Levende cijfers - Academie voor Cultuurmanagement...Het lezen van het boek is een goede...

© 2018 Levende Cijfers™, Ronald van Tol, versie 2.2

1

LEVENDE CIJFERS HET BEDRIJF ACHTER DE JAARREKENING

Ronald van Tol


2


3

In 1634 ontstond de tulpenrage. De prijs van één of twee tulpenbollen liep op tot een bedrag waarvoor

je in die tijd een heel grachtenpand kon kopen. Er ontstonden opties op de oogst: tulpen werden

gekocht voordat de oogst plaats vond. Op 3 februari 1637 kon door een handelaar aan een contract

niet meer worden voldaan en de handel stortte als een kaartenhuis in, mensen volledig berooid

achterlatend.

Foto: Edy van Tol

Versie 2.2

ISB 978-90-810709-2-8

NUR 800

Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd of op andere

wijze vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming

van de auteur.


4

1 Inhoudsopgave

1 Inhoudsopgave _______________________________________________________________ 4

2 Inleiding _____________________________________________________________________ 6

3 Blik op ondernemen ___________________________________________________________ 8

3.1 Conversie: De investeringscyclus _____________________________________________ 9

3.2 Balansen en winst- en verliesrekening ________________________________________ 11

3.3 Rapporteren over de investeringscyclus _______________________________________ 14

3.4 Transformatie ___________________________________________________________ 17

3.5 Primaire processen en waarde toevoegen _____________________________________ 19

3.6 Cijfers zijn een representatie van de werkelijkheid ______________________________ 21

3.7 Overeenkomsten: levering en betaling ________________________________________ 24

4 Starten, investeren en verdienen ________________________________________________ 25

4.1 De ZZP-er start ___________________________________________________________ 25

4.2 Investeren: Bezittingen kopen ______________________________________________ 28

4.3 Produceren en geld verdienen ______________________________________________ 31

4.4 Kosten maken en winst maken ______________________________________________ 35

4.5 Afschrijven ______________________________________________________________ 41

5 Investeren, financieren en aflossen ______________________________________________ 50

5.1 Rinus en de bank _________________________________________________________ 50

5.2 De koop van het pand _____________________________________________________ 52

5.3 Rinus en de inventaris _____________________________________________________ 54

5.4 De maand Maart van Rinus _________________________________________________ 56

5.4.1 Produceren _________________________________________________________ 56

5.4.2 Winst en cash _______________________________________________________ 58

5.4.3 Aflossen ____________________________________________________________ 60

6 Het risico van de vaste kosten ___________________________________________________ 63

6.1 Rinus adviseert in een pand ________________________________________________ 63


5

6.2 Vaste en variabele kosten __________________________________________________ 66

6.3 Break even ______________________________________________________________ 68

6.4 Het belang van break even _________________________________________________ 70

6.5 Vraagstukken met een break even karakter ____________________________________ 72

6.6 Het managen van het break even punt ________________________________________ 74

6.6.1 De vaste kosten veranderen ____________________________________________ 74

6.6.2 De brutomarge veranderen _____________________________________________ 76

6.6.3 Manoeuvreren met de kosten___________________________________________ 79

6.7 Het gaat natuurlijk wel om de winst. _________________________________________ 83

6.7.1 Break even en “cost volume profit” ______________________________________ 83

6.7.2 Terug naar Rinus _____________________________________________________ 83

6.7.3 De druk van een pand _________________________________________________ 86


6

2 Inleiding

Dit boek is bedoeld om u, de cursist van een training Levende Cijfers, in te leiden in begrippen die in

financieel management en boekhouden voorkomen. Als uitgangspunt is gekozen de werking van een

onderneming en niet de financiële vastlegging en rapportage. Dit laatste is meer algemeen het

uitgangspunt van teksten op dit gebied. De keuze voor een ander uitgangspunt is gemaakt omdat het

boek bedoeld is voor medewerkers in een onderneming, die zich vooral richten op de productie van

diensten en producten.

Een tweede uitgangspunt is dat er aansluiting is gezocht met de meest herkenbare situatie: die van de

ZZP-er. Cursisten zijn soms ZZP-er, maar wanneer iemand als medewerker verbonden is aan een

organisatie blijft de situatie die we hier schetsen nog steeds herkenbaar. Aan de andere kant de winst

en verliesrekening van een ZZP-er is wezenlijk niet anders dan die van een beursgenoteerd fonds.

Uiteraard in detail wel en de tot stand koming van cijfers is wel aanzienlijk complexer, maar in deze

context is dat niet of nauwelijks relevant.

Het boek richt zich erop dat begrip ontstaat van de financiële taal en daarmee niet alleen van de

gebruikte termen, de vocabulaire, maar juist ook van de basale verbanden, de grammatica. Hiermee

kunnen zinnen worden gemaakt: verschillende management termen en financiële termen kunnen

zodanig met elkaar in verband worden gebracht dat een beeld en betekenis ontstaat. Het niveau blijft

overigens beperkt tot de meest belangrijke beelden en de grote lijnen. Het gaat niet om finesses,

complexe financiële instrumenten en ingewikkelde constructies. Om in termen van taal te blijven: u

leert niet hoe een roman te schrijven, maar wel hoe u een brief kunt schrijven aan een kennis.

Het lezen van het boek is een goede voorbereiding op de training Levende Cijfers. Het scherpt de

kennis aan die u reeds heeft. Daarnaast geeft het de mogelijkheid uw vragen concreet te maken,

waardoor u in de training een beter antwoord kunt verwachten. Het boek is dus een onderdeel van de

training Levende Cijfers.

De training is zodanig opgezet dat deze voortbouwt op de stof die in deze boek wordt aangereikt. De

training is ervoor bedoeld u te laten oefenen met het verkrijgen van inzicht in de stof. De training is

ook zodanig toegankelijk dat er gelegenheid is tot het stellen van al uw vragen. Het resultaat moet zijn

dat u het door u gewenste, basale begrip van financieel management mee naar huis neemt.

Het boek is als volgt opgebouwd: in hoofdstuk 3 treft u uitgangspunten aan van financieel management

en ondernemen. We lichten toe wat deze zijn en hoe ze hun weg hebben gevonden in de financiële en

ondernemerspraktijk. Hier gebruiken we de term ondernemen. Deze is zo ruim bedoeld dat elke

organisatie die waarde toevoegt hieronder valt. De principes zijn van toepassing op zowel organisaties

die een winstoogmerk hebben als op organisaties die dit oogmerk niet hebben, de zogenaamde 'not

for profit' organisaties. Hoofdstuk 3 is in vergelijking met taal een hoofdstuk over grammatica met

enkele voorbeeldzinnen.

Hoofdstuk 4 is de toepassing van deze grammatica. Ik laat in dit hoofdstuk zien welke

bedrijfshandelingen van toepassing zijn en welke financiële regels dan worden gevolgd. Dit aan de

hand van een voorbeeld dat waarschijnlijk dicht bij de lezer ligt: een ZZP-er die zijn diensten levert en

geld verdient en zelfs investeert om zijn geld te kunnen verdienen. De ZZP-er is Rinus en Rinus is

organisatiekundige en adviseur. In hoofdstuk 4 laat ik zien hoe het operationele werk van Rinus in de


7

jaarrekening terecht komt en hoe je daarmee die jaarrekening kunt lezen. Je begint verbanden te zien

en dat is het eerste gewin.

In hoofdstuk 5 gaan we een stapje verder en laten we Rinus een pand kopen om vandaar uit te gaan

adviseren. Rinus heeft daar geen geld voor, maar wel het vermogen om dat in de toekomst te gaan

verdienen. Hij stapt naar de bank en die leent hem geld om zijn pand te financieren. In dit hoofdstuk

zie je effect daarvan op de jaarrekening en ook op de eisen die nu aan het werk van Rinus worden

gesteld. Een pand kopen is niet vrijblijvend.

In hoofdstuk 6 ga ik daar dieper op in door uitleg te geven over het idee van vaste en variabele kosten.

In veel boeken wordt dat technische uitgelegd en zo ook hier. Maar, wat ik er aan toevoeg is de notie

dat het idee van vaste kosten in zeer veel management beslissingen terug komt. Iedere keer dat je

besluit een impuls te geven in je onderneming speelt dit idee van vaste kosten en variabele kosten.

Belangrijker: Door je vaste kosten te veranderen verander je je eisen die worden gesteld aan de omzet.

Elke uitgave moet een doel hebben. Dat is het belang van de notie van vaste en variabele kosten.


8

3 Blik op ondernemen

Dit hoofdstuk behandelt een aantal uitgangspunten dat belangrijk is in een onderneming. Als je naar

een onderneming kijkt zie je voor elke onderneming hetzelfde patroon terug. Je investeert, produceert

en daarmee maak je producten die iemand wil hebben. Ook betreft het altijd de omwisseling van geld

naar goederen en dan weer terug naar geld. Die twee principes liggen ten grondslag aan een

onderneming en aan de boekhouding. De boekhouding volgt de stroom in de onderneming.

Conversie

Zo is daar het principe 'conversie', ook wel aangeduid als 'Geld-Goederen-Geld' of met de Duitse term

'Geld-Ware-Geld': het omzetten van geld in producten en diensten en via verkoop en betaling ervan

weer in geld. In hoofdstuk 3.1 is dit uitgewerkt naar deze cyclus: investeren in bijvoorbeeld machines,

waarmee productie kan worden gedraaid. Het geproduceerde wordt verkocht. Betaling ervan leidt tot

geld dat verdiend wordt. Na verloop van tijd is de machine verouderd en moet deze worden vervangen.

Dit leidt tot nieuwe investeringen en begint de cyclus opnieuw.

Transformeren

Een ander principe is 'transformeren': het toevoegen van waarde door een onderneming. Door

productie via machines of menskracht wordt een ingekocht goed veranderd (getransformeerd) in een

eindproduct. Het krijgt daarmee een andere waarde. Dit transformeren wordt met name verwoord in

de winst- en verliesrekening, ook wel resultatenrekening genoemd. Uit deze opstelling van cijfers valt

te lezen hoe er is geproduceerd, hoeveel dit heeft gekost en hoeveel winst dit heeft opgeleverd. In

hoofdstuk 3.3 wordt dit concept uitgelegd en in hoofdstuk 3.4 vindt u de detaillering. In 3.5 wordt het

verband gelegd tussen de winst en verliesrekening en de processen in een onderneming, de

activiteiten die uiteindelijk zorgen voor de producten en diensten die worden geleverd.

Transacties

Cijfers geven de werkelijkheid vanuit financieel perspectief weer. Gebeurtenissen zijn,

boekhoudkundig gezien, transacties die in de boekhouding worden geregistreerd. Door de

samenvatting van de boekhouding te lezen (de winst- en verliesrekening en de balans) lees je wat er

in de onderneming is gebeurd: de gebeurtenissen die tot prestaties hebben geleid en de geldstroom

in gang hebben gezet. U leest hierover in hoofdstuk 3.2

Hoofdstuk 3.6 is een uiteenzetting over de verhouding tussen een winst- en verliesrekening en een

balans. Ofwel hoe prestaties leiden tot een financiële positie. Deze basisafspraak, want dat is het, is

noodzakelijke kennis om een onderneming te begrijpen.

Na bestudering van hoofdstuk 3 heb je als lezer de basis voor het begrijpen van de werking van een

onderneming, de basis die wordt gebruikt voor de boekhouding en financiële analyse.


9

3.1 Conversie: De investeringscyclus

Cyclus

Met de investeringscyclus wordt het principe 'Geld-Goederen-Geld' bedoeld, ofwel het omzetten van

geld in productiegoederen (machines) waarmee producten of diensten worden gemaakt die worden

verkocht waardoor weer geld wordt ontvangen. Met dit geld kan weer worden geïnvesteerd, kunnen

weer productiegoederen worden aangeschaft. Hiermee is de cyclus rond. Dit abstracte en algemene

principe ligt ten grondslag aan de opzet van de structuur van de winst- en verliesrekening en de balans;

de overzichten van de jaarrekening en boekhouding

waarmee wij het als management moeten doen. Vanuit

financieel oogpunt dan.

Men gaat uit van het idee dat eerst wordt geïnvesteerd. Er

worden machines, panden, apparatuur en grondstoffen

aangeschaft. De machines e.d. worden geleverd tegen

betaling (Geld - Goederen). Met de gekochte apparatuur,

panden, machines en grondstoffen worden producten en

diensten gemaakt (Goederen - Goederen). Deze producten

en diensten worden verkocht aan klanten (Goederen - Geld).

Een aantal voorbeelden

De groenteboer schaft een winkelinventaris aan (toonbank, kassa, schappen, koelruimte) en fruit en

groente in bulk en ruime sortering. Hij betaalt de respectievelijke leveranciers (Geld - Goederen). De

winkel gaat open en er stromen klanten binnen. Hij verkoopt zijn fruit en groente volgens de door de

klanten gewenste soort en hoeveelheid en de klanten betalen voor hun groente en fruit (Goederen-

Geld).

Een drukkerij koopt een pand, een drukpers en computers. Verder koopt de drukker papier en inkt. De

drukker betaalt de diverse leveranciers (Geld-Goederen). Klanten leveren teksten voor bijvoorbeeld

een brochure aan. De drukker zet de drukpers aan en produceert de brochure (Goederen-Goederen).

Hij levert de brochures aan de klant en deze betaalt (Goederen-Geld).

Een arts heeft een praktijk in een wijk. Hij heeft een pand gehuurd en apparatuur aangeschaft. Hij

betaalt de leverancier van de apparatuur en betaalt iedere maand de huur voor het pand (Geld-

Goederen). Er komen patiënten met gezondheidsklachten, de arts stelt een diagnose, bijvoorbeeld een

te hoge bloeddruk met behulp van de bloeddrukmeter (Goederen-Goederen). Hij stuurt zijn declaratie

naar de zorgverzekeraar en die betaalt de arts voor zijn dienst (Goederen-Geld).

Een politieorganisatie schaft panden aan, auto’s, gevechtstenues, wapens en huurt mensen in om de

politieagenten en de mobiele eenheid op te leiden. Zij betaalt de leveranciers (Geld-Goederen). De

politie rukt uit en produceert rust in de wijk of bij het stadion. De politieorganisatie krijgt daarvoor van

Binnenlandse Zaken budget en de bijbehorende betaling (Goederen-Geld). Overigens krijgt

Binnenlandse Zaken dat budget via het Ministerie van Financiën, dat daartoe belasting heft bij de

burgers. Dus uiteindelijk is het de klant die betaalt.


10

Kennis?

Wat lastiger te begrijpen is de investering in kennis. Kennis is geen sinaasappel, brochure of diagnose,

het is geen fysiek goed, kennis is abstract. In de financiële wereld wordt dat een immaterieel goed

genoemd. Fysieke goederen worden materiële goederen genoemd. Stel, een adviesbureau laat zijn

adviseurs een financiële training volgen en betaalt de trainer (Geld - (immateriële) Goederen). Door

deze training kunnen de betreffende adviseurs een beter advies geven ((immateriële) Goederen -

Goederen). Het uurtarief voor deze adviseurs gaat dan ook omhoog. De klant krijgt het verbeterde

advies en betaalt daarvoor het hogere uurtarief (Goederen - Geld).

In de boekhouding willen we de route van Geld - Goederen - Geld kunnen volgen. Als we geld uitgeven

willen we weten of en hoe het terugkomt. Als er meer geld uitgaat dan er binnenkomt zal er al snel

een tekort zijn. Er zal dan niet meer ingekocht of geïnvesteerd kunnen worden waardoor er ook niet

meer geproduceerd kan worden.


11

3.2 Balansen en winst- en verliesrekening

De hiervoor beschreven cyclus wordt geregistreerd in de boekhouding en door middel van twee

rapporten gepresenteerd aan een geïnteresseerde lezer, bijvoorbeeld een manager. Deze rapporten

zijn enerzijds een balans en anderzijds een winst- en verliesrekening. Hieronder volgt in het kort een

typering van een balans en een winst- en verliesrekening.

Hoe rijk ben je?

Een balans en een winst- en verliesrekening hangen altijd met elkaar samen. Een balans vertelt je hoe

rijk je bent op een bepaald moment en een winst- en verliesrekening vertelt je of je in een bepaalde

periode wel of niet rijker bent geworden. Een periode ligt altijd tussen een begin en een einde. Het

begin wordt gemarkeerd met een beginpositie en die is weergegeven met een balans, de beginbalans.

Het eind van de periode wordt aangeduid met weer een positie, vermeld op de eindbalans.

Tussenliggend is er een periode, waarin geproduceerd wordt. Dat produceren wordt vermeld op de

winst en verliesrekening, die ook wel wordt aangeduid als de resultatenrekening. Het idee hierachter

is dat je je rijkdom (positie) inzet en hard werkt (periode) aan producten die klanten willen hebben om

rijker (positie) te worden.

In het schema is het verband tussen

balans en winst en verlies rekening

nog eens samengevat. De balans geeft

een positie weer: Hoe rijk ben ik? Een

balans vertelt je dat. In de periode

erna ontplooi je activiteiten (ga je aan

het werk) en word je door je werken

rijker, want mensen hebben daar geld

voor over. Wat ze er voor over hebben

en wat jij daar voor moet inkopen

staat op de winst en verlies rekening. De periode van werken eindigt wanneer je opnieuw de stand van

zaken opmaakt en een eindbalans maakt. Die balans vertelt he rijk je op dat tijdstip bent. Hoeveel rijker

geworden bent geworden is het verschil tussen de begin en de eindbalans en dat is hetzelfde als wat

je over gehouden hebt aan je harde werken.

Een balans vertelt je hoe rijk je bent. Rijkdom is in dit verband het verschil tussen wat je hebt aan geld

en spullen aan de ene kant. Aan de andere kant kun je spullen hebben waarvoor je geleend hebt. Je

rijkdo is het verschil daartussen. Ofwel de spullen die je van je eigen geld gekocht hebt en het geld dat

je nog niet hebt uit gegeven.

De balans heeft de volgende vorm:


12

Twee rijen opsommingen

De balans bestaat uit twee rijen opsommingen. De ene opsomming betreft de bezittingen, alles wat

we kunnen inzetten om te produceren. Dat noemen we ook wel de activa, dat betekent ‘dat wat

werkzaam is’. Deze opsomming zetten we aan de linkerzijde, die we de debetzijde noemen.

De andere opsomming betreft de financieringsbronnen (leningen), die noemen we ook wel de passiva.

Deze opsomming zetten we aan de rechterzijde, die we de creditzijde noemen. De

financieringsbronnen worden onderverdeeld in 'eigen vermogen', dat wat wij zelf hebben betaald, en

'vreemd vermogen', dat wat door anderen is gefinancierd.

Met het kennen van de financieringsbron weten wij welk deel van de bezittingen door onszelf is

gefinancierd en welk deel door anderen. Hoe groter het deel dat door onszelf is gefinancierd, hoe rijker

we zijn. Zie de verschillen hieronder:

De linker balans laat zien dat iemand een auto bezit, die van hemzelf is. De rechter balans laat zien dat

iemand een auto bezit en dat hij of zij daarvoor een lening heeft gekregen, in dit geval van vader. De

persoon van de linker balans is financieel rijker. Uiteraard komen gemengde vormen voor.

Bijvoorbeeld als een deel van de auto door hem of haar zelf is gefinancierd en een deel door een ander.

Aan de rechterzijde van de balans staan dan twee posten: eigen vermogen en de lening van Pa. De

officiële term voor de lening van Pa en voor elke lening is 'vreemd vermogen'.

Winst en verliesrekening

Naast de balans is er de winst- en verliesrekening, ook wel resultatenrekening genoemd. De

resultatenrekening heeft geen linker- of rechterkant. Het is een kolom met getallen. Bovenaan geven


13

we de opbrengsten weer en daaronder de kosten die we hebben gemaakt om te kunnen produceren.

De vorm van een resultatenrekening is als volgt:

De opbrengsten komen voort uit producten, die we hebben gemaakt en verkocht. De kosten betreffen

alle uitgaven die we hebben gedaan om de producten te kunnen maken. We hebben grondstoffen

gekocht en we hebben personeel om mee te werken bij de productie.

Stel iemand heeft aan het begin een balans die er zo uit ziet:

En een winst en verliesrekening die er zo uit ziet:

Dan ziet de balans na die periode er zo uit:

De winst die met het harde werken is gemaakt (winst en verliesrekening) wordt toegevoegd aan het eigen vermogen. Dat is gegroeid met € 600. Die winst is aanwezig in de vorm van geld op de bank. Om die reden is die post Bank € 600 verschenen. Voor deze periode van noeste arbeid was er geen saldo op de bank.


14

3.3 Rapporteren over de investeringscyclus

De investeringscyclus wordt weergegeven door gebruik te maken van balans en resultatenrekening.

Dat gebeurt als volgt.

Geld wordt goed

Laten we ervan uitgaan dat een ondernemer een flinke som geld heeft. Hij schaft voor € 1.000 een

productiemiddel aan: Geld wordt Goed. Een productiemiddel is een bezitting. Dus komt aan de

linkerzijde op de balans te staan dat dit productiemiddel is aangeschaft. We geven het specifieke

productiemiddel weer en de waarde ervan, de prijs die we ervoor hebben betaald. Dit is het gedeelte

'Goed'. Omdat we het productiemiddel hebben betaald is het saldo op onze bankrekening en dus onze

bezitting Bank met € 1.000 verminderd. Dit is het gedeelte 'Geld'. Geld is dus Goed geworden en op de

balans ziet dat er zo uit:

Het banksaldo wordt minder en er komt een bezitting op de balans bij.

De ondernemer heeft de machine aangezet, want het is de bedoeling dat het productiemiddel gaat

produceren (actief wordt). Hij koopt ook nog enkele grondstoffen en betaalt deze. Ook hier: Geld

wordt Goed. Met de grondstoffen en de machine worden eindproducten gemaakt. Deze

eindproducten zijn vervolgens verkocht en geleverd aan een klant. Deze activiteiten kunnen we als

volgt in de winst- en verliesrekening vinden:


15

Van grondstof tot eindproduct

Bovenaan staat wat de producten hebben opgeleverd en daar worden de kosten van afgetrokken die

zijn gemaakt om de producten te maken. Goederen (de kosten) worden andere Goederen (de

eindproducten die zijn verkocht). Hoe dit precies werkt wordt later in dit boek toegelicht. Belangrijk

nu is te weten dat er voor het produceren in een onderneming een apart overzicht is: de winst- en

verliesrekening of resultatenrekening.

