les_1_kennismaken_klein

De kern van bijenhouden en de basiscursus

1

Figuur 1: honingbij op margriet (Leucanthemum vulgare)

Morfologie van de honingbij Het fotograferen van insecten roept bij mij dikwijls de vraag op: wat zie ik nu eigenlijk? Als imker heb ik al vele honderden plaatjes van honingbijen gemaakt. Als je daarbij wat close-ups bekijkt, zie je vormen en lichaamdelen, die wel een naam zullen hebben, maar welke dan? Ik zal het uitsluitend hebben over de buitenkant. Een honingbij wijkt qua bouw niet af van veel andere solitaire bijen en hommels. Die vragen heb ik me dus ook al vele malen gesteld bij andere bijen. Ook sommige wespen hebben een vergelijkbare lichaamsbouw. De antwoorden kwamen al zoekend binnen. Daarbij waren mijn opgebouwde contacten met bepaalde experts ook van belang. Daar heb ik veel van geleerd, want van huis uit ben ik geen entomoloog. Bijen en heel veel andere insecten hebben een lichaam dat uit 3 delen bestaat: het middendeel (thorax als verzamelnaam;

Figuur 2: honingbij op heelblaadje (Pulicaria dysenterica)

ook wel: borststuk), waaraan aan de ene kant de kop en aan de andere kant het achterlijf vastzit. Ook de poten en vleugels zitten aan de thorax vast en uiteraard worden die bediend met spieren en zenuwen. Daardoor is het borststuk een eiwitrijk deel en het enige dat predatoren willen hebben. Zo zie je dat wespen die dierlijk voedsel voor hun larven nodig hebben, meestal de kop en het achterlijf voorafgaand aan het vervoer afbijten. Ook spitsmuizen en koolmezen eten alleen de inhoud van de thorax. De thorax bestaat uit enkele onderdelen. De meest zichtbare aan de bovenkant zijn: het halsschild (pronotum) dat een smalle strook aan de voorzijde omvat (op fig. 4 net zichtbaar), het borstschild (mesonotum) en aan de achterzijde het schildje (scutellum). De thorax bevat aan de zijkanten de openingen (stigma’s) van de adembuizen (tracheeën), maar die zijn door de beharing onzichtbaar. Als we de kop van een honingbij bekijken, zijn er veel details te zien. Voor een deel zijn het onderdelen die geen andere functie lijken te hebben dan een stukje van het geheel te zijn als verbindingsstuk of stabiliteits-ondersteuning. De buitenkant van een insect bestaat voor een groot deel uit een chitinepantser. Het is de stabiliteit- gevende constructie van het dier, vergelijkbaar met het skelet van vogels en zoogdieren. Sommige insecten zijn kaal, maar vele hebben een flinke beharing en de honingbij behoort bij die laatste. Op figuur 2 is dat duidelijk te zien. Ook de onderdelen van het lijf zijn enigszins zichtbaar. De kop en het achterlijf zijn beide met de thorax verbonden door slechts een smal verbindingsstukje. Bij het achterlijf is dat zo smal dat het voor een wespentaille niet onderdoet. De beharing op het lijf heeft voor de honingbij duidelijke functies. In de vacht blijft stuifmeel gemakkelijk zitten en het kan dan dienen als bestuivingsmiddel als de bij een volgende bloem van dezelfde soort bezoekt. De dikke beharing, vooral die van darren, heeft ook een isolatie-functie in het broednest. De speciale beharing van de achterpoten van de werksters (korfharen) is een belangrijk instrument om pollen op de schenen en metatarsus op te slaan. Ik kom daar later op terug. De beharing op de ogen is ook bijzonder en dat fenomeen bespreek ik hierna bij de ‘ogen‘.

zondag 23 januari 2011

* Het doorgeven van

kennis en praktische

ervaring op een

eenvoudige manier.

* Aanleren, hoe op een

diervriendelijke manier

en voor de omgeving zo

weinig mogelijk

belastende wijze, bijen

te houden.

Wat houdt de cursus in?


Opleiding tot een beginnend imker

* Een behandelmethode om een bijenvolk zijn jaarlijkse

natuurlijke ontwikkeling te laten doorlopen

* In de praktijk kennismaken met de bij en het proces van

bijenhouden

* De verschillende materialen en gereedschappen leren

gebruiken en onderhouden

* Een methode leren die een beginpunt vormt voor het

omgaan met bijen

Beschrijving basiscursus


De cursist is als beginnend imker in staat:

* zelfstandig bijen te houden en in de bijen te werken

* onderscheid kunnen maken tussen koningin, werkster en dar

* te zien wanneer gevoerd moet worden

* te zien wanneer extra ruimte nodig is

* zwermen te voorkomen

Resultaat van de cursus


De cursist is als beginnend imker in staat:

* afleggers te maken (kunstzwerm maken)

* volken te verenigen

* te werken met biologische bestrijdingsmiddelen tegen varroa

mijten

* enthousiast over bijenhouden te vertellen

* contacten aan te gaan en te onderhouden met anderen in de

vereniging

Resultaat van de cursus


De cursus is een voorbereiding

op het zelfstandig bijenhouden

op een verantwoordelijke

manier (net zoals autorijlessen

voor het zelfstandig deelnemen

in het verkeer op een

maatschappelijk aanvaardbare

wijze)

Wat willen we bereiken met de

basiscursus?


