerigebesprekingvandezevragenbuitendescopevandezemBCvalt,ishetvanbelangenkelekernpuntentebenoemen.3.2.3 Inzetvantweedelijnsexpertise:waaromeigenlijk?Vanuit hun specialisme zijn jeugdspecialisten in staat om problemen vroegtijdiger teherkennen en duiden zij gesignaleerde symptomen soms op een andere manier daneerstelijns hulpverleners. Deze stelling is gestoeld op het feit dat specialisten vaker enbovendienveeldiepgaanderincontactzijnmetcomplexeproblematiekenalsgevolgdaarvandingenopeenanderemanierbekijkeneneenanderhandelingsrepertoirehebben.Ditgeldtvoorzowel‘lichtere’als‘ernstigere’verstoringenonderkinderen.Bij‘lichtere’verstoringenvaneenontwikkelingbijkinderenisdetweedelijnsspecialistinstaatom deze in te schatten naar een verdergaande normale dan wel psychopathologischeontwikkeling.Hoeeerderbijeendergelijkeverstoringde juiste taxatiewordtgemaakt,hoegroter de kans op herstel door een juiste en adequate inzet van geschikte interventies.Voordat de verstoring ernstiger wordt, kunnen er door de tweedelijns specialist opkindniveau NJI-gevalideerde en methodisch onderbouwde interventies worden toegepast,waarbij wordt aangesloten op de leeftijd, sexe, ontwikkelfase en hulpvraag van het kind.Samenvattend:deexpertisevandetweedelijnsspecialistkaninbepaaldegevallenbijdragenaaneensnellerediagnostiseringwaardoorpassendezorgen/ofbegeleidingzosnelmogelijkkanwordeningezet(‘matchedcare’).Wanneer er sprake is van een ‘ernstigere’ verstoorde ontwikkeling is de tweedelijnsjeugdspecialist in staat om te beoordelen of kortdurende interventies danwel een acutedoorverwijzingnaardebeschikkingszorghetmeesteffectiefis.Indepraktijkgebeurthetnudater,ookwanneerersymptomenzijnvanernstigeverstoringen,somswordtgekozenvoorrelatieflichteinterventievormendievervolgensniet(voldoende)effectiefblijkentezijn.Eenzwaardere (passende) interventie wordt dan pas later ingezet (‘stepped care’), waardoorproblematiekdekanskrijgt zichverder teontwikkelen.Wanneer jeugdspecialistenopbasisvan hun ervaring en expertise snel de juiste passende zorg inschakelen (‘matched care’)kunnendit soort situatieswordenvoorkomen,watdewaardevande inzetvan tweedelijnsexpertiseinditsoortgevallenillustreert.Totslotisdeinzetvantweedelijnsexpertisesomsookvanbelangindethuissituatieomeenduurzame verandering te kunnen bewerkstelligen. Regelmatig komt het voor dat debelemmeringen in de ontwikkeling van een kind ontstaan of bekrachtigd worden doorproblemeninhetgezinincombinatiemetdeaanlegvanhetkind.Deontwikkelingsverstoringkan dan vaak ook niet worden ‘opgeheven’ zonder veranderingen in het gezinssysteem.Wanneerersprakeisvancomplexecasuïstiekkandeinzetvanspecialistenhelpenomtoteengrondigeanalysetekomenentoteenpassendeinterventietekomen.3.2.4 Observaties,kindinterventiesengezinsinterventiesZoals in de inleiding is beschreven is voor de opdrachtgever dit project bedoeld omwaarmogelijktedeproblematiserenende-escalerenenoplossingsgerichttewerken.Methodieken

15

van de hulpverlening zijn veelal gericht op het vaststellen van pathologie en behandelendaarvan. Deprofessionalsdie indezeprojectenwerkzaamzijnmoetenbeschikkenoverdespecifiekevaardigheden.Dezewordenechternietalsstandaardaanbodtoegepast.Zijmakeneenvoortdurendeafwegingtussenpreventieenhulpverlening.Kunnendecommunicatieencompetentiesvanouders,kindenleerkrachtmeteenkorteinterventiewordenversterktenwordthetsysteemveerkrachtigerofzijnerernstigebelemmeringendienaderonderzochtenbehandeldmoetenworden?Hetgaatomdevolgendecompetenties:

• Verbeterenvancommunicatietussenouders-kindenschool;• Observaties gericht op het vaststellen van psychische, sociaalmaatschappelijke,

culturele en systemische oorzaken van problemen in gedrag, cognitie, emotioneleontwikkeling,hechting,relaties,lichamelijkeontwikkeling;

• Interventiesgerichtopde-escalerenendeproblematiseren:KindinterventiesMetbehulpvankindinterventieswordteengestagneerdeontwikkelingvaneenkindweeropgang gebracht, bijvoorbeeld middels een methodische werkwijze die aansluit bij het kind(onder andere door het gebruik van spelmateriaal). DSAV-kindinterventies wordendoelgericht toegepast wanneer (ingrijpende) gebeurtenissen of (psychische) problemen decognitieve, emotionele, gedragsmatige of sociale ontwikkeling van het kind belemmeren.Denk hierbij aan een te negatief zelfbeeld, faalangst, agressief impulsief gedrag,eetproblemen, bedplassen, concentratiezwakte, hechtingsproblematiek, moeilijksamenspelenofslechtluisteren.GezinsinterventiesDe DSAV-gezinsinterventies zijn gebaseerd op oplossingsgerichte, systeemgerichte,contextueleen leertheoretischeuitgangspunten.Devolgendeaspectenkunnen indegezin-interventiesaandeordekomen:

• Door de focussen op mogelijkheden gezamenlijk positief naar een doel werken,waardoorpositieveenergiekanontstaan.

• Deregieligtbijhetgezinofdeleerkracht.Hetgaatomlerenbetertecommuniceren,hiërarchie te herstellen, hulpbronnen uit de omgeving aan te boren, negatievepatronendoorbrekendieuiteerderegeneratieszijnovergedragen.

3.2.5 EffectiviteitGezienderelatiefkortelooptijdvanDSAVbestaanernoggeenconcretegegevenswaarmeedeverondersteldeeffectiviteitvanhetprojectkanwordenonderbouwd.Ditonderstreeptdanookhetbelangvantoekomstigemonitoring.TochvalteropbasisvaneenevaluatievanhetEIF-project (Europees IntegratieFonds)eenenander tezeggenoverdeeffectieve factorenvanDSAV.HetEIF-projectbeoogdeomJ-GGZ-expertise laagdrempelig intezettenmetalsdoel J-GGZ-problematiek onder allochtone jongeren en hun ouders vroegtijdig te signaleren enbehandelen. Kenmerkend was dat J-GGZ-professionals structureel een dagdeel per weekaanwezigwarenopenkelescholeninNijmegen.Zijbeantwoorddenvragenvanbijvoorbeeld

16

leerkrachten, InternBegeleiders, schoolmaatschappelijkwerkersenschoolverpleegkundigenengavenhenwaarnodigadvies(consultatie).Bovendienhaddendeprofessionalseensterksignalerenderolenvoerdenzijwaarnodigbehandelinguiten/ofgavenzijouderbegeleiding.Uiteenevaluatievanhetproject,zoalsookbeschrevenindenotitie‘ProjectvoorstelvoordegemeenteNijmegen i.v.m. uitbreiding en verduurzamen van het EIF-project’, bleek dat hetbieden van J-GGZ-consultatie op basisscholen in een enorme behoefte voorzag. Dit wordtonderstreept door de uitkomsten van onderzoek door Heessels et al. (2015) en eenstudentonderzoek van de Radboud Universiteit (Froeling, 2015), waaruit bleek dat despecialistische kennis als grote meerwaarde wordt beschouwd door eerdergenoemdepartijen.Onderanderede‘andere’(specialistische)blikwaarmeenaarbepaaldeproblematiekwerd gekeken werd als belangrijke werkzame factor geïdentificeerd. Ook bleek dat hetlaagdrempeligehulpaanbodzonderwachtlijsteenessentiëlesleutelfactorvanhetproject is.InhetrapportvanHeesselsetal.(2015)staatdaarover:“HetfeitdatEIF-uitvoerdersmeekijken,observeren,adviserenenbehandelenalvorensereendiagnosegesteldhoefttewordeniseenbelangrijkeopbrengstvolgensdeprofessionalsinde

wijk.Ditvultvolgenshen‘hetgat’tusseneerstelijns-entweedelijnszorg.”Inmiddels is EIF onderdeel geworden vanDSAV en zijn binnen het geheleDSAV-project dewerkzamefactorenvanEIFgeïntegreerdindewerkwijze.ZobiedtDSAVconsultatie,wordtergesignaleerd ‘met een specialistische blik’ en is specialistische hulpverlening laagdrempeligbeschikbaar.HetisdanookaannemelijkdatderesultatendiemetEIFzijnbehaaldookdoorDSAV kunnen worden bereikt. Overigens richt DSAV zich op zowel J-GGZ- als J&O-vraagstukken en is de focus daarmee breder dan het voormalige EIF-project (dat zichmetnameopJ-GGZrichtte).NaanalysevandeopbrengstenvanhetEIF-projectenvolgensprofessionalsindewijk,oudersen migrantenjeugd zelf (zoals beschreven in Heessels et al., 2015), rest de vraag wat nupreciesdesleutelfactorenvanhetprojectzijndieleidentotdegenoemdeopbrengsten.Dezezijnduidelijkbeschreven inhet zojuistgenoemdeonderzoek (waarvanGemeenteNijmegendeopdrachtgeverwas)enzijninditrapportdanookintegraalovergenomen.Sleutelfactor1:Dichtbijdemensenzijn;aansluitenennietoordelenUitdezeevaluatieblijktdatvooralderelatiediedeuitvoerdersaangaanmetdemensenindewijkessentieelis.Ditgeldtzowelvoordeprofessionalsalsvoordeoudersenmigrantenjeugd.DewerkwijzevanEIF-uitvoerderswordtgekenmerktdoorprofessionals,oudersenjeugdigenals:- Laagdrempelig- Mensgericht- Aansluitenbijouder,jeugdigeenprofessional- Flexibel- Tijdnemenentijdgeven- PresentzijnenblijvenInlijnmetInce&vandenBerg(2010)komthetaansluitenbijdeander,hetvermogentoteensensitieve houding, naar voren als een cruciale factor voor het slagen van een interventie.

17

Ouders en kinderen geven aan dat ze zich begrepen en gehoord voelen door de EIF-uitvoerders. De geïnterviewde ouders en kinderen zijn positief overwat Pijnenburg (2010)‘alliantie’noemt:zewaarderenhetvermogentotaansluitenvandehulpverlener,diezichzelfook openstelt. Alliantie betreft de werkrelatie die professional en cliënt aangaan. Dezewerkrelatie is op te delen in grofweg twee onderdelen: 1) taakalliantie en 2) emotionelealliantie.Detaakalliantieheeftbetrekkingophetprobleemendeaanpakvanhetprobleem.Emotionelealliantieheeftbetrekkingopdeemotionelebandofklik tussenhulpverlenerencliënt(Pijnenburg,2010).De wederzijdse openheid, het vermogen tot het aangaan van een band (de persoonlijkealliantie) is het voorwaardelijke proces om tot taakalliantie te kunnen komen. Ookprofessionals in de wijk benoemen het belang van deze persoonlijke alliantie met de EIF-uitvoerders, waardoor zij sneller geneigd zijn om advies te vragen of signalenmet hen tebespreken.Sleutelfactor2:laagdrempelighulpaanbodzonderstempelHet feitdatergeenwachttijd isendatdeEIF-uitvoerdersmeteengezinaandeslaggaan,voordat er diagnose gesteld hoeft te worden, is een tweede sleutelfactor. Ouders enprofessionalszienpositievegedragsveranderingbijhetkind.TevensbenoemenprofessionalsdatdeEIF-uitvoerders instaatzijnomvoorbijdeangstvoorhetstempel ‘J-GGZ’ tekomen,waar veel migrantenouders volgens hen mee kampen. De manier waarop EIF-uitvoerdersouders betrekken en door middel van video-observaties en andere middelen tonen welkgedrag hun kind vertoont, zonder hierbij te oordelen, zorgt ervoor dat ouders zich opendurvenstellenennaarhunkinddurvenkijken.Sleutelfactor3:‘wijversterkenjullie’Professionals voelen zich gesteund in hun werk door de EIF-uitvoerders, maar uit deinterviewsdiedoorHeesselsetal.(2015)zijnuitgevoerdblijktdatverschillendeprofessionalstochgeneigdzijneenstapjeaandekanttedoen,zodrahetEIF-projectinzichtkomt.DeEIF-uitvoerders hebben als doelstelling om versterkend te werken en mee te denken omzodoende handvaten te geven aan professionals. Idealiter zou het uitgangspunt ‘wijversterkenjullie’betekenendatdeprofessionalsindewijkzichgesteundvoelenomhetzelftedoen,i.p.v.hetaanEIF‘doortegeven’.Sleutelfactor4:speeltalleencultuur?InhetEIF-projectwordtsterkgefocustopcultuurenopdespecifiekecultureleachtergrondvanmigranten.Uitdeinterviewsblijktdatdeproblematiekvolgensprofessionals indewijk,zoals ook Bot et al. (2013) en de Gezondheidsraad (2012) aangeven ook deels voorautochtone gezinnen geldt en ook met sociaaleconomische omstandigheden,opleidingsniveausamenhangt.Kortom, de werkwijze binnen het EIF-project gaat allereerst om het aannemen van eenbepaaldehoudingincombinatiemetdeskundigheid:

- Emotionelealliantie:aansluiten,luisterenenpresentzijnVervolgenskomtmentothandelen,zondertewachtenopdiagnose:

- Taakalliantie:durvenenkunnenhandelentervoorkomingvantweedelijnszorg.