Goederen worden geld

Tot zover hebben we dan alleen een overzicht van de kosten die we hebben gemaakt om te produceren

en wat dat produceren heeft opgebracht. De betaling ervan hebben we nog niet opgetekend. De

betaling van kosten en opbrengsten gaat via onze betaalrekening bij de bank. Ons banksaldo wordt

daardoor minder (betalen van kosten) of meer (ontvangen van opbrengsten). Dit banksaldo staat weer

op de balans. In onderstaand schema ziet dat er zo uit:

N.B. We laten hier alleen de veranderingen zien. De machine verandert niet en staat hier dus niet vermeld.

De ontvangen betalingen verhogen ons banksaldo en de gedane betalingen voor grondstoffen verlagen

het banksaldo. Voor veel mensen vergelijkbaar met het betaald krijgen van het salaris, wat het

banksaldo verhoogt en het uitgeven van geld aan bijvoorbeeld boodschappen, wat het banksaldo

(helaas) verlaagt. Bij ontvangsten gaan Goederen weer over in Geld. En er is maar één plaats waar

betalingen plaats vinden: op de balans, aan de debetzijde, activum Bank (of activum Kas bij winkels).

Op dit activum Bank staat precies wat er op je rekening bij de bank gebeurt. Het is er een spiegel van.

We zullen later zien hoe dat kan.

Populair

In wat meer populaire taal kun je dit proces als volgt lezen:

Op je rekeningafschrift van je rekening-courant zie je dat er een aanzienlijk bedrag op staat. Je bedenkt

een aardige business (manier om geld te verdienen) en je schaft met dat geld een machine aan. Je

betaalt de rekening van de leverancier. De machine wordt binnengereden in de schuur achter je huis

en geïnstalleerd. Geld is Goed geworden. De stekker wordt in het stopcontact gestoken en verder

gebeurt er (nog) niets. Dit is balans…


16

Maar dan: je zet de hoofdschakelaar aan en het controlelampje licht op. De machine is in werking. Hij

verbruikt stroom, er wordt olie toegevoegd, brandstof en… grondstoffen. Het apparaat staat aan en

WERKT! Dit is winst- en verliesrekening…

Voorlopig dan alleen kosten. Nu komt er een klant. Hij wil je producten hebben. Hij koopt, jij laat de

machine draaien en produceert de producten. De klant komt de producten ophalen en wil ze

afrekenen. De producten zijn bijna in zijn auto, de factuur heeft hij ingeklemd tussen hand en

producten. Dit is winst- en verliesrekening…

Vervolgens: de klant accepteert de producten en betaalt de factuur. Jij ontvangt het geld en zet de

doos met producten in de auto van de klant. De klant stapt in en rijdt weg. Er heeft overdracht

plaatsgevonden: bezittingen zijn van de één naar de ander gegaan. Van jou uit goederen naar de klant

en van de klant uit geld naar jou. Dit is balans… En Goederen zijn weer Geld geworden.

Dit is de conversiefunctie van een onderneming: Geld wordt aangewend en daarmee productief

gemaakt. Dit levert een ander product (eindproduct) op dat wordt verkocht, geleverd en betaald.

Daarmee is het weer geld. De conversiefunctie weerspiegelt zich in de balans en de winst- en

verliesrekening.

In bovenstaand overzicht: je hebt geld en zet dat om in een productiemiddel (1). Met dat

productiemiddel, een grondstof en wat arbeid maak je een ander product (2). Dat verkoop je, daarvoor

krijg je geld (3) en betaal je je eigen kosten (4). Geld - Goederen - Geld. Met het geld dat je overhoudt

kun je weer een productiemiddel kopen en dan zijn we weer bij (1). Deze cyclus is wat we in de

boekhouding willen vastleggen. Over deze cyclus willen managers worden gerapporteerd want deze

cyclus moeten ze aansturen, ‘managen’.

Deze cyclus is ook een grondvorm van begrip. Alle andere begrippen in de boekhouding en veel

begrippen in de bedrijfseconomie zijn hier van afgeleid. Kom je in een situatie waarin je zaken niet

begrijpt dan kun je terugvallen op dit begrip. Lost dat je vraagstuk niet op dan kun je nog terugvallen

op het begrip dat hierna aan de orde komt: transformeren of in gewoon Nederlands: iets maken.


17

3.4 Transformatie

Transformatie, product, missie

Een andere manier van kijken naar een onderneming is het beschouwen van de transformatiefunctie.

In de economie en op een hoog abstractieniveau wordt een onderneming beschouwd als een eenheid

(entiteit), waar producten en diensten worden ingevoerd en waar andere producten en diensten weer

uitkomen. Het verschil tussen inkomende en uitgaande goederen en diensten noemt de econoom de

transformatie. Zeg maar, de functie ofwel de missie van de onderneming. Zo koopt een aannemer

hout, stenen, beton en dergelijke in en levert hij een huis op. Een drukker koopt papier, inkt en lijm in

en levert boeken aan de uitgever. Een kok gaat ’s ochtends naar de markt en koopt ingrediënten; ’s

avonds serveert hij zijn gasten een driegangen menu. Een kunstschilder koopt een doek, verf en

penselen en levert een schilderij af. De huisschilder koopt schuurpapier, verf en kwasten en levert een

geschilderd kozijn.

In schema komt deze functie op het volgende neer:

Met het in werking zijn van de transformatie functie worden ingekochte producten en diensten dus

verbeterd en veranderd. Dit impliceert in elk geval arbeid en vaak ook het combineren van goederen

(assembleren). Het feit dat men combineert en verwerkt zorgt ervoor dat een bepaald ingekocht goed

meer waarde krijgt. Dit financiële perspectief ziet er zeer vergelijkbaar uit:

Daar waar je het in procesmatige zin hebt over input is dat in financieel opzicht inkoop. Zo staat

transformatie voor het toevoegen van waarde en output voor omzet, een andere term voor

opbrengsten.

Zelfs het product appelen dat de groenteboer in bulk inkoopt en alleen maar portioneert en per

individuele klant, bijvoorbeeld een huisman, verkoopt, is meer waard geworden door toedoen van de

groenteboer: hij zit om de hoek, geeft je de keuze uit verschillende soorten en in ‘behapbare’ porties.

Jij hoeft dus niet naar de verder gelegen veiling te rijden, waar je slechts één soort aan kan schaffen


18

en dan ook nog in veilinghoeveelheden. Waarvan de consequentie (waarde) zou zijn dat je de appelen

niet kwijt kunt, nog voor jaren appeljam, -moes, -azijn en -cider eet en drinkt en de rest ligt weg te

rotten.


Dit transformatieproces wordt in de winst- en verliesrekening weergegeven. Zoals we al zagen is de

winst- en verliesrekening een lijst van opbrengsten en daaronder alle kosten. Die kosten worden

gemaakt om de opbrengsten te verkrijgen: de output te genereren. Je kunt dus zeggen dat de winst-

en verliesrekening een opstelling is waarin de output wordt verdeeld over de input, de grondstoffen

en de kosten die worden gemaakt om de input te transformeren naar de output. Vandaar dat in de

winst- en verliesrekening van de groenteboer eerst het verkochte fruit en de groente worden vermeld

(opbrengst/omzet of output). Daaronder staat het ingekochte fruit en de groente vermeld (inkoop of

input). Daarna weer zien we de kosten van personeel dat portioneert en inpakt, de energiekosten om

het fruit en de groente te koelen, de autokosten om het te halen en de huur van de ruimte waarin het

wordt verkocht (transformatie of toegevoegde waarde). Zie het schema.

Transformatiefuncties verschillen per organisatie. Elke organisatie heeft een andere winst- en

verliesrekening. De principes zijn hetzelfde, maar de uitwerking verschilt al naar gelang de wijze

waarop goederen worden geproduceerd (of grondstoffen getransformeerd). Aan de winst- en

verliesrekening is de organisatie dan ook herkenbaar.

Bij de groenteboer wordt een groot deel van de kosten bepaald door de inkoopkosten van groente

en fruit. Bij een bloemenzaak betreft zo'n 50% van de kosten de inkoop van bloemen. Dit soort

bedrijven zijn handelsbedrijven.

Bij productiebedrijven zoals bijvoorbeeld een staalfabriek of drukkerij zijn de inkoopkosten

aanzienlijk lager maar zijn de kosten van arbeid en/of machines weer relatief hoger.

En dan zijn er nog kennisintensieve bedrijven. De kosten van deze bedrijven zijn voornamelijk

kosten van ingekochte kennis, dus opleidingen en personeel. Grondstoffen zijn er nauwelijks, want

deze bedrijven leveren bijna alleen maar diensten.

Andersom geredeneerd: Aan de Winst en verliesrekening kun je het type bedrijf herkennen.


19

3.5 Primaire processen en waarde toevoegen

In paragraaf 3.4 hebben we gezien dat de transformatiefunctie gerepresenteerd wordt in de winst- en

verliesrekening via opbrengsten en via kosten. Ook hebben we geconstateerd dat de winst- en

verliesrekening specifiek is voor een organisatie, afhankelijk van de wijze waarop de transformatie (van

inkoop naar verkoop, van input naar output) wordt vormgegeven. De transformatie door een

organisatie loopt via processen. Door processen wordt input verwerkt tot output. Processen zijn door

mensen of bedrijfsmiddelen uitgevoerde activiteiten. Organiseren betreft het afstemmen van de

processen en het besturen van die afstemming.

Primaire en ondersteunende processen

Processen kunnen worden onderscheiden naar primaire en ondersteunende processen. In het

primaire proces worden activiteiten ontplooid die te maken hebben met inkoop grondstoffen,

productie van goederen en verkoop van eindproducten. Ondersteunende processen zijn alle andere

processen die dienstbaar zijn aan een primair proces. Voorbeelden hiervan zijn administratieve

processen, informatievoorziening, financiële processen (financiering van investeringen bijvoorbeeld)

en technische processen (bijvoorbeeld aanschaf en onderhoud van machines).

Vergelijk je nu het financiële perspectief met het proces perspectief, dan zie je dat vanuit het financiële

perspectief de nadruk ligt op in- en verkoop enerzijds en transformatie anderzijds. Dit perspectief

stamt nog uit de tijd dat er voornamelijk producten werden geproduceerd. De meeste bedrijven

kochten grondstoffen in en verkochten producten. In het bovenste gedeelte van de winst- en

verliesrekening is dan ook het verschil tussen inkoop en verkoop te zien. Het onderste gedeelte van de

winst- en verliesrekening representeert dan ook de kosten die de transformatie teweeg brengt. Het

totaal van processen dat de ingekochte goederen laat veranderen en de output vormt. In het

perspectief van processen worden de primaire productieprocessen en gedeeltelijk de ondersteunende

processen bij elkaar genomen. Het zou voor de analyse beter zijn om de primaire inkoop, verkoop en

productieprocessen onderling te scheiden en daarnaast ook te scheiden van de ondersteunende

processen. Je ziet daar gelukkig wel ontwikkeling in.

Verschillende bedrijven verschillende resultatenrekeningen

De transformatiefunctie is per organisatie verschillend en dus is de invulling van het bovenstaande

model verschillend per organisatie. Aangezien de transformatiefunctie terug te vinden is in de winst-

en verliesrekening is het procesmodel en de invulling er ook in terug te vinden. In de praktijk moet


20

daar wel wat moeite voor worden gedaan, maar door de cijfers heen kan men vaak toch het

procesmodel zien (zeker als men geoefend is). In ieder geval ligt de wijze van produceren ten grondslag

aan de winst- en verliesrekening. Hiermee is de relatie tussen financieel rapporteren en organiseren

van de onderneming duidelijk. Voor een manager of ondernemer zijn de (zwarte of rode) cijfers op die

manier dan bruikbaar. Zij laten hem in het kort zien waar het wel of niet goed loopt. In het

onderstaande schema zijn drie bedrijfstypen weergegeven in een winst- en verliesrekening. Alle drie

zijn anders georganiseerd.

Het verschil tussen het handelsbedrijf en het productiebedrijf is dat bij het handelsbedrijf het verschil

tussen in- en verkoop 20% (1000 gedeeld door 5000) is en bij het productiebedrijf 80% (4000 gedeeld

door 5000). Alhoewel het handelsbedrijf dus een waarde toevoegt van maar 20% en het

productiebedrijf een waarde toevoegt van 80%, is in beide gevallen de winst even hoog. Dit komt

omdat bij het productiebedrijf de inkoop wel lager is, maar de transformatiekosten in de vorm van

loonkosten veel hoger zijn.

Diensten

De derde variant is die van de dienstverlener, het bedrijfstype dat in de jaren negentig meer en meer

naar voren is gekomen. Dienstverleners hebben in hun primaire productieproces niet of nauwelijks

inkoopkosten. Hun productie bestaat voornamelijk uit menselijke arbeid en computer ondersteund

werk. Wat men bij deze ondernemingen veelal doet is het maken van een splitsing tussen de

loonkosten die de directe productie betreffen en de kosten van arbeid die ondersteunend daaraan is.

Bijvoorbeeld de kosten van de verpleegkundigen in een verzorgingstehuis en de kosten van de directie

van datzelfde verzorgingstehuis. De kosten van de accountants bij het accountantskantoor en de

kosten van de directiesecretaresse. Het idee hierachter is hetzelfde als bij de productiebedrijven. Een

groenteboer kan geen appels verkopen zonder appels in te kopen, net zoals een accountantskantoor

geen fee kan rekenen als haar accountants geen accountantswerk hebben kunnen doen. Een

verzorgingshuis dat geen 'handen aan het bed' heeft gehad kan de verzekering geen rekening sturen.


21

3.6 Cijfers zijn een representatie van de werkelijkheid

Een onderneming is een verzameling van processen en daarmee

gebeurtenissen. Deze levendige werkelijkheid vatten we samen

in cijfers en cijfermatige overzichten, zoals de

resultatenrekening en de balans. Om nu die cijfermatige

werkelijkheid een voldoende betrouwbare weergave te laten

zijn van de fysieke werkelijkheid moeten de werkelijke

gebeurtenissen worden vastgelegd en moeten we er zeker van

kunnen zijn dat dat gebeurt en gebeurd is. Ontbreekt een

bepaalde registratie of informatie, dan is het beeld al niet meer

betrouwbaar. En een onbetrouwbaar beeld beperkt de leidinggevende in het sturen van de

onderneming of stuurt hem zelfs de verkeerde kant op.

Dubbel boekhouden

Voor deze vastlegging is het systeem bedacht dat de naam 'Dubbel boekhouden' heeft meegekregen.

Dit systeem is in 1475 voor het eerst adequaat vastgelegd door de Italiaanse monnik Luca Pacioli, als

onderdeel in een boek over praktisch toepassen van rekenen wiskunde. Het Dubbel boekhouden

bestond al decennia en misschien wel eeuwen daarvoor.

Wat het systeem zo sterk maakt is dat elke gebeurtenis in ondernemingsverband waar waarde mee is

gemoeid, wordt gezien als een transactie. Een transactie is een ruil, waarbij waarde van de ene partij

wordt overgedaan aan een andere partij en waar een tegenprestatie tegenover staat. En bij elke ruil

wordt de waardeverandering bij beide partijen geregistreerd.

Een voorbeeld is de levering van een partij goederen

aan een onderneming door een leverancier. Bij de

ontvangst van de goederen ontstaat de verplichting

die goederen te betalen. Als de leverancier de

goederen aflevert wordt door de ontvangende

onderneming geregistreerd dat de voorraad in waarde

stijgt met de waarde van de levering. Ook wordt door

de onderneming geregistreerd dat aan de leverancier

dezelfde waarde als de waarde van de levering moet worden betaald.

Libro maestro

De registratie vindt plaats in wat we noemen het grootboek. Deze term stamt ook uit een ver verleden,

“hoofdboeken van den koopman” en in het Italiaans “libro maestro”. In het grootboek staan diverse

aparte overzichten, grootboekrekeningen genaamd. Van alles wat men maar belangrijk vindt wordt

zo'n grootboekrekening gemaakt. Zo is er in het voorbeeld een grootboekrekening Voorraden en een

grootboekrekening Crediteuren. Op de voorraad(grootboek)rekening wordt de ontvangst van de

voorraad bijgeschreven en op de (grootboek)rekening Crediteuren wordt de ontvangst van de factuur

bijgeschreven. Dat ziet er als volgt uit:


22

De rekening Voorraad wordt met de levering verhoogd. De voorraad was € 12.000 en wordt nu € 13.000. Tegelijkertijd wordt de factuur geboekt en wordt het saldo van de grootboekrekening met € 1.000 verhoogd. Deze was € 5.000 en wordt nu € 6.000. De stippellijn geeft aan dat de registratie tegelijk plaats vindt. Dit registreren noemt men in de boekhouding journaliseren en de boeking zelf een journaalpost. Alle grootboekrekeningen komen op de balans of de winst en verliesrekening te staan. Zouden we dat ten aanzien van het voorbeeld doen dan ziet dat er als volgt uit:

(Voor alle zekerheid: dit is maar een deel van de balans en daarom zijn de totaaltellingen niet gelijk.)

Te zien valt dat de standen van de grootboekrekeningen worden opgenomen op de balans van de onderneming. Je iet dat de balans een samenvatting betreft van de grootboekrekeningen. Deze zijn echter op detailniveau in de grootboekrekeningen verwerkt. Omdat beide rekeningen die betrokken zijn bij de levering tegelijkertijd (met één journaalpost} worden gewijzigd is altijd de werkelijke stand in de balans verwerkt. Stel dat je eerst alleen de levering zou registreren: de ontvangst van de goederen leidt dan tot een

verhoging van de voorraad. En stel dat je vergeet te registreren dat de schuld aan je leverancier is

toegenomen. Je denkt jezelf dan rijker dan je bent. Je rekent je rijk… uiteraard tot het moment dat de

deurwaarder voor je neus staat om je te herinneren aan je vergeetachtigheid. Met als gevolg dat je

deze tegenvaller financieel en emotioneel moet verwerken.

Met de systematiek van het Dubbel boekhouden worden alle gebeurtenissen die een

waardeverandering als gevolg hebben vastgelegd. Door consequent en gecontroleerd deze

systematiek te volgen is er een grootst mogelijke zekerheid over een betrouwbare vastlegging. Alleen

als we daar vanuit kunnen gaan, kunnen we de cijfers als een representatie van de werkelijkheid zien.


23

Alleen dan kunnen we uit de cijfers een relevant beeld van de werkelijkheid creëren. Een beeld waarop

we met enige objectiviteit en met enig overzicht kunnen sturen.

Dubbele boekhouding

Sommige mensen verwarren Dubbel boekhouden met het hebben van een dubbele boekhouding.

Waar het eerste gaat over het creëren van een betrouwbare vastlegging, daar heeft het tweede juist

te maken met het creëren van een tweede, onbetrouwbare vastlegging. Elke onderneming wordt

geacht slechts één boekhouding te hebben en daarin alle transacties te verwerken. Een tweede

boekhouding dient er meestal voor om bepaalde transacties buiten de eerste en officiële boekhouding

te houden om zo bepaalde activiteiten aan het zicht van bijvoorbeeld de fiscus te onttrekken, het

zogenaamde 'zwarte geld'. En soms is dat aantal transacties zo omvangrijk dat zonder registratie

daarvan het zicht op het zwarte geld verdwijnt. En dus wordt daar een tweede boekhouding voor

bijgehouden, overigens mogelijk op basis van Dubbel boekhouden.


24

3.7 Overeenkomsten: levering en betaling In financieel management is het begrip van de

overeenkomst belangrijk. Je sluit met een ander een

overeenkomst om vast te leggen dat je transacties met

elkaar gaat doen. Het principe van deze overeenkomst is

dat beide partijen aan elkaar een prestatie leveren. Meestal

gaat dit om de levering van een product tegenover de

levering van een hoeveelheid geld. Wanneer beide partijen

hebben geleverd, zijn beide partijen de overeenkomst

nagekomen.

Dit is in de boekhouding, het juridisch verkeer en het financieel management een zeer belangrijk

uitgangspunt. Zo belangrijk dat de balans in feite om dit principe heen is gebouwd. De balans is een

opstelling op een bepaald tijdstip (meestal datum) met aan de linkerzijde de bezittingen en aan de

rechterzijde de wijze waarop deze bezittingen zijn gefinancierd. Daarmee is uit de balans af te lezen of

de bezittingen zijn betaald en zo ja, door wie: door onszelf of door iemand anders.

Balans 28-02-15 Debetzijde Creditzijde

Pand € 300.000 Eigen vermogen € 175.000

Banklening € 200.000

Voorraden € 50.000 Leverancier, goederen € 50.000

Banksaldo € 75.000

Balanstotaal € 425.000 € 425.000

Uit bovenstaande balans kunnen we aflezen dat de overeenkomst met betrekking tot het pand is

nagekomen: het pand is aan ons geleverd en wij hebben de vorige eigenaar betaald. Aan de debetzijde

is het pand toegevoegd aan de bezittingen en aan de creditzijde wordt geen Leverancier vermeld die

nog moet worden betaald voor het pand. Verder staan aan de rechterzijde de vermeldingen Eigen

Vermogen en Banklening, tezamen goed voor € 375.000. Daaruit kunnen we concluderen dat het pand

deels door de bank en deels door onszelf is gefinancierd.

De overeenkomst met betrekking tot de levering van de goederen is nog niet geheel nagekomen. De

leverancier heeft geleverd maar wij hebben hem nog niet betaald. Aan de debetzijde zijn de goederen

als voorraad toegevoegd aan onze bezittingen en aan de creditzijde is de leverancier toegevoegd als

crediteur, want wij moeten zijn factuur van € 50.000 nog te betalen.