• verwerven van een aantal vaardigheden, zonder

problemen omgaan met een bijenvolk

• kennis verwerven van, en inzicht verkrijgen in het

functioneren van het bijenvolk

• ontwikkelen van een bepaalde instelling, bijen zijn

levende wezens en moeten respectvol behandeld

worden

Doelstelling:


DVD

“De bij en wij”


De honingbij (Apis mellifera)

Groep: insecten

Kenmerk: 6 poten

Sociale insecten => leven in groepen

met eigen functie binnen de groep: bijv.

* voedselvoorziening

* voederen van de larven

* verdedigen van het nest

* temperatuur huishouding



Sociale insecten - leven in staten of

kolonies

Bij bijen spreekt men van een “volk”

Er zijn mannelijke en vrouwelijke bijen:

Dar

Werkster en koningin



* koningin kan zich voortplanten

* legt wel tot 2000 eitjes per dag

* zowel bevruchte als onbevruchte eitjes

* darren hebben geen vader, dit noemt men parthenogenese

* alle bijen in een volk zijn nakomelingen van de moer

* produceert meerdere geurstoffen, feromonen genaamd

* functie - onderdrukken ontwikkeling eierstokken werksters

- remt bouw koninginnencellen

- aantrekken werksters voor hofstaat (verzorging moer)

- zorgt voor instandhouding van volk

Koningin en werksters



* worden ongeveer 6 weken oud

* winterbijen 6 - 8 maanden

* verschillende taken afhankelijk van leeftijd

* Taken - voedsterbij, voeden van de larven

* - bouwbij, was zweten en hiermee raten bouwen

* - wachtbij, nest beschermen tegen indringers

* - haalbij, nectar, stuifmeel, propolis of water

* kunnen steken

* kunnen “communiceren”

* bezitten verschillende klieren

Koningin en werksters



* bezitten geen angel

* aanwezigheid => voortplanting

* niet hele jaar aanwezig

* in najaar worden geen darren in volk geduld => darreslacht

* alleen zeer sterke volken houden `s winters darren aan

* belangrijk voor warmte huishouding, schil om volk

* worden in elk volk toegelaten (imkersterm = vervliegen)

* ca. 5% van de totale bevolking

Darren



* bezitten een aantal waarnemingsorganen, receptoren genaamd

* die prikkels uit buitenwereld opvangen

* mechanische, chemische, thermische en licht prikkels,

Algemeen



* bezitten een aantal waarnemingsorganen, receptoren genaamd

* die prikkels uit buitenwereld opvangen

* mechanische, chemische, thermische en licht prikkels,

* deze begrijpen is belangrijk in leren omgaan met bijen

* bijvoorbeeld:

bijen kunnen uitstekend ruiken, na één steek blijft alarm feromoon

achter dat andere bijen uitnodigt om ook hun leven te offeren....

Algemeen


Het bijenjaar in vogelvlucht

Leven van een bijenvolk = milieuomstandigheden

* voldoende voedsel, imkersterm is dracht

* klimaat (temperatuur, regen)

* daglengte



* als laatste broed is uitgelopen...

* vormt wintertros zich in najaar

* bijen klitten in bolvormige tros

* winterrust = winterzit

* 1 koningin + 15 à 20.000 bijen

* voedsel wordt doorgegeven van bij tot bij

* nauwelijks merkbare beweging van de bijen in de tros

* temperatuur rond 15º C in de tros

* reinigingsvlucht bij T > 8ºC - bijen legen hun endeldarm



* medio-eind januari eerste eitjes

* nesttemperatuur naar 35ºC

* voedselopname stijgt

* als T > 8ºC vliegen bijen uit

* halen vooral water en stuifmeel

* winterbijen verdwijnen....

* april en mei, enorme toename volksgrootte



* zwermperiode eind april - mei - juni

* volksgrootte maximaal in mei- juni

* zwermdrift na langste dag meestal

voorbij...

* volken groeien uit tot wintersterkte

* tegelijkertijd wintervoorraad aanleggen

* voedselaanbