Tamworth is dol op aandacht

Dit magazine verschijnt zes maal per jaar Los nummer: € 4,95 Jaargang 10 Oktober 2012

Het liefdesleven van de alpaca- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - -

Franse Hangoor is grote allemansvriend- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - -Nederlandse Ancona komt uit Amerika

Alles over boerderijdieren

NU Extra magazine

over kippen

Gratis

38

16 14

Alles

over

kippen

Levende HaveLevende Have

Nog steeds worden konijnen gehouden in een zogeheten flat: op elkaar gestapelde hokken met erg weinig bewe-gingsvrijheid. Voldoet deze vorm van huisvesting wel aan de huidige welzijnsnormen? Een ruime meerderheid van de bezoekers van www.levendehave.nl vindt van niet.

eens71%

oneens29%

Konijnenflat is niet meer van deze tijd

Levende Have poll over konijnenflatGebruik landbouwgrond door

hobbyboeren stabielHobbyboeren gebruikten vorig jaar 6,9 % van alle landbouwgrond in

Nederland. Dat is ongeveer evenveel als het jaar daarvoor. Het gaat in totaal om 126.000 hectare.Van de gebruikte landbouwgrond is 67% grasland. Daarnaast wordt 17% gebruikt om ruwvoer te telen en de overige 16% wordt gebruikt voor het verbouwen van akkerbouwgewassen. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Veel land wordt gebruikt voor het houden van schapen en paarden. Van de schapen in Nederland wordt 28% op hobbybedrij-ven gehouden. Voor paarden lag dat aandeel in 2011 op 47%. Op het gebied van paarden is in vergelijking met vorig jaar sprake van een toename: in 2010 bevond 40% van alle paarden zich bij hobbyboeren.

Op 4 november is er weer een grote internationale alpacashow in het hippisch centrum Sunrise Stables in Assen. Het gehele evene-ment vindt binnen plaats in herfstsfeer, waardoor dit ook bij slecht weer door-gang kan vinden. Er wordt een groot aantal bezoekers verwacht. Meer info: http://www.alpacashow.eu

V-Focus bij Levende HaveBij dit nummer van Levende Have zit een speciale uitgave van V-focus, geheel gewijd aan dierenwelzijn. Deze editie geeft een beeld van het onder-zoek dat zowel in de commerciële veehouderij als in de sector gezel-schapsdieren gaande is. De redactie van Levende Have is niet verantwoor-delijk voor de inhoud van V-focus, maar vindt het wel belangrijk dat de lezers de ontwikkelingen die in genoemde secto-ren spelen, onder ogen krijgen.

Cria vernoemd naar godin van de maan

Nog maar net geboren en dan al nieuwsgierig om zich heen kijken, alsof ze zeggen wil: ‘’Het werd eens een

keertje tijd dat ik ter wereld kwam.’’ Dat is Luna. Cria’s zien vrijwel altijd overdag het eerste levenslicht. Dat heeft te maken met het land van herkomst. In de bergen van de Andes zijn de nachten te koud voor zo’n pasgeboren jong en het zit nu eenmaal niet in de genen van de alpacamer-

rie om haar baby droog en warm te likken. De cria van Aly Fransen werd vernoemd naar de godin van de maan. Dat

maakt deze kleine alpaca wel extra bijzonder.

Lees meer over het liefdesleven van de alpaca op pagina 36, 37 en 38.

Foto

: Aly

Fra

nsen

Fotowedstrijd klimtoestellen voor geiten

Medewerkers van kinder-boerderij De Houthoeve lazen de oproep bij het artikel ‘Wat de geit gelukkig maakt’ in het aprilnummer van Levende Have en stuur-den een mooie foto in van een natuurlijk ‘klimtoestel’. Heeft u ook een fraaie klim- of schuilgelegenheid voor uw geiten? Doe mee aan de fotowedstrijd en stuur een foto met een korte toelich-ting naar info@levendehave.nl. In een van de komende nummers maken we een overzicht. De leukste wordt beloond met het boek Gei-ten van Hans Schippers ter waarde van €17,95.

Alpacashow Assen

pag 6

(advertentie)

Jan en Miek van Erp stoppen met Goede HopeJan en Miek van Erp – als importeurs van

talrijke buitenlandse rassen een begrip in de schapenwereld - stoppen met hun schapen-boerderij Goede Hope. Ze hebben nog diverse zeldzame buitenlandse rassen te koop. Tevens stalinrichting en toebehoren. Belangstelling? Bel of mail naar 0117-348014 of info@schapenpark.nl

Meer beweging, meer sociaal contact, meer ruwvoer – met

het welzijn van naar schatting 400.000 paarden in Nederland gaat het de goede kant op, maar het kan nog stukken beter.

De eenmalige glossy PAARD & welzijn – een uitgave van Stich-ting Levende Have - vestigt de aandacht op veranderingen in de paardensector. De glossy is sinds 4 oktober gratis verkrijgbaar bij honderden winkels voor dierbe-nodigdheden in het hele land. Voor een lijst, zie www.levendehave.nl. Ook staat er een digitale versie op deze website. In de webshop zijn exemplaren verkrijgbaar tegen een geringe vergoeding van administratie- en portokosten.

glossy over het welzijn van paarden

Duurdere grondstoffen drijven prijs diervoer op

Duurdere grondstoffen hebben de prijzen van diervoer met ongeveer een kwart doen stijgen. Ook hobbyma-

tige houders van boerderijdieren worden daardoor in de portemonnee getroffen.Uit cijfers van het Landbouw Economisch Instituut blijkt dat de prijzen van maïs in augustus ongeveer 35 procent hoger lagen dan in januari van dit jaar. Bij gerst was sprake van een stijging van 20 procent, bij tarwe 25 procent en bij sojaschroot zelfs rond de 70 procent. De kostprijs van dier-voeders wordt voor zo’n 80 procent bepaald door de prijs van grondstoffen. Nog lang niet alle prijsverhogingen zijn doorgevoerd in de prijs van kant-en-klaar diervoer. De stijging van de grondstofprijzen zijn voor een groot deel veroorzaakt door de tegenvallende oogst in met name de Verenigde Staten en een krappe oogst in Europa. De sojap-rijzen zijn op het hoogste niveau sinds 2008 en zullen nog verder doorstijgen, zo blijkt uit FAO-berichten. De vraag naar soja neemt verder toe. Landen die in ontwikkeling zijn, zoals China, nemen steeds meer soja op.

Vereniging bundelt krachten kinderboerderijenDe Stichting Kinderboerderijen Nederland (SKBN) en de Vakgroep Medewerkers Kinderboerderijen (VMK) vormen sinds kort één organi-satie die de belangen van de branche te behartigt.De nieuwe organisatie is een vereniging, waarin kinderboerderijen vertegenwoordigd zijn en hun stem kunnen laten horen. De kinder-boerderijen geven aan waar de organisatie voor staat, wat ze belangrijk vinden en wat er speelt. Zo kan de vereniging Samenwerkende Kin-derboerderijen Nederland zich inzetten voor kwaliteit, communicatie en educatie. Ook levert de vereniging producten en diensten, zoals het Keurmerk Kinderboerderijen. Meer informatie op de vernieuwde website www.kinderboerderijen.nl

pag 7 Levende Have magazine voor hobbydierhouders

Nieuwsgierig, ondeugend, prettig in de omgang en dol op aandacht van men-sen. Vreemd eigenlijk dat het Tamworth varken maar sporadisch voorkomt bij particulieren. Dick van Hoorn uit Hattem importeerde twee zeugen. Dit najaar krijgen ze gezelschap van een beer en nog een zeug.

Wie eenmaal zijn zinnen heeft gezet op een Tamworth varken, moet over enig

doorzettingsvermogen beschikken. Want voor de aanschaf van een paar exemplaren van één van de oudste varkensrassen die er bestaan, is een ritje naar Engeland nodig, met alle papieren rompslomp van dien. Dick van Hoorn uit Hattem had het er graag voor over. Als liefhebber van zeldzame rassen lag het voor de hand dat zijn keuze zou vallen op het Tamworth varken, vooral ook omdat hij deze dieren wil gebruiken voor het omploe-

gen van een stuk grond, vol met braam en riet. Die taak past goed bij het varken met de lange neus: wroeten is zijn lust en zijn leven. Struiken worden met wortel en tak aan de kant geschoven. Verder zijn het eigengereide, nieuwsgierige en energieke dieren. Die eigen-schappen spreken hem aan.

Van Hoorn haalde twee zeugen uit Enge-land, beide geregistreerd bij de British Pig Association. Deze organisatie voert geregeld onderzoek uit naar het aantal varkens van

zeldzame rassen en bij de meest recente peiling bleek dat er van de Tamworth 493 zeugen staan ingeschreven. Deze zeugen bevinden zich op 171 adressen in het Ver-enigd Koninkrijk. Het gaat hier om aantallen die het ras nog altijd de status van “at risk” opleveren. Van Hoorn wil dan ook gauw een beer van een andere lijn laten overkomen, zodat hij in Nederland op z’n minst een aantal van deze varkens in veiligheid kan brengen en een nieuwe toekomst kan geven.