25

4 Starten, investeren en verdienen

Dit hoofdstuk gaat over investeren en verdienen. Investeren, produceren en daarmee winst maken is

de basis van elke onderneming, ook van non profit organisaties. Bij de laatste is het maken van winst

weliswaar niet het doel, maar is het wel zaak dat er geen verlies wordt gemaakt. (Not for loss

organisaties dus eigenlijk.) Het investeren, produceren en winst maken is een cyclus die door een

onderneming wordt doorlopen: je koopt een machine, je maakt er goederen of diensten mee en die

lever je aan je klanten. Deze betalen voor de goederen of diensten, daarmee verdien je een inkomen

en kun je je machine terugverdienen. Waarna je weer een nieuwe machine koopt en de cyclus van

voren af aan begint. Dit is de conversiefunctie die we in hoofdstuk 3 hebben besproken.

Deze cyclus zit ook in de boekhouding en in dit hoofdstuk gaan we zien hoe zo'n cyclus er

boekhoudkundig dan uitziet. Naast deze cyclus komt ook een aantal basisbegrippen uit de

boekhouding aan bod. We laten zien wat deze betekenen en hoe ze zich tot elkaar verhouden. Als je

dit hoofdstuk eenmaal begrijpt, dan begrijp je de basis van het lezen van een jaarrekening.

Daartoe maken we in dit hoofdstuk kennis met Rinus, organisatieadviseur die een start maakt met zijn

onderneming. We zien hoe hij opdrachten uitvoert, daarmee geld verdient, kosten maakt en een

aardige winst realiseert: de eerste productiecyclus. Ook zullen we zien dat hij eerst een aantal zaken

aanschaft (investeert), dat deze vervolgens verslijten en uiteindelijk afgeschreven moeten worden.

4.1 De ZZP-er start

Rinus heeft jaren voor een bedrijf gewerkt maar heeft besloten de stoute schoenen aan te trekken en

ZZP-er te worden. Een ZZP-er is een Zelfstandige Zonder Personeel, een freelancer. Rinus is

kenniswerker: hij adviseert ondernemingen. Rinus heeft de afgelopen jaren gelukkig flink gespaard van

zijn salaris want zonder eigen geld wordt het toch lastig om voor jezelf te beginnen. De start van de

onderneming vindt plaats op 1 januari, boekhoudkundig dan, want op 1 januari rust Rinus nog wat uit

van een heftig Oud en Nieuw met zijn vrienden.

Op 2 januari kijkt Rinus naar zijn balans. Vandaag gaat het beginnen. Gisteren heeft hij nog via

internetbankieren zijn banksaldo gecheckt en er stond € 45.000 op zijn spaarrekening. Een mooi

bedrag om te starten. Rinus maakt de balans op:


26

Aan dit overzicht kunnen Rinus en wij zien dat hij op 1 januari € 45.000 op de bank heeft staan en dat

die € 45.000,= van hem zijn. Van hem alleen en van niemand anders.

Nu laten we iets zien van de taal van de boekhouding, de ‘taal van finance’. We zien hierboven een

balans, en wel een balans per 1 januari. Een (financiële) positie op een bepaald tijdstip. Aan de

linkerkant van de balans staat een bedrag van € 45.000 met de omschrijving 'Bank inzake

spaarrekening'. Dit lezen we als het bezitten van een spaarrekening met een bedrag ter grootte van

€45.000. Waarom lezen we dat op die manier?

Alles wat links op de balans staat is een bezitting van de eigenaar van de onderneming.

Aan de linkerkant staan bezittingen; zaken waarover jij kunt beschikken. Als je dus links een

spaarrekening hebt staan, is dat een bezitting. Dit is niet anders dan een ooit gemaakte afspraak: links

staan de bezittingen. We noemen die linkerkant ook wel de debetzijde van de balans. De posten die

aan die kant staan noemen we dan weer activa. De spaarrekening is dus een activum (enkelvoud van

activa) dat op de debetzijde van de balans staat.

Waar een linkerzijde is, is een rechterzijde, ook in de boekhouding. In een balans staan aan de

rechterzijde, die ook wel de creditzijde wordt genoemd, de vermogens. Dit zijn posten, ook wel passiva

genoemd, die aangeven hoe de bezittingen aan de linkerkant zijn betaald, dus door wie en waarmee.

Alles wat rechts staat is vermogen; dit kan vermogen van jezelf zijn of vermogen van een ander.

Is vermogen van jezelf dan noem je het 'eigen vermogen'. Is het van een ander dan is het 'vreemd

vermogen'. Het kan dus voorkomen dat je bezittingen hebt waarover je kunt beschikken maar waar

een ander je een financiering (een lening) voor heeft gegeven. Je hebt van die ander bijvoorbeeld een

lening gekregen om de bezitting aan te schaffen. We komen hier later nog op terug. Onthoud:

Links staan de bezittingen, rechts staat door wie ze gefinancierd zijn (wie ze eigenlijk hebben

betaald).

Balans 1-jan

Eigen vermogen 45.000€

Bank inzake spaarrekening 45.000€

Balanstotaal 45.000€ Balanstotaal 45.000€


27

Op de balans van Rinus staat alleen eigen vermogen. Rinus heeft geld gespaard van zijn salaris, het

staat op zijn spaarrekening, deze bezitting staat links. Rechts staat van wie het geld is, in dit geval is

het van Rinus zelf en is het dus eigen vermogen.

Als een ander vermogen in jouw onderneming heeft, dan betekent dat dat jij een schuld aan die

persoon hebt. Vreemd vermogen wordt verschaft aan de onderneming; er zit altijd het oogmerk bij

dat dit vreemde vermogen te zijner tijd wordt terugbetaald aan de vermogensverschaffer. Iemand

leent jou geld in het vertrouwen dat het wordt terugbetaald. Credit is Latijn en betekent zoiets als 'hij

vertrouwt'.

Dan is er ook nog de term 'balanstotaal'. Zowel aan de linkerzijde (debet) als aan de rechterzijde

(credit) worden de posten opgeteld. Beide zijden van de balans, debet en credit, moeten eenzelfde

totaal geven, 'in balans zijn'. Dit houdt in dat alle bezittingen betaald of gefinancierd moeten zijn.

Zolang ze niet zijn betaald door jou, zijn ze gefinancierd door de leverancier. Deze wordt dan crediteur

genoemd (degene die gelooft of vertrouwt).

Alles wat is aangeschaft (een bezitting is), is gefinancierd, hetzij door jezelf, hetzij door een ander.

Dit maakt de balans tot een overzicht van bezittingen aan de debetzijde en de bronnen van financiering

van die bezittingen aan de creditzijde. Het is een opsomming van eigendommen en de betaling ervan.

Zou het oogmerk van de terugbetaling

niet aanwezig zijn, dan mag het

vreemde vermogen als geschonken

worden beschouwd en is het te zien als

eigen vermogen. Dit is bijvoorbeeld het

geval bij legaten aan bijvoorbeeld

goede doelen stichtingen.


28

4.2 Investeren: Bezittingen kopen

Rinus is dus als ZZP-er gestart met zijn onderneming, Rinus Advies. Hij is organisatieadviseur en zal

meestal naar klanten toe gaan, gesprekken voeren, stukken lezen, waarnemingen doen, bij voorkeur

slimme dingen bedenken en zijn ervaring delen met de opdrachtgevers. De belangrijkste zaken die hij

daarvoor nodig heeft zijn een auto, een laptop, een printer en een Smartphone.

Aangezien hij zijn leaseauto, laptop en mobiel vorige maand heeft moeten inleveren bij zijn voormalige

werkgever en een wat professionelere printer geen overbodige luxe is, moet Rinus deze zaken zelf

gaan aanschaffen. Stel je voor dat hij naar een klant toe moet en geen auto heeft. Of een presentatie

moet maken maar geen strakke sheets kan printen. Of nog erger: een factuur moet sturen maar geen

Word of e-mail programma heeft. Rinus stapt dus naar een aantal winkels, om te beginnen de

autodealer. Nadat hij zijn inkopen heeft gedaan, rijdt Rinus in een aardige auto, niet te opvallend,

netjes maar ook pittig, naar huis. In de kofferbak liggen zijn net aangeschafte laptop en laserprinter

met de benodigde software en in de carkit zit zijn nieuwe Smartphone. In het handschoenenvak liggen

de rekeningen (facturen), alles is betaald.

Rinus heeft met zichzelf afgesproken de zaken administratief goed bij te houden en thuisgekomen pakt

hij eerst alles uit en zet daarna zijn laptop aan. Hij wil zijn uitgaven registreren. Hoe ziet dat eruit? Hij

pakt de facturen erbij en zet de bedragen (de BTW wordt in dit voorbeeld buiten beschouwing gelaten)

op een rijtje:

Auto, 2e hands Volvo : € 25.000,=

Laptop, inclusief software : € 1.200,=

Printer, HP LaserJet : € 480,=

Smartphone : € 360,=, Via internetbankieren bekijkt hij zijn bankrekening en op zijn nieuwe laptop verschijnt het volgende overzicht:

Transactie overzichtBankrekening Datum Bij Af

Oud Saldo 1-jan 45.000€

Mutaties 2-jan

Dealer Karelsen 2-jan 25.000€

compushop 2-jan 1.680€

winkel de bel 2-jan 360€

Nieuw Saldo 2-jan 17.960€

totaal mutaties 27.040€


29

Rinus heeft behoorlijk moeten shoppen en is aardig door zijn centen heen geraakt. Gelukkig is het niet

elke dag feest, maar er moet in elk geval gewerkt gaan worden. De afgeschreven bedragen kloppen

met de facturen en Rinus maakt de balans op na zijn dagje winkelen. Hoe staat hij er, boekhoudkundig

gezien, nu voor?

In onderstaande balans is zijn dagje shoppen op 2 januari verwerkt en de balans is opgemaakt aan het

einde van deze intensieve dag, laten we zeggen om 17.00 uur. Deze ziet er als volgt uit ...

... en kan als volgt worden gelezen. Rinus heeft bezittingen aangeschaft. Omdat hij organisatieadviseur

is en deze bezittingen gebruikt voor zijn werk, worden ze productie- of bedrijfsmiddelen genoemd.

Deze middelen verschijnen op de debetzijde van de balans: de auto, de laptop, de printer en de

Smartphone. Verder kunnen we daar de volgende zaken bij opmerken:

1. De volgorde

Bovenaan staan de bedrijfsmiddelen met de langste levensduur en onderaan die met de kortste, of

wat je ook wel ziet: hoe vaster, hoe hoger op de balans. Bovenaan de auto, die steviger is en (hopelijk)

langer meegaat dan de laptop. Een bedrijfspand zou je helemaal bovenaan zetten en daarboven weer

grondbezit. Geld staat altijd helemaal onderaan, je kunt als je wilt dit geld vandaag nog besteden en

dan is het weg. De tweede dag uit het leven van Rinus als ZZP-er is daar een goed voorbeeld van.

Balansposten worden vermeld in de volgorde van levensduur

2. De waarden

Alle bedrijfsmiddelen die Rinus heeft aangeschaft, heeft hij op de balans gezet met daarachter het

bedrag dat hij ervoor heeft betaald. Bij aanschaf is dat de aanschafwaarde, ook wel de 'historische

kostprijs' genoemd. Later zullen we zien dat wanneer die zaken minder waard worden, dat ook wordt

geregistreerd op de balans.

Op de balans staat niet alleen het bedrijfsmiddel maar ook de waarde ervan

Balans 2-jan


Auto 25.000€

Laptop 1.200€

Printer 480€

Smartphone 360€

Bank 17.960€



30

3. De bankrekening

De spaarrekening van Rinus is aanzienlijk geslonken, het saldo bedraagt nog maar € 17.960. Dit saldo

is ontstaan doordat alle bedrijfsmiddelen geheel door Rinus zijn betaald, zoals we ook konden zien aan

het transactieoverzicht. Toen Rinus de Volvo aanschafte voor € 25.000,= kreeg hij een auto van die

waarde en betaalde hij die waarde aan dealer Karelsen. Dit is het principe van de overeenkomst zoals

vermeld in hoofdstuk 3: de één levert en de ander ontvangt, de één betaalt en de ander ontvangt.

Rinus heeft er voor € 27.040 aan spullenboel bij gekregen en in geld is dit bedrag eraf gegaan.

Geld is Goed geworden

4. Het Balanstotaal

Het balanstotaal is door de aanschaf van goederen en de betaling ervan niet groter of kleiner

geworden. Het totale vermogen is niet meer of minder geworden. Het totaal van de bezittingen is niet

gegroeid of afgenomen. Slechts de samenstelling van de bezittingen is veranderd.

Door iets aan te schaffen word je niet meer of minder vermogend

Je wordt wel minder vermogend als de spullen minder waard worden, bijvoorbeeld doordat je je

bedrijfsmiddelen gebruikt of omdat ze kapot gaan. Bijvoorbeeld als je met je nieuwe Volvo zonder

problemen het bedrijfsterrein van de dealer verlaat maar daarna in een rechte lijn een flinke boom

probeert omver te rijden en deze boom daar een andere mening over heeft. Je nieuwe Volvo is total

loss en van de verzekeringsmaatschappij krijg je nog een fooi. Het verschil tussen wat je net hebt

betaald voor je auto en die fooi is een verlies. Aan de creditzijde van de balans wordt dit verlies in

mindering gebracht op je Eigen vermogen, aan de debetzijde wordt de post Auto verminderd tot nul

en de post Bank vermeerderd met het bedrag van de fooi van de verzekeringsmaatschappij. Je

balanstotaal wordt dus ook minder.

Goederen worden minder waard door gebruik


31

4.3 Produceren en geld verdienen

Rinus heeft zijn inkopen gedaan en de aangeschafte spullen (investeringen) geïnstalleerd. De telefoon

doet het, de laptop en de printer ook. En met de auto is hij thuisgekomen, dus die doet het ook.

Rinus had voordat hij voor zichzelf begon al wat potentiële klanten gesproken. Een aantal van deze

klanten had hem aangegeven van zijn diensten gebruik te willen maken. Rinus kan dan ook

onmiddellijk met twee opdrachten starten.

Opdracht 1 is voor Van den Boom Schoonmaakdiensten.

Opdracht 2 is voor het regionale ziekenhuis Lievensberg.

Een opdracht is een overeenkomst tussen twee of meer partijen. Er wordt afgesproken dat één partij

een dienst levert aan de andere partij en dat die andere partij het geld levert: de betaling. Hoe de

dienst wordt vergoed staat in principe vrij. De prijs kan bijvoorbeeld vastgesteld zijn aan het begin van

het adviestraject, maar kan ook per uur worden berekend.

Met beide opdrachtgevers is afgesproken dat Rinus zijn uren declareert. Met Van den Boom heeft hij

een tarief afgesproken van € 80,= per uur. Het ziekenhuis betaalt ook € 80,= per uur. Verder heeft hij

bij beide bedrijven afgesproken dat zijn declaratie op de laatste dag van de maand wordt betaald.

Rinus is die maand druk in de weer met zijn beide klanten. Voor het ziekenhuis maakt hij 40 uur en

voor Van den Boom 60 uur. Aan het einde van de maand ziet Rinus in zijn agenda dat hij vijf keer naar

Lievensberg is geweest en dat hij zes keer bij Van den Boom is geweest. Steeds voor een halve dag,

dus 4 uur per keer.

Rinus maakt ook kosten. Voor een bezoek aan Van den Boom rijdt hij 25 km heen en 25 km terug en

voor een bezoek aan Lievensberg rijdt hij 50 km heen en 50 km terug. Aan het begin van de maand

heeft Rinus getankt en na het laatste bezoek van die maand nog een keer. Hij heeft de auto niet voor

andere doeleinden gebruikt. Verder heeft hij twee pakken papier verbruikt om rapporten te maken,

een bureau ingehuurd voor de vormgeving ervan en een keer geluncht met de heren Van den Boom

en Spijker van respectievelijk Van den Boom Schoonmaakdiensten en ziekenhuis Lievensberg.

Hoe werkt dit nu in de boekhouding?

Eerst het verdienen van het geld: Rinus heeft een aantal uren diensten geleverd aan Van den Boom en

ziekenhuis Lievensberg. Die diensten bestonden uit probleembeschrijving, zaken structureren, nieuwe

dingen bedenken en dit geheel samenvatten in een overzichtelijk rapport. Dat is in een notendop het

werk van een organisatieadviseur, het werk dat Rinus heeft geleverd.

Boekhoudkundig is het volgende gebeurd.

1. Om te beginnen heeft Rinus een overzicht gemaakt van de uren die hij de afgelopen maand

specifiek heeft geleverd aan zijn twee klanten. Dit is een samenvatting van zijn activiteiten en dus

een post die thuishoort op de winst- en verliesrekening.


32

2. Het totaalbedrag neemt hij over op de facturen die hij maakt.

Met een factuur herinner je je klant eraan dat hij zijn deel van de overeenkomst nu dient na te komen.

Vanaf het moment van levering heeft Rinus dus geld te goed van zijn klant. Geld is een bezitting en dat

staat op de balans. Geld dat je te goed hebt noem je een vordering, Het is een recht op een bezitting.

Degene van wie je vordert noem je een debiteur.

De balans ziet er dan zo uit:

Winst- en Verliesrekening Rinus' advies

aantal uren uurprijs totaal

Klant Lievensberg 60 80 4.800€

Klant Van den Boom 40 80 3.200€

totaal omzet 8.000€

Balans 31-jan


Auto 25.000€ Winst 8.000€

Laptop 1.200€ Nieuw eigen vermogen 53.000€

Printers 480€

Smartphone 360€

Debiteuren 8.000€

Bank 17.960€



33

Iets wat niet zo opvalt maar zeker aanwezig is, is het Dubbel boekhouden. In de regels van de

boekhouding is afgesproken dat het principe van Dubbel boekhouden wordt toegepast. Dit betekent

dat elke transactie zowel debet als credit wordt geboekt, zie paragraaf 3.6. Hier betekent het dat omzet

en debiteuren altijd tegelijkertijd worden geboekt. Omzet aan de creditzijde en debiteuren aan de

debetzijde van de balans. Dit is een vaste verhouding, die ons iets kan leren over de dynamiek van een

onderneming in (zwarte en rode) cijfers. Als de omzet toeneemt, neemt de post debiteuren toe.

Geld

Nu dan het geld, want daar gaat het ook om. Er is geleverd en er is een factuur aan de klanten

(debiteuren) gegeven. En zoals we veronderstelden gaan de klanten onmiddellijk betalen. Beiden

ontvangen de factuur en geven via internetbankieren opdracht tot betaling ervan. Als de bank een

beetje meewerkt staan de bedragen dezelfde dag nog op de rekening van Rinus.

Rinus rijdt ’s avonds naar huis, start internetbankieren op en checkt zijn bankrekening. Deze geeft het

volgende plaatje:

Hij ziet aan het transactieoverzicht dat beide klanten hebben betaald en dat zijn banksaldo met het

bedrag van de ontvangsten toegenomen. Deze financiële transactie moet worden verantwoord in zijn

boekhouding. Aard van de transactie: de vordering is betaald. Hij heeft geen vordering meer, maar

geld, in de vorm van een hoger banksaldo. Zijn balans komt er nu als volgt uit te zien:

Transactie overzichtDatum Bij Af

Oud Saldo 2-jan 17.960

Lievensberg 31-jan 4.800€

Van den Boom 31-jan 3.200€

Nieuw saldo 31-jan 25.960

totaal mutaties 8000

Balans 31-jan


Auto 25.000€ Winst 8.000€

Laptop 1.200€ Nieuw eigen vermogen 53.000€

Printers 480€

Smartphone 360€

Debiteuren -€

Bank 25.960€



34

Door de betaling door beide debiteuren zijn de vorderingen omgezet in een rekening-courant tegoed

bij de bank, geld dus. Door de betaling van de facturen is de post Bank toegenomen met het bedrag

van de betalingen en is de post Debiteuren met datzelfde bedrag afgenomen.

De laatste transactie was dus de ontvangst van het geld en daarmee is de cyclus 'Geld – Goederen –

Geld' voltooid. Deze cyclus zag er als volgt uit: Rinus had geld gespaard, is daarmee gaan winkelen en

heeft een auto en nog wat andere zaken aangeschaft. Vervolgens is hij gaan produceren en heeft hij

daarvoor facturen kunnen sturen. Deze facturen zijn betaald en dus heeft Rinus geld ontvangen. In

principe is de cyclus daarmee rond, behalve dan dat Rinus nog wat kosten heeft gemaakt. Hoe daar

boekhoudkundig mee wordt omgegaan zien we in paragraaf 4.4.

Door werken neemt je eigen vermogen toe.

Een ander opvallend punt is de toename van het Eigen vermogen. Aan het vermogen wordt de winst

toegevoegd. De winst is in dit geval even groot als de omzet en als Rinus inderdaad geen kosten heeft

klopt dat. Winst is het verschil tussen omzet en kosten.

Je ziet dus aan het voorbeeld van Rinus dat door diensten te leveren aan klanten zijn eigen vermogen

wordt versterkt. De levering van de dienst en het versturen van de factuur is daarvoor voldoende. Het

is niet zo dat het vermogen wordt versterkt wanneer er betaald is. Dat is een afspraak in het

boekhouden. Men noemt dat boekhouden volgens het factuurstelsel. Prestaties zijn omzet wanneer

een factuur gestuurd is. Men vertrouwt erop dat in het normale handelsverkeer facturen worden

betaald.

Naast het factuurstelsel heb je het kasstelsel. Dat wordt gebruikt bij overheden en in de detailhandel.

In winkels is het doorgaans contante handel en wordt er doorgaans niet op rekening verkocht. Levering

en betaling vinden vak op hetzelfde moment plaats. Bij de overheid wordt het kasstelsel gehanteerd

omdat budgetten jaarlijks worden toegekend. In werkelijkheid zie je ook langere perioden van

budgettoekenning, maar het kasstelsel wordt vooralsnog gehandhaafd1.

1 Naast het kasstelsel kennen sommige overheidsorganen toch het verplichtingenstelsel en het baten-lasten

stelsel.


35

4.4 Kosten maken en winst maken

Kosten maken om te produceren

Rinus heeft niet alleen geïnvesteerd, gepresteerd, gefactureerd en geïncasseerd, hij heeft ook nog wat

kosten gemaakt om te kunnen produceren. Zo reed hij wat brandstof op, joeg hij er twee pakken papier

doorheen en heeft hij besprenkeld geluncht met zijn opdrachtgevers. Daarnaast heeft hij nog wat werk

uitbesteed met betrekking tot de vormgeving van zijn presentaties. Deze kosten zijn in onderstaand

overzicht geregistreerd.