18

3.3 RandvoorwaardenDoordeprojectgroepisaangegevendatPKOenDSAValleensuccesvolkunnenzijnwanneerwordtvoldaanaaneenaantalrandvoorwaarden,diedeelsoverlappenmetdevoorwaardenuitdemBC‘VoorkomenSchoolverzuim’.Degeformuleerderandvoorwaardenzijn:1. Scholen en Kinderopvang behoren signalering van verzuimop orde te hebben. Scholen

dienen verzuimprotocollen te volgen4, kinderopvang dient het volgsysteem op orde tehebben.Deinterneondersteuningsstructuurmoethierbijadequaatinspelenopverzuim.

2. Hoedeinternezorgstructuurerexactuitzietkanpervindplaatsverschillendzijn5.Daaromdienenderollen,afstemmingensamenwerkingperschoolen/ofwijkheldertezijn,ookinrelatietotderolvanBureauLeerplicht(metnamevoorscholen)endezorgcoördinatoren‘Kijkopkleintjes’vandeGGD(kinderopvang).

3. Regievoeringopcasussenmet(dreigend)verzuimmoetduidelijkzijn.Inhetgevalvandescholen helpt het verzuimprotocol hierbij. Binnen PKO is een voorwaarde dat rondomelke casus expliciet wordt afgesproken wie de regie heeft: de zorgcoördinator ‘Kijk opKleintjes’vandeGGD,deambulantbegeleiderPKOofcontactpersoon0-4jarigenvanhetSociaalWijkteam.

4Bovendienzijnzijwettelijkverplichtomeenregistratieensignaleringvanverzuimtehanteren.5WaarbijwordtopmerktdatSMWenGGDopiederePO-schoolaanwezigisenafstemmingmethenessentieelis.

19

4. Hetcliëntperspectief4.1 DedrievoornaamsteeffectenDe School als Vindplaats en Passende Kinderopvang zijn er primair op gericht om eenpositieve bijdrage te leveren aan de levens van de kinderen waarop zij zich richten. Dithoofdstuk geeft dan ook een beknopt overzicht van de verwachte effecten voor dezekinderen,waarbijwordtgefocustopdebelangrijkstedrie.IneenmBCwordtdoorgaansgeenmonetairewaardegekoppeldaaneffectendieopcliëntniveauoptredenendezewordendanookopeenkwalitatievemanierbeschreven.Deeffectenvooroverigestakeholderskomenindevolgendehoofdstukkenaanbod.Effect1:Betere(positieve)gezondheidervarenInreactieopdeveelbekritiseerde(maarnogsteedsveelgebruikte)definitievangezondheiddie in 1948 door de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) werd geformuleerd,introduceerden Huber et al. (2011) het concept ‘positieve gezondheid’. Hierin wordt‘gezondheid’ niet als eindpunt gezien, maar als dynamisch begrip. Kenmerkend is dat denadruknietligtopdeafwezigheidvanziekten,maarop“hetvermogenomjeaantepassenenjeeigenregietevoeren,inhetlichtvandesociale,fysiekeenemotioneleuitdagingenvanhetleven”(InvoorZorg,2015).Zelfregieenveerkrachtvanhetindividustaancentraal.Nadeintroductie van het concept heeft aanvullend onderzoek geleid tot een opsplitsing van hetconceptinzeshoofddimensies6,namelijk:

1. Lichaamsfuncties2. Mentalefunctiesenmentalebeleving3. Spiritueledimensie(zingeving)4. Kwaliteitvanleven5. Sociaal-maatschappelijkeparticipatie6. Dagelijksfunctioneren

De projectgroep verwacht dat het vroegtijdig signaleren van problematiek en het snelaanbieden van passende zorg/ondersteuning, ertoe leidt dat de kinderen positieveveranderingenervareninverschillendeaspectenvanhetdagelijksleven,watuiteindelijkleidttoteenverbeteringvandedoorhenervaren‘positievegezondheid’.Effect2:OptimaledeelnameaanopvangenonderwijsbinnenmogelijkhedenvanhetkindHetgebeurtregelmatigdathetleer-/ontwikkelprocesvaneenkind(ofzelfsdeelnameaanhetonderwijs)wordtbelemmerddoordeaanwezigeproblematiek.Wanneerdezeproblematiekniet(snelgenoeg)wordtgesignaleerden/ofdaaropgeenpassendeactiewordtondernomen,kan dit ertoe leiden dat het kind niet mee kan komen op school en niet optimaal kandeelnemenaanhetonderwijs.Doorproblematiektijdigtesignalerenopdevindplaatsenensneltehandelenkunnenditsoortsituaties(zoverwachtdeprojectgroep)gedeeltelijkwordenvoorkomenenkanzosnelmogelijkwordentoegewerktnaareensituatiewaarinhetkindin

6Ziebijlage1(“Hetspinnenweb:zespijlersvanpositievegezondheid”)vooreenuitwerkingvandezesdimensies.

20

staat wordt gesteld om binnen zijn/haar mogelijkheden deel te nemen aan opvang en/ofonderwijs.Effect3:Kindblijftindevertrouwdeomgevingdichtbijhuis(‘thuisnabij’)Door problematiek vroegtijdig te signaleren en daarnaar te handelen wordt, zoals inhoofdstuk5ookzalblijken, insommigegevallennaarverwachtingspecialistische jeugdhulp(een maatwerkvoorziening) te voorkomen, waardoor het kind in de vertrouwde omgevingdichtbijhuiskanblijven.InhetvorigehoofdstukwerdalduidelijkdatPassendeKinderopvanghier sterk op in zet door voor sommige kinderen te voorkomen dat plaatsing in eenspecialistischegroep(vaaknietindenabijeomgevingvanhethuis)nodigis.4.2 DematewaarineffectenoptredenIn dezemaatschappelijke Business Case is ervoor gekozen om de effecten op cliëntniveau(zondermonetairewaarde)niettekwantificeren.Erzijndanookgeenaannamesgedaanmetbetrekking tot het aantal kinderenwaarvoor de genoemde effecten zullen optreden. In depraktijk zal blijken dat deze effecten wellicht niet voor alle kinderen optreden, of in iedergeval niet in dezelfde mate. De individuele situatie en context van het kind is een zeerbelangrijke variabele en zal van invloed zijn op de mate waarin de verwachte positieveeffecten daadwerkelijk voor het kind zullen optreden. Bovendien is het van belang om tevermeldendathetniet realistisch isomervanuit tegaandatalleenpositieveeffectenzichzullen voordoen.Het is evengoeddenkbaardater in sommigegevallen juist sprake zal zijnvan een negatief effect. Dit onderstreept het belang om de effecten op kindniveau temonitoren.

21

5. Hetketenperspectief5.1 OverzichtvandeketenpartnersDit hoofdstuk is gericht op de ketenpartners die als stakeholders zijn opgenomen in dezemaatschappelijkeBusinessCase.Ditzijn:

1. DeSchoolalsVindplaats(DSAV)2. PassendeKinderopvang(PKO)3. Zorgaanbieders4. Scholenprimaironderwijs/SamenwerkingsverbandPO5. Kinderopvang6. JeugdGezondheidszorg(JGZ/GGD)7. SociaalWijkteam(SWT)8. Schoolmaatschappelijkwerk(SMW)9. BureauLeerplicht

Per ketenpartner wordt een overzicht gegeven van de te leveren input en de potentiëlebesparingendiedaardoorkunnenwordengerealiseerd.Daarbijmoetwordenopgemerktdatzowel de benodigde investeringen als de besparingen uiteindelijk moeten wordentoegeschreven aan de financiers, zoals de gemeente. Er is bewust besloten om BureauLeerplichtalsapartestakeholderoptenemenindemaatschappelijkeBusinessCase,hoewelhet een orgaan is dat onder de gemeente valt. Voor sommige stakeholders is besloteneffectenniettekwantificeren,maarzijndezekwalitatiefbeschreven.Ditwasmetnamehetgeval indiendeprojectgroeponvoldoendekoninschattenofereenbesparingzouoptredenofdaterjuisteeninvesteringnodigzouzijn.5.2 AlgemeneopmerkingenIn paragraaf 5.3 wordt per ketenpartner een overzicht gepresenteerd van de benodigdeinvesteringen en/of potentiële besparingen. Alle in de tabellen opgenomen bedragen zijnnetto-contantgemaaktopbasisvaneendiscontovoetvan3,5%perjaarovereenperiodevanvier jaar (de periodewaarop dezemBC betrekking heeft). Bij de berekening van de netto-contantewaarde zijn zowel de kosten als de opbrengsten ‘uitgesmeerd’ over vier jaar (demeettermijnvandezemBC).7OmdatdezemaatschappelijkeBusinessCaseeenprognose is, zijndeaantallenwaarmee isgerekend gebaseerd op aannamen en schattingen. Tijdens de totstandkoming van demBCwerd al snel duidelijk dat de deelnemende organisaties niet alle benodigde gegevensbijhouden,of dit nogmaar sinds kort doen. Indemeeste gevallenwarenerdanook geentrendgegevens beschikbaar waarop verwachtingen konden worden gebaseerd. Deprojectgroep, bestaande verschillende experts, heeft in de gevallen waar cijfers nietvoorhandenwarenaannamengedaanopbasisvanhunervaringenenoverlegmetcollega’s.

7 Door de netto-contante waarde te berekenen ontstaat een beeld van de huidige waarde van een bedrag dat in eentoekomstigeperiode is geboekt.Ditwordt gedaanomdat eenbedrag vanbijvoorbeeldEUR100over vier jaar een lagerehuidigewaardevertegenwoordigt.Ziebijlage2vooreenrekenvoorbeeld.

22

5.3 CasuïstiekDezemBC isprimairgebaseerdopbestaandecasuïstiekvanDSAVenPKO.Debelangrijkstekarakteristiekenvandezecasussenzijnzorgvuldiggeanalyseerd,watdiendealsinputvoordeberekeningvandeinvesteringenenpotentiëlekostenbesparingen.5.3.1 CasuïstiekvanDSAVBinnenDSAVwarenerbijaanvangvanditonderzoek206casussen,waarvaner68binnendezogenaamde‘EIF-lijn’vallen(hetprojectdatinhoofdstuk3alwerdtoegelicht).IndezemBCwordt onderscheid gemaakt tussen kinderen die binnen EIF vallen en kinderen die tot de‘reguliere’DSAV-lijnbehoren.De‘EIF-casussen’betreffenoverwegendkinderendie inhetJ-GGZ-circuitterechtzoudenzijngekomen,terwijldeDSAV-lijnprimairbestaatuitcasussendiegrotendeelsbijJ&Ozoudenzijnondergebracht(enslechtseenkleindeelindeJeugd-J-GGZ).Alsgevolghiervanzijndeverwachteeffectenbinnendetwee‘lijnen’verschillend,watlaterindit hoofdstuk zal blijken. De specifieke aandacht voor cultuursensitiefwerken laat zien datDSAVmetintegratievanEIFmigrantenjeugdenhungezinnenweettebereiken.Ditdraagtbijaan de doelstelling om de traditioneel ‘witte hulpverlening’ meer cultuursensitief te latenworden.8Alle206bestaandecasussenzijninhoudelijkgeanalyseerddoormedewerkersvanDSAV.Aandehandvandezeanalysekondecasuïstiekwordengegroepeerdindevolgendezesgroepen,diewordengekenmerktdoor:

1. Internaliserendeproblematiek2. Externaliserendeproblematiek3. Opvoedingsondersteuning,ouderbegeleidingengezinsproblematiek4. Groepsinterventiesindeklas5. (V)echtscheidingsproblematiek6. Verstoringvanderelatietussenschoolenkind(bijvoorbeelddoorconflict)

Inbijlage3isvooriedervanbovenstaandegroepeneenbeschrijvingvaneenbestaandecasusopgenomen, die naar inzicht van DSAV-professionals representatief zijn voor een‘gemiddelde’ casus behorende tot de verschillende groepen. In de beschrijvingen wordtduidelijkwelkeaanmeldingsvraagerlag,waaruitdehulpverleningvanDSAVbestondenwater naar verwachting zou zijn gebeurd als DSAV niet zou zijn ingezet. Er is vooralsnog geenconcreetzichtopdeexacteverdelingvandecasussenoverdeverschillendegroepen.5.3.2 CasuïstiekvanPassendeKinderopvang

IndezemBCisergekekennaar50bestaandecasussenvanPassendeKinderopvangdieovereenperiodevanachtmaandenaandeordezijngeweest.Dezecasussenkunnenwordenalsvolgtwordengecategoriseerd:

8Uitcijfersvanseptember2016bleekdat42%vandebereiktecasuïstiekeenmigrantenachtergrondheeft.

