Hoofdstuk 3

Moleculen in levende materie

Context 1Materie, energie en

leven

I. Te dik, te dun …

risico’s van ondergewicht en overgewicht

BMI

= quetelet-index

boek p. 35-36

Quetelet (1796-1874)

‘de gemiddelde mens’ versus ‘vrije wil’

II. Voedingsstoffen

1. suikers (gluciden)

2. vetten (lipiden)

3. eiwitten (protëinen)

4. mineralen en vitaminen

functies: energie, opbouw, hulpstoffen (enzymen)

boek p. 36-37

III. Gluciden

= suikers = koolhydraten

boek p. 38-42

3.1 Monosachariden

1) Glucose = druivensuiker

• zesring• ‘bloedsuiker’: 0,080 tot 0,120 %

                                                             

Diabetes

pancreas = alvleesklier

Type 1 Diabetes = jeugddiabetes (autoimmuunziekte)

0,5%

Type 2 Diabetes =ouderdomsdiabetes (insulineresistentie)

4% (> 50j: 10%)

Type 3 Diabetes = zwangerschapsdiabetes

3%

3.1 Monosachariden

• zesring• in fruit, in honing

2) Fructose = vruchtensuiker

3.2 Disachariden

condensatiereactie: twee moleculen worden gebonden en een watermolecule wordt afgesplitst

1) Maltose (= suiker in het bier) • 2 glucosemoleculen• in kiemende gerst bereiding van bier

+ +

+ =

3.2 Disachariden

2) Lactose (= melksuiker)

• in dunne darm: lactase splitst melksuiker• daarna opgenomen in bloed

• lactasedeficiëntie

3.2 Disachariden

3) Sacharose = sucrose (suiker in de keuken)

• glucose + fructose• bietsuiker, rietsuiker

3.3 Polysachariden

macromoleculen of natuurlijke polymerenontstaan door condensatiereactie tussen glucosemoleculen (honderden tot miljoenen)

• stevigheid van celwand planten• niet afbreekbaar door mensen, wel door sommige dieren• toepassing in de industrie: katoen, textiel, papier, watten

1) Cellulose

3.3 Polysachariden

2) Zetmeel

• in de voeding, als energiebron• als bindmiddel in soepen, sauzen, … (maïzena)• wel afbreekbaar

in de keuken:

• als stijfsel (kleefmiddel)

in de industrie:

3.3 Polysachariden

3) Glycogeen

• reservestof (energiebron)• in spieren en lever• houdt bloedsuikerspiergel op peil

3.4 Vertering van suikers

• di- en polysachariden afgebroken tot monosachariden• door hydrolysereacties: water wordt opgenomen• kauwen (enzyme amylase), maagzuur (HCl)