Laten we veronderstellen dat Rinus alle facturen voor deze kosten voor het einde van de maand heeft

gekregen. Hij schuift achter zijn laptop, zoekt in zijn e-mail de facturen erbij, zet de facturen op een

rijtje en voegt de bedragen toe aan de winst- en verliesrekening:

Op dit moment is de winst- en verliesrekening van het bedrijf van Rinus voor de eerste maand

compleet. Bovenaan staat de verantwoording van de omzet, daaronder volgt de verantwoording van

de kosten. Beide opsommingen zijn getotaliseerd, waarna het totaal van de kosten wordt afgetrokken

van het totaal van de omzet. Het verschil is de winst die is gemaakt in de eerste maand.

Kostenoverzicht januari

Uitbesteding 540€

Brandstofkosten 25€

Kosten van papier 10€

Lunchkosten 125€

Totaal 700€






Uitbesteding 540

Brandstofkosten 25

Kosten van papier 10

Lunchkosten 125

Totaal kosten 700

Winst 7.300€


36

Je kunt het ook zo lezen: Rinus heeft prestaties geleverd (omzet) en om dat te kunnen heeft hij gebruik

gemaakt van bedrijfsmiddelen en derden (kosten). Zo heeft hij de vormgeving door iemand anders

laten doen, de lunch door iemand anders laten maken, een paar liter brandstof gekocht om zijn auto

te laten rijden en een paar pakken papier opgemaakt.

Dit was naast zijn eigen arbeid, intelligentie en andere talenten nodig om de prestaties aan Van den

Boom en de Lievensberg te kunnen leveren. De winst die overblijft kan worden gezien als een beloning

voor het vermogen van Rinus tot adviseren, dat hij heeft ingezet voor deze klanten.

Crediteuren en kosten

Met facturen is er nog iets anders aan de hand. Zoals je hiervoor kon zien informeert de factuur je over

kosten en de hoogte ervan. Aan de andere kant informeert de factuur de ontvanger dat hij of zij deze

kosten moet betalen. Hij herinnert aan het tweede gedeelte van de transactie: de betaling. Omdat het

de presentaties zijn geleverd, gaat de verplichting van Rinus in om te betalen. De factuur is een formeel

moment waarop de ontvanger verplicht wordt tot betalen. Die verplichting is in feite een schuld en

deze moet duidelijk worden uit de balans.

Als Rinus dus voor € 700,= facturen ontvangt ziet hij dus aan de ene kant kosten van € 700,= en aan de

andere kant ziet hij een schuld ontstaan: € 700,= rekeningen die hij nog moet betalen. Dus zie je, zoals

hiervoor de kosten toenemen in de W&V rekening en zie je een post te betalen facturen ontstaan in

de balans. En in mooi boekhoudkundig Nederlands heten te betalen facturen: Crediteuren.

De balans ziet er nu als volgt uit:

Nu zie je in deze balans een totaal aan Crediteuren staan. Deze totaalpost is opgebouwd uit de

verschillende facturen. De specificatie van de post Crediteuren ziet er als volgt uit:

Balans 31-jan


Auto 25.000€ Winst 7.300€

Laptop 1.200€ Totaal Eigen vermogen 52.300€

Printers 480€

Smartphone 360€

Debiteuren -€ Crediteuren 700

Bank 25.960€



37

Op dezelfde wijze als bij het debiteurenoverzicht worden de individuele facturen gerubriceerd naar

leverancier, in de praktijk meestal ook met vermelding van het factuurnummer. En ook hier een

vervaldatum, het vertrouwen van de leverancier heb je tenslotte maar voor een bepaalde periode ()!

De kosten die in de winst- en verliesrekening staan, staan hier dus ook onder de post crediteuren. Dit

is weer ten gevolge van het dubbel boekhouden. Als je een factuur ontvangt, boek je deze als kosten

en tegelijk als een verplichting tot betalen. Op de winst- en verliesrekening wordt dit automatisch dan

een vermindering van de omzet, zie het voorbeeld.

Betalen en crediteuren

Zolang de facturen niet zijn betaald blijft de post Crediteuren er staan. Maar de crediteuren hebben

een factuur gestuurd met de bedoeling dat deze wordt betaald. Pas wanneer een factuur is betaald is

de transactie tussen klant en leverancier afgerond. Beide partijen hebben dan aan hun verplichtingen

voldaan. Rinus gaat dus over tot betalen.

Rinus start internetbankieren op, pakt het stapeltje facturen en maakt de diverse bedragen over:

Crediteuren te betalen voor

De vormgever,

presentatie Lievensberg 300 31-jan

presentatie van den Boom 240

Benzinestation A2, De volle bak 24 ltr 25 31-jan

Papiercentrum 2 pakken 10 31-jan

Bruin cafe lunch 50 7-feb

Restaurant Napoli lunch 75 7-feb

Totaal crediteuren 700

Transactie overzichtrek nr Datum Bij Af

Oud Saldo 31-jan 25.960

De vormgever, 30… 31-jan 540

Benzinestation A2, De volle bak23…. 31-jan 25

Papiercentrum 24… 31-jan 10

Bruin cafe 10… 31-jan 50

Restaurant Napoli 45… 31-jan 75

Nieuw saldo 31-jan 25.260

totaal mutaties 700


38

Omdat Rinus betaald heeft is zijn positie veranderd en past Rinus nu zijn balans weer aan, hetgeen

resulteert in het volgende overzicht:

Het saldo van de bankrekening is op het transactieoverzicht hetzelfde als op de balans van de

onderneming. De crediteuren zijn door Rinus betaald en dus staat deze post op 0 (nul). Een paar zaken

waar we even bij stilstaan:

De winst- en verliesrekening en het transactieoverzicht van de bank komen met elkaar overeen, er

staan dezelfde posten op. Enerzijds zien we de ontvangsten van Van den Boom en Lievensberg,

anderzijds zien we de kosten die zijn betaald.

Als iedereen onmiddellijk betaalt, dus zijn verplichting uit hoofde van de overeenkomst nakomt, is

de winst- en verliesrekening gelijk aan de mutaties op de bankrekening.

Het saldo van de bankrekening neemt dan toe met de winst die is gemaakt. Nadat Rinus zijn

investeringen had gedaan (auto, laptop enz.) had hij een saldo op zijn bankrekening van € 17.960,=.

Vervolgens is hij gaan ondernemen, maakte een winst van € 7.300,= en eindigde de maand met een

banksaldo van € 25.260,=. Dit bedrag is de som van het beginsaldo en de gemaakte winst.

Winst wordt bepaald door de eigen prestaties (de omzet, hier € 8.000,=) te verminderen met de

prestaties van anderen (de kosten, hier € 700,=). In de overeenkomst worden deze prestaties

leveringen genoemd. Als de andere kant van de overeenkomst, namelijk de betaling, ook is

nagekomen, dan is de overeenkomst afgewikkeld. Er is geleverd en er is betaald, en het verschil tussen

de leveringen (de prestaties, omzet en kosten) is dan gelijk aan het verschil tussen de gedane en

ontvangen betalingen. De winst is gelijk aan de toename van het saldo op de bankrekening.

Het bovenstaande is belangrijk omdat hier het essentiële verband wordt aangegeven tussen het

leveren van prestaties, het toenemen van het vermogen en het toenemen van de geldhoeveelheid

binnen een onderneming.

Eigen vermogen

Zoals we aan het einde van het vorige hoofdstuk al zagen wordt de winst toegevoegd aan het Eigen

vermogen. In het vorige hoofdstuk hadden we nog geen rekening gehouden met de kosten en hebben

we de omzet toegevoegd (Winst = Omzet minus kosten). Nu de kosten bekend zijn moeten we die van

Balans 31-jan


Auto 25.000€ Winst 7.300€

Laptop 1.200€ Nieuw Eigen vermogen 52.300€

Printers 480€

Smartphone 360€


Bank 25.260€



39

de omzet aftrekken. De winst is dus niet € 8.000 maar € 7.300 en voegen we dus niet € 8.000 toe maar

€ 7.300.

Balans 31-jan


Auto 25.000€ Winst 7.300€

Laptop 1.200€ Nieuw Eigen vermogen 52.300€

Printers 480€

Smartphone 360€


Bank 25.260€



40

De kracht van de onderneming

Dat een onderneming sterker wordt doordat er winst wordt overgehouden merk je dus in de rekening

courant. Daarvan wordt het saldo dus hoger met het bedrag van de winst. Met dat bedrag op de

rekening courant van de bank kun je dan weer investeren in nieuwe machines. Dat is groeien.

Wanneer een onderneming verlies maakt, dus wanneer de omzet kleiner is dan de kosten die worden

gemaakt, wordt dit verlies in mindering gebracht op het eigen vermogen. Het eigen vermogen wordt

dan kleiner. Dat is dan tegelijkertijd te merken aan het banksaldo: dat wordt ook kleiner. Er is minder

geld beschikbaar: immers we hebben meer kosten betaald dan dat we inkomsten hebben gehad.

Het eigen vermogen is aldus een buffer die je in goede tijden aanvult voor eventuele slechte tijden,

wanneer je wat moet interen op je eigen vermogen. Dit geldt voor alle organisaties, ook organisaties

die niet met een winstoogmerk werken.

Eigen vermogen is een buffer en de winst versterkt deze buffer, net zoals verlies de buffer verzwakt.


41

4.5 Afschrijven

Apparaten die langer mee gaan

Dit is nog niet alles wat we moeten weten over het ontstaan van

een balans en een winst- en verliesrekening. Tot nu toe hebben

we de productiecyclus bekeken. Hiervan hebben we alle

opbrengsten en kosten die direct samenhangen met het

productieproces in de winst- en verliesrekening opgenomen.

Daaruit is de winst naar voren gekomen.

De kosten die we hebben opgevoerd hadden allen betrekking

op de gerealiseerde productie van advies-uren. Zonder het maken van deze kosten was productie niet

mogelijk geweest. Het papier bijvoorbeeld was nodig om het rapport te maken en de lunch om de

laatste details met de opdrachtgever te bespreken. De kosten hoorden bij deze productiecyclus. De

kosten hoorden bij de omzet.

Er zijn ook kosten die niet in bij één productiecyclus horen maar die je maakt voor verschillende

productiecycli. Zoals bijvoorbeeld het gebruik van de auto, de printer, de laptop en de smartphone. Je

kunt ze gebruiken voor verschillende adviesopdrachten of zelfs voor andere vormen van

dienstverlening, bijvoorbeeld het geven van trainingen.

Verdelen van de investeringen

De auto, de printer, de laptop en de smartphone zijn door Rinus eerder aangeschaft. Wij hebben ze

investeringen genoemd en als bezitting op de balans gezet. Die investeringen zijn bedrijfsmiddelen die

je voor verschillende productiecycli kunt gebruiken. En elke keer dat je ze gebruikt slijten die

bedrijfsmiddelen iets. Die slijtage moet je verantwoorden als kosten.

Neem bijvoorbeeld een auto. Elke keer wanneer je ermee rijdt slijt deze iets. Na bijvoorbeeld 300.000

km gereden te hebben is de slijtage zo veel geworden, dat de auto het niet meer doet. De auto is op

en niets meer waard. Zo kun je een auto zien als een voorraad kilometers die je voor de productie ter

beschikking hebt. In het geval van Rinus dus kilometers die hij naar zijn klanten moet rijden om een

advies te produceren. Elke keer dat hij rijdt maakt hij een paar kilometers op. De kosten van die

kilometers zijn in feite de aanschafprijs gedeeld door het aantal kilometers dat zo’n auto meegaat. Een

auto van € 25.000,= kost wanneer je 300.000 kilometer ermee kunt rijden € 25.000 gedeeld door

300.000 en dat is 8,3 cent.

Als Rinus bijvoorbeeld 50 kilometer moet rijden naar Van den Boom is hij voor die ene rit 8,3 cent X 50

= € 4,15 aan slijtage aan de auto kwijt. En als hij terug rijdt is hij nog eens dat bedrag kwijt. In totaal

dus € 8,30 aan slijtage. Dat zijn de werkelijke kosten van de auto die bij de productie van het advies

horen en die kosten nemen we ook op in de winst en verliesrekening. Wij noemen die kosten

Afschrijvingskosten.

Elk investeringsgoed wordt dus verdeeld over de productiecycli als afschrijvingskosten al naar gelang

dat investeringsgoed wordt gebruikt voor die productie.


42

Dalen in waarde

Er gebeurt echter nog iets. Wanneer de auto wordt gebruikt, worden er kilometers verbruikt. Dat

betekent ook dat er minder kilometers over zijn om nog te gebruiken. Als Rinus heen en weer rijdt

naar Van den Boom heeft hij 100 kilometer gereden. Met diezelfde auto kan hij daarna niet meer

300.000 kilometer rijden, maar nog slechts 299.900 kilometer. De potentie van de auto is afgenomen.

Daarmee is de waarde van de auto gedaald. Iemand die nu de auto wil kopen geeft niet meer €

25.000,=, maar net iets minder. En dat net iets is die € 8,30. Die waardedaling van de auto moet ook

worden getoond in de cijfers van de onderneming. En wel op de balans. De auto is een bezitting, maar

wel één met een lagere waarde. De waardedaling noemen we in de boekhouding de Afschrijving.

Afschrijvingskosten zijn dus de kosten van het gebruik van een bezitting.

Afschrijvingen zijn de waardedaling van een bezitting.

In de boekhouding worden de Afschrijvingskosten en de Afschrijving in één journaalpost geboekt.

Tegelijkertijd dus en dus is ook het bedrag van de Afschrijvingskosten even hoog als het bedrag van de

Afschrijving.

De Afschrijving is de waardedaling van een bedrijfsmiddel in dit geval de auto. De auto die aangeschaft

werd voor € 25.000,= wordt verminderd met de Afschrijving, diezelfde € 8,30. Op de balans staat dat

als volgt vermeld:

Auto: € 25.000,=

Afschrijving: € 8,30

Boekwaarde van de auto: € 24.991,70

De auto staat op de balans tegen boekwaarde: de resterende waarde van de auto. Die resterende

waarde is het verschil tussen oorspronkelijke prijs en het verbruikte gedeelte. Met de term

boekwaarde bedoelen we dan de waarde waartegen de bezitting (de auto) in de boeken staat. De

boekhouding is zo ingericht dat de bezittingen altijd tegen de boekwaarde worden weergegeven. Op

de balans zie je dus niet wat de bezittingen hebben gekost, maar welke potentie zij nog hebben voor

productie.

Er is meestal wel een toelichting op de balans die de oorspronkelijke waarde en de afschrijvingen wel

laat zien. Deze kan er als volgt uit zien.

Toelichting op vaste activa

Activa Aanschafprijs Afschrijvingen Boekwaarde

t.m. vorig jaar dit jaar

Auto 25.000 10.000 2500 12.500

Computers 1500 500 250 750

Totaal activa


43

Merk op dat onder het hoofdje Afschrijvingen die van voorgaande jaren en dit jaar zijn opgenomen.

Van de aanschafwaarde worden dus alle afschrijvingen meegenomen. Dat worden cumulatieve

afschrijvingen genoemd. De boekwaarde is dus samengesteld uit de waarde bij aanschaf verminderd

met de cumulatieve afschrijvingen.

De praktijk van het afschrijven

In de praktijk is het niet zo dat na elke productiecyclus wordt gemeten hoeveel een apparaat is

gesleten, dat daarna de waarde wordt ingeschat en het verschil als kosten wordt genoteerd. Het zou

misschien accuraat zijn, maar wel heel arbeidsintensief. Wat je meestal doet is het volgende:

uitgangspunt is de beginwaarde van een apparaat, de prijs die je voor het apparaat hebt betaald. Deze

prijs wordt ook wel historische kostprijs of aanschafwaarde genoemd. Vervolgens schat je in hoeveel

jaar het apparaat, de investering meegaat en tenslotte ga je er vanuit dat het betreffende apparaat elk

jaar even hard slijt. Daarmee breng je elke maand of elk jaar een vast bedrag als Afschrijving in

mindering op de aanschafwaarde (Afschrijving). Dat doe je ook met het opnemen van het verbruik op

de Winst en verliesrekening, als Afschrijvingskosten.

Het is om economische redenen van het vele werk dat een bezitting op een geschatte levensduur

wordt afgeschreven en niet op het werkelijke verbruik. Dat stamt uit de tijd dat de administratie vooral

een papieren aangelegenheid was en klerken de administratie bijhielden. Met een sterke ontwikkeling

in ICT en geautomatiseerde vastlegging van verbruik mag verwacht worden dat in de toekomst de

Afschrijvingen en Afschrijvingskosten meer worden gebaseerd op het werkelijk verbruik zoals hier is

weergegeven.

Voor deze auto die wij als voorbeeld hebben gebruikt, zou je kunnen aannemen dat deze auto 5 jaar

meegaat. Als dan na 5 jaar de auto niets meer waard is zijn de totale Afschrijvingskosten en is de totale

Afschrijving dus € 25.000,= geweest. Elk jaar € 5.000,= en elke maand € 416,67 (5.000 gedeeld door

12). De regel is dus:

Afschrijvingskosten per jaar = aanschafprijs / levensduur in jaren

Afschrijving per jaar = aanschafprijs / levensduur in jaren

Het kan natuurlijk voorkomen dat de auto na vijf jaar bijvoorbeeld nog € 5.000,= opbrengt als je hem

zou verkopen. In principe is dat een meevaller in dat vijfde jaar en laat je dat zien als een buitengewone

opbrengst. Die waarde wordt de restwaarde genoemd.

Boekhoudkundige waarde en reële waarde

De boekhoudkundige waarde van een bezitting volgt een rechte lijn. Elke maand wordt hetzelfde

bedrag afgeschreven. Verondersteld wordt dat de auto elke maand evenveel in waarde daalt. Zie de

rode lijn in de grafiek, die keurig daalt naar 0. De werkelijke waarde van de auto volgt een andere lijn,

bijvoorbeeld de blauwe lijn. Op het moment dat je de garage van de dealer met je nieuwe auto ter

waarde van € 25.000,= verlaat, daalt de waarde van je auto (want hij is ineens een tweedehandsje

geworden) met bijvoorbeeld 40% tot € 15.000,= en daarna neemt de waarde nog maar langzaam af.


44

Vergelijk de blauwe en de rode lijn in de grafiek. De rode lijn is de lineaire afschrijving, elk jaar een

vijfde. Na vijf jaar is de boekhoudkundige waarde nul. De blauwe lijn laat de werkelijke waarde van de

auto zien, bijvoorbeeld op basis van de waarde opgegeven door de ANWB. Het verloop van die waarde

is dus grilliger. Na vijf jaar staat de waarde dan ook niet op nul maar op de dan geldende waarde. Net

aangeschafte auto's zijn boekhoudkundig vaak meer waard dan in werkelijkheid. Aan het einde van de

looptijd geldt het omgekeerde.

Hij is wel afgeschreven, maar doet het nog best?

Er is nog iets opmerkelijks aan afschrijvingen: het verschil tussen economisch en technisch afschrijven.

Bij technisch afschrijven ga je uit van de levensduur van een apparaat. Van nieuw tot kapot en niet

meer te repareren zeg maar. Dat is wat we zojuist hebben laten zien. Economisch afschrijven is

gebaseerd op de inschatting wanneer er een nieuw en beter apparaat op de markt komt. Het idee bij

dit laatste is dat je een nieuw apparaat moet kopen als dat beter rendement oplevert. Doe je dit niet

en zou je concurrent wel een nieuw apparaat kopen, dan zou hij goedkoper produceren en daardoor

een beter aanbod op de markt hebben. Beide manieren van afschrijven worden toegepast, uiteraard

afhankelijk van:

de concurrentie op de markt,

de mate waarin in het productieproces van machines gebruik wordt gemaakt,

de snelheid van innovaties en introducties en

vooral ook of je hoge afschrijvingen kunt opbrengen.


45

Een typisch gevolg van economisch afschrijven is dat je apparaten die het

beslist nog goed doen verkoopt of naar de sloop brengt en nieuwe

neerzet. Economisch afschrijven leidt tot meer afval en is minder

duurzaam. Aan de andere kant innovatie zorgt weer voor betere

producten als het goed is.

Een mooi voorbeeld is de introductie van Windows 10 terwijl Windows 8

nog prima functioneert. Windows 8 is misschien nog niet afgeschreven

(3 jaar voor software), maar je kiest voor Windows 10 omdat het

effectiever is. Windows 8 is dan technisch niet afgeschreven, maar

economisch wel.

Een ander voorbeeld is het meubilair van een theater. Technisch gezien kan het meubilair bijvoorbeeld

10 jaar mee. Echter na 5 jaar kan het meubilair uit de mode zijn en neemt de aantrekkingskracht van

de foyers af. Het publiek gaat het drankje drinken in de kroeg aan de overkant. De economische

levensduur is dan 5 jaar. Om te kunnen concurreren moet je dan dus in 5 jaar het meubilair hebben

afgeschreven.

Overigens, voor de berekening van de jaarlijkse afschrijving doe je hetzelfde voor de economische als

voor de technische variant. Alleen de noemer, de geschatte levensduur is anders en bij economische

afschrijving meestal dus minder. Hierdoor worden bij de economische variant de afschrijvingskosten

per jaar hoger: Er zijn minder jaren om af te schrijven. In die zelfde opvatting loont het om zuinig te

doen: een jaartje langer een apparaat gebruiken zorgt voor lagere afschrijvingskosten per jaar en

bovendien kun je een nieuwe investering een jaartje uitstellen.

Bij Rinus

Laten we even terugkeren naar de situatie van Rinus. Hij heeft gedurende een maand geproduceerd.

In die maand heeft hij zijn auto, computer en zijn Smartphone gebruikt. Je zou het niet zeggen maar

deze zijn gesleten. De auto is de drempel van de garage van de dealer gepasseerd en heeft al een klein

beetje steenslag, de computer kent al wat krassen hier en daar en er laat al wat folie los. De printer


46

ziet er nog wel als nieuw uit en met de Smartphone is gebeld. Kortom slijtage. Maar zoals we al zagen

is afschrijven in de boekhouding los te zien van de slijtage in de echte wereld. Over de gehele

levensduur van een apparaat moet het wel ongeveer kloppen. Je kunt een computer niet over twintig

jaar afschrijven. En een huis niet in één jaar.