23

1. (Vermoedenvan)ontwikkelingsachterstand 38%2. Externaliserendeproblematiek 31%3. Internaliserendeproblematiek 15%4. Medisch/somatische/motorischeproblematiek 12%5. Overig 4%

5.4 Kosten,opbrengstenenniet-gekwantificeerdeeffectenperketenpartnerIndezeparagraafwordtineersteinstantieduidelijkwatdekostenvanPKOenDSAVzijnentotwelkebesparingenditnaarverwachtingpotentieelleidt.DebesparingendieindezemBCzijn opgenomen hebben volledig betrekking op een afname van het gebruik van zorgmetbeschikking.Hoeweldezeinfeitetotdestakeholder‘zorgaanbieders’behoren,zijnzeindezemBCvoorhetoverzichtondergebrachtonderdestakeholdersDSAVenPKO.Opdezemanierkoninzichtelijkwordengemaaktwaardebesparingenvandaankomen.Deze paragraaf schetst ook een beeld van veranderingen die er naar verwachting zullenoptreden voor de GGD (JGZ), scholen, kinderopvang, sociaal wijkteams,schoolmaatschappelijkwerk en Bureau Leerplicht. Sommige van deze stakeholders hebbenaangegevendatdeaanwezigheidvandeambulantemedewerkers vanPKOenDSAV leidentot een toename van bepaalde werkzaamheden, terwijl er tegelijkertijd sprake is van een(verwachte) afname vande benodigde tijd voor andere taken. Aangezien het nietmogelijkbleekomdezeverwachteveranderingentekwantificeren(endaaraaneenfinanciëlewaardetekoppelen),wordenzeopeenkwalitatievemanierbeschreven.Toekomstigemonitoringzalmoetenuitwijzeninhoeverredezeveranderingendaadwerkelijkzijnopgetredeneninwelkemate.5.4.1 DeSchoolAlsVindplaats(DSAV)OmdekostenvanDSAVvoorhetgeanalyseerdecohortvasttestelleniseruitgegaanvaneengemiddelde kostenpost van EUR 700 per ‘preventieve ingreep’,waarbij er is veronderstelddat:§ bijiederecasussprakeisvantenminsteéénpreventieveingreep;§ bijdehelftvandecasussen(50%)eentweedepreventieveingreepnodigis;§ dehelftvandecasussennaeentweedepreventieveingreep,nogeenderdepreventieve

ingreepnodigisOp basis van 206 casussen leidt dit tot in totaal 361 preventieve ingrepen, waarvan 242binnendeDSAV-lijnen119binnendeEIF-lijn.Ditleidttothetvolgendekostenoverzicht:Investering Totaalnetto-contant(€)Kostenpreventieveingrepen(DSAV-lijn) 161.000Kostenpreventieveingrepen(EIF-lijn) 79.170

Totaal 240.100

24

OpbasisvandeeerderbeschrevenanalysevandecasuïstiekvanDSAVisinkaartgebrachttotwelkepotentiëlebesparingenhetprojectnaarverwachtingzalleiden,waarbijonderscheidisgemaakttussendetwee‘lijnen’.Ditheeftgeleidtotdevolgendeuitwerkingen:Potentiëlezorgkostenbesparingen(DSAV-lijn)In paragraaf 5.3.1 werd duidelijk dat de casuïstiek van DSAV kanworden ingedeeld in zesgroepen op basis van de belangrijkste karakteristieken van iedere casus. Vervolgens is percasusgroepophoofdlijnen inkaartgebrachtwathet ‘zorgpad’vandiegroepkinderennaarverwachtingzouzijngeweestzonderDSAV.Vaniederzorgpad ⃰ isvervolgenseenberekeninggemaaktvandegemiddeldekosten,waarnaisvastgesteldwatdegemiddeldebesparingpercasusiswanneereentweedelijnszorgtrajectwordtvoorkomen,watuitkwamopeenbedragvanEUR11.352.ZoalsaleerderwerdvermeldgaathetbinnendeDSAV-lijnmetnameomJ&O-ondersteuning die naar verwachting wordt voorkomen; slechts een klein deel zouterechtzijngekomenindetweedelijnsJeugd-J-GGZ.⃰Indeberekeningvandekostenvancare-as-usualisdevolgendewerkwijzegehanteerd.Kinderenzijnopgrondvan hun hulpvraag geclusterd in gevallen die op elkaar lijken. Dit heeft geleid tot een tiental verschillende‘probleemtypes’. Zes van die probleemtypes komen frequent voor (9 of vaker), de rest betreft individuelegevallen(1of2).Detweegrootstecategorieënbevatten37en36kinderen.Binnenelkecategorieisopbasisvanenkele‘gemiddeldekinderen’-geenextremendus-eenanalysegemaaktvanwatermethetbetreffendekindzou zijn gebeurd als er een regulier zorgpad zou zijn gevolgd in plaats van de vroeginterventie bij DSAV.Geconstateerdwerddatbijvoorbeeldeenambulantgezinsbegeleidingstrajectgevolg(J&O)endathetbetrokkenkinddetrainingMinderBoosenOpstandigzouvolgen.Daaraanzijnderegulierekostprijzengekoppeldzoalsdiemet de regio Nijmegen zijn overeengekomen in contracten. Als dan van 3 gemiddelde kinderen binnen zo’ncluster van 37 een analysewordt gemaakt en kostprijzenworden vastgesteld voor care-as-usual, worden dekostenvoordegroepvan37kinderenberekenddoorhetgemiddeldebedragvandie3tevermenigvuldigenmet37.Dezelfdeprocedureisherhaaldmetelkvandeclusters.Vervolgensiseengewogengemiddeldeuitgerekendvoordetotalegroep.Datkomtuitopeenbedragvan€11.352perkind.Iederindividueeltrajectwijktafvandatbedrag.Positieveafwijkingenvallenechterwegtegendenegatieveafwijkingen.Hettotalebedragvoorcare-as-usualvoordegehelegroepkinderenisdaarmeeeengrove,maarrelatiefbetrouwbareindicatorvoordekostenalsdieperindividueelkinduitgerekendzoudenworden.Vande138casussenindeDSAV-lijnwordtverwachtdatongeveer60%(83casussen)zonderingreepvanuitDSAVineentweedelijnstrajectterechtzouzijngekomen.AangenomenwordtdatDSAVertoeleidtdateentweedelijnszorgtrajectvoorhetovergrotedeelvandezegroepkinderenwordtvoorkomen.Echter,ditzalnietvoordegehelegroephetgevalzijn.Binnendebestaande casuïstiek zijn er 20 van de 138 casussen die naar verwachting alsnog (na driepreventieve ingrepen vanuit DSAV) in een tweedelijns traject komen. Het totale aantalcasussenwaarvoorpotentieeleentweedelijnszorgtrajectwordtvoorkomenkomtdanuitop63, wat een totale potentiële besparing van EUR 715.176 vertegenwoordigt (63 x EUR11.352).Nahettoepassenvaneenimpactclaimvan75%enverdisconteringaandehandvandeeerdergenoemdediscontovoetvan3,5%komtdituitopeenbedragvanEUR509.782.Potentiëlekostenbesparing(EIF-lijn)De potentiële kostenbesparingen binnen de EIF-lijn zijn op een andere manier in kaartgebracht.Eris(zoalsbijdeDSAV-lijn)geengemiddeldbesparingsbedragpercasusberekend,met name omdat de zorgtypen zodanig verschillen (en daarmee de kosten ook) dat hetrekenenmeteengemiddeldbesparingsbedrageenonjuistbeeldzougeven.Inplaatsdaarvanis per type zorgtraject geanalyseerd hoeveel kinderen naar verwachting in een dergelijktrajectterechtzoudenzijngekomenwanneerDSAVernietwasgeweest.Aaniedertrajectis

25

vervolgens een gemiddelde prijs gekoppeld, maar er is er vervolgens geen gewogengemiddelde berekend om tot één besparingsbedrag te komen dat op iedere casus kanwordentoegepast.Hieronderisaangegevenhoeveeltrajectenerper‘type’naarverwachtingwordenvoorkomendoordeinzetvanDSAV,watdegemiddeldeprijsvaneendergelijktrajectbijbenaderingisenwatdetotalepotentiëlebesparingspostis.Opdebedragenzijnnoggeenimpactclaimenverdisconteringspercentagetoegepast.

• Gespecialiseerde derdelijns zorg (EUR 74.000 per traject): 6 trajecten voorkomen.Besparing:EUR444.000.

• Lichtere2e-lijnszorg(EUR1.629pertraject):18trajectenvoorkomen.Besparing:EUR29.322.

• Zwaardere2e-lijnszorg(EUR6.402pertraject):naarverwachtingzoudenzonderDSAV22 kinderen in een dergelijk zorgtraject terecht zijn gekomen.Het is echter niet deverwachting dat door de DSAV-interventies zo’n traject voor al deze kinderen kanworden voorkomen. Aangenomen wordt dat 7 kinderen ook na drie preventieveingrepenvanuitDSAVnogineen‘zwaarder’2e-lijnstrajectterechtzullenkomen,watertoeleidtdatnaarverwachting15vandezetrajectenpotentieelwordenvoorkomen.Besparing:EUR96.030.

• Ambulante gezinsbegeleiding bij J&O (EUR 7.640 per traject): zonder DSAV zouambulante gezinsbegeleiding (AG) naar verwachting in 12 casussen nodig zijngeweest.In8vandezecasussenzouditbovendiennodigzijnbovenopeen‘zwaarder’2e-lijns zorgtraject (zie vorige punt). Het is niet de verwachting dat DSAV ertoe zalleidendatAGvoorgeenvandezecasussenmeernodigzalzijn.OpbasisvancasuïstiekwordtaangenomendatAGintweevandecasussenzalworden ingezet,ooknadriepreventieve ingrepenvanuitDSAV.Opbasisdaarvanwordtaangenomendatervoor10vandecasusseneenAG-trajectkanwordenvoorkomen.Besparing:EUR76.400.

• TrajectenJ-GGZ-basis(EUR1.629pertraject):18trajectenvoorkomen.Besparing:EUR29.322.

DepotentiëlebesparingenopzorgkostenbinnenzoweldeDSAV-lijnalsdeEIF-lijn leiden intotaal tot de volgende overzicht van potentiële besparingen, wanneer ook rekeningwordtgehoudenmetimpactclaimenverdisconteringnaarnetto-contantewaarde:Besparing Aantal Impactclaim(%) Totaalnetto-contant(€)Tweedelijnszorgtrajectenvoorkomen(DSAV-lijn) 63 75% 509.782Gespecialiseerde3e-lijnstrajectenvoorkomen(EIF-lijn) 6 75% 316.486Lichtere2e-lijnszorgtrajectenvoorkomen(EIF-lijn) 18 75% 20.900Zwaardere2e-lijnszorgtrajectenvoorkomen(EIF-lijn) 15 75% 68.451AmbulantegezinsbegeleidingEntreavoorkomen(EIF) 10 75% 54.458J-GGZ-basistrajectenvoorkomen 18 75% 20.901

Totaalaanbesparingen 990.978

5.4.2 PassendeKinderopvangDe kosten van PKO zijn gebaseerd op het gemiddelde aantal uren dat een ambulantbegeleiderPKO(duseentweedelijnsprofessional)opeencasuswordtingezet.IndezemBCis

26

ervan uitgegaan dat deze inzet drie uur per week gedurende een periode van 8 wekenbetreft,watneerkomtop24uur in totaal.Dit isoverigensaandehogekant;demaximaleduur van de beschikkingsvrije inzet betreft altijd 8 weken (maar soms volstaat korterebegeleiding)ennietinallegevallenis3uurperweekaanbegeleidingnodig.Dooruittegaanvan de maximale inzet wordt dan ook een ‘worst case scenario’ geschetst, waarbij wordtopgemerkt dat de daadwerkelijke kosten per casus in de praktijk over het algemeen lagerliggen.VoordeambulantbegeleiderPKOwordteenuurtariefvanEUR50gehanteerd,watbetekentdatdegemiddeldekostenpercasusEUR1.200bedragen(uitgaandevan3uurperweekpercasusgedurende8weken.Voor50casussenkomtditneeropeeninvesteringvanEUR60.000(EUR57.025netto-contant)Investering Totaalnetto-contant(€)BeschikkingsvrijeinzetambulantbegeleiderPassendeKinderopvang 57.025

Totaal 57.025

AlsgevolgvandeinzetvanPassendeKinderopvangwordendevolgendeeffectenverwacht:Plaatsingineenspecialistischegroepvoorkomen:Zoalsinparagraaf3.1(‘BeschrijvingPassendeKinderopvang’)alwerdtoegelichtleidtdeinzetvan PKO er naar verwachting toe dat meer kinderen terecht kunnen binnen de reguliereopvang, bijvoorbeeld door coaching van pedagogisch medewerkers of procesbegeleidingen/ofzorgcoördinatie“KijkopKleintjes’van(eerstelijns)zorgvoorhetkindbinnendeopvang.Insommigegevallenisplaatsingineenspecialistischegroepdaardoornietnodig,enverwachtwordt dan ook dat PKO (op den duur) leidt tot een afname van het aantal plaatsingen inspecialistischegroepen.Debeschrijvingvaneenbestaandecasusdieisopgenomeninbijlage4biedteenillustratievandemanierwaaropinzetvanPKObijdraagtaanhetvoorkomenvanplaatsingineenspecialistischegroep.OndanksdeverwachtingdatPKOleidttoteenafnamevanhetaantalplaatsingen,isditnogniet terug te zien in de cijfers. Integendeel: hieruit blijkt dat het aantal plaatsingen in eenspecialistische groep afgelopen jaar is licht toegenomen. Hiervoor zijn volgens deprojectleiderPKOverschillendeverklaringentebieden.Allereerstishetdenkbaardatdeinzetvan PKO in eerste instantie leidt tot een netto toename van het aantal plaatsingen inspecialistische groepenals gevolg vande signalerende functiediede ambulantbegeleidersPKOhebben,waarnapasnaverloopvantijdsprakeisvaneendaadwerkelijkeafnamevanhetaantal plaatsingen in een specialistische groep. Bovendien zijn er in de afgelopen jarendiverseorganisatiesgeweestdiedezorgvoordedoelgroepvanspecialistischegroepenheeftafgestoten(dedagbehandelingvanJeugd-J-GGZaanbiederKarakterbestaatbijvoorbeeldnietmeer). Mogelijk heeft het afstoten van deze zorg geleid tot een toename van het aantalplaatsingeninspecialistischegroepen.Verderonderzoekisechternodigomvasttestelleninhoeverrederecentestijgingvanvanhetaantalplaatsingenistoeteschrijvenaanverdwenenzorgplaatsen(zoalsbijKarakter),danwelhetgevolgisvanmeersignalering.Op basis van casuïstiek wordt verwacht dat er bij 16% van de kinderen binnen PKO eenplaatsing ineenspecialistischegroepkanwordenvoorkomen,medealsgevolgvande inzetvanPKO.Vooreendeel isditeffectoverigensooktoeteschrijvenaande inzetvan2e-lijns

27

ambulanteondersteuningmetbeschikking.Omdezereden isdanookeen impactclaimvan50%toegepast.Vande50casussenwordtverwachtdateenplaatsing ineenspecialistischegroep in 8 gevallen kan worden voorkomen. De kosten van zo’n plaatsing bedragen EUR31.2009, waarbij wordt uitgegaan van een plaatsing van gemiddeld 3 dagen per weekgedurendeeenjaar.Afnamevervoerskostenvoorkinderengeplaatstinspecialistischegroepen:Voor kinderen die geplaatst zijn in een specialistische groep geldt momenteel eenvervoersbeschikking van EUR10per dag.Uitgaande van3dagenperweek gedurendeeenjaar,bedragendekostenvaneenvervoersbeschikkingperkindEUR1.560,watzodoendeeenaanvullende besparing is wanneer een specialistische plaatsing wordt voorkomen. Dezepotentiële besparing is niet meegenomen in de berekeningen, omdat er mogelijkveranderingen komen in de regelgeving omtrent de vervoersbeschikking (opname indoelgroepenvervoer), waardoor geen vervoersbeschikking meer wordt afgegeven voorkinderenwoonachtig ineenbepaaldestraal rondomdespecialistischegroepenouderszelfmeerhunkindbrengenenhalen.Overigensisdepotentiëlebesparingspostrelatiefklein.Ambulant(2e-lijns)trajectmetbeschikkingvoorkomen(J&OenLVB):AlsgevolgvandeinzetvanPKOwordtverwachtdater inbepaaldegevallen(waarsprakeisvanrelatieflichtecasuïstiek)geenambulant2e-lijnstrajectmetbeschikkingnodigzalzijn.DebeschikkingsvrijeinzetvandetweedelijnsPKO-specialistvolstaatindezegevallen.Binnendebestaandecasuïstiekwordtverwachtdatvoorongeveer20%vandecasussen(lichte)2e-lijnsambulanteondersteuninginkanwordenvoorkomendoordeinzetvanPKO(10casussen).DekostenvoordittrajectbedragenEUR7.02010(gebaseerdopgemiddeld2uurperdag,3dagenperweek,gedurende26weken).KortereJeugd-J-GGZtrajecten:Hoewelditeffectnognietkanwordenonderbouwdaandehandvanbestaandecasuïstiek,wordtverwachtdathet inzettenvanPKOer insommigegevallentoe leidtdatdeduurvaneen traject in de Jeugd-J-GGZ kan worden verkort. Monitoring zal moeten uitwijzen inhoeverrediteffectoptreedt.Ditleidttothetvolgendeoverzichtvaneffecten/besparingenalsgevolgvanPKO:Besparing Aantal Impactclaim(%) Totaalnetto-contant(€)Plaatsinginspecialistischegroepvoorkomen 8 50%11 118.611Afnamevervoerskosten(specialistischeplaatsingen) PM PM PMAmbulant2e-lijnstraject(metbeschikking)voorkomen 10 100% 66.719Jeugd-J-GGZtrajectenverkort PM PM PM

Totaalaanbesparingen 185.330

9GebaseerdopinformatieontvangenvandeprojectleiderPassendeKinderopvang.10GebaseerdopinformatieontvangenvandeprojectleiderPassendeKinderopvang.11Ditiseenconservatieveimpactclaim.Immers,juistvanwegepreventieveambulanteinzet(PKO)wordthetvaakmogelijkomambulanteondersteuningmétbeschikkingbereikbaartemaken.

28

5.4.3 KinderopvangVoordezestakeholderwordenprimairdevolgendeeffectenverwacht:Effect1:PersoneelkinderopvangminderhandelingsverlegenDe laagdrempelige aanwezigheid zonder beschikking van tweedelijns jeugdhulpverleners inde kinderopvang heeft als belangrijk verwacht effect dat hun kennis en expertise relatiefeenvoudigkanwordenovergebrachtopdepedagogischmedewerkersvandekinderopvang.Enerzijdskunnenzijeenvoudigensnelomadviesvragenmetbetrekkingtoteenindividuelecasusofdegroepals geheel, terwijl deambulantbegeleidersPKOanderzijdsookproactiefkunnenadviseren.Bovendienkan‘kennisbesmetting’plaatsvinden.Naar verwachting zal deoverdracht van kennis en expertise, opwelkemanier danook, dedeskundigheid van de pedagogisch medewerkers vergroten waardoor hunhandelingsverlegenheid in bepaalde situaties afneemt. Aan dit effect is geen financiëlewaardegekoppeld.Effect2:Meertijdkwijtaan‘zorgcasussen’Indepraktijk is inmiddels geblekendatde inzet vanPKOertoe leidt datookde ‘reguliere’medewerkersvandekinderopvangmeertijdkwijtzijnaanbepaaldecasussen,wat leidt totextrakosten.HetisdusbelangrijkomeenverschiltemakentussendekostenvanPKOansich(‘tweedelijnsgeld’enaleerdertoegelicht)enerzijds,endeextrakostenvoordekinderopvanganderzijds.Deextratijdsinvesteringdoormedewerkersvandekinderopvangismetnamehetgevolg van de betrokkenheid van pedagogische medewerkers en soms vanwege eenfunctionaris vanuit het servicebureauof de clustermanager.Het gehanteerdeuurtarief vanEUR35ishetgemiddeldevandezefuncties.Binnen de bestaande casuïstiek geldt dat de extra tijdsinvestering vanuit de kinderopvangvoor ongeveer de helft van de casussen 3 uur per maand bedraagt (gedurende tweemaanden),terwijlditvoordeanderehelftongeveereenuurpermaand is.Opbasisvan50casussenleidtdittotdevolgendekostenpost:Investering Totaalnetto-contant(€)Meertijdkwijtaan‘zorgcasussen’(3uurpermaand) 4.990Meertijdkwijtaan‘zorgcasussen’(1uurpermaand) 1.663

Totaal 6.653

Toelichtingopdeinvesteringen:

• Meer tijd kwijt aan zorgcasussen (3 uur per maand): deze extra tijdinvesteringgedurende2maanden(totaal6uur)geldtvoordehelftvandecasussenbinnenPKO(= 25). Tegen een uurtarief van EUR 35 (gemiddelde voor een pedagogischmedewerker/specialistisch functionaris/ clustermanager) is dat een totale extrakostenpostvanEUR5.250.

• Meer tijd kwijt aan zorgcasussen (1 uur per maand): deze extra tijdinvesteringgedurende2maanden(totaal2uur)geldtvoordehelftvandecasussenbinnenPKO(= 25). Tegen een uurtarief van EUR 35 (gemiddelde voor een pedagogisch

29

medewerker/ specialistisch functionaris/ clustermanager) is dat een totale extrakostenpostvanEUR1.750.

5.4.4 Scholenprimaironderwijs/SamenwerkingsverbandPOVoor de scholen (in dezemBC alleen het primair onderwijs) worden de volgende effectenverwacht,waarbijisbeslotenomdezeniettekwantificeren:Effect1:MeertijdkwijtaanleerlingenmetspecifiekeondersteuningsbehoefteZoals voor de kinderopvang al het geval bleek als gevolg van de inzet van PKO, zien ookscholen momenteel dat zij meer tijd kwijt zijn aan leerlingen met een specifiekeondersteuningsbehoefte, mede als gevolg van DSAV. Scholen constateren dat, door debeschikkingsvrijeinzetvanbegeleidingofondersteuning,dezesnellerenvakerwordtingezetdanvoorheenhetgevalwas,watdirectleidttoteenextratijdsinvesteringvanuitdescholenzelf. Er vindt bijvoorbeeld altijd standaard een extra afstemmingsmoment plaats tussen deIB’er, JGZ, SMWenDSAVom tebepalenwaar een casus het best terecht kan komen,watvraagtomeenextratijdsinvestering.Bovendienblijftiederecasusonderregievandeschool,dusookwanneerwordtbeslotendatdezehetbestbijDSAVkanwordenondergebrachtzalervanuit de school een extra tijdsinvestering nodig zijn om de casus te volgen, tussentijdseoverlegmomententehoudenengesprekkentevoerenmetoudersofverzorgers.Effect2:VeranderingenophetgebiedvanspecialeondersteuningScholen in het primair onderwijs hebben aangegeven veranderingen te verwachten op hetgebied van specialistische ondersteuning voor bepaalde leerlingen. Erwordt geconstateerddatersteedsmeerinitiatievenontstaanbinnenhetregulierebasisonderwijsominbepaaldegevallensamentewerkenmethetspeciaalonderwijs.Zokomthetsteedsvakervoordaterexpertise vanuit het speciaal onderwijs wordt ingezet voor kinderen met ernstigegedragsproblemenbinnenhetregulieronderwijs.Ookkrijgenzeermoeilijklerendekindereninhetregulierebasisonderwijssomshulpvanuithetspeciaalonderwijs.Hetaanbiedenvandejuistebegeleidingbinnenhetreguliereonderwijsdraagtnaarverwachtingbijaaneenafnamevande instroominhetspeciaalonderwijs.Echter,het ismoeilijkvasttestellen inhoeverreDSAV daar invloed op heeft, aangezien deze afname naar verwachting van hetSamenwerkingsverbandPOprimaireengevolgisvanhetPassendOnderwijs.Effect3:ScholenbetertoegerustompassendonderwijstebiedenDe verwachting is dat DSAV ertoe leidt dat scholen steeds beter worden toegerust ompassend onderwijs te bieden. Een belangrijke reden daarvoor is dat deskundigheid onderschoolpersoneeltoeneemtdoordattweedelijnsjeugdhulpverlenersstandaardeenaantaluurper week aanwezig zijn op de scholen. Tijdens die uren kan kennis, bijvoorbeeld metbetrekking tot ontwikkelingsstoornissen en de expertise om hiermee om te gaan, relatiefeenvoudig worden overgebracht op schoolpersoneel. Met name de kennis en kunde metbetrekking tothetomgaanmetbijvoorbeeldontwikkelingsstoornissenstelt schoolpersoneelnaarverwachtingbeterinstaatomkinderenpassendonderwijstebieden.Effect4:AfnamevanhetaantaldoubluresTot slot wordt verwacht dat DSAV er op den duur toe leidt dat doublures voor bepaaldeleerlingenworden voorkomen, bijvoorbeeldwanneer vroegtijdige interventie voorkomt dat

30

problematiek (verder) escaleert, waardoor de schoolgangwordt belemmerd. Overigens zalmonitoringmoetenaantoneninhoeverrehierdaadwerkelijksprakevanis,aangezienernoggeen gegevens bestaan om het optreden van dit effect mee te onderbouwen. Bovendiendient te worden opgemerkt dat de uiteindelijke baat van het voorkomen van doubluresprimair komt te liggen bij de financier van het onderwijs: het ministerie van Onderwijs,CultuurenWetenschap.Mogelijkekostenposten Totaalnetto-contant(€)Meertijdkwijtaanleerlingenmetspecifiekeondersteuningsbehoefte PM

Totaal PM

Verwachteeffecten/potentiëlebesparingen Aantal Impactclaim(%) Totaalnetto-contant(€)Veranderingenm.b.t.specialeondersteuning PM PM PMScholenbetertoegerustpassendonderwijstebieden PM PM PMAfnamevanhetaantaldoublures PM PM PM

Totaalaanbesparingen 990.978

5.4.5 GGD(Jeugdgezondheidszorg)VoordeGGD(Jeugdgezondheidszorg)wordendevolgendeeffectenverwacht:Effect1:Meertijdkwijtaanafstemming,mindertijdkwijtaancasussen(effectdoorDSAV)Metdekomst vanDSAV isereenpartnerbijgekomenwaarmeemedewerkers vandeGGDmoetenafstemmen,bijvoorbeeldomduidelijktekrijgenwiewelketakenoppaktenwaarvoorverantwoordelijk is. Zeker in het begin is er veel overleg nodig, bijvoorbeeld om voor allebetrokken partijen duidelijk te krijgen hoe de werkzaamheden van de ene partij zichverhoudentotdewerkzaamhedenvandeandere.Hoewelditmetnameindebeginfasevandebeideprojectenomeenextratijdsinvesteringvraagt,zaleenextratijdsinvesteringomteoverleggen altijd van belang blijven, zeker wanneer verschillende partijen zich op eenbepaalde activiteit richten (zoals opvoedingsondersteuning). Juist in die gevallen is het vanbelang om duidelijk te krijgen wie wat doet om de juiste zorg/ondersteuning te kunnenbieden. Verwacht wordt dat een juiste afstemming tussen de verschillende partijen ertoeleidtdatkinderensnellergeholpenwordendannuhetgevalis,bijvoorbeeldomdaternunietaltijd sneleenpassendaanbodvoorhanden lijkt tezijn. Indezegevallenblijftde JGZsomsmetdezekinderen‘onderdearmlopen’.Hetvoorkomenvandezesituatieleidtopdenduurnaar verwachting tot een afname van het aantal uren dat aan dergelijke casussen wordtbesteedvanuitdeJGZ.Almet al verwacht deGGD dat DSAV voor hen kostenneutraal zullen zijn. Hoewel er naarverwachtingmeertijdnodigzalzijnvooroverleg,wordtditgecompenseerddooreensnelleredoorgeleidingvancasussennaarpassendezorgofondersteuning.Effect2:Extrainzetzorgcoördinatoren‘Kijkopkleintjes’(effectdoorPassendeKinderopvang)Omdat het aantal relatief complexe casussen binnen de reguliere kinderopvang naarverwachtingzalstijgenalsgevolgvanPKO,verwachtGGDdateengroteretijdsinvesteringvanzorgcoördinatoren ‘Kijk op kleintjes’ op de kinderopvang nodig zal zijn in ieder geval in deeerste twee jaar van het project nodig zal zijn. Er wordt uitgegaan van een extra

31

tijdsinvesteringvangemiddeldtweeuurgedurendetweemaandenvooriederecasusbinnendePKO.HiervoorgeldteenuurtariefvanEUR7612,watleidttoteenkostenpostvanEUR304percasus.Voor50casussenvanPKOgaathetdanomeentotaalbedragvanEUR15.200(EUR14.446netto-contant).DeverwachtingisdatdezeextrainvesteringvanuitGGDnazo’ntweejaarnietmeernodigzalzijn. Investering Totaalnetto-contant(€)Extrainzetzorgcoördinatoren‘Kijkopkleintjes’(effectdoorPKO) 14.446Meertijdkwijtaanafstemming(effectdoorDSAV) PM

Totaal 14.446

Verwachteeffecten/potentiëlebesparingen Aantal Impactclaim(%) Totaalnetto-contant(€)Mindertijdkwijtaancasussendoorsnelaanbodpassendezorg(DSAV)

PM PM PM

Totaalaanbesparingen PM

5.4.6 SociaalWijkteamEr is besloten om de (mogelijke) effecten voor deze stakeholder niet te kwantificeren,aangeziennogonvoldoendeduidelijkisofeninwelkematedeverwachteeffectenoptreden.VerwachtwordtdatDSAVenPKOertoe leidendathetSWTaanbepaaldetakenmeerurenkwijtzalzijn,terwijleropanderevlakkenmogelijkkanwordenvolstaanmetminderurendanhetgevalwaszonderdetweeprojecten,Effect1:MindertijdkwijtaancomplexecasussenZoalsaleerderbleek iseenbelangrijkspeerpuntvandetweeprojectendater ‘korte lijnen’zijnmetdetweedelijnsorganisaties,zodatmeerspecialistischezorgen/ofbegeleidingwaarnodigsnelkanwordeningezet.Naarverwachtingleidtditsnelleschakelenertoedatbepaaldecasussen minder lang bij het SWT blijven ‘hangen’, met name wanneer er sprake is vancomplexecasuïstiekwaarderelatiefgeneralistischeondersteuningvanhetSWTnietvolstaat.‘Vroegsignalering/-interventie’, onder andere door de hulpverleners die zonder beschikkingaanwezig zijn op de vindplaatsen, in combinatie met korte lijnen naar de tweedelijnsorganisaties maakt deze verschuiving mogelijk. Hoewel het SWT ook in het geval vancomplexe casuïstiek een (belangrijke) rol zal blijven spelen, wordt aangenomen dat debenodigde intensiviteit van de begeleiding door het SWT omlaag kan in deze gevallen,waardoor het aantal benodigde uren afneemt. Over de mate waarin dit effect optreedtkunnennoggeenuitsprakenwordengedaan.Effect2:Meertijdkwijtaanrelatief‘lichte’casussen,afstemmingenoverlegTegelijkertijdwordtverwachtdathetSWT juistmeer tijdkwijt zal zijnaande toenamevanrelatief lichtecasussen. Immers, indepraktijkblijktaldatmedewerkersvanhetSWTmeertijdspenderenaanbijvoorbeeldafstemminginoverleg.DekoppelingdieDSAVlegttussendescholen en het SWT wordt als positief beschouwd, maar leidt er wel toe tot extraafstemmingsmomenten en de daarbij behorende tijdsinvestering. Bovendien is deverwachtingdatmeersignaleringopdevindplaatsenertoeleidtdathetSWTmeercasussen

12BijeenafnamevanlangerdandriegeldteenuurtariefvanEUR59.IndezemBCisechtergerekendmetEUR76peruur.

32

onderhaarhoedekrijgtwaarderelatiefgeneralistischeondersteuningvandezestakeholdervolstaat,watresulteertineentoenamevanhetaantalingezetteuren.Effect3:MeertijdkwijtaanaanopstellenbeschikkingenIndien er sprake is van een stijging van het aantal casussen waar hulp vanuit een 2e-lijnsorganisatienodigis,verwachtNIMmeertijdkwijttezijnaanhetopstellenenaanleverenvanbeschikkingenhiervoor.OverigenskunnenJeugdartsendezetaakookvervullen.AlmetalwordtduidelijkdateraandeenekanteenafnamewordtverwachtvanhetaantalurendathetSWTkwijt isaancomplexecasuïstiek,terwijlaandeanderekanteentoenamewordtverwachtdooreenstijgingvanhetaantallichtecasussen(bijvoorbeeldalsgevolgvanmeer signalering en een steeds preventievere werkwijze) en afstemming/overleg datplaatsvindt tussen verschillende partijen rondom deze casussen. Medewerkers van NIMhebben aangegeven te verwachten dat er netto sprake zal zijn van een toename van hetaantalbenodigdeuren(waarmeevanzelfsprekendextrakostengemoeidgaan),maarditkonin dezemBCnietmet cijferswordenonderbouwd. Toekomstigemonitoring zal ditmoetenuitwijzen.Investering Totaalnetto-contant(€)Meertijdkwijtaan‘lichte’casussen,afstemmingenoverleg PMMeertijdkwijtaanopstellenvanbeschikkingen PM

Totaal PM

Verwachteeffecten/potentiëlebesparingen Aantal Impactclaim(%) Totaalnetto-contant(€)Mindertijdkwijtaancomplexecasussen PM PM PM

Totaalaanbesparingen PM

5.4.7 SchoolmaatschappelijkWerk(primaironderwijs)NIMheeftaangegevenvoorSMWinhetprimaironderwijsdezelfdeeffectenteverwachtenalsvoorhetSociaalWijkteam,metuitzonderingvanheteffect‘meertijdkwijtaanopstellenbeschikkingen’. Overigens gaat het veelal om dezelfde professional die zowel in het SWTwerkt als in het PO als SMW’er en dus ook eenvoudig kan zorgen voor een eventuelebeschikking.Investering Totaalnetto-contant(€)Meertijdkwijtaan‘lichte’casussen,afstemmingenoverleg PM

Totaal PM

Verwachteeffecten/potentiëlebesparingen Aantal Impactclaim(%) Totaalnetto-contant(€)Mindertijdkwijtaancomplexecasussen PM PM PM

Totaalaanbesparingen PM

33

5.4.8 BureauLeerplichtEffect1:MeertijdkwijtaanafstemmingenoverlegBureauLeerplichtverwachtdatDSAVineersteinstantiezalleidentoteengroterebenodigdeinvesteringvanuitLeerplicht,metnameomdatermeeroverlegzalzijnmetdemedewerkersvanDSAVinzakeconsultatieenhetkomttotafstemmingvandewerkzaamheden.Effect2:MindertijdkwijtaaninzetLeerplichtambtenaarOp den duur zal bovengenoemde initiële tijdsinvestering zich naar verwachtingterugverdienen,metnameomdatdeproblematiekrondomjongereneerdergesignaleerdengediagnostiseerd kan worden, hetgeen aansluit bij de nieuwe werkwijze van BureauLeerplicht13.Hetbeoogderesultaathiervanisdatadviseringeneenbehandelingsplansnelleruitgevoerdkanworden,waardoorde jongereeerder terugnaar school kan,metals gevolgdat er minder inzet van de Leerplichtambtenaar nodig zal zijn. De redenering achter ditlaatstepuntisalsvolgt:

1. ErontstaatdemogelijkheidvoordeleerplichtambtenaaromeencontactpersoonvanDSAV te consulteren betreffende actuele vragen over het ziektebeeld, debelastbaarheid en eventuele mogelijkheden voor behandeling. Daarnaast is hetmogelijk informatie op te vragen over actuele casuïstiek. Hierdoor kan, zo is deverwachting, vroegtijdig een plan van aanpak worden gemaakt met partijen zoalsbetrokkenbehandelaar(s),scholen,jeugdartsenGGDenschoolmaatschappelijkwerk,uitgaande van de veronderstelde belastbaarheid van de leerling en gericht op, zomogelijk,terugkeernaarschool.

2. Deelname van de DSAV aan actietafels (zowel individuele/casusgerichte alsthematische actietafels), waar de expertise van De Combinatie ingebracht kanworden.Ookditleidt,zoisdeveronderstelling,toteeninhoudelijkcompletereendusbetereaanpakvaneencasus,waardoorerminderoplossingenopbasisvan‘trialanderror’14 uitgeprobeerd hoeven te worden en er sneller daadwerkelijk passendemaatregelenkunnenwordeningezet.

3. DSAVzouertoemoetenleidendatereerderzorg ingezetkanwordenwaarvooreenindicatienoodzakelijkis.Alseenbehandelingstrajecteerderkanwordenopgestart,zoisdeveronderstelling,zullenproblemenmindersnelescaleren.

Hetisvooralsnogonduidelijkoferopdenduursprakezalzijnvaneennettoafnamevanhetaantal uren dat er benodigd is vanuit Bureau Leerplicht. Naar verwachting zal er extra tijdnodig zijn voor overleg (met name in de beginfase), maar kan dit mogelijk worden‘terugverdiend’ door een afname van het aantal uren dat een Leerplichtambtenaar moetworden ingezet.Deverhoudingtussendezeextra inzetenmogelijkafnemende inzetzaluittoekomstige monitoring moeten blijken. De monitoring hiervan kan plaatsvinden insamenhangmetmonitoringvanindicatorenuitdemBC‘VoorkomenSchoolverzuim’,waarinuitgebreidaandachtisbesteedaandemeerpreventievewerkwijzevanBureauLeerplicht.

13ZievooreentoelichtinghieropdemaatschappelijkeBusinessCase‘VoorkomenSchoolverzuim’,waarinuitvoerigaandachtisbesteedaandeeffectenvanhetopschalenvanBureauLeerplichtnaar‘uitvoeringsniveaupreventief’.14EenmeerinhoudelijkeuitwerkingvanditpuntisdeelvandemaatschappelijkeBusinessCase‘VoorkomenSchoolverzuim’.

34

Investering Totaalnetto-contant(€)Meertijdkwijtaanafstemmingenoverleg PM

Totaal PM

Verwachteeffecten/potentiëlebesparingen Aantal Impactclaim(%) Totaalnetto-contant(€)Mindertijdkwijtaaninzetleerplichtambtenaar PM PM PM

Totaalaanbesparingen PM

5.5 OverzichtvaninvesteringenenbesparingenindeketenBenodigdeinvesteringen:Investering Gemiddelde

kosten(€)Aantal Totaleinvestering(netto-

contant)DeSchoolAlsVindplaats Preventieveingrepen(DSAV-lijn) 700 242 161.000Preventieveingrepen(EIF-lijn) 700 119 79.170Totaal 240.100 PassendeKinderopvang Urenbeschikkingsvrijeinzetambulantbegeleider 50 1200 57.025Totaal 57.025 Kinderopvang Meertijdkwijtaanzorgcasussen(aantaluren) 35 200 6.653Totaal 6.653 GGD(JGZ) Extrainzetzorgcoördinatorenopkinderopvang(uren) 76 200 14.446Meertijdkwijtaanafstemmingmetpartners PM PM PMTotaal 14.446 ScholenPO/SamenwerkingsverbandPO Meertijdkwijtaanleerlingenmetondersteuningsbehoefte PM PM PM SociaalWijkteamenSchoolmaatschappelijkWerk(PO) Meertijdkwijtaan‘lichtecasussen’/afstemming/overleg PM PM PM BureauLeerplicht Meertijdkwijtaanafstemmingenoverleg PM PM PM

Totaal 318.224

Potentiëlebesparingsposten:Potentiëlebesparingsposten Gemiddelde

besparingpervoorkomentraject

# Impact-claim

Totalebesparing(netto-contant)

PotentiëlebesparingenalsgevolgvaninzetDeSchoolAlsVindplaatsTweedelijnszorgtrajecten(DSAV-lijn) 63 75% 509.782Gespecialiseerde3e-lijnstrajecten(EIF-lijn) 74.000 6 75% 316.486Lichtere2e-lijnszorgtrajecten(EIF-lijn) 1.629 18 75% 20.900Zwaardere2e-lijnszorgtrajecten(EIF-lijn) 6.402 15 75% 68.451AmbulantegezinsbegeleidingEntrea(EIF-lijn) 7.640 10 75% 54.458J-GGZ-basistrajectenvoorkomen 1.629 18 75% 20.901

PotentiëlebesparingenalsgevolgvaninzetPassendeKinderopvangPlaatsingenspecialistischekinderopvang 31.200 8 50% 118.611Vervoerskosten(specialistischeopvang) PM PM PM PM

35

Ambulante2e-lijnstrajecten(metbeschikking) 7.020 10 100% 66.719VerkortingvanJ-GGZ-trajecten PM PM PM PM