Unieke eigenschappenDe Tamworth – vernoemd naar de gelijk-namige plaats in het Engelse Staffordshire - is zeker het behouden waard. Het behoort niet alleen tot één van de oudste varkens-

Tekst: Annet Visser Foto’s: Jan Smit/Dierenbeeldbank

Eén van de oudste varkensrassen nu ook in Nederland

Tamworth is dol op aandacht

Plussen en minnen + Een varken met een persoonlijkheid

+ Mooi om te zien

+ Kan het hele jaar buiten

+ Prettig in de omgang

- Ploegen de hele uitloop om

- Moeilijk aan te komen

pag 15 Levende Have magazine voor hobbydierhouders

rassen, waarvan de herkomst te herleiden is tot het Europese wilde zwijn – vrij dus van Aziatische invloeden – het varken beschikt ook over een aantal unieke eigenschappen die beslist niet verloren mogen gaan. Om te beginnen het uiterlijk: de vacht is rood of gemberkleurig, de neus en het lichaam zijn lang, de oren staan rechtop en de hoge poten zorgen ervoor dat het varken al wroetend niet met de buik over de grond sleept. Met diezelfde hoge poten kan het varken ook hoge snelheden ontwikkelen. De Tamworth staat bekend als hardloper. “Alles doet dit varken op een drafje”, vertelt Dick van Hoorn, die zijn twee zeugen al eens uit het weiland van de buurman heeft moeten halen, omdat er even geen stroom op de afrastering stond. “Ze zijn er zo vandoor. Maar ze komen net zo makkelijk weer terugrennen. Een bak voer doet wonderen.”

BuitenvarkenDan de andere eigenschappen: het is een sterk ras dat goed tegen kou en warmte kan. Door de dichte vacht heeft de Tamworth geen last

van zonnebrand, hoewel het varken tijdens de rui in juni en augustus wel schaduwrijke plekken en een modderpoel opzoekt. Dankzij de hardheid en de geringe gevoeligheid voor ziekten kan de Tamworth goed dienst doen als buitenvarken, bij voorkeur in de bossen. Daar zou de toekomst van het ras dan ook moeten liggen, vinden de Britten: in begra-zingsprojecten. Dick van Hoorn gaat ze op deze manier ook inzetten. Rond zijn woning

bevinden zich enkele verwilderde stukken grond, met veel braamstruiken en andere vegetatie waar de Tamworthvarkens wel raad mee weten.Over de zelfredzaamheid van het ras hoeft hij zich geen enkele zorgen te maken. Ook niet als er straks biggen komen. De zeugen zijn zorgzame moeders, die tomen van zes tot tien

jongen ter wereld brengen. Ze zouden zich met wat schuilhutjes prima kunnen redden. Om enige controle te houden over de tomen, kunnen de zeugen met hun nageslacht ook worden ondergebracht in een grote schuur. De biggen van het Tamworthvarken groeien overigens lang niet zo snel als industrie-varkens, maar eenmaal volwassen kunnen ze wel een fiks gewicht bereiken: tussen de 250-370 kg. Waardoor ze tevens als slow-food vleesvarkens hun waarde behouden. Kortom, de Tamworth is ook voor Nederlandse var-kensliefhebbers die de dieren graag een mooi leven gunnen en de ruimte willen geven, een stevig alternatief voor bijvoorbeeld de klei-nere Kune Kune varkens (60 tot 100 kg), de Berkshire (220 tot 280 kg) en Bonte Benthei-mers (180 tot 250 kg).

FokkenVan Hoorn heeft ze echter niet voor het vlees. Hij wil er op beperkte schaal mee gaan fokken, maar het aantal volwassen varkens blijft vooralsnog beperkt tot vier. “Ik heb ze puur voor het plezier en voor het gezelschap.

‘Alles doet dit varken op een drafje’

Dick van Hoorn: ‘Tamworth is een stevig alternatief voor de kleinere varkensrassen’

pag 16

Aan deze rubriek werkten mee: Jinke Hesterman, Marion van ’t Land, Jan Smit. Eindredactie: Marion van ’t Land. Foto’s: Jan Smit/Dierenbeeldbank.

Paardenmest in de tuinIn de mestballen van paarden zitten nog relatief veel onverteerde vezels uit gras, hooi en ander ruwvoer. Die vezeligheid geeft een luchtige, rulle mest. Bemesting met paardenmest maakt tuingrond (met name klei-grond) minder zwaar en beter vochtdoorlatend. Er zijn twee manieren om van paardenmest een bodemverbeteraar vol voedingsstoffen te maken. De eerste is de bekende: via de langzame omzetting op een mesthoop of composthoop. De tweede manier is het gebruik van verse mest. Dat kan niet in het groeiseizoen van de gewassen, want verse paardenmest is scherp en geeft verbranding. Maar van oktober tot de vroege winter kun je de verse mestballen wél rechtstreeks in de uitgebloeide borders, onder fruitbomen en in de lege moestuinvakken kwijt. De voordelen zijn legio: de mest onderdrukt het onkruid, houdt de grond warmer en daarmee het bodemleven actiever, voorkomt uitspoeling van de grond en geeft een beschermend laagje over overwinterende planten. In het voorjaar is de mest grotendeels verteerd en zorgen de vrijgekomen voedingsstoffen voor een groeispurt van de jonge planten.

Als schapen zich bedreigd voelen, beweegt de kudde als geheel zich logischer-wijs af van het gevaar. Maar ook binnen de groep zijn er bewegingen. De afzonderlijke schapen trekken zich bij gevaar

het liefst terug in het centrum van de kudde, zo bleek uit onderzoek waarbij een hond op koppels schapen werd afgestuurd. Bij elke ‘aanval’ van de hond probeerde elk schaap zo snel mogelijk naar het midden van de groep te komen. Omringd door soortgenoten is een schaap immers behoorlijk veilig; het roofdier zal een van de buitenste schapen pakken. De kudde vormt dus weliswaar een sociaal geheel, maar vergroot vooral de eigen overlevingskansen van de indivi-duele schapen. Dat schapen zo zelfzuchtig zijn, was niet eerder aangetoond.

De smaak van waterIn de lente en zomer krijgen veel geiten en schapen hun water binnen via het opper-vlaktewater, regenwater, water uit de (schone) sloot en water uit het gras. Als ze in de herfst op stal gaan, moe-ten ze ineens leidingwater

gaan drinken. Dat is prima water voor de dieren, maar het heeft wel een andere smaak door de andere gehaltes aan ijzer, zouten en organische stoffen. Ze moeten gewoon even aan de nieuwe smaak wennen. Verhui-zen de dieren van de ene op de andere dag naar de stal, dan stoppen met name geiten vaak tijdelijk met drinken. Maar geiten en zeker zogende of melkgevende geiten hebben wel voldoende vocht nodig. Maak de

overgang van wei- naar stalperiode daarom liever niet te abrupt, of meng tijdelijk regen- of oppervlaktewater door het leidingwater. Als de geiten in het voorjaar weer naar buiten gaan, zullen ze ook weer moeten wennen aan het natuurlijke water in de wei.

Konijnen willen geen incestBij groepen wilde konij-nen kennen de mannetjes een duidelijke rangorde. De hoogste ram houdt alle andere rammetjes weg bij zijn favoriete voedster, waarmee hij een echtpaar vormt en in één hol samenwoont. Maar hij zorgt ook voor nakomelingen bij de andere voedsters uit de groep. Alleen met de eenjarige voedsters – veelal zijn eigen dochters – paart hij niet. De dominante ram laat één of enkele jonge rammetjes van buiten de eigen groep toe om met zijn eenjarige voedsters te paren. Die ram-metjes mogen zich vervolgens bij de groep aansluiten. Zo verkleint de dominante ram het risico op inteelt.

Bange schapen Takken voor de nachtPaarden kunnen niet lang zonder eten. Hun spijsvertering is ingesteld op het eten van hele kleine beetjes ruwvoer, maar wel dag en nacht door. Na zo’n vier uur vasten hebben paarden weer wat te kauwen nodig om hun maagzuur te neutraliseren en maagpijn te voorkomen. Het is dus ideaal als paarden die niet in de wei lopen om de vier uur ruwvoer krijgen. Maar hoe moet dat dan ’s nachts? Geef bijvoorbeeld bij de avondronde na het hooi een pluk vers stro. Veel paarden zullen dan niet direct aan het stro beginnen, maar pas als hun kauwbehoefte na enkele uren weer gaat opspelen. Andere tip: geef ze een paar flinke takken van wilg, hazelnoot, eik, beuk, berk of fruitbomen voor de nacht. Zeker in de herfst is er volop snoeihout voorhanden. Met het schillen, raspen en kauwen kunnen ze zich een flink tijdje uitleven.

pag 27 Levende Have magazine voor hobbydierhouders

Töltend muildierDe tölt is een manier van lopen die je slechts bij sommige paarden- en ezelrassen van nature ziet. Het IJslandse paard is er beroemd om. De tölt lijkt het meest op de eerste gang, de stap. De voeten worden bij stap en tölt in dezelfde volgorde neergezet: linksachter, linksvoor, rechtsachter, rechtsvoor. Het verschil tussen stap en tölt is ten eerste het tempo: tölten gebeurt op een flinke draf- tot galopsnel-heid. Ten tweede steunt het dier bij stap op twee tot drie benen, en bij tölt op één of twee benen. In jargon: het is een viertakt gang in acht fasen zonder zweefmoment. In gewone-mensentaal: het is een soort snelwandelen. Voor de ruiter is een töltende gang erg comfortabel. Doordat er geen zweefmoment is, wordt de ruiter ook niet uit het zadel gewipt en kan hij ont-spannen zitten. Het voelt alsof het dier onder hem doorrolt. Voor beginnende ruiters en gehandicapte kinderen zijn töl-tende rijdieren dan ook een uitkomst. Naast IJslanders staan vooral muildieren (kruising paardenmerrie en ezelhengst) bekend als natuurtölters.

KonijnenblikveldIn de Dierenweetjes in Levende Have juni 2012 staat in een tekstje genaamd ‘Bijtend konijn’: “Als je een konijn van bovenaf wilt aaien of oppakken, kan hij dat interpreteren als een aanval van een roofdier en van zich af bijten. Laat een konijn altijd zien wat je van plan bent en bena-der hem van voren.” Dat ‘van voren benaderen’ is op zich niet onjuist, maar van al te dichtbij wél. Want, nuanceert lezeres Hedwig van Hapert: “De ogen van konijnen zitten aan de zijkant van hun kop. Hun gezichtsveld is daarom veel groter dan dat van

ons. Alleen in het gebiedje direct voor hun neus kunnen ze bijna niet zien. Benader een konijn dus nooit ineens recht van voren, want zo zien ze je hand niet aankomen. Dan kunnen ze schrikken en bijten. Benader het konijn dus liever van de zijkant.”

Weg bij de koeStaan de schapen, geiten en koeien gezellig samen in de wei? In het grootste deel van het jaar heeft gezamenlijke begrazing vooral voordelen, alleen al omdat de ene diersoort begroeiing eet die de andere soort laat staan. Maar de dieren kunnen ook gemak-kelijk ziekten op elkaar overbrengen. In het najaar, de dekperiode van de kleine herkauwers, zijn ze daar extra gevoelig voor (net als in de aflammerperiode). Dan kunnen schapen, geiten en koeien dus beter gescheiden geweid worden. Ook in de stal zouden ze dan bij voorkeur een paar meter bij elkaar vandaan moeten staan.

Dronken van valappelsStaan er fruitbomen in of direct naast de weide? Pas dan in de herfst op met

valappels en valperen. Paarden, varkens, geiten en schapen worden veel te dik van het eten van te veel fruit, met allerlei ernstige weeldeziektes als mogelijk gevolg. De dieren kunnen ook maag- of pensproblemen krijgen doordat ze naar verhouding te veel koolhydraten en te weinig structuur in hun voeding binnenkrijgen. Maar ook de gistingsprocessen in rottend valfruit kunnen gevaarlijk zijn. Het onschuldigst is nog wel dat de dieren er dronken van kun-nen worden en dan alle kenmerken hebben van echte dronkenlappen: misse-lijkheid, slaperigheid, uitbundige vrolijkheid, agressie en/of onvast gewaggel.

Speelvoer voor varkensIn de herfst trekken varkens zich meer en meer terug op hun luie ligbed. Houd ze een beetje in beweging door ze voedsel te geven waar ze zich een tijdje mee kunnen vermaken. Rapen en knollen, voederbieten, rode bieten, winterwortelen, pastinaken en maïs zijn prima bijvoeders. Bij tuinders kun je vaak voor een prikkie de

niet voor de normale verkoop geschikte XXL-exemplaren aan-schaffen. Geef de grote knollen en bieten in hun geheel, niet in stukjes. Als je de groenten onder het stro in het hok of in de aarde van het buitenverblijf verstopt, dan wordt het helemaal dikke varkenspret.

pag 28