Nu besluit Rinus tot het volgende: Zijn auto schrijft hij af in vijf jaar, hij verwacht dat het ding dan nog

€ 4.000,= opbrengt. Zo loopt hij al zijn investeringen af en komt tot de volgende lijst:

In de eerste kolom de investering. Kunnen we zien waar we het over hebben. In de tweede kolom zie

je de waarde bij aanschaf, het bedrag van de investering. In de derde kolom Rinus’ inschatting van

hoelang de betreffende apparaten meegaan. Hij heeft daar verschillende overwegingen bij: Hij wil

gewoon over vijf jaar een nieuwe auto; hij moet betrouwbaar vervoer hebben en een zekere mate van

representativiteit (!). De laptop is de traag over drie jaar, al is de processor nog zo snel, Windows

achterhaalt haar wel. De Smartphone is verouderd na 3 jaar, dus daar kun je je niet meer mee

vertonen. Alleen printers houden het doorgaans vier jaar vol en deze moeten betrouwbaar zijn. Je ziet

een mengeling van economische afschrijving (de Smartphone, de auto) en technische afschrijving (de

laptop, de auto deels en de printer).

De vierde kolom is de restwaarde, een ander woord voor waarde bij verkoop. Hij schat dit deels in, op

gevoel. De waarde van de auto haalt hij van marktplaats.nl. De afschrijvingskosten berekent hij door

de formule toe te passen. Voor de auto betekent dat: de aanschafwaarde van € 25.000,= minus de

restwaarde van € 4.000,= gedeeld door de levensduur van vijf jaar. Hiermee kom je op een afschrijving

van € 4.200,= per jaar (€ 21.000,= gedeeld door 5). Per maand is dat € 350,=. Met andere woorden,

zo’n auto kost je dus elke maand € 350,= en dan heb je er nog geen meter mee gereden.


Nu we dus weten wat de afschrijvingskosten zijn kunnen we deze in de winst- en verliesrekening en de

balans kwijt en komen deze er als volgt uit te zien:

Activum aanschafwaarde afschrijvingsperioderestwaardeafschrijvingskosten boekwaarde

p.j. p.m.

Auto 25000 5 jaar 4000 4200 350,0 24650,0

Laptop 1200 3 jaar 300 300 25,0 1175,0

Printers 480 4 jaar 0 120 10,0 470,0

Smartphone 360 3 jaar 0 120 10,0 350,0

Totaal 27040 4740 395 26645


47

De afschrijvingskosten zijn nu toegevoegd en daarmee is de winst minder geworden dan in het

voorgaande voorbeeld. De winst was toen € 7.300,=, is nu € 395 lager, dus € 6.905,=. In de balans heeft

dit ook een aantal effecten:

In de eerste plaats zijn de bezittingen (vaste activa) in waarde gedaald. Je ziet in de kolommen aan de

linkerzijde respectievelijk de aanschafwaarde, het bedrag van de afschrijving en de nieuwe waarde: de

boekwaarde.

De aanschafwaarde minus de afschrijving resulteert in de boekwaarde.

Aan de rechterzijde zien we bij de winst een ander bedrag naar voren komen. Niet € 7.300,= maar

€6.905,=. Minder winst dus, weer die € 395,= ten gevolge van de afschrijvingen.






Uitbesteding 540€



Lunchkosten 125€

Afschrijvingskosten 395€

Totaal kosten 1.095€

Winst 6.905€

Balans 31-jan

credit of - Eigen vermogen 45.000€

Auto 25.000€ 350 24.650€ Winst 6.905€

Laptop 1.200€ 25 1.175€ Nieuw Eigen vermogen 51.905€

Printers 480€ 10 470€

Smartphone 360€ 10 350€

Totaal 26.645€

Crediteuren -€

Debiteuren -€

Bank 25.260€



48

Geen verschil met de bank

Er is echter nog een, meer bijzonder verschil, want wat valt er verder op in vergelijking met het boeken

van andere kosten?

Er is geen verandering opgetreden in de bankpositie! Er zijn ook geen rekeningen ontvangen, de post

crediteuren is op nul gebleven. Afschrijvingen zijn dus kosten die geen betaling verlangen op het

moment dat die kosten worden gemaakt. Logisch natuurlijk want als je een maand met je auto rond

rijdt en er wat steenslag op komt, hoef je geen geld uit het raam te gooien. Het is een

waardevermindering en die voel je niet direct in je portemonnee, die kost je op dat moment geen geld.

Het enige moment dat er geld uitgaat is het moment van aanschaf van het apparaat, wanneer we

investeren. Daarna kost het ding dus geen geld meer, het wordt alleen minder waard door het gebruik.

Je kunt het ook anders zien. Met de aanschaf van bijvoorbeeld een laptop koop je geen apparaat, maar

de capaciteit om te produceren: mailen, tekstverwerken etc. Stel nu dat je apparaten hebt die slechts

voor één opdracht voldoende capaciteit leveren. In dat geval moet je het apparaat weggooien na de

opdracht en vallen levensduur en productiecyclus, uitgaven en kosten samen. Een laptop gaat echter

doorgaans langer mee dan één opdracht. Je moet hem wel eerst kopen maar daarna ga je de

aanschafkosten verdelen over de verschillende productiecycli. Dat laatste noem je het afschrijven van

activa, in dit geval dus de laptop.

Een vergelijkbaar alternatief: Stel dat je voor beide opdrachten met enige regelmaat een beamer nodig

hebt. Je weet echter niet of je de beamer daarna nog nodig zult hebben. Een beetje beamer is een hele

uitgave voor je en dus maak je met de beamer leverancier de deal dat je de beamer kunt huren. In dat

geval beschik je over capaciteit voor de beide opdrachten en daarna, wanneer je het ding terugbrengt,

niet meer. Uitgaven en kosten vallen nu samen. In dit geval spreek je niet van afschrijvingskosten maar

van verbruikskosten. Je verbruikt de gehuurde capaciteit.

Nu wil men in een winst- en verliesrekening rekening graag zien hoeveel geld er in de onderneming is

gebleven ten gevolge van het produceren. Je wilt dit weten omdat je met dat geld kunt werken. Je

kunt ermee investeren, je kunt ermee aflossen en je kunt het op een spaarrekening zetten. Hoeveel is

afhankelijk van wat er in het bedrijf is gebleven. Hoeveel aan werkelijk geld het bedrijf is ingestroomd,

zoals men dat zegt. Hoe groot de kasstroom is geweest. In het Engels noemt men dat de CASH INFLOW

of de CASHFLOW, de kasstroom. In het geval van Rinus is dat bedrag zo groot als de winst en de

afschrijvingskosten bij elkaar opgeteld: € 7.300,=. Populair gezegd:

Cashflow = winst + afschrijvingen

Cashflow is ook: de omzet verminderd met alle kosten behalve de afschrijvingskosten. Het is in principe

hetzelfde, maar dan gezien vanaf de bovenkant van de winst- en verliesrekening. Alle omzet is cash

inflow en alle kosten (behalve afschrijvingen) zijn cash outflow. “Kas in” verminderd met “Kas uit” is

wat er binnen is gebleven. In schema ziet dat er als volgt uit:


49

Er is hier dus een winst gerealiseerd van € 6.905,=. En tegelijkertijd is er aan instroom van geld € 7.300,= gerealiseerd. Als het goed is moeten we dat bedrag terug kunnen vinden op de balans. Onze rekening courant bij de bank moet met dit bedrag van € 7.300,= zijn toegenomen. En dat is natuurlijk ook zo. Was aan het begin van de periode, net na het winkelen op 2 januari, het saldo bij de bank € 17.960, aan het einde van januari was het saldo gegroeid naar € 25.260,=. Het verschil bedraagt € 7.300,=. Juist, het bedrag van de cashflow.

Winst- en Verliesrekening Rinus' advies met cashflow





Uitbesteding 540€



Lunchkosten 125€

Totaal operationele kosten 700€

CASHFLOW 7.300€


Winst 6.905€


50

5 Investeren, financieren en aflossen Investeren heeft consequenties. Zagen we in het vorige hoofdstuk de boekhoudkundige verwerking van een investering, in dit hoofdstuk kijken we naar economische en bedrijfskundige gevolgen van investeren. We gaan uit van een situatie, waarin er onvoldoende vermogen is om de investering te doen en er geleend wordt. Dat maakt de risico’s groter, maar dus ook de mogelijkheden: je kunt iets aanschaffen, waarvoor (nog) geen geld is. Wederom aan de hand van de ervaringen van Rinus vertellen we het verhaal van de investering en de financiering. In het eerste hoofdstuk laten we zien welke consequenties een financiering heeft. Daarna volgt het hoofdstuk over de aanschaf van het pand door Rinus. In hoofdstuk 3 kun je dan weer zien welke consequenties dit voor het bedrijf van Rinus heeft. Tenslotte behandelen we het fenomeen van de vaste kosten. In de case van Rinus is dat duidelijk aanwezig. Het belang van een goed begrip van vaste kosten is dat veel beslissingen betrekking hebben op investeringen met een verhoging van de vaste kosten en waarbij meer productie wordt vereist. Dat maakt deze beslissingen risicovol en daar gaan we in het laatste hoofdstuk op in. We laten daarin ook zien wat break even is: het aantal bezoekers of producten, waarbij voldoende wordt verdiend om de vaste kosten te dekken.

5.1 Rinus en de bank Rinus’ droom is een adviesbureau en dan werkend vanuit een echt kantoor. Bij voorkeur vanuit een wat statig pand. Dat vindt hij een belangrijk onderdeel van zijn succes. Hij had al veel eerder een mooi pand zien staan aan de Lairessesingel. Alleen de naam al! Dit pand staat nu te koop en Rinus wil dat pand hebben. Maar… de vraagprijs is € 350.000,= en dat heeft Rinus niet. Bovendien moet er nog wat worden geïnvesteerd in de inrichting, hij schat in zo’n € 100.000,=. Rinus besluit naar de bank te gaan om een lening aan te vragen. Rinus dient zijn plannen in bij de bank en na een week of wat doet de bank offerte. Rinus tekent de offerte en alles wordt in gang gezet om de lening te verstrekken. Het moment voor Rinus om aan de verkoper te laten weten dat hij het pand wil kopen. Hij is bereid de vraagprijs te betalen. Boekhoudkundig gaat nu het volgende gebeuren: Ten eerste wordt de lening verstrekt en dat ziet er als volgt uit: Stel dat aan het begin van de maand maart de balans van Rinus’ advies er uitziet als hieronder:

Balans 7-mrt


Auto 25.000€ 700€ 24.300€ Winst 7.490€

I pad met scherm1.200€ 50€ 1.150€ Nieuw Eigen vermogen 59.395€

Printers 480€ 20€ 460€

I phone 360€ 20€ 340€

Totaal 26.250€

Debiteuren -€ Crediteuren -€

Bank 33.145€



51

Rinus heeft in februari nog omzet en winst gemaakt en hij heeft nu een eigen vermogen van € 59.395,=. Dat vermogen zit enerzijds in zijn spullenboel: € 26.250,= en anderzijds staat er nog aan geld € 33.145,= op de bank. Als hij nu van de bank de lening krijgt ziet direct na die verkrijging zijn balans er als volgt uit:

Een groot verschil. Wat is er gebeurd? Rinus heeft de offerte getekend en daarna twee aparte leningsovereenkomsten met de bank. Dat wordt in de balans getoond door de posten ‘bank lening’ Een banklening van €350.000,= en een van € 100.000,=. Betekent dat hij twee leningen heeft gesloten, die van elkaar verschillen. En dat klopt ook, want de ene lening moet hij in bijna 25 jaar terug betalen en de andere lening in 10 jaar. Zo’n overeenkomst tot een geldlening houdt in dat het geld terug betaald moet worden en daarom staat deze als een schuld op de balans. Aan de andere kant is de afspraak ook met de bank dat de lening beschikbaar is voor de looptijd van de lening . De bank mag morgen niet zeggen dat de lening maar moet worden terugbetaald, omdat het de bank beter uitkomt. Rinus kan rekenen op de financiering voor een lange periode. De leningen staan daarom onder de vaste passiva. Wanneer de bank de lening verstrekt maakt zij vervolgens de bedragen over op de betaalrekening. In dit geval neemt het saldo dan toe van € 33.145,= tot € 483.145. Dit is het geld dat beschikbaar is voor de aankopen die Rinus wil doen. Op dit moment heb je dus een balans die laat zien dat er geld is en dat dat geld voor een groot deel door een buitenstaander is voorzien. Het is dus vreemd vermogen. Rinus heeft nu dus wel meer ter beschikking, maar het is niet allemaal meer van hem, het is ook door een ander gefinancierd.

Balans 10-mrt


Winst 7.490€

Nieuw Eigen vermogen 59.395€

Auto 25.000€ 700€ 24.300€

I pad met scherm1.200€ 50€ 1.150€ bank lening 350.000

Printers 480€ 20€ 460€ bank lening 100.000

I phone 360€ 20€ 340€

Totaal 26.250€


Bank 483.145€



52

5.2 De koop van het pand Nu Rinus over het geld beschikt kan de transactie om het huis te kopen doorgaan. Hij en de verkoper maken een afspraak bij de notaris, omdat de verkooptransactie van panden via de notaris gaan. De koop is niet meer dan het registreren van het eigendom in het kadaster. De notaris is daarvoor aangesteld. De notaris verzzoekt Rinus het geld over te maken op de rekening van de notaris. Rinus en de verkoper gaan naar de notaris en daar zetten beiden de handtekening onder het contract, de koopovereenkomst. Op dat moment wisselt het pand van eigenaar, symbolisch en praktisch nog kenbaar door de overhandiging van alle sleutels van het pand. Als Rinus nu na het bezoek aan de notaris de balans opmaakt ziet deze er zo uit:

Het verschil met de vorige balans is dat zijn banksaldo is afgenomen met € 350.000,=. Dat komt door de betaling aan de notaris. En het tweede verschil is dat hij het pand op de balans heeft gezet. Hij heeft de eigendom verworven. Het pand is zijn bezitting geworden. Hij kan nu een groot aantal jaren gebruik maken van de m3 die dit pand hem biedt. Kubieke meters waarin hij kan werken, klanten ontvangen, advies kan geven en workshops houden. Hier gebeurt dus in principe hetzelfde als bij de aanschaf van de auto. Geld wordt omgezet in een investeringsgoed. Het verschil zit hem er in dat dit geleend geld is, niet eigen vermogen, maar vreemd vermogen. Je kunt ook zien dat het lenen van het geld los staat van de transactie van het kopen van het huis. Het lenen van het geld is een transactie tussen Rinus en de bank. Het kopen is de transactie tussen koper en verkoper. Hierin levert de koper het geld en de verkoper het pand. Opgemerkt moet worden dat het voorbeeld wel de essentie van de praktijk is, maar dat de praktijk een iets ander beeld geeft. In de praktijk wordt de lening door de bank verstrekt via de notaris en zie je het geld niet op je eigen rekening. De leningovereenkomst wordt vaak ook bij de notaris getekend en daarbij wordt een hypotheekakte getekend. In die akte geeft de eigenaar het recht van hypotheek aan de geldverstrekker (de bank). Het recht van hypotheek is het recht om bij verkoop van het pand als eerste te worden afgelost boven alle andere partijen die geld krijgen. Een hypotheek is een soort zekerheid van betaling. Een term als “Ik moet mijn hypotheek betalen.” is niet correct. Bedoeld wordt dat de aflossing van de lening, die met het recht van hypotheek is gedekt, nog moet worden betaald.

Balans 11-mrt


pand lairessesingel 350.000 Winst 7.490€

Nieuw Eigen vermogen 59.395€

Auto 25.000€ 700€ 24.300€



I phone 360€ 20€ 340€

Totaal 26.250€


Bank 133.145€



53

Ook de betaling gaat via de notaris. De bank maakt het geld over naar de notaris en die maakt het weer over naar de verkoper. De notaris heeft daar een aparte rekening voor. Op die rekening ontvangt hij het geld van de bank, dat aan de koper is geleend. Hij bewaart dat geld zolang tot dat betaald wordt aan de verkoper.


54

5.3 Rinus en de inventaris Met de inventaris gaat het vergelijkbaar als met een pand. Echter een pand gaat via de notaris, maar een inventaris niet. Dat is het verschil tussen onroerende en roerende zaken. Onroerende zaken zijn registergoederen en de verkoop ervan vindt plaats via de notaris. Een registergoed is een goed waarvan de eigendom is vastgelegd in een officieel register: De Basisregistratie kadaster. Voorbeelden van registergoederen zijn panden, maar ook schepen en vliegtuigen. Inventaris is dus geen registergoed en daarmee een roerende zaak. Roerende zaken kun je gewoon kopen, al dan niet voorzien van een koopcontract. Een brood of een netwerk van computers met onderhoudsservice, bijvoorbeeld. In het geval van Rinus gaat het echter om een nieuwe inrichting waarmee het pand wordt ingericht. Dit is inclusief het meubilair. Rinus spreekt met de leverancier af dat op 11 maart wordt opgeleverd. Op 10 maart trekken de mannen in het pand en gaan aan de slag. Op de 11e worden de meubels geleverd en inderdaad op 11 maart is alles klaar. Hij ontvangt nog een envelop van de leverancier. Rinus is blij en opgelucht. Hoe vreemd het op dat moment ook klinkt: Rinus gaat een balans maken. Deze ziet er als volgt uit:

Je ziet deels hetzelfde gebeuren als bij de aankoop van het pand en de aanschaf van de auto: De

bezittingen nemen in waarde toe. In dit geval echter neemt het banksaldo niet af. In de envelop zat de

factuur van de leverancier. Rinus voert die factuur op onder het hoofdje crediteuren ofwel de bedrijven

die nog betaald moeten worden. Hier staat het geld nog op de bank (gefinancierd door de lening van

de bank) en de inventaris staat op de balans en is tot de rekening wordt betaald gefinancierd door de

leverancier.

Als Rinus twee dagen later besluit de rekening te betalen van de leverancier daalt het banksaldo en

komen we op het volgende plaatje:

Balans 11-mrt


Pand lairessesingel 350.000 Winst 7.490€

Inventaris 100.000 Nieuw Eigen vermogen 59.395€

Auto 25.000€ 700€ 24.300€



I phone 360€ 20€ 340€

Totaal 26.250€

Debiteuren -€ Crediteuren 100.000€

Bank 133.145€



55

Het banksaldo is gedaald en de post crediteuren is gedaald. De inventaris wordt nu gefinancierd door

de lening die van de bank is verkregen. Merk op dat in het geval van roerende zaken het geld door de

bank wordt overgemaakt aan de investeerder en niet aan een derde partij. Dat laatste werkt alleen zo

bij registergoederen.

Je leest nu in deze balans dat Rinus voor € 509.395,= aan bezittingen heeft en dat deze voor € 59.395,=

uit eigen vermogen is gefinancierd en voor de rest door anderen (de bank). Populair gezegd: de

bezittingen van Rinus zijn voor 12% door hem zelf betaald. En ze zijn wel geheel van hem zelf: Hij is de

eigenaar.

Balans 13-mrt




Auto 25.000€ 700€ 24.300€



I phone 360€ 20€ 340€

Totaal 26.250€


Bank 33.145€



56

5.4 De maand Maart van Rinus

De aanschaf van een productiemiddel (bedrijfsmiddel, investeringsgoed) als een pand met inventaris

heeft gevolgen voor de winst en verliesrekening van Rinus’ advies. Over dat onderwerp gaan we het

nu hebben.

5.4.1 Produceren

Ondanks de aankoop, de verhuizing en inrichting van het nieuwe pand heeft Rinus in de maand maart

gewoon nog productie gedraaid. Immers de klanten vragen om het advies en “tijdens de verbouwing

gaat de verkoop gewoon door”. Rinus heeft in maart gewerkt voor Van den Boom en Lievensberg. Zijn

winst en verliesrekening ziet er als volgt uit:

Het is het bekende patroon uit de maanden ervoor: een omzet van € 8.800,= en kosten ter hoogte van

€ 915,=. Kosten die in dezelfde periode gemaakt worden en nodig zijn om de adviezen te kunnen

leveren. Dit resulteert in een operationeel resultaat van € 7.885,=. De variabele kosten, dat zijn de

kosten die direct samenhangen met de omzet blijven gelijk.

Maar nu de afschrijvingen. Rinus heeft bezittingen aangeschaft en die bezittingen heeft hij gebruikt

om het advies te leveren. Hij heeft gewerkt vanuit het pand, er heeft zelfs een adviesgesprek plaats

gehad met Van den Boom. Zijn afschrijvingsstaat krijgt nu het volgende beeld:

Winst- en Verliesrekening Rinus' advies maand 3





Uitbesteding 540€


Ingewonnen advies ABC 350€


Operationeel resultaat 7.885€


57

Het pand wil Rinus afschrijven in ongeveer 25 jaar (24,3 is gebruikt voor een beetje nette getallen). Hij

verwacht dus met dit pand 25 jaar te kunnen doen. Met de inventaris verwacht hij 8 jaar voort te

kunnen. Dat betekent dus dat hij het idee heeft dat hij elk jaar 1/25 deel verbruikt van het pand en van

de inventaris 1/8. Per maand is dat nog eens 1/12 ervan. Je ziet dat in de kolommen. Op het pand

schrijft hij dus per maand € 1.200,= af en op de inventaris € 1.000,=. Je ziet dat de inventaris relatief

duur is omdat deze minder lang meegaat ofschoon deze minder geld kost.

Al met al zijn de afschrijvingskosten aanzienlijk omhoog gegaan en dat vind je terug in de winst en

verliesrekening. De afschrijvingskosten zijn gestegen van € 395,= naar € 2.595,=.