OverigepotentiëlebesparingspostenofeffectenScholenbetertoegerustopbiedenpassendonderwijs PM PM PM PMAfnamevanaantaldoublures PM PM PM PMGGDmindertijdkwijtaancomplexecasussen PM PM PM PMSociaalWijkteam:mindertijdkwijtaancomplexecasussen PM PM PM PMSMW:mindertijdkwijtaancomplexecasussen PM PM PM PMAfnameinzetLeerplichtambtenaar PM PM PM PM

Totaal 1.176.308

36

6. MaatschappelijkperspectiefNudeinterventiesdiecentraalstaanindezemBCzijnbenaderdvanuithetcliëntperspectiefenhetketenperspectief,besteedtdithoofdstukvanuithetmaatschappelijkperspectiefkortaandachtaanenkelebrederemaatschappelijkeeffecten.Naeenbrainstormsessietijdenseenvan dewerksessies heeft de projectgroep vastgesteld dat er in ieder geval aandachtmoetwordengeschonkenaandevolgendestakeholders:

1. Ouders/sociaalsteunsysteem2. GemeenteNijmegen3. Rijksoverheid–MinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschap

Uiteraard is het waarschijnlijk dat er nog andere partijen op een of andere manierveranderingenzullenondervindenalsgevolg vanDSAVenPKO.Bovenstaande stakeholderszijnechterdoordeprojectgroepbenoemdalsmeestbelangrijkindecontextvandezemBC.Per stakeholder volgt onderstaand een beschrijving van de effecten die er door deprojectgroepwordenverwacht.6.1 Ouders/steunsysteemEffect1:VeranderingeninbalanstussendraagkrachtendraaglastVolgens het ‘balansmodel’ van Bakker et al. (1998) is de balans tussen de ‘draaglast’ (hetgeheelvantaken)ende‘draagkracht’(decompetentiesenandere‘beschermendefactoren’waarmee de draaglast het hoofd kanworden geboden’) voor ouders van groot belang. Debalans tussen de draaglast en draagkracht geeft aan in hoeverre ouders de opvoedingaankunnen. In sommigegevallen is dedraaglast vandeoudersofhet steunsysteemgroterdanhundraagkracht,watonderanderekanbetekenendatzijonvoldoendezijntoegerustomhun kind te begeleiding te bieden die het nodig heeft. Bovendien kunnen er, wanneer dedraaglastgroter isdandedraagkracht,allerleinegatieveeffectenoptredenvoordeouders,zoalshetontwikkelenvaneen schuldgevoel, angst,onzekerheid, verdriet, relatieproblemenenstress.StudiesvanbijvoorbeeldBeers(2003),Elich&Sinnema(2010),Schiet(1998),Cole& Reiss (2013), Kars et al. (2005), bieden een uitgebreide illustratie van deze effecten diemedehetgevolgkunnenzijnvanonvoldoendebalanstussendraagkrachtendraaglast.TijdensdetotstandkomingvandezemBCbleekdatergeeneenduidigantwoordvalttegevenopdevraagofDSAVenPKOeenpositiefeffecthebbenopdebalanstussendraagkrachtendraaglast vanouders. Immers,de casuïstiek is zeerdiverseener zijn vele factorendiehiermedeeeninvloedophebben.Welkanerinalgemenezinietsoverwordengezegd.DeprojectgroepverwachtdatDSAVenPKOmetnameeenpositieve invloedhebbenopdedraagkrachtvanoudersdoorhenactieftebetrekkenbijdezorgenondersteuningvoorhetkindende toegang totondersteuningbovendien laagdrempelig temaken.Opdezemanierkunnenoudersbeter ‘overzicht’houdenvande situatievanhetkind (ze zijn immersdirectbetrokkenbijdezorg/ondersteuning)enzijndoordetoegankelijkheidvanspecialistischehulpwanneernodigbetertoegerustomeenprofessionalinteschakelen,watdedraagkrachtvanouders ten goede komt. Tegelijkertijd wordt verwacht dat de draaglast van ouders in

37

sommigegevallenafzalnemen,bijvoorbeeldomdatzijzichminder(lang)zorgenmakenoverdesituatievanhunkind.Vroegtijdigesignaleringvanproblematiekenhetsnelbiedenvaneenpassendeoplossingspeeltdaarbijnaarverwachtingeenbelangrijkerol.Tochliggenooknegatieveveranderingenophetgebiedvandraagkrachtendraaglastindelijnderverwachting.Dooroudersnauwtebetrekkenishetbijvoorbeelddenkbaardatoudersingroterematewordengeconfronteerdmetdeproblematiekvanhetkind,watkanleidentoteentoenamevandedoorhenervarendraaglast.BovendienblijktuitcasuïstiekvanPKOdatsommigeoudersmeerstresseneengroteredraaglastervarenwanneerhunkindnaeentijdintensievebegeleidingtehebbengehadineenspecialistischegroepwordtovergeplaatstnaarderegulierekinderopvang.Zijzijnerdanbangvoordathunkindvanafdatmomentteweinigondersteuningkrijgt.Effect2:Veranderingenindefinanciëlesituatie(positiefennegatief)Tijdens de bijeenkomsten van de projectgroep ismeerderemalen ter sprake gekomendatsommige ouders (weer) beginnenmetwerkenwanneer de situatie van het kind en/of hetgezin‘normaliseert’endebalanstussendraagkrachtendraaglastvandeouders(terugis)opeenbepaaldniveau. Indepraktijk heeft deze situatie zich verschillende keren voorgedaan.Het is aannemelijkdatditeenpositiefeffectheeftopde financiële situatie vandeouders.Echter, binnen de casuïstiek van de Passende Kinderopvang komt het ook voor dat definanciëlesituatievanoudersachteruitgaatwanneereenkindnietmeergeplaatstwordt ineen specialistische groep, maar in de reguliere kinderopvang. Immers, de kosten eenspecialistischegroepwordenvolledigvergoed (endezevormvanopvang is indeogenvansommigeoudersdanook‘gratis’),terwijlopderegulierekinderopvangeeneigenbijdragevantoepassing is afhankelijk van het inkomen van de ouders. Dit is bovendien problematischwanneerhet leidt totweerstandbijoudersomhet kindover teplaatsennaarde reguliereopvang.6.2 GemeentenEffect:Verschuivingindezorgkosten(aannemelijkresulterendineenafname)ZoalsinhetvorigehoofdstukbleekiservoorDSAVenPKOeeninvesteringnodigomdeinzetvanbeschikkingsvrijehulpverlenersmogelijktemaken.Dezeinvesteringkomtinprincipetenlate van de gemeentelijke budgetten. Echter, daartegenover staat dat – op basis vanbestaandecasuïstiek–wordtverwachtdatdezeinvesteringzichopdenduurvertaaltineenbesparingopdezorgkosten,metnamedoordatproblematiekeerderwordtgesignaleerdenhulpverlening snel kan worden ingeschakeld. In sommige casussen wordt daardoor eenzwaarder(envaakduurder)zorgtrajectvoorkomen.6.3 Rijksoverheid–ministerievanOnderwijs,CultuurenWetenschapInhetvorigehoofdstukzijnverschillendeeffectenbeschrevendiemogelijkoptreden inhetonderwijs. Zo kwam onder andere een mogelijk afname van het aantal doublures aan deorde,evenalseenmogelijketoenamevanhetaantalurendatschoolpersoneelbesteedtaan‘zorgleerlingen’.Waardebaatvaneenafnamevanhetaantaldoubluresuiteindelijkbijhet

38

ministerievanOCWterechtzalkomen,zaldeeventueelextrabenodigdeinvesteringvoordeinzetvoorpersoneelzoalsdeIB’erdaarookvandaanmoetenkomen.HierbijdientoverigenstewordenopgemerktdaterookineerderontwikkeldemBC’s(zoals‘Amalia’en‘VoorkomenSchoolverzuim’) al aannames zijn gedaan met betrekking tot extra kosten dan welbesparingen op het gebied van onderwijs. Hoewel hier geen concreet zicht op is, is hetaannemelijkdatereengedeeltelijkeoverlapbestaattussendegeanalyseerdecasussenindeverschillende mBC’s, waardoor zowel de extra benodigde investeringen als de potentiëlebesparingenuitdeverschillendemBC’snietzomaarbijelkaarkunnenwordenopgeteld.

39

7. DemaatschappelijkeBusinessCase7.1 Cliënteffecten,besparingeneninvesteringenIn dit rapport is vanuit drie perspectieven (cliëntperspectief, zorgketenperspectief enmaatschappelijk perspectief) beschreven welke effecten er naar verwachting voorverschillende stakeholders zullen optreden als gevolg van de projecten De School AlsVindplaatsenPassendeKinderopvang.Daarbij lagdefocusopdepotentiëlebesparingenophet gebied van zorg, de benodigde investeringen voor de beschikkingsvrije inzet vantweedelijns hulpverleners op de vindplaatsen (kinderopvang en scholen in het primaironderwijs) en enkele mogelijke (niet-gekwantificeerde) veranderingen voor verschillendeketenpartners, waaronder, PO-scholen (en het Samenwerkingsverband), GGD,SchoolmaatschappelijkWerk,SociaalWijkteamsenBureauLeerplicht.DezemBCisgebaseerdopintotaal256bestaandecasussenvanDSAV(206)enPKO(50).Aandehandvandezecasussenisinkaartgebrachtwelkepotentiëlekostenbesparingeneropdenduur verwacht kunnen worden. Het totale potentiële besparingsbedrag kwam uit opongeveer EUR 1,18miljoen15, dat volledig betrekking heeft op verwachte besparing op dezorgkosten.Overigensiseengrootdeelvandatbedrag(EUR991.000;84,2%)toeteschrijvenaandepotentiëlebesparingenalsgevolgvanDSAV.DezebesparingenhebbenbetrekkingopeenafnamevanzowelJ&O-alsJ-GGZ-trajecten.VandeverwachtebesparingenalsgevolgvandeinzetvanDSAVishetgrootstedeel(EUR510.000,51,4%)hetgevolgvanhetvoorkomenvan tweedelijns zorgtrajecten. Een andere grote besparingspost betreft het potentieelvoorkomenvangespecialiseerde3e-lijnstrajecten,eeneffectdatnaarverwachtingmetnamebinnendeEIF-lijnwordtgerealiseerd.DezebesparingspostbedraagtongeveerEUR316.000(31,9%vande totalebesparingenalsgevolgvanDSAV),maarheeftalsgevolgvandehogekostenvaneen3e-lijnstrajectslechtsbetrekkingopzescasussen.Watdatbetreft isditdanook een gevoelige factor. Immers, wanneer er één traject minder wordt voorkomen danverwachtleidtdittoteenafnamevandepotentiëlebesparingenvanbijnaEUR53.000.De overige potentiële besparingen komen voort uit de inzet van PKO. Deze besparingenwordennaarverwachtingprimairgerealiseerddooreenafnamevanhetaantalplaatsingeninspecialistische groepen en een afname van het aantal kinderen dat lichte tweedelijnsambulanteondersteuningmetbeschikkingnodigheeft.HetaandeelvanPKOinhetpotentiëlebesparingsbedragisvooralsnogrelatiefklein,watonderanderegevolgisvanhetfeitdathetprojectnognietstadsbreedisuitgerold.Bij de genoemde bedragen dient te worden opgemerkt dat hierin alleen de meest directzichtbare/meest voor dehand liggendebesparingsposten zijnmeegenomen.Deeventuelefinanciëlebatenalsgevolgvansnelledoorgeleiding,consultatie,adviesenkennisbevorderingzijnhierinnognietmeegenomen.TegenoverdepotentiëlebesparingenstaatnaarverwachtingeenbenodigdeinvesteringvanongeveerEUR318.000.Ditbedragbestaatvooreengrootdeel(EUR240.000;75,5%)uitde

15Hetgaathieromeenpotentiëlekostenbesparing,diepaswordtgekapitaliseerdalsbepaaldekostenookdaadwerkelijknietmeerwordengemaakt.

40

kostenvoordebeschikkingsvrije inzetvanambulantbegeleidersbinnenDSAV.Daarnaast iseeninvesteringvanongeveerEUR57.000nodigvoorhetprojectPKO.Bovendienbleekdaterinde reguliere kinderopvangeenaanvullende investeringnodig is vanongeveerEUR6.650voor de extra uren die pedagogisch medewerkers, specialistisch functionarissen enclustermanagersbestedenaan‘zorgcasussen’.Totslotwordtverwachtdater, iniedergevalgedurendedeeerstetweejaarvanhetprojectPKO,eenextrainvesteringnodigisvanuitdezorgcoördinatie ‘KijkopKleintjes’vandeGGD.VoorhetgeanalyseerdecohortbedraagtdieinvesteringongeveerEUR14.500.7.2 BenaderingvanhetpotentieelmaatschappelijkrendementEeninvesteringvanruimEUR318.000tegenovereenpotentiëlebesparingvanongeveerEUR1.176.000miljoen leidt toteen ratiovanEUR3,70.Ditbetekentdat,opbasisvande inditrapport beschreven aannames met betrekking tot de geanalyseerde casuïstiek, iederegeïnvesteerdeeuropotentieelEUR3,70aanmaatschappelijkrendementoplevert.Ookhierbijgeldtdatditeenprognoseisenhetdaadwerkelijkerendementindepraktijkzalafwijken.Hetis dan ook van belang om de uitgangspunten die ten grondslag liggen aan dezemaatschappelijkeBusinessCasetemonitoren.Bovendiendientrekeningtewordengehoudenmet de in dit rapport geformuleerde randvoorwaarden en het feit dat dit een vrij grovebenadering is van het potentieel maatschappelijk rendement. In hoofdstuk 5 en 6 bleekimmers dat er verschillende effecten voor diverse stakeholdersworden verwacht die dooreengebrekaangegevensnognietkondenwordengekwantificeerd.Toekomstigemonitoringen dataverzameling is dan ook van belang om tot een completer beeld van hetmaatschappelijkrendementvanDSAVenPKOtekunnenkomen.Inhetvolgendefiguurisdeverhoudingtussendeinvesteringenendeverwachtepotentiëlebesparingen weergegeven. Hierin nog geen rekening gehouden met de bij verschillendestakeholdersvermeldePM-posten.

41

BronnenBot,S.;DeRoos,K.;Sadiraj,K.;Keuzenkamp,S.;VandenBroek,A.;Kleijnen,E.(2013)Terechtin de jeugdzorg. Voorspellers van kind- en opvoedproblematiek en jeugdzorggebruik. DenHaag:SociaalCultureelPlanbureau.Cole,R.E.;Reiss,D.(2013)Howdofamiliescopewithchronicillness?London:Routledge.Elich, M.; Sinnema, G. (2010) Chronische ziekte en lichamelijke handicap, in: Ziekten enHandicaps(pp.76-92).Houten:BohnStafleuvanLoghum.Froehling, L. (2015) Studie naar het project ‘Verbeteren toegang en participatie vanmigrantenjeugd met J-GGZ-problematiek in de lokale jeugd-J-GGZ’ [MasterscriptiePedagogischeWetenschappen].Nijmegen:RadboudUniversiteit.Gezondheidsraad (2012) Psychische gezondheid en zorggebruik van migrantenjeugd. DenHaag:Gezondheidsraad.Heessels,M.;Rothman,L.;Theunissen,J.;Pijnenburg,H.(2015)Doenwatnodigis,dichtbijdemensen. Evaluatie van een lokaal project gericht op het verbeteren van toegang vanmigrantenjeugdigentotdeJeugd-GGDinNijmegen.Nijmegen:KenniscentrumHANSOCIAAL.Huber,M.;Knottnerus,J.;Green,L.;VanderHorst,H.;Jadad,A.;Kromhout,D.;Leonard,B.;Lorig, K.; Loureiro,M.; Van derMeer, J.; Schnabel, P; VanWeel, C.; Smid,H. (2011)Houwshouldwedefinehealth,BritishMedicalJournal343:235-237.

Ince, D.; Van den Berg, G. (2010) Overzichtsstudie interventies voor Migrantenjeugd:ontwikkelingsstimulering,preventieenvroeghulp.Utrecht:NederlandsJeugdinstituut.

Pijnenburg, H. (2010) Zorgen dat het werkt. Werkzame factoren in de zorg voor jeugd.Amsterdam:SWP.

Kars, M.; Duijnstee, M.; Grydonck, M. (2005) Leren laveren (1 ed.) Maarssen: ElsevierGezondheidszorg.Schiet,M.;Keesom,J.;Tielen,L.(1998)Gewooneenbijzonderkind.Praktischeinformatieoverhet opvoeden van chronisch zieke kinderen. Utrecht: Nederlands Instituut voor Zorg enWelzijn.

42

Bijlage1:Zespijlersvanpositievegezondheid

Bron: http://www.invoorzorg.nl/ivz/verslag-Lezing-Machteld-Huber-Een-nieuw-concept-voor-gezondheid.html

43

Bijlage2:Rekenvoorbeeldnetto-contantewaardeDit rekenvoorbeeld dient om inzicht te geven in hoe de netto-contante waarde wordtberekend.IndezemaatschappelijkeBusinessCasewordtdaarvooreendiscontovoetvan3,5%opjaarbasisgehanteerd.In dit voorbeeld wordt uitgegaan van een fictief project waarvan de jaarlijkse kosten EUR10.000bedragengedurendeeenperiodevanvier jaar.Denetto-contantewaardewordtalsvolgtberekend:Jaar1:€#$.$$$

#,$'(^$=€10.000,00

Jaar2:€#$.$$$#,$*^#

=€9.661,84

Jaar3:€#$.$$$#,$*^+

=€9.335,11

Jaar4:€#$.$$$#,$*^'

=€9.019,43

Ditleidttoteentotalenetto-contantewaardevandeprojectkostenvanEUR38.017,37.

44

Bijlage3:VoorbeeldcasussenDSAVBijlage3.1–Groep1:InternaliserendeproblematiekAanmeldingsvraag:IndeklasenophetschoolpleinwordtI.(8jaar)regelmatiggepest.HeelsomsspeeltI.samenmetanderekinderen,maarvaakstaathijophetschoolpleinindepauzealleenenweethijniethoehijdeaansluitingmoet zoeken.Hij is veelopzichzelfenhijmaaktmoeilijk contact.Hij gedraagt zich indeklas regelmatigangstigindeomgangmetanderekinderen.Hijkanookamperzeggenwathijdenktenvoelt.Hijissomberenzijnmoederheeftaangegevendathijslechtslaaptenthuisregelmatiginbedplast.Debehoeftebestaatomzijnweerbaarheidtevergrotenzodathijmeeraansluitingvindtbijzijnklasgenootjesenhemtehelpenzijngedachtenengevoelensmakkelijkerteuiten.HulpverleningvanuitDSAV:Naeengesprekopschoolmetdeinternebegeleider,leerkrachtenmoederisdemoederakkoordommetdeDSAV-ondersteuning te starten. Tijdensdat gesprekblijkt ookdatmoeder verschillende vragenheeftoverhoezehetbestehaarkindkanondersteunenbijhetbedplassenenookbijhetopvoeden.Ookblijkterthuiseengrootverschilindemaniervanopvoedentussenvaderenmoedertezijn,waaroveroudersdanookregelmatigconflicthebben.

• DeDSAV-jeugdspecialist startmeteenobservatie* van I. inde klas en tijdensdepauzesophetschoolplein.DejeugdspecialistbespreektdezeobservatiesmetdeInternBegeleider,leerkrachtenmoederenontwerpteenaantalinterventiesvoorhetkindineeneersteplanvanaanpak.

• De jeugdspecialist startmet kind-interventies**m.b.v. de speltherapeutischemiddelen tekenenenfotografie.Hetuitenvangevoelensengedachtenwordtgedurende4opeenvolgendewekenin5spelsessiesgetraindenversterkt.

• De jeugdspecialist houdt in de thuissituatie ook kortdurende systeemgesprekkenmet vader enmoeder(eenaantalkereninaanwezigheidvaneenhulpverlenervanInterlokaal)waarindeoudersouderbegeleidingenpsycho-educatiekrijgenoverhoehunkindhetbesteteondersteunenm.b.t.hetbedplassenenhoezehunonderlingemeningsverschillenm.b.t.deopvoedingvandekinderenkunnenoplossen.

• Daarnaastheeftdejeugdspecialist,samenmetdeouders,hunsocialenetwerkindebuurtinkaartgebrachtenisereenanderemoedervanschoolalsondersteuningaanhetgezingekoppeld.DezemoederzorgtervoordatI.aangemeldwordtbijeen‘maatjes-projectindebuurt’waarhijoefentinhetspelenmetdeanderekinderenuitzijneigenbuurt.

VooronderstellingwanneerdeDSAV-methodieknietingezetwas:

• Toenameangstproblematiekenbedplassenvanhetkind.• Toenameverschillenvanmeningtussendeouders,meternstigerelatieproblemenalsgevolg.• NoodzaakdoorverwijzingvooreenAG-trajectengezins-PMT.• OplangeretermijndoorverwijzingnaarJ-GGZvoordiagnostiekenrichtlijnangstbehandeling.

45

Bijlage3.2–Groep2:ExternaliserendeproblematiekAanmeldingsvraag:J. (9 jaar) is op school regelmatig agressief. Hij weet zich in de klas en op het schoolplein in de vrijespeelsituaties moeilijk te gedragen. Hij dringt zich op aan andere kinderen. Hij wil tijdens het spelendwingendallesbepalenenkomtdanvaakletterlijktedichtbijbijanderekinderenwaardoordeanderenophem gaan reageren. J. raakt dan geïrriteerd en kan daar moeilijk mee omgaan. Hij gaat dan impulsiefscheldenenslaan.Doordezeregelmatigeconflictenkomthijookmoeilijktoeaanlerenindeklas;destressenderuzieslopendoorindeklaswaardoorhijookmetdeleerkrachtruziekrijgt.Hijmoetregelmatiguitdeklasverwijderdwordenomdatzijngedragindeklasvoordeleerkrachttemoeilijktehanterenis.VraagvandeleerkrachtaandeDSAV-jeugdspecialist:welkebegeleidingiservoorJ.opschoolnodig?HulpverleningvanuitDSAV:

• De jeugdspecialist heeft allereerst een overleg met de Intern Begeleider en beide ouders. DeoudersherkennenwateroverhunkindgezegdwordtengaanakkoordmetdeinzetvanDSAV.Zijhebben thuishetzelfdeprobleem.Hij slaaten schopt regelmatig zijn zusje.Ditwasal eerderopeenouderavondbesproken.Ookwas er al onderling contact tussendeouders geweestmet deoudersvandetweeanderekinderenuitdeklasmetwieJ.thuisnaschooltijdvaakconflictenopstraat heeft. De ouders zijn het ook onderling niet eens over de manier van aanpak. Vader isuiterststrengenvandehardeaanpak,moedergedoogtveelenkanmoeilijkgrenzenstellenterwijlzewelhetmeestethuisisaangezienvaderdoordeploegendienstvaaks’avondswegis.

• De Jeugdspecialist observeert* J. in de klas en in de vrije situaties tijdens de pauzes. Dejeugdspecialistbespreektvervolgensdezeobservatiesmetde InternBegeleideren leerkrachtopschoolenmetdebeideoudersnaschooltijdthuis.Hijontwerpteeneersteplanvanaanpakgerichtophetkind,maarookopopvoedingsondersteuningenrelatiegesprekkenmetdeouders.

• De Jeugdspecialist startmet kindinterventies** aangezien uit de observaties bleek dat J. in zijngedrag een integratieprobleem heeft m.b.t. zijn motorisch handelen en zijn waarneming. Ookbleekuitdeobservatiesdathijdoorzijntemparamentvolkarakterexterneprikkels,vooralinvrijegroepssituaties,moeilijkkanverwerken.

• NaoverlegmetdeleerkrachtenInternBegeleiderwerdJ.alsneltijdelijkbuitendeklasineenkleinspeelgroepje met andere kinderen geplaatst alwaar hij met korte ‘nabije’ instructies van dejeugdspecialistdirectiefgetraindwerdinhetsamenspelenmetanderen.Dezemaniervanaanpakwerd ook direct overgedragen aan de leerkracht zodat hij deze werkwijze ook in kleinewerkgroepjes in de klas kon toepassen. Door deze training in het samenspelen enwerkenmetanderekindereninenbuitendeklasnamhetagressievegedragopschoolvanJ.binnenkortetijdaanmerkelijk af.Deproblemen thuism.b.t. het verschil in aanpak tussenbeideoudersnamnogenkelewekenlangerinbeslag.N.a.v.afsprakeninderelatiegesprekkengingvaderinoverlegmetzijn werk waardoor hij op demeest drukke urenmeer thuis aanwezig kon zijn enmoeder konondersteuneninhetstellenvangrenzenm.b.t.hetgedragvanJ.

VooronderstellingwanneerDSAVnietingezetwas:

• J.gedragescaleertsteedsvakerenernstigermetalsgevolgklas-enschoolschorsing/verwijdering,doorplaatsingspeciaalonderwijsisnodig.

• Gezinssituatieontwricht,J.bedreigtzusje,ernstigerelatieproblemenouders.TrainingMinderBoosen Opstandig is nodig als wel een AG-traject en dagbehandeling omdat de thuissituatieonhoudbaarwordt.

46

Bijlage 3.3 – Groep 3: Opvoedingsondersteuning, ouderbegeleiding engezinsproblematiekAanmeldingsvraag:ViadeInternBegeleidsterinsamenwerkingmetdeGGD-artskomtdezevraagbijdeDSAV-jeugdspecialistterecht.Rosa(10jaar)heeftPDD-NOS.ZowelthuisalsopschooldoetRosaalleendedingenwaarze‘hetnutvaninziet’ofals‘zezelfzinheeftomhettedoen’.Vadergeeftaandathijdebelevingswereldenvaakookhetgedragvanzijndochternietbegrijpt.Erisveelstrijdtussenhemenzijndochterenhierdooriserthuis veel stress.Ouders geven aan zich onmachtig te voelen.De vader van Rosawil zijn dochter graagbeter begrijpen en contact met haar krijgen. Daarnaast is het nodig om het zelfinzicht van Rosa tevergroten.Zebegrijptvaakdeoorzaak-gevolgindeomgangmetanderekinderenenhaaroudersniet.HulpverleningvanuitDSAV:

• De jeugdspecialist voerteeneerstekennismakings-enobservatiegesprek* inhetgezin thuis.Dekinderenzijndanopschool,waardoorbeideoudershunzorgen,hunbelevingenenwensenmetbetrekking tot Rosa kunnen delen. N.a.v. dit gesprek zet de jeugdspecialist in overleg met deoudersVideoHomeTrainingin.