Dit is echter nog niet alles, want Rinus heeft moeten lenen voor de investering in het pand. De bank

doet dat niet voor niets en vraagt rente aan de lener. Aan Rinus vraagt de bank 5% rente over het

bedrag dat hij heeft geleend. In de eerste maand is dat dus: 5% over € 450.000,=: € 1.875,=. Die kosten

moet Rinus ook betalen en komen dus op zijn winst- en verliesrekening. Deze ziet er nu als volgt uit:

Afschrijvingenstermijnen

Activum aanschafwaarde afschrijvingsperiode restwaarde afschrijvingskosten

per jaar per maand

Pand 350.000 24,3 jaar 0 14.400 1.200

Inventaris 100.000 8,3 jaar 0 12.000 1.000

Auto 25.000 5 jaar 4.000 4.200 350

I pad met scherm 1.200 3 jaar 300 300 25

Printers 480 4 jaar - 120 10

I phone 360 3 jaar - 120 10

Totaal 27040 31.140 2.595


58

En dat is even schrikken, want zijn kosten zijn toegenomen met meer dan € 4.000,=. In plaats van een

winst van ongeveer € 7.000,= heeft Rinus nu niet meer dan een winst van € 3.415,=, een halvering van

de winst een maand ervoor. Ten gevolge van de aanschaf van het pand zijn de kosten van Rinus’ bedrijf

toegenomen. Het kost dus meer om een advies te produceren!

5.4.2 Winst en cash

Rinus heeft ten gevolge van zijn investering in het pand dus een lagere winst behaald. Deels omdat zijn

afschrijvingen zijn toegenomen en deels omdat hij rente heeft betaald. Zoals we al eerder zagen zijn

afschrijvingen wel kosten maar geen uitgaven. De uitgave is er geweest bij de aanschaf van het

bedrijfsmiddelen. Als deze kosten geen uitgaven zijn moet het bedrag van de afschrijvingen ook te

vinden zijn in de positie van de bank. Die positie van de bank moet dan verbeterd zijn met het bedrag

van de winst en dat van de afschrijvingen. Dat kun je zien als je positie van de bank vergelijkt net voor

de productie. In dit geval is dit precies nadat de gehele investering is afgewikkeld. De balans ziet er dan

als volgt uit:

Winst- en Verliesrekening Rinus' advies maand maart





Uitbesteding 540€





Financiële kosten 450.000 5% 1.875€

Cashflow 6.010€

Afschrijvingskosten 2.595€

Winst 3.415€


59

Je ziet dan het pand en de inventaris staan, die net zijn aangeschaft. Het bank saldo bedraagt op dat

moment € 33.145,=. Als we dit nu vergelijken met het banksaldo net nadat Rinus’ rekeningen zijn

betaald en hij de door hem ontvangen rekeningen heeft betaald is het saldo op de bank gegroeid tot

€ 39.155,= een verschil van € 6.010,=.

En dat laat zich verklaren door de ontvangst van de betalingen van Van den Boom en Lievensberg ten

bedrage van € 8.800,= en de betaling van de rekeningen die Rinus heeft gekregen: € 915,= en de rente

die Rinus betaald heeft aan de bank € 1.875,=. Kijk maar naar de winst en verliesrekening. Het

bankafschrift van Rinus ziet er dan ook als volgt uit:

Balans 13-mrt




Auto 25.000€ 700€ 24.300€



I phone 360€ 20€ 340€

Totaal 26.250€


Bank 33.145€


Balans 31-mrt


Pand lairessesingel350.000 1.200 348.800€ Winst 3.415€

Inventaris 100.000 1000 99.000€ Nieuw Eigen vermogen 62.810€

Auto 25.000€ 1.050€ 23.950€



I phone 360€ 30€ 330€

Totaal 473.655€

Debiteuren Crediteuren -€

Bank 39.155€



60

Het bedrag van € 6.010,= is het bedrag dat overblijft wanneer alle omzet is ontvangen en alle kosten

(behalve de afschrijvingskosten) zijn betaald. Dat bedrag noemen we de cashflow ofwel de kasstroom.

Het bedrag dat ten gevolge van de productie en verkoop ons bedrijf binnenstroomt. Kasstroom is een

oude term, die stamt uit de tijd dat er nog weinig giraal werd betaald en al helemaal niet via internet.

De meeste bedrijven hadden een geldkas. Nu wordt zelfs het kleinste bedrag via Internet of PIN

automaat betaald. Je zou de kasstroom beter bankstroom of bankflow kunnen noemen.

Het bedrag van de cashflow is niet alleen het verschil tussen de omzet en de kosten, maar kan ook

worden berekend als de som van de winst en de afschrijvingen. Als je van de omzet de kosten aftrekt

houd je winst over. Als je daar de kosten bij optelt die je niet hebt uitgegeven, de afschrijvingskosten

dus, heb je het bedrag dat in de onderneming is gebleven. In dit geval is dat een winst van € 3.415,=

en de afschrijvingskosten ten bedrage van € 2.595,=. Opgeteld een bedrag van € 6.010,=.

5.4.3 Aflossen

Zoals we zagen is het banksaldo met meer toegenomen dan de winst, namelijk met de cashflow. Een

bedrag gelijk aan de som van winst en afschrijvingen. Rinus kan een deel van dit bedrag nu gebruiken

om zijn leningen terug te betalen. Om af te lossen.

Een gouden regel is dat het bedrag van de afschrijvingen gebruikt mogen worden om de aflossingen

te betalen.

Hier zit de volgende redenatie achter. Als we een investering doen schaffen we een machine of een

pand of iets anders aan dat een aantal jaren meegaat. Daarom schrijven we zo’n bedrijfsmiddel af en

zijn er de afschrijvingskosten. Als we het bedrijfsmiddel niet zelf kunnen betalen gaan we naar een

bank en lenen daar het geld dat we nodig hebben. Op het moment dat het bedrijfsmiddel volledig is

afgeschreven hebben we weer een nieuw bedrijfsmiddel nodig. En dan gaan we weer naar de bank

voor een lening. Als de oude lening dan is afgelost is onze financiering even hoog als bij de eerste

aanschaf. Onze financiering is dan niet zwaarder geworden.

De looptijd van een lening is om die reden heel vaak gelijk aan de afschrijvingstermijn van het

bedrijfsmiddel dat er mee gefinancierd wordt.

Transactie overzichtrek nr Datum Bij Af

Oud Saldo 13-mrt 33.145

De vormgever, 30… 29-mrt 540€

Benzinestation A2, De volle bak23…. 28-mrt 25€

Advies ABC 24… 28-mrt 350€

Rente bank 31-mrt 1.875€

Lievensberg 31-mrt 4.000€

Van den Boom 31-mrt 4.800€

Nieuw saldo 31-mrt 39.155

totaal mutaties 8.800€ 2.790€


61

Een auto die 5 jaar mee gaat wordt gefinancierd met een lening van 5 jaar. De hoogte van de aflossing

is dan gelijk aan de hoogte van de afschrijving. Sneller aflossen dan afschrijven mag, maar andersom

is niet verstandig. Als je langzamer aflost dan afschrijft kom je in een situatie, waarin het bedrijfsmiddel

al moet worden vervangen, maar de lening nog moet worden afgelost. De totale financiering neemt

dan toe en daar wordt, in elk geval door een bank niet positief naar gekeken.

In het voorbeeld van Rinus is er sprake van het volgende aflossingsschema:

De lening die verstrekt is voor het pand kent een aflossing van 500 per maand. Dat is een totale periode

van 25 jaar. De lening behoeft te worden afgelost tot een restant schuld van € 200.000,=.

De lening voor de inventaris en de inrichting van € 100.000,= loopt 8 jaar en 4 maanden en is dan tot

€ 0,= afgelost. De termijn is € 1.000,= per maand.

De lening voor de inventaris wordt afgelost tot € 0,=. De inventaris is na 10 jaar niets meer waard en

op deze manier is de lening tegen de tijd van vervanging ook volledig afgelost. In dit geval wordt de

lening sneller afgelost dan de afschrijvingstermijn. Het kan heel goed dat de geldverstrekker een ander

inzicht heeft in de snelheid van afschrijven dan de bezitter van het bedrijfsmiddel. (Hier is ook een

termijn gekozen, waardoor we met ronde getallen gewerkt kan worden. Aflossingstermijn zijn in de

praktijk meestal op hele jaren bepaald, soms

Het pand is een ander verhaal: Hier is een gedeelte aflossingsvrij gehouden. Bij panden komt dat vaker

voor. In tegenstelling tot inventaris, auto’s, computers enzovoorts houden onroerende zaken hun

waarde. Het is dan niet nodig om een lening geheel af te lossen, omdat uit de verkoop van het pand

afgelost kan worden. Door dat je een gedeelte niet aflost is de aflossingstermijn maandelijks lager. Dat

heeft het voordeel dat er meer geld in het bedrijf blijft, waarmee je andere uitgaven kunt bekostigen.

Rinus moet dus rekening houden met een aflossing van respectievelijk € 500,= en € 1.000,=, in totaal

€ 1.500,= per maand. Deze € 1.500,= betaalt Rinus van zijn rekening courant aan de bank. In de balans

ziet dat er als volgt uit:

hoofdsom aflossing

lening 350000 500 aflossen tot 200000

lening 100000 1000 aflossen tot 0


62

Je ziet dat de bankpositie met € 1.500,= naar beneden gaat, van € 39.155,= naar € 37.655,=. Tegelijk

worden de leningen met € 500,= en € 1.000,= verlaagd. Door de aflossing is er minder verschuldigd aan

de bank.

Het komt geregeld voor dat mensen aflossingen en rente als één en hetzelfde zien. Je ziet in het

voorbeeld het duidelijke verschil. De rente is de vergoeding voor het lenen van het geld. Dat zijn voor

de geldlener kosten. De aflossing is een terugbetaling van geld dat eerder geleend is door de geldgever.

Kosten komen op de resultatenrekening, de terugbetaling van een lening komt alleen op de balans

voor. Geld van een lening beïnvloedt het resultaat van een onderneming niet, alleen de vergoeding

voor die lening, de rente.

Balans 31-mrt


Pand lairessesingel 350.000 1.200 348.800 Winst 3.415€

Inventaris 100.000 1.000 99.000 Nieuw Eigen vermogen 62.810€

Auto 25.000 1.050 23.950

I pad met scherm 1.200 75 1.125 bank lening 349.500

Printers 480 30 450 bank lening 99.000

I phone 360 30 330

Totaal 473.655€

Debiteuren Crediteuren -€

Bank 37.655€



63

6 Het risico van de vaste kosten

In het voorbeeld van Rinus zien we dat de kosten stijgen ten gevolge van het pand en de inventaris

die hij aanschaft. Om het advies te leveren gebruikt hij nu meer bedrijfsmiddelen. Het is echter niet

alleen de hoogte van deze kosten, die van belang is, maar het is ook het karakter dat bepaalt: deze

kosten zijn vast. Ongeacht hoeveel uren hij levert, hij betaalt deze kosten. Dat brengt een

verplichting met zich mee. In dit hoofdstuk onderzoeken we dit idee van de vaste kosten

diepgaander. Dit idee is belangrijk, omdat het een bepalend onderdeel is van veel beslissingen die wij

als manager nemen. In vaste kosten zit een element van vertrouwen en dat maakt het interessant.

6.1 Rinus adviseert in een pand

In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat de kosten toenemen ten gevolge van de aanschaf en

de financiering van het pand en inventaris. Als we de maanden met elkaar vergelijken dan zien we

het volgende beeld:

In de tweede maand is er een stijging van de winst met name ten gevolge van de stijging van de

omzet. In maart daalt die winst, hoewel de omzet op hetzelfde niveau blijft. Zoals besproken liggen

daar hogere afschrijvingen en rente aan ten grondslag. Zou Rinus echter op hetzelfde winstniveau

willen uitkomen als hij realiseerde in februari dan moet hij meer omzet maken. Het pand moet dus

bijdragen aan het realiseren van meer omzet, anders zou Rinus beter af zijn zonder pand. Grofweg

zou Rinus ruim € 4.000,= meer omzet moeten maken. Daarmee komt hij dan weer op een

winstniveau van € 7.500,=. (We zullen later zien hoe je dat precies berekent.)

Waar het bij investeren om gaat.

En hier zie je precies waar het bij investeren om gaat: Je schaft iets aan om er meer omzet mee te

maken. Als een investering niet leidt tot meer omzet of tot een kostenbesparing is het een

onverstandige investering, misschien zelfs wel een luxe uitgave als vermaak en uitspatting voor het

Winst- en Verliesrekening Rinus' advies maand

januari februari maart

Klant Lievensberg 4.800 4.000€ 4.000

Klant Van den Boom 3.200 4.800€ 4.800

totaal omzet 8.000 8.800 8.800

Uitbesteding 540 540€ 540

Brandstofkosten 25 25€ 25

Ingewonnen advies ABC 10 350€ 350

Lunchkosten 125

Totaal operationele kosten 700 915 915

Operationeel resultaat 7.300 7.885 7.885

Financiële kosten 1.875

Cashflow 7.300 7.885 6.010

Afschrijvingskosten 395 395€ 2.595

Winst 6.905 7.490 3.415


64

management en de eigenaren. En voorbeelden te over: Dirk Scheringa met zijn museum en

sportclubs, Hubert Möllenkamp, die bij woningbouwvereniging Rochdale met een Maserati

rondreed, de feestjes van de Centrale Ondernemingsraad van de Nationale Politie tot en met de

bonussen van de bankiers, die om daar aan te komen grote risico’s namen.

Het criterium voor een investering is of deze bijdraagt aan een verhoging van de productie of

voorkomt dat de productie daalt, omdat klanten naar een concurrent lopen. Het tweede criterium is

of de kosten dalen door de investering. In het geval van Rinus zou de investering in het pand in de

plaats kunnen komen van het betalen van huur voor het bedrijfspand. (Dat is hier niet het geval.)

Dit is exact de reden waarom er om een businessplan gevraagd wordt wanneer er geïnvesteerd

wordt, of dat nu de bank is, een andere financier of jijzelf als directeur van de onderneming. De

centrale vraag is: Investeren OK, maar hoe verdien je de investering terug?” De vraag dus naar de

conversiefunctie: Zie hoofdstuk 3.1.

Is dit voor Rinus een verstandige investering?

Is er in het geval van Rinus nu sprake van een goede

investering? Het is duidelijk dat zijn winst daalt dus is de

investering niet verstandig, zonder dat er zicht is op

extra inkomsten, een omzetverhoging. Door het

adviseren vanuit een pand moet er dus meer omzet

kunnen komen. Dat betekent dat Rinus dus meer moet

kunnen vragen voor zijn diensten omdat deze in een

pand geleverd worden. Je ziet dat wel bij

ondernemingen die zich op de Herengracht in

Amsterdam vestigen of op de Zuid-as. Met name bij

advocaten heeft dat effect, omdat het daar om

imponeren gaat. Bij Rinus zou het goed kunnen omdat hij de gelegenheid biedt tot rust en distantie

van het dagelijkse werk.

Een andere reden kan zijn dat Rinus andere diensten gaat leveren: Bijvoorbeeld als Rinus met grote

regelmaat trainingen en workshops gaat organiseren. Of wanneer hij dagen ‘op de hei’ (in zijn pand)

gaat aanbieden. Op deze manieren is het hebben van een pand nuttig en draagt het bij tot de

‘business’. Voor Rinus geldt dat hij € 4.000,= per maand extra inkomsten moet hebben omdat hij

vanuit zijn pand adviseert, anders is de investering niet rendabel. Of slechts een luxe die Rinus zich

wil permitteren.

Voorbeelden uit de praktijk

Villa Mondriaan is een museum dat specifiek ten toon stelt over De Stijl kunstschilders en daarbij het

huis laat zien waar Piet Mondriaan geleefd heeft. De villa is dus een onderdeel van het aanbod.

Inclusief een bepaalde mate van soberheid gezien de levensstandaard van Mondriaan dan

voorstelbaar.

Het Van Goghmuseum is dat maar gedeeltelijk, omdat het niets met Van Gogh of impressioisten

heeft. Aan de andere kant heeft het museum een bewaar en tentoonstellingsfunctie, waarmee een

pand noodzakelijk is. Dat het pand een bepaalde uitstraling en elan heeft, die hoort bij de allure en


65

bekendheid van kunstschlder van Gogh is noodzakelijk. Zijn gebouw en kunstenaar niet in evenwicht

dan doet dat afbreuk aan de aantrekkelijkheid en dus de omzet.

Een ander voorbeeld is de SS Rotterdam, dat voor meer dan € 250 miljoen is verbouwd door

Woningbouwcorporatie Woonbron en daarna nog maar aan de man gebracht moest worden en een

winstgevende exploitatie gerealiseerd moest worden. Iets wat nooit gelukt is. Het voormalis

stoomschip biedt hotel en zalen accommodatie, die ook in een pand op het vasteland kan worden

geboden. De hotelfunctie te water is iets anders en spectaculair en daardoor trekt het gasten, maar

in relatie tot de verbouwkosten is die aantrekkelijkheid te duur. Er wordt te weinig omzet mee

gemaakt.


66

6.2 Vaste en variabele kosten Als je nu naar de kosten kijkt zie je dat kosten als uitbesteding, brandstof en ook ingewonnen advies

ongeveer hetzelfde blijven of iets stijgen. Deze kosten hebben direct met de productie te maken en

worden variabele kosten genoemd. Er is een directe relatie tussen het maken van omzet en het

maken van deze kosten. Ofwel: zou er geen advies moeten worden geleverd dan heb je deze kosten

niet. Rinus hoeft dan geen presentaties te maken, hij hoeft niet naar de klant te rijden, noch hoeft hij

een collega om advies te vragen. Variabele kosten bewegen dus mee met de omzet, variëren met de

omzet.

Nog duidelijker: de groenteboer moet elke appel, die hij verkoopt ook hebben ingekocht, anders

verkoopt hij lucht. Hoe meer appels hij verkoopt, des te meer appels hij moet inkopen. De

inkoopkosten van appels zijn dus variabele kosten. De kosten van de toonbank waarover hij de

appels verkoopt zijn vaste kosten. Het maakt niet uit hoeveel appels er over die toonbank gaan, de

kosten blijven gelijk.

Wat zijn vaste kosten?

Bekijken we de kosten van de financiering en de afschrijving dan zijn dit kosten die doorlopen,

ongeacht het uitbrengen van een advies of niet. Elke maand wil de bank de rente hebben over het

uitstaande bedrag. De bank zegt niet: “O u heeft deze maand geen omzet gemaakt, dan heeft u ook

geen financiering nodig en bent u geen rente verschuldigd.” De bank levert zijn dienst en heeft het

geld aan Rinus uitgeleend en wil daar de vergoeding voor hebben, ongeacht of Rinus omzet heeft

gemaakt of niet.

Met afschrijvingskosten gaat het precies zo. Een inventaris bijvoorbeeld is ongeacht het gebruik

ervan na een jaar of 10 wel versleten en uit de mode. Om een modern kantoor te blijven moet je dat

dan vervangen, of er nu veel of weinig advies in is geleverd. Bij een pand neemt de waarde niet af

maar schrijf je toch af en een auto gaat achteruit ook al rijd je er niet in. Het effect is dan niet dat de

voorraad kilometers wordt opgereden, maar wel dat je er minder kilometers nog mee kunt rijden.

Het karakter van de afschrijvingskosten is daarmee vast. De kosten nemen niet toe of af al naar

gelang er meer of minder omzet wordt gemaakt. Hierop zijn wel uitzonderingen te bedenken,

bijvoorbeeld een computer die alleen wordt gebruikt voor een bepaald project en daarna om

veiligheidsredenen moet worden vernietigd.

Maar goed: de vaste kosten zijn in de maand maart aanzienlijk gestegen ten gevolge van

afschrijvingen en rentekosten. Elke maand komen deze kosten terug en daarmee zijn deze kosten

dan ook een verplichting. Rinus moet elke maand zoveel omzet maken om de vaste kosten te kunnen

betalen: de vaste kosten te kunnen dekken. Met de investering laat hij een verplichting op zich een

bepaalde omzet te maken. Als hij daar niet aan voldoet komt hij te kort en zal uiteindelijk verlies

gaan lijden. Hoeveel die omzet is kan worden uitgerekend volgens een formule. Deze formule is

gebaseerd op het idee dat de vaste kosten moeten worden gedekt uit de omzet. Voor het maken van

die omzet moeten echter bepaalde kosten worden gemaakt, de variabele kosten. In het voorbeeld

hiervoor zijn dat de inkoopkosten van appels en bij Rinus is dat ingewonnen advies, benzine en

presentaties. Zonder die kosten kan hij geen advies produceren.

Even naar de groenteboer.


67

Dat wat Rinus overhoudt nadat hij de variabele kosten heeft gemaakt voor het produceren van zijn

advies is beschikbaar voor het betalen van de vaste kosten. Dat wat hij overhoudt noem je de

brutomarge. Bij de groenteboer is dat het verschil tussen de omzet van appelen en de kosten van de

ingekochte appelen. Kijk maar naar het schema:

De groenteboer koopt appelen in voor een prijs van € 1,30 en verkoopt deze appelen voor € 2,80. Dit

betreffen zakken van 1 kilogram. Zijn brutomarge per zak is € 1,50, het verschil tussen de inkoop en

verkoopprijs. Hij rekent de klanten € 2,80 af en betaalt aan zijn leverancier € 1,30. Als hij 1.500

zakken verkoopt krijgt hij van zijn klanten € 4.200,= en betaalt aan zijn leverancier, de appelboer €

1.950,= en houdt hij € 2.250,= over. Dat zijn 1.500 zakken tegen een brutomarge van € 1,50. Deze €

2.250 heeft hij beschikbaar om zijn vaste kosten te betalen.

Stel nu dat zijn vaste kosten € 1.750,= zijn, bijvoorbeeld de afschrijvingskosten van de toonbank, de

huur van zijn winkel dan houdt hij € 500,= over als winst. (€ 2.250,= - € 1.750,=).

Stel nu het tweede geval: de groenteboer verkoopt de week erop 2000 zakken. Zowel de verkoop als

de inkoopprijs blijven hetzelfde. Dan wordt zijn resultatenrekening anders:

Je ziet dat de variabele kosten inderdaad variëren. De prijs per eenheid blijft hetzelfde, maar het

aantal eenheden is gestegen. De vaste kosten blijven hetzelfde want deze zijn niet aan de omzet

gerelateerd. De winst van de groenteboer wordt dan € 3.000,= - € 1.750,= is gelijk aan € 1.250,=.