• Erwordenopkortetermijngezinsopnamesgemaaktterobservatie*endezewordenmetoudersbesproken***.DejeugdspecialistlegtuitwelkgedragvanRosabijdePDD-NOShoort,welkgedragpassendisvoordeleeftijdenwatouderskunnendoenomRosabetertekunnenbegrijpenentesturen.Indevolgendegesprekkenzijnoudersopeneroverhungevoelens,overhunonmachtenoverhuneigenrolbinnenhetgezin.

• De draaglast van moeder blijkt structureel (te) groot te zijn. Vanuit haarpersoonlijkheidskenmerkenkanzemoeilijkgrenzenaangeven.Zewordtvrijwelcontinuoverbelastenmeldtzichregelmatigziekophaarwerk.Vadervoeltzichthuisvaakafgewezendoorzijnvrouwen kinderenenmaakt steeds vakereen terugtrekkendebewegingbinnendegezinssituatieswatintergenerationeel temakenhadmetzijneigenopvoeding.Doordezeontwikkelingadviseertdejeugdspecialisttijdelijkeenkortdurendsysteemtherapievoorhetgezin.OuderszijnhethiermeeeensendejeugdspecialistdoeteenaanmeldingbijhetSWT.

VooronderstellingwanneerDSAVnietingezetwas:

• Rosaen(vooral)vaderkomensteedsmeerinstrijdmetelkaar.Alsgevolghiervanwordthetgehelegezinslevenontwrichtdoordestressdieerheerst.

• Moederraaktnogmeeroverbelastenmoettijdelijkindeziektewet.Rosawordtingeschrevenvoordagbehandeling. Middels dagbehandeling en structurele AG-ouderbegeleiding en / ofsysteemtherapie kunnen Rosa en haar ouders werken aan behandeldoelen om de onderlingeinteractieteverbeterenendegezinssituatieteontlasten.

47

Bijlage3.4–Groep4:GroepsinterventiesindeklasAanmeldingsvraag:In groep 4 van een basisschool geeft een aantal ouders aan dat hun kinderen in de klas en ook zijzelfdaarbuitennogsteedsangstigzijnvoortweeoudersdieeenpaarmaandeneerderdebetrokkenleerkrachtvandezeklasernstigbedreigdhebben.Demoeder(zijuittedefysiekebedreiging)heeftondertusseneenschoolverbod,maardevadermagnogwelopschoolkomen.Ookhetkindvanditechtpaaruitnogsteedsregelmatigbedreigingennaarzijnklasgenootjes.Deklasen leerkrachtblijvengestrest.Ookde leerkrachtendedirectriceervarenveelspanningwanneervaderopschoolkomt.HulpverleningvanuitDSAV:

• Dejeugdspecialistheeftna3klassenobservaties*eninterviewmetdeleerkrachtvervolgensmetdeIB-er, leerkrachtendirectriceeengroepsgerichtplanvanaanpakgemaaktomdeveiligheidinde klas maar ook op school i.h.a. t.a.v. dit echtpaar te vergroten. Van belang hierbij is hetaangevenvanduidelijkegrenzennaarditouderechtpaar,opwelkmomentendoorwie,waardoordehiërarchieopschoolweerhersteldwordt.

• Indeklasheeftdejeugdspecialisttijdens3sessiesm.b.v.groepsgerichtekindinterventies**samenmetdeleerkrachtdeangstindeklasverminderdenhetgevoelvanveiligheidvergroot.

VooronderstellingwanneerDSAVnietingezetwas:

• De angst in de klas zou blijven bestaan.De zorg van andere ouders omde ontwikkeling en hetlerenvanhunkinderenindezeklasneemttoe.

• Ouderswillenoverplaatsingvanhunkindnaareenandereklas,watnietkan.Hetleerklimaatraakternstigerontregeld.Kinderenreagerendaaropenstaanonderdruk,kinderenwordenvakerdooroudersziekgemeld.Deschoolgangkomtonderdruktestaanmetoverbelastingindethuissituatiealsgevolg.

• Inzetondersteuningvoorindividueleleerlingenwordtvooreenaantalkinderennodig.

48

Bijlage3.5–Groep5:(V)echtscheidingsproblematiekAanmeldingsvraag:Nu de ouders van Sem (10 jaar) na 2 jaar strijd gescheiden zijn en Sem met zijn broer en moederuiteindelijkineennieuwhuismetzijndrieënwonen,wilSemzijnvadernietmeerzien.Sem’svaderwilwelgraaginbeeldblijvenbijzijntweezonen.MoederzegtweldatSemzelfmagwetenwathijinhetcontactmetvaderwil,maarinhaargedraghoudtzezichconsequentnietaandeeerdergemaakteafsprakenm.b.t.hetco-ouderschap.HulpverleningvanuitDSAV:

• DoelisomteobserverenwaarhetdepressievegedragvanSemvandaankomtenvasttestellenoferhulpverleninggewenstisvoorhem.

• Dejeugdspecialistobserveert*Semindeklas.Samenmetdeschoolmaatschappelijkwerkerisdejeugdspecialist het gesprek***metmoederendaarnamet vader aangegaan.De jeugdspecialiststartbijSemmetkindinterventies**envoertgezinsgesprekken***metbeideoudersomtotwélhaalbareafsprakenm.b.t.co-ouderschaptekomen.Doordenieuwewoonsituatieblijktdatouderseerdergenegenzijnomtegaankijkennaaroplossingenvanhetconflictenhetvechtenenigszinsoptegeven.

• Semkrijgtindeindividuelesessiesopschoolhandvateneninzichtenindepositiediehijinneemtbinnendetweenieuwegezinnenenbijbehorendewoonsituaties.Dejeugdspecialistbegeleidthemin zijn loyaliteitsconflict. Doorverwijzing naar beschikkingszorg voor zijn stemmingsklachten isdaarnanietmeernodig.

VooronderstellingwanneerDSAVnietingezetwas:

• Sem ontwikkelt structurele depressieve klachten, waardoor doorverwijzing naar de jeugd-J-GGZvoordiagnostiekeneenbehandelinginderichtlijndepressienodigis.

• Inzet ONS-traject is nodig om het co-ouderschap in het belang van de kinderen werkbaar temaken.Mogelijk isookeenOTSnoodzakelijk alsdeoudershet co-ouderschapmiddelshetONStraject onvoldoende werkbaar krijgen en de ontwikkeling van beide kinderen ernstig bedreigdwordt.

49

Bijlage3.6–Groep6:VerstoringvanrelatietussenschoolenkindAanmeldingsvraag:AlvijfwekenlanggaatNadine(11jaar)nietmeernaarschool.Nadineiseenmeisjeuiteeneenoudergezinmet weinig zelfvertrouwen en veel angsten. Ze wil ’s morgen niet uit bed komen. Ze geeft aan dat zebuikpijnheeftendenktdatzehettochnietgoedzaldoenopschool.Ze isbangdaterdingengebeurenwaar zegeencontroleoverheeft.DemoedervanNadinegeeftaandat zeal veelheeftgeprobeerdomhaarweernaar school te krijgen.MoederheeftmedelijdenmetNadine.MoedergeeftaandathethaarnietluktomNadineweernaarschooltekrijgen.Schoolvindtdatmoedertekortschiet.Deleerkrachtvindtdatmoederhaardochterstrengermoetaanpakken.Moedervindtdatdeschoolteveeleisendisvoorhaardochterenonvoldoendebegrijpenwatzijnodigheeft.HulpverleningvanuitDSAV

• Dejeugdspecialistgaatterobservatie*mettoestemmingvanmoederenschoolophuisbezoek.Dejeugdspecialist gaatmetNadinenaarbuitenen zekan laten zienhoegoed zekan rolschaatsen.TijdenshetrolschaatsenkomenzeisgesprekenverteltNadineoverschool,overhaarangstenenwatzedaaringraagzouwillen.

• Daarnaastheeftdejeugdspecialisteengesprek***metmoederwaarinzeaangeefthoemoeilijkzevanuit haarzelf (mede t.g.v. intergenerationele problematiek en ernstige relatieproblemen) hetvindtomgrenzeneneisenaanhaardochtertekunnenstellen.

• De jeugdspecialist stelt samenmet school, moeder en Nadine een plan van aanpak op. Daarinwordt allereerst een kortdurend traject met kindinterventies** rondom het vergroten vanzelfvertrouwenvanNadineaangeboden.

• Moederkrijgtthuisconcreteopvoedingsondersteuninginhetstellenvangrenzeneneisen.• MoederenNadinemakenvervolgensookgezamenlijkmetdejeugdspecialisteenstappenplanom

Nadineweernaar school te krijgen.De jeugdspecialistwinthet vertrouwenvanNadine.Nadinestaat stil bij haar kwaliteiten, ontdekt haar mogelijkheden, leert de interne triggers vanangstgevoelensomtezettennaarhelpendegedachten.

• Tegelijkertijdondersteuntdejeugdspecialistmoeder inhaartakenomtrenthetondersteunenenbegeleiden van Nadine. De jeugdspecialist helpt moeder middels oplossingsgerichteinterventies***omhaar inhaarkrachttezettenalsouderenhaartekunnenlatenomgaanmetpersoonlijke belemmeringen daarin. Het lukt Nadine en moeder om haar na 4 weken weervolledigedagenopschoolmeetelatendraaien.

VooronderstellingwanneerDSAVnietingezetwas:

• Nadine zou door de toenemende vermijding steeds angstiger worden. Angstklachten leiden toteenDSMV-angststoornisdanwelsomatische-symptoomstoornissen.

• Herstel van de schoolgang wordt steeds moeilijker met als gevolg langdurig thuiszitten endoubluresopschool.DedagelijksebezighedenvanNadineenmoederkomenonderdruktestaan.

• Moeder kanmoeilijk tot nietmeerwerkenwant ze kan haar dochter in deze situatie niet heledagenalleenthuislaten.Moederkiestervooromdeziektewetintegaanomdochtertehelpen.

• Doorverwijzingjeugd-J-GGZvoordiagnostiek,behandelingangststoornis,gezinsdiagnostiekenAG-trajectisnodig.

50

Bijlage4:CasusPassendeKinderopvangSuze is 2 jaar en 6 maanden. Vanwege een syndroom verloopt haar ontwikkeling sterk vertraagd. Zecommuniceert met klanken, loopt nog maar net en eten gaat moeizaam. De kinderarts heeft eenspecialistischegroepgeadviseerdomdatersprakewasvaneenvastgesteldsyndroom.Demeestgangbareroute is indergelijkegevallendaneenspecialistischeplaatsing.Echter,oudershebbendewensvooreenregulierepeutergroepuitgesproken.DezorgcoördinatorvandeGGDgingsamenmetdeambulantbegeleiderpassendeopvangingesprekmetdeouders,ensamenmetdemanagervandekinderopvangisgekekenopwelkepeutergroephetkindhetbesteterechtkon.BeslotenwerddatdeambulantbegeleiderPKOhettrajectzougaanbegeleiden.Inditgevalzijndoordezebegeleidereerstdeproblematiekendeondersteuningsbehoefteinkaartgebracht,o.a.metbetrekkingtotmedischerisico’sendematevanondersteuningsbehoeftebijverschillende(alledaagse)activiteiten om hiermee randvoorwaarden voor de opvang op te stellen. Dit behoeft kennis van deproblematiekenhbo-denkniveauomdejuisteafwegingentemaken.Suze’soudersvoorziendebegeleiderPKO van belangrijke gegevens van de betrokken arts, logopedist en fysiotherapeut. De begeleider namcontact op met de groep waar Suze zou starten om hun vragen te horen, bijvoorbeeld m.b.t. dekwetsbaarheidvanhetkindje(enkunnendierisico’swelwordengedragenbinnendeopvang?).Voorhenwordt een verslag gemaakt met o.a. achtergrondinformatie over het ziektebeeld en adviezen van deverschillendedisciplines.In een intakegesprek met ouders, groepsleiding en de ambulant begeleider zijn praktische afsprakengemaakt,bijvoorbeeldrondometenendrinken.Erwordtafgestemdoveropbouwvandewenperiodeenhet vormgeven van de adviezen binnen de peutergroep; de adviezen worden uitgewerkt tot eenstappenplanenbenaderingswijzediehaalbaar isbinnendeopvang.Ditvergdedenodigeafstemmingenvertalingtussenhetplanendepraktijk, zekerwanneerplannenwarenopgestelddoordisciplinedienietgerichtzijnofwarenopPKO(zoalseenartsoflogopedist).HierinwasdanookeenbelangrijkerolvoordeambulantbegeleiderPKOweggelegd.Indewenperiodebleekgeenextraondersteuningnodig.ErisgekekenofgerichteontwikkelingsstimuleringdoordeambulantbegeleidernoodzakelijkwasvoorSuzeentweedelijnsexpertisehiervoornodigwas. InhetgevalvanSuzebleekvooralnodigdatdeoefeningendiedoordefysiotherapeutwerdengeadviseerddagelijksmethaartedoen,gecombineerdmethetoefenenenbevorderenvanhaarconcentratie.Opdezeaspectenkreegzijindegroepsbenaderingteweinigstimulering.DegroepsleidingheeftaangegevenzichgoedvoorbereidtevoelenopdekomstvanSuzeindegroep,metname doordat de ambulant begeleider PKO hun angst en zorgen heeft besproken. De pedagogischmedewerkers hadden hierdoor niet het gevoel dat het hen ‘overviel’, maar dat er ruimte was om teonderzoekenenontdekken.Doorhetvertalenvandespecialistischedoelstellingennaardemogelijkhedenbinnendereguliereopvang,kan Suze naar de peutergroep in haar eigen wijk. Dit is bereikt door afstemming van alle partijen, hetafwegenvanrisico’sénhetorganiserenvandejuisteondersteuningophetjuistemoment.