Groenteboer

prijs aantal totaal

Omzet (appelen) 2,80€ 1500 4.200€

Inkoopkosten 1,30€ 1500 1.950€

Brutomarge 1,50€ 2.250€

Groenteboer

prijs aantal totaal

Omzet (appelen) 2,80€ 2000 5.600€




68

6.3 Break even Stel dat de groenteboer nu niet 2000 kilo verkoopt maar slechts 1160 kilo appelen, dan komt zijn

resultaat er als volgt uit te zien:

Zijn brutomarge is dan € 1.740,= en dat is zo goed als voldoende om zijn vaste kosten te dekken. Zijn

winst is dan echter € 0,=. Dat is een bijzondere situatie: je maakt zo veel omzet dat èn je variabele

kosten èn je vaste kosten gedekt zijn. Net genoeg omzet om je totale kosten te dekken. Dat

bijzondere punt noem je het break even punt, de omzet de break even omzet.

Om die break even omzet te berekenen gebruik je de volgende formule:

Het verschil van de verkoopprijs en de inkoopprijs is het verschil dat ik per eenheid die ik verkoop

overhoud. In het geval van de groenteboer is dat € 1,50. Die brutomarge gebruik ik om mijn vaste

kosten te dekken. De vraag is dan hoeveel eenheden ik nodig heb om al die vaste kosten te dekken.

Als ik dan de vaste kosten deel door de marge krijg ik het aantal dat ik nodig heb.

Ik kan er ook anders naar kijken: De kosten bestaan uit variabele kosten en vaste kosten. Als de som

van variabele en vaste kosten even hoog is als de omzet is de winst 0. Dat is de break even situatie.

Dat betekent ook dat de omzet minus de variabele kosten gelijk moet zijn aan de vaste kosten.

Omzet minus variabele kosten is hetzelfde als de brutomarge. De brutomarge is weer gelijk aan het

verschil tussen verkoopprijs en inkoopprijs vermenigvuldigd met het aantal verkochte eenheden. Als

ik dan de vaste kosten deel door het verschil tussen verkoopprijs en inkoopprijs krijg ik het aantal

waarbij de winst 0 is. Het break even aantal.

In formules:

Groenteboer

prijs aantal totaal

Omzet (appelen) 2,80€ 1160 3.248€




69

En in het voorbeeld van de groenteboer

Het break even aantal is dus 1167 eenheden (kilo’s) appelen die door de groenteboer moeten

worden verkocht. De groenteboer doet dat tegen een prijs van € 2,80 en maakt dan een (break even)

omzet van € 3.266,67.

Vaste kosten 1.750€

Verkoopprijs - inkoopprijs 1,50€

Vaste kosten gedeeld door brutomarge 1750/1,50= 1166,67

Aantal eenheden break even

Break even omzet 3.266,67€


70

6.4 Het belang van break even Break even is een belangrijk begrip omdat hierin de relatie ligt tussen investeren en weer terug

verdienen. Je maakt eerst kosten, opdat er mensen zijn die je product willen kopen. Met het

verkopen van je producten verdien je die gemaakte kosten terug. Als je nu kunt uitrekenen hoeveel

producten je moet verkopen om de kosten die je maakt te dekken kun je inschatten of de te maken

kosten niet te hoog zijn (of juist laag). Dat maakt het beslissen gemakkelijker. Hoe dat werkt wordt

hierna in detail uitgelegd.

Weer terug naar de groenteboer

Elk product dat verkocht wordt levert een klein gedeelte om de vaste kosten te dekken. Dan moet je

dus voldoende verkopen om met al die kleine bijdragen die kosten goed te maken. Voldoende is dan

het break even aantal. Volgen wij de groenteboer dan ziet dat er als volgt uit.

De groenteboer is elke maand € 1.750,= kwijt aan kosten voor zijn winkel, de afschrijving van de

toonbank, de kassa en de huur. Die kosten zijn in de grafiek met rood weergegeven en worden in dit

geval op dag 1 van de maand betaald. We gaan er ook van uit dat deze groenteboer alleen appelen

verkoopt. Het is meer een appelman dan een groenteman. Op dag 2 verkoopt de groenteboer 170

kilo appelen en realiseert daarmee een marge van 170 keer € 2,80 (omzet) - € 1,30 (inkoop) = € 1,50.

Dat is € 255,=, in de grafiek blauw gekleurd. Die € 255,= heeft hij dus om een deel van die € 1.750,=

goed te maken. Het verschil van die vaste kosten en de brutomarge zie aan de oranjekolommen. Elke

dg dat er iets verdiend wordt, wordt de kolom iets korter. De volgende dag hetzelfde verhaal, maar


71

nu verkoopt hij 270 kilo en realiseert een

brutomarge van € 405,=, ook weer met blauw

aangegeven. De oranje kolom wordt korter. Dit

gaat zo door tot dag 15, als hij (op € 3,= na) de

vaste kosten heeft goedgemaakt. Zie ook de tabel,

die ten grondslag ligt aan de grafiek. De oranje

kolom is dan nagenoeg nul. Op dag 15 wordt dus

het break even point gehaald: 1167 kilo appelen.

In de dagen hierna wordt de brutomarge niet

meer gebruikt om de vaste kosten te dekken. De

brutomarge kan nu worden beschouwd als winst.

Met elke kilo appelen die wordt verkocht wordt er

een stukje van de winst gerealiseerd. Op dag 16 is

dat € 12,=, op dag 17 is dat € 313,= en aan het

einde van deze maand, op dag 30 wordt € 1235,=

aan winst gerealiseerd. De oranjekolom is dan

sterk gegroeid op grond van de blauw gekleurde

kolommen: de brutomarge die met de verkochte

kilo’s appelen wordt gerealiseerd.

Sturen op break even

Het belang van het maken van een onderscheid

tussen variabele en vaste kosten en het kennen van het break even aantal is weten wanneer je gaat

verdienen en wanneer je nog vaste kosten moet goed maken. En hoeveel tijd je daarvoor nog hebt.

In dit geval is het break even punt halverwege de maand gehaald, maar als de groenteboer de

volgende maand ziet dat op dag 20 nog geen 1167 kilo is verkocht kan hij een verkoopactie op touw

zetten. Dan heeft hij nog 10 dagen om die 1167 kilo wel te maken. Dat is een stuk beter dan aan het

einde van de maand erachter komen dat er minder dan 1167 kilo is verkocht. Het kennen en

bijhouden van je break even aantallen geeft je dus meer mogelijkheden bij te sturen, te managen.

dagen vaste kostenaantallen omzet brutomargeterugverdiende vaste kosten

vaste kosten

1 -1750 -1.750

2 170 476,00€ 255,00€ -1.495

3 270 756,00€ 405,00€ -1.090

4 30 84,00€ 45,00€ -1.045

5 30 84,00€ 45,00€ -1.000

6 40 112,00€ 60,00€ -940

7 300 840,00€ 450,00€ -490

8 0 -€ -€ -490

9 0 -€ -€ -490

10 70 196,00€ 105,00€ -385

11 30 84,00€ 45,00€ -340

12 170 476,00€ 255,00€ -85

13 30 84,00€ 45,00€ -40

14 25 70,00€ 37,50€ -3

15 10 28,00€ 15,00€ 12

16 0 -€ -€ 12

17 200 560,00€ 300,00€ 313

18 120 336,00€ 180,00€ 493

19 0 -€ -€ 493

20 300 840,00€ 450,00€ 943

21 20 56,00€ 30,00€ 973

22 20 56,00€ 30,00€ 1.003

23 0 -€ -€ 1.003

24 20 56,00€ 30,00€ 1.033

25 10 28,00€ 15,00€ 1.048

26 40 112,00€ 60,00€ 1.108

27 45 126,00€ 67,50€ 1.175

28 0 -€ -€ 1.175

29 0 -€ -€ 1.175

30 40 112,00€ 60,00€ 1.235


72

6.5 Vraagstukken met een break even karakter Het vraagstuk van het break even karakter zou ik hier niet zo uitgebreid behandelen als het niet in

veel situaties zou terug komen. Het proces waarin je eerst geld uitgeeft om dat daarna terug te

verdienen komt veel voor. Een oud Hollands gezegde: “De kosten gaan voor de baat uit.” komt hier

vandaan. Ik noem een aantal typische situaties:

Investeringen in bedrijfsmiddelen

Dit is de meest voor hand liggende en hebben we al behandeld. De auto van Rinus, zijn pand en

inventaris. Ook Rinus zal zich moeten afvragen hoeveel uur hij moet maken om de vaste kosten te

dekken. We komen daar later nog op terug in een voorbeeld waar we uitrekenen wat Rinus moet

verdienen.

Wat voor Rinus geldt, geldt voor veel bedrijven. Een medisch moet bij de verbouw of bouw van een

ziekenhuis zich afvragen hoeveel patiënten er per dag, per maand en per jaar behandeld moeten

worden om de kosten te kunnen dekken. Bij een grafisch bedrijf gaat het om het aantal boeken per

drukpers, die wordt aangeschaft. Google moet weten hoeveel advertenties geplaats moeten worden

om de vaste bedrijfskosten te dekken. En zo moet een manege het aantal lessen en aantal ruiters

kennen om te weten of ze de paarden en het hooi van de paarden kunnen betalen. Een boorplatform

moet voldoende olie of gas naar boven kunnen halen om de kosten te kunnen dekken.

Het aangaan van een lening

Wanneer een investering te groot is om uit eigen middelen te financieren kan een lening worden

aangegaan. We zagen dit al bij Rinus en de aanschaf van zijn pand met inventaris. Hij leende hiervoor

geld bij de bank. Hiervoor moet Rinus rente betalen en die rentelasten moeten worden betaald

ongeacht of iemand bij hem advies afneemt of niet. Rinus zal uit zijn adviesuren die kosten moeten

goedmaken. De lening verhoogt de vaste kosten. Als je investeert en de investering laat financieren

moet je dus meer produceren om uit de kosten te komen dan wanneer je eigen geld hebt.

Het organiseren van een evenement

Een evenementenbureau organiseert een concert bijvoorbeeld Pinkpop. De vaste kosten van een

concert zijn de kosten van het inrichten van het terrein,

de reclame en de artiesten. Deze verplichtingen worden van te voren aangegaan, waarna de verkoop

start. Het is niet andersom: men maakt reclame voor een concert onder het mom van: “Als jullie met

zijn allen intekenen gaan wij de beste artiesten zoeken. Zij maken reclame met de topartiesten en als

desondanks minder toeschouwers komen heb je gewoon pech als organisatie. Dat gebeurt

bijvoorbeeld wel als een openluchtconcert nu net in de week wordt georganiseerd, wanneer het flink

regent. Voor de eerste dag heeft men de kaarten nog wel, maar de tweede dag is beduidend minder


73

druk. En als je dat jaar dan net de Rolling Stones hebt of Katy Perry, die nogal duur zijn, heb je een

flinke tegenvaller.

Vergelijkbaar met een popevenement zijn toneelstukken, concerten, sportwedstrijden

Het organiseren van een sales evenement

Een sales evenement wordt bijvoorbeeld wel georganiseerd bij autoverkoop, wanneer een nieuw

model wordt geïntroduceerd. Op zo’n evenement zijn artiesten en wellicht een formule 1 coureur.

De bedoeling is om de verkoop van de auto’s te stimuleren, maar daarvoor moeten wel eerst kosten

worden gemaakt voor het evenement. Om nu te beslissen of zo’n evenement een goed instrument is

om de auto’s te verkopen bereken je het aantal auto’s dat verkocht moet worden op het evenement

of net erna. Als dat aantal een reële verwachting is laat je het evenement doorgaan. Als dat niet het

geval is moet het evenement soberder worden uitgevoerd of kies je voor een andere vorm van

promotie. Als blijkt dat tijdens het evenement de verkopen tegen vallen kun je nog ingrijpen door

een extra salesactie of een andere maatregel. Ook hier gaat het weer om bestuurbaarheid.

Vergelijkbaar met sales evenementen zijn commerciële advertenties, reclame op verschillende

media,

Het aannemen van personeel

Hoe vreemd het misschien ook klinkt maar hier speelt hetzelfde soort probleem, dat van de vaste

kosten en break even. Wanneer je personeel aanneemt neem je dat voor een bepaalde periode aan.

Wanneer het arbeidscontract is getekend is het aan de afdeling verkoop er voor te zorgen dat er

voldoende producten gemaakt moeten worden en diensten geleverd om die personeelskosten te

kunnen betalen. Om die reden zijn er flexibele contracten en wordt er ingehuurd via uitzendbureaus.

Men wil het risico van de vaste kosten van personeel niet aan.

Echter er komt een moment dat je niet meer alleen met flexibel personeel kunt werken en moet je

mensen aannemen. Bijvoorbeeld omdat je bepaalde expertise in huis wilt houden. Op dat moment

worden de personeelskosten vaste kosten, personeel wordt ‘vast’ personeel. Dan ontstaat er een

relatie met de omzet en de verplichting voldoende brutomarge te maken.


74

6.6 Het managen van het break even punt Het voordeel van het kennen van het break even punt is het kunnen ingrijpen en maatregelen nemen

voordat je voor een voldongen feit staat. Maar dan moet je wel weten wat je kunt doen. In dit

hoofdstuk besteed ik daar aandacht aan. We behandelen achtereenvolgens: het beïnvloeden van de

brutomarge en het beïnvloeden van de vaste kosten.

De formule nogmaals en algemeen

De formule voor het berekenen van het break even point is zoals we deze bij de groenteboer gaven:

We veronderstelden bij de groenteboer dat alleen de inkoopkosten variabel waren. In zijn

algemeenheid geldt echter dat het om alle variabele kosten gaat. De formule beter gesteld luidt dan

als volgt:

Uit de formule lees je dat het break even punt bepaald wordt door de hoogte van de vaste kosten en

die van de bruto marge, het verschil tussen de verkoopprijs en de variabele kostprijs van de

producten en diensten die verkocht worden. Dit zijn dus ook de factoren die je kunt beïnvloeden. We

bespreken ze één voor één.

6.6.1 De vaste kosten veranderen

Vast is niet hetzelfde als constant

Vast wil zeggen dat de kosten niet variëren met de omzet, maar het wil niet zeggen dat deze kosten

constant zijn, noch kunnen veranderen. Als de vaste kosten wel gepland zijn, maar er nog geen

verplichting is ontstaan, omdat een dienst of product nog niet is besteld, hoeven deze kosten niet te

worden uitgegeven. Als je dus merkt dat de verkoop tegen valt is een oplossing om bepaalde kosten

niet te maken. Bijvoorbeeld: bij een hoofdact van een concert, die je lang van te voren moet boeken

komt een voorprogramma, waarvan je één of twee artiesten later boekt of niet. Als Rinus merkt dat

zijn omzet terugloopt en de inventaris nog niet is besteld, kan hij ook een goedkopere winkel

uitzoeken voor zijn meubels en het openingsfeestje laten vervallen. De manege kan het aantal

paarden beperken en meer ruiters per paard incalculeren.

Het verlagen van de vaste kosten

Dit gegeven is bijzonder interessant niet alleen als je kosten bespaart, maar als je kosten verlegd. Als

de vaste kosten vooral gericht zijn op het maken van het product, de kwaliteit van het product, kun

je ervoor kiezen aan de kwaliteit minder uit te geven en juist meer aan de verkoop. Als je per saldo

kosten bespaart komt het break even punt lager te liggen en tegelijk stimuleer je de omzet en

daarmee de stijging van de brutomarge.


75

In de grafiek is het effect van verlagen van de vaste kosten weer gegeven. In dit geval hebben we de

vaste kosten verlaagd met € 500,= naar € 1.250,=. Het effect is bij dezelfde brutomarge van € 1,50

dat het break even punt al is bereikt na 7 dagen, wanneer 833 kilo appelen is verkocht.

Het break even punt kun je als volgt berekenen: vaste kosten gedeeld door de brutomarge. Dus €

1.250,=/1,50 = 833. En dat is op dag 7, een week eerder dan bij vaste kosten van € 1.750,=.

Vaste kosten variabel maken

Het kan ook nog anders: in plaats van het verlagen van de vaste kosten kun je ook vaste kosten

vervangen door variabele kosten. Daarmee vermijd je het probleem je vast te leggen op bepaalde

kosten, maar je laat de besteding van die kosten afhangen van de hoeveelheid publiek dat komt. Een

bekend voorbeeld daarvan is vast personeel te vervangen door flexibel personeel. In tijden van

schaarste op de arbeidsmarkt is dat minder goed te doen dan bij overschot, maar het is een middel.

Je doet dat ook door bij de inhuur van artiesten hen een deel van de omzet te betalen in plaats van

een vast bedrag vooraf af te spreken.

De koningen van deze manier van werken zijn Airbnb en Über. Een hotel is een pand, waarbij het bij

voortduring de taak is een goede bezetting (brutomarge) te realiseren. Wat Airbnb doet is

overnachtingen aanbieden, waarbij het eigendom van het ‘hotel’ niet van hen is. Zij hebben geen

kosten, noch vaste, noch variabele. De verhuurders, particulieren, hebben wel kosten, maar dat zijn

hun gewone woonlasten. Voor die woning krijgen zij nu een fee, een brutomarge met als variabele

kosten, de kosten die zij moeten betalen voor hun alternatieve verblijf.

Als de groenteboer dit zou doen door bijvoorbeeld alleen te huren op de dagen dat hij verkoopt

(bijvoorbeeld een situatie waarin hij niet uit een winkel verkoopt maar op de markt op bepaalde

dagen). Stel dat hij daarmee ook € 500,= aan vaste kosten bespaart, maar wel hogere variabele

kosten heeft, bijvoorbeeld € 1,60, dan heeft hij een brutomarge van € 1,20. Zijn break even ligt dan

bij € 1.250 / 1,20 en dat is 1042 kilo appelen. En die heeft hij bereikt op dag 12. In de grafiek is deze

situatie weergegeven.


76

Je ziet weer de vaste kosten die nu € 1.250,- bedragen en een lagere brutomarge. De aantallen kilo’s

per dag zijn hetzelfde gebleven, maar de brutomarge is lager. Hierdoor heb je wel lagere vaste

kosten om met de marge terug te verdienen, maar je loopt iets minder snel in dan in de

beginsituatie, waarin de vaste kosten € 1.750,= waren en de brutomarge € 1,50. Het bedrag aan het

einde van de maand is ook iets lager. Je ziet daarmee een lager risico op vaste kosten, maar ook een

wat mindere mogelijkheid iets terug te verdienen.

6.6.2 De brutomarge veranderen

Als je het voorgaande hoofdstuk hebt gelezen, vraag je je misschien af waarom dan dit hoofdstuk.

Daar hebben we het toch net over gehad? Dat is gedeeltelijk waar. In het voorgaande hoofdstuk ging

het over het intern verhogen van de variabele kostprijs ten gunste van lagere vaste kosten. In dit

hoofdstuk hebben we het vooral over de markt. Het veranderen van de verkoopprijs en het

beïnvloeden van de prijs die we aan leveranciers betalen. Het verschil tussen die twee prijzen is de

brutomarge en zoals we al zagen is dat van invloed op het terugverdienen van onze vaste kosten en

dus het break even punt.

6.6.2.1 De verkoopprijs

Wanneer de groenteboer de prijs verandert, bijvoorbeeld verhoogt dan komt het break even punt bij

een lager aantal te liggen. Door de verhoging neemt de brutomarge toe en als de marge per kilo

appelen stijgt hoef je minder appelen te verkopen om voldoende te hebben om je vaste kosten te

dekken. In onderstaande grafiek is die situatie weergegeven, waarin een kilo appelen nu € 3,= kost.

Bij een inkoopprijs van € 1,30 is dat een brutomarge van € 1,70.


77

Het break even punt wordt nu al bereikt op dag 12, terwijl dat in de vergelijkbare situatie met €

1.750 vaste kosten en een brutomarge van € 1,50 pas op dag 15 wordt behaald. In die situatie lag het

break even punt bij de verkoop van 1166 kilo appelen en nu is het break even aantal 1129. Namelijk

€ 1.750 / € 1,70.

In dit geval is de verkoopprijs verhoogd, maar je kunt de prijs natuurlijk ook verlagen. Je hebt dan

meer verkopen nodig om je break even te halen. Zouden we de verkoopprijs laten dalen met € 0,20

naar € 2,60 en dus de brutomarge naar € 1,30, dan komt de grafiek er als volgt uit te zien:

Het break even punt wordt nu behaald op dag 17 en bij de verkoop van 1346 kilo appelen ( € 1.750 /

€ 1,30). Niet alleen het break even punt komt naar rechts te liggen, maar ook is de stijging van de

winst minder nadat voldoende is verdiend voor de dekking van de vaste kosten. De totale winst is

dus lager geworden.

Dit inzicht is van belang omdat vaak wordt beweerd dat wanneer de prijs verlaagd wordt de

hoeveelheid verkocht product moet stijgen. Hier zie je dat het effect daarvan beperkt is. Omdat je de

prijs verlaagt moet je ook meer verkopen om hetzelfde resultaat te behalen. In dit geval is 1166 kilo

(= break even bij een verkoopprijs van € 2,80) niet voldoende maar moet er 1346 kilo verkocht

worden. Dat is 15% meer terwijl de verkoopprijsverlaging 7% is. Prijzen verlagen is niet zonder risico

en dan kun je maar beter zorgen voor een gelijkblijvende marge. Je hebt dan wel de ‘hulp’ van de

leverancier nodig.


78

Er is overigens nog een reden om met prijsverlagingen voorzichtig te zijn. Dat ligt in de

veronderstelling: “Als de prijs daalt wordt er meer gekocht.” Dat is niet zonder meer waar. Dat geldt

alleen voor niet-luxe goederen als de dagelijkse boodschappen en goederen die goed vergelijkbaar

zijn. Een bekend voorbeeld is de bloemenveiling. Bloemen waarvan kwaliteiten vergelijkbaar zijn

worden aangeboden aan kopers, die vervolgens tegen elkaar bieden. Voor luxe goederen en

goederen en diensten die niet of moeilijk vergelijkbaar zijn geldt dat er geen invloed is op de

verkochte aantallen of dat juist de verkoop stijgt wanneer de prijs omhoog gaat. Bij bijvoorbeeld een

galavoorstelling voor een benefietavond is een prijsverhoging een reden om te gaan. Zo ook een

toneelvoorstelling of het menu in topklasse restaurants. In sommige hotels als Okura en de Grand in

Amsterdam betaal je meer dan € 40,= voor een ontbijt. Je koopt daarvoor privacy en een uitgelezen

ontbijt. Je zou niet minder willen betalen.

Dat laatste is niet voor iedereen weggelegd en is een service en product voor mensen die het geld

ervoor hebben. Je maakt met de prijs het onderscheid, maar je richt je dan ook op een bepaalde

doelgroep. Verlaag je in zo’n situatie de prijs dan zoek je in feite een andere doelgroep. Je hebt dan

grote kans dat je bestaande doelgroep naar een concurrent gaat. Dan heeft de prijsverlaging alleen

gewerkt om andere klanten te krijgen en niet om meer klanten te krijgen. Er zijn tal van producten

waarbij er sprake is van luxe goederen en prijsdalingen niet of nauwelijks meer aantallen en meer

klanten tot gevolg hebben. Bijvoorbeeld: parfumerie, de merk(zonne)brillen, advocatuur,

theatervoorstellingen, kleding van bepaalde merken en melk als deze schaars wordt. Als

ondernemingen dan een andere doelgroep willen bereiken ( bijvoorbeeld lager inkomen)

introduceren ze een B-merk tegen een lagere prijs. In de automobielindustrie doet men dat zelfs op

verschillende niveaus. Je hebt verschillende typen van Volkswagen, al naar gelang prijsklasse. Maar

als je echt veel geld kan uitgeven heeft Volkswagen een Audi in de aanbieding.

Het is overigens niet zo dat luxe goederen zoals hier gedefinieerd precies die goederen zijn die alleen

vanwege de luxe worden aangeschaft. In economische zin wordt een goed luxe genoemd wanneer

een prijsstijging niet tot een daling van de afname leidt of zelfs een stijging kan worden gerealiseerd.

Bij adviseurs en interim managers is dat lange tijd zo geweest totdat de markt er mee vol kwam te

zitten en inhuren voor bepaalde tijd gewoon werd. Van een luxe dienst werd de adviseur een

‘commodity’. Belangrijk voor Rinus om te weten.

6.6.2.2 De inkoopprijs

Net zo goed als je de verkoopprijs kunt veranderen kun je de inkooprijs verhogen of verlagen. Of

word je geconfronteerd met een verhoging of een verlaging van de inkoopprijs. Het initiatief kan

goed vanuit de leverancier komen. Ook hier geldt dat de verandering van de prijs invloed heeft op de

brutomarge.

Stel dat de groenteboer in staat is om op de veiling dezelfde appelen te bemachtigen maar voor een

lagere prijs, bijvoorbeeld € 0,90 per kilo. Zijn brutomarge wordt dan € 2,80 - € 0,90 = € 1,90, een stuk

hoger. Zijn break even punt komt dan meer naar links te liggen, bij 922 kilo appelen (€ 1.750/€1,90).

Per kilo appelen is de dekking van de vaste kosten hoger en dus behoeft hij minder appelen te

verkopen om uit de vaste kosten te zijn. In de grafiek ziet dat er als volgt uit:


79

Stel nu dat de groenteboer pech heeft op de veiling, het aanbod aan appelen is dramatisch

afgenomen, terwijl de vraag hetzelfde is gebleven dan stijgt de prijs van de appelen op de veiling. Stel

ook dat de consumenten geen prijsverhoging accepteren, dan ziet zijn situatie er als volgt uit: Op de

veiling betaalt hij € € 1,90 en zijn brutomarge wordt dan € 0,90, het verschil tussen € 2,80 en € 1,90.

Met een marge van € 0,90 moet de groenteboer 1.945 kilo verkopen om de vaste kosten goed te

maken. In grafiek:

Pas op dag 27 lukt het hem nu om de vaste kosten terugverdiend te hebben. Met een zo lage marge

is hij dus bijna de gehele maand bezig om de vaste kosten terug te verdienen. De oranje kolommen

blijven grotendeels onder de nullijn.

Het verschil tussen de prijzen kan aanzienlijk zijn en bij gevolg het aantal producten dat je moet

verkopen om een dekking te krijgen van de vaste kosten. Wanneer een leverancier zijn prijzen

verhoogt en het voor jou nog maar de vraag is of je jouw prijzen kan verhogen is de consequentie dat

je meer moet verkopen om dekking van de vaste kosten te realiseren. Het zonder meer akkoord gaan

met prijsverhogingen is niet zonder gevolgen en kan een reden zijn om met andere leveranciers om

tafel te gaan.

6.6.3 Manoeuvreren met de kosten

In het vorige hoofdstuk is een aantal opties getoond om met de kosten om te gaan. In dit hoofdstuk

zetten we de opties in één overzicht om het speelveld te laten zien, waar je op staat als je je bezig


80

houdt met je prijzen en je investeringen. Ook maak ik in dit hoofdstuk duidelijk waar de ondergrens

ligt, wanneer je moet stoppen met verkopen en hoe lang je door kunt gaan.

6.6.3.1 Variëren met de brutomarge

Het centrale thema is het terug verdienen van de vaste kosten. Deze vaste kosten zijn de kosten die

je maakt, ongeacht of je verkoopt of niet. Je hebt verschillende middelen waarmee je het

terugverdienen van de vaste kosten kunt beïnvloeden. Deze zijn hiervoor in detail uitgewerkt en in

dit hoofdstuk zetten we ze in verband met elkaar. Je zou het het speelveld van de strategische opties

kunnen noemen. In onderstaande grafiek zijn de optie een brutomarge van € 0,90 en € 1,90 tegen

elkaar afgezet. De vaste kosten bedragen € 1.750,=. De blauwe lijn geeft het aantal verkochte

eenheden per dag weer. De

groene lijn geeft het

terugverdiende bedrag weer,

net zoals in de voorgaande

grafieken, uitgaande van een

brutomarge van € 1,90. De

bruine lijn doet hetzelfde als de

groene maar dan voor een

brutomarge van € 0,90 per kilo

appelen. De vaste kosten zijn

terugverdiend wanneer de

lijnen de x-as snijden. Het

verschil is te zien als de groene

lijn de x-as snijdt bij 11 dagen en de bruine lijn doet dat bij 27 dagen. Hoe beter de brutomarge des

te minder dagen heb je nodig om ‘safe’ te zijn. En die dagen zijn belangrijk, omdat die nu juist voor

de druk zorgen, die aan de ene kant spannend is, maar aan de andere kant ook onprettig. Maar voor

een grote brutomarge heb je èn een lage kostprijs nodig èn een hoge verkoopprijs en dat is vaak de

moeilijkste opgave. Bij een lage marge kan er druk zijn op de verkoopprijzen en kan ook de inkoop

hoger zijn. Dat is relatief gemakkelijk. Hier zie je nu het speelveld, waarop de manager zijn

beslissingen moet nemen (zie oranje pijl).

6.6.3.2 Variëren met vaste kosten

Aan de andere kant heeft een manager de gelegenheid met zijn vaste kosten te variëren. Bedenk dat

de vaste kosten geen constante kosten zijn. Met andere woorden ze zijn niet altijd even hoog. Het

kenmerk van vaste kosten is dat ze geen direct verband hebben met de omzet, niet dat ze altijd

dezelfde hoogte hebben!. De vaste kosten

kunnen wel beïnvloed worden,

bijvoorbeeld door een lagere huur overeen

te komen, onderhoud uit te stellen en

meer personeel op afroep basis in te huren

in plaats van vast personeel. Verhogend

werken extra investeringen, uitloop van

projecten. In de onderstaande grafiek zie

je een verlaging van de vaste kosten en de

brutomarge lijn, zodat je het effect kunt

zien. In de grafiek zie je een lijn van de situatie waarin de vaste kosten € 1.750,= zijn en deze worden

terugverdiend met de brutomarge op de appelen (de rode lijn). Een zelfde lijn (oranje) is de lijn


81

waarin de vaste kosten € 1.250,= bedragen. De oranje lijn snijdt de x-as bij 8 dagen, de rode lijn bij 16

dagen. Door hogere vaste kosten is de tijd om terug te verdienen langer. Je moet meer (aantallen)

kilo’s verkopen om met dezelfde brutomarge meer kosten goed te maken.

Zowel het managen van de vaste kosten als het variëren in de brutomarge is waar de moeilijkheid

van de conversiefunctie zit: investeren leidt tot vaste kosten en die moeten worden terugverdiend

op de markt, bij doelgroepen. Als de doelgroepen, de klanten je producten en diensten kopen maak

je omzet en houd je een brutomarge over ter dekking van de vaste kosten. Hoe hoger je marge, hoe

groter het verschil tussen verkoop en inkoop, des te hoger de dekking van de vaste kosten. Des te

sneller heb je die terugverdiend, des te eerder ben je gerust. Evenzo: hoe lager je vaste kosten, des

te minder producten en diensten moet je verkopen om de kosten te dekken. Je doet er dan korter

over en des te eerder ben je stressvrij.

6.6.3.3 Stop loss ?

We hebben ons geconcentreerd op de break even situatie. Het punt waarin alle vaste kosten worden

terugverdiend. Maar wat gebeurt er nu als je niet alle vaste kosten terugverdiend? Moet je er dan de

brui aan geven en maar stoppen met de business? Om te laten zien wat er dan aan de hand is gaan

we nog even terug naar de

situatie, waarin de inkoopprijs

sterk was gestegen. De

groenteboer had nog maar een

marge van € 0,90 per kilo appelen.

In de grafiek ziet het er als volgt

uit.

Je ziet dat de break even situatie

wordt bereikt op dag 27. Er

resteert nog een paar dagen

waarin nog wat winst wordt

gemaakt.

Stel nu dat die brutomarge nog iets slechter is, € 0,80 per kilo appelen. De grafiek wordt dan ook iets

dramatischer, zoals hiernaast is te

zien. Hier zie je dat de vaste kosten

niet geheel worden terugverdiend.

Het is echter wel zo dat de vaste

kosten voor een deel worden

terugverdiend. Als de brutomarge

groter is dan nul worden de vaste

kosten in elk geval voor een deel

terugverdiend.

Uiteraard is op lange termijn deze

brutomarge niet houdbaar omdat

de vaste kosten op lange termijn

wel moeten worden gedekt. Als deze situatie het gehele jaar blijft bestaan zal het jaar worden

afgesloten met een verlies. Vooralsnog kan de verkoop doorgang vinden, maar zullen de vaste kosten

omlaag moeten worden gebracht of de marge verbeterd. Onmiddellijk stoppen is wel aan de orde


82

wanneer de inkoopkosten hoger worden dan de verkoopkosten. Op dat moment gaat er meer geld

uit dan er binnenkomt en is de brutomarge negatief. Elke kilo die je levert kost dan geld en dan is

stoppen in feite de enige optie.


83

6.7 Het gaat natuurlijk wel om de winst. We hebben in het voorgaande uitgebreid stil gestaan bij de vaste en variabele kosten. We zoomden

in op de break even situatie, het punt waarbij alle kosten, variabele en vaste kosten worden gedekt.

Als alle kosten worden gedekt is de winst gelijk aan nul. Maar wat ons ook interesseert is niet alleen

de situatie waarin alle kosten worden gedekt, maar de situatie waarin we winst maken. Hoeveel

moeten we dan verkopen. We keren terug naar Rinus en analyseren zijn situatie. Wanneer gaat hij

winst maken? En wat moet hij doen om meer winst te maken?

6.7.1 Break even en “cost volume profit”

In hoofdstuk 6.3 hebben we gezien dat we de break even situatie berekenen met de formule:

Hierbij staat het verschil tussen verkoopprijs en variabele kostprijs gelijk aan de brutomarge. Nu

geldt ook in deze situatie dat de omzet gelijk is aan de som van de vaste en variabele kosten. Als je

alle kosten van de omzet afhaalt is de winst gelijk aan nul. In een winstsituatie is de omzet echter

gelijk aan de som van de variabele en de vaste kosten plus de winst. Vullen we dat nu in de formule

in die we bij break even gebruikten dan krijgen we de volgende:

In deze formule staat dat als je de som van vaste kosten en winst deelt door de brutomarge je het

aantal producten berekent dat je nodig hebt om een bepaalde winst te maken. Bij break even is die

bepaalde winst 0. Deze formule is de algemene formule, waar in break even een bijzondere situatie

is. Met deze formule hier kun je het te verkopen aantal producten uitrekenen bij welke winst die je

maar voor ogen hebt. Dit noem je de cost volume profit formule.

In het geval van de groenteboer: Stel dat deze een winst wil maken van € 1.000,=, dan kan het

benodigde volume aan appelen als volgt worden berekend:

Vaste kosten: € 1.750

Winst: € 1.000

Totaal: € 2.750

Bij een brutomarge van € 1,50 moet je daarvoor dan € 2.750 / 1,50 = 1.833 kilo appelen verkopen.

Als je dan een maand hebt zoals in het voorbeeld hiervoor heb je dat moment op dag 22 bereikt.

6.7.2 Terug naar Rinus

We verlieten Rinus net nadat hij een maand gedraaid had in zijn nieuwe pand. Hij had toen van die

maand een winst en verliesrekening gemaakt. Evenwel bedacht hij dat hij ook in zijn

levensonderhoud moest voorzien. Om die reden heeft hij zich een privé onttrekking gepermitteerd.

Deze bedraagt € 3.400,=, waarmee zijn winst en verliesrekening uit is gekomen op onderstaand

overzicht.


84

Rinus komt hiermee uit op een winst van € 0,= en zijn omzet is dus ook zijn break even omzet. Rinus behaalt dus een break even omzet bij een productie van 50 plus 60 uur tegen een tarief van € 80,= per uur. Dat is 110 uur en een omzet van € 8.800,=. Dit betekent dat hij dus elke maand 110 adviesuren moet maken om uit alle kosten te komen. Nu lezen we dat hier zo uit de winst en verliesrekening, juist ook omdat hij op een winst van € 0,= uitkomt. Volgens de formule zou het echter ook moeten werken. Daarvoor stellen we eerst vast wat de variabele kosten van Rinus zijn, de kosten die zijn gerelateerd aan het maken van omzet. Dit zijn de kosten die Rinus heeft uitgegeven aan het produceren van zijn adviezen: Uitbesteding van het maken van de presentatie, de brandstofkosten om naar de klanten te rijden en de kosten van het advies dat hij moest inwinnen, totaal € 930,=. Daarmee is zijn brutomarge € 8.800.= minus € 930,=: € 7870,=. Per adviesuur is dat € 7.870,= gedeeld door 110 uur: € 71,50 (afgerond). We vullen nu de formule in:

Winst- en Verliesrekening Rinus' advies maand maart





Uitbesteding 540€



totaal variabele kosten 10,6% 930€

Priveonttrekking Rinus 3.400€

Totaal operationele kosten 4.330€


Financiële kosten 450.000 5% 1.875€

Cashflow 2.595€

Afschrijvingskosten 2.595€

Winst -€


85

Ook volgens de formule moet Rinus dus 110 adviesuren in de maand maart maken om alle kosten te

kunnen dekken.

In het overzicht in aangegeven hoe het behalen van de break even omzet en het terugverdienen van de vaste kosten in zijn werk is gegaan. De productie van Rinus is verdeeld over de verschillende weken dat hij aan het werk is geweest. De eerste week (1 maart tot en met 7 maart) heeft hij geen uren gemaakt, maar in week 2, 3 en 4 van de maand Maart wel. De uren zijn onderaan de tabel gespecificeerd. Rinus moet die maand alle vaste kosten goed maken en daarmee start hij met een stand van - € 7.870,=, gelijk aan het totaal van de vaste kosten. Na de tweede week heeft hij 40 uur gemaakt, 25 voor Lievensberg en 15 voor Van den Boom. Om dat werk te kunnen doen heeft hij nog variabele kosten gemaakt. In dit overzicht gaan we ervan uit dat dat een derde is dan alle variabele kosten van die maand: € 310,=. Daarmee heeft hij een brutomarge van €2.890,=. Een brutomarge die hij gebruikt om zijn vaste kosten in te lopen. Op dat moment hoeft Rinus nog maar € 4.980,= aan vaste kosten goed te maken.

De derde week maakt Rinus weer 40 uur en dan geldt dezelfde redenering. Aan het einde van die

week heeft hij weer € 2.890,= aan brutomarge verdiend en op dat moment kan hij € 5.780 van zijn

vaste kosten betalen en hoeft hij nog maar € 2.090,= aan brutomarge te maken. Dat lukt hem in de

de maand Maart van Rinus totaal

Weken 1-7 8-14 15-21 22-28

Klant Lievensberg 2000 2000 4000

Klant Van den Boom 1200 1200 2400 4800

Omzet 3200 3200 2400 8800

variabele kosten 310 310 310 930

Brutomarge 2890 2890 2090 7870

privéonttrekkingen -3.400€

rente -1.875€

afschrijvingen -2.595€

Vaste kosten -7.870€

nog terug te verdienen -4.980€ -2.090€ -€

-7.870€

In uren

Klant Lievensberg 25 25 50

Klant Van den Boom 15 15 30 60

Totaal 40 40 30 110


86

vierde week. In die week komt hij op

break even, zijn winst is dan € 0,=. Wat

hier gebeurt is nog eens in schema gezet.

Dit is een vergelijkbaar schema met dat

van de groenteboer uit het vorige

hoofdstuk.

De vaste kosten worden als verplichting

gezien aan het begin van de maand

(rood). Door het verdienen van de

brutomarge (blauw) wordt die

verplichting teruggebracht. Het resultaat zie je dan in de grafiek terug door een steeds korter

wordende gele kolom, totdat deze is terug gebracht tot € 0,=. De groene kolommen aan de

onderzijde geven de productie in adviesuren aan (deze schaal staat op de rechter-as).

Opgemerkt moet worden dat geen rekening is gehouden met wanneer de kosten daadwerkelijk

moeten worden betaald. Het gaat er hier alleen om de verplichting van de vaste kosten en het

terugverdienen van die kosten. Het kan heel goed zijn dat de kosten ver vooruit moeten worden

betaald of dat een leverancier een maand op zijn geld wil wachten. Dat heeft echter niets te maken

met het idee van vaste kosten en break even punten.

6.7.3 De druk van een pand

In de maand maart met rentelasten en hogere afschrijvingen is de winst van Rinus € 0,=. Hij is op het

break even punt. In de maanden ervoor maakte Rinus echter winst. We vergelijken die maanden

eens.

In januari en februari zijn ook de privéonttrekkingen toegevoegd en daarmee zijn de maanden

vergelijkbaar gemaakt. De winst in januari komt daarmee uit op een bedrag van € 3.505,= en in

februari is die winst toegenomen tot € 4.090,=. En zoals we eerder zagen is de winst in maart op € 0,=

uitgekomen.

Winst- en Verliesrekening Rinus' advies Januari Februari Maart

omzet uurprijs uren uren uren

Klant Lievensberg 80 60 4.800€ 50 4.000€ 50 4.000€

Klant Van den Boom 80 40 3.200€ 60 4.800€ 60 4.800€

totaal omzet 8.000€ 8.800€ 8.800€

Uitbesteding

Brandstofkosten

Kosten van papier

Lunchkosten

Totaal variabele kosten 700€ 915€ 930€

Brutomarge 7.300€ 7.885€ 7.870€

Privéonttrekkingen 3.400€


Totaal vaste kosten 3.795€ 3.795€ 7.870€

Winst 3.505€ 4.090€ -€


87

Als we nu voor de verschillende maanden de break even punten uitrekenen dan krijgen we het

volgende beeld:

De brutomarge per uur wordt berekend door van de omzet de variabele kosten af te trekken en dit

verschil te delen door het aantal uren dat is gepresteerd. In januari is dat € 8.000,= min € 700,=

gedeeld door 100 uur. Elk uur dat in januari in rekening gebracht wordt levert zo een dekking van €

73,= van de vaste kosten op. Als je nu de break even uren per maand vergelijkt zie je dat het aantal

uren is gestegen naar 110. Dat hebben we ook al in het vorige hoofdstuk gezien. De druk van het

pand is dus uit te drukken in het aantal uren productie dat geleverd moet worden. Omdat Rinus vindt

dat hij voor zijn adviesbureau een pand nodig heeft moet hij dus meer dan twee maal zoveel uren

maken dan zonder pand. 110 in plaats van 52.

Als we nu kijken naar het winstniveau dat Rinus maakte in januari en in februari, zo rond € 4.000,=

dan moet Rinus nog meer uren maken. Dit laat zich weer volgens de formule berekenen:

De vaste lasten die inmiddels € 7.870,= geworden zijn met daarbij € 4.000,= levert een bedrag van €

11.870,= per maand. Delen we dit bedrag door een brutomarge per uur van € 72,= dan moet Rinus

elke maand 165 uur maken. Met een 40-urige werkweek is dat bijna full time, zijn maximale

capaciteit. In die zin had Rinus dus ook geen duurder pand kunnen kopen, omdat hij dan minder

winst zou gaan maken dan zonder pand.

Belangrijker echter is dat Rinus door de aanschaf van het pand en het aangaan van meerjarige

verplichtingen geen keuze meer heeft meer of minder te werken. Hij moet nu meer en bijna voor de

volle 100% gaan werken. Lukt dat niet dan maakt hij minder winst dan zonder pand. Hij komt er niet

door in de problemen zolang hij zijn vaste kosten kan dekken. Echter, als je vergelijkt naar het

perspectief van het maken van winst is de keuze voor het pand het inleveren van vrijheid. Er moet

dus een economische reden zijn waarom het pand wordt aangeschaft. Zijn tarief zou per uur

bijvoorbeeld omhoog moeten kunnen, omdat hij adviseert vanuit een pand. Klanten moeten die

meerwaarde dan wel ervaren, anders kan die prijs niet omhoog. Het doel van de investering moet

om die reden altijd een voordeel hebben voor de klant.

Vaste kosten 3.795€ 3.795€ 7.870€

Brutomarge per uur 73,00 71,68 71,55

Break even aantal uren 52 53 110


88

Levende cijfers - Academie voor Cultuurmanagement...Het lezen van het boek is een goede...

Documents

Transcript of Levende cijfers - Academie voor Cultuurmanagement...Het lezen van het boek is een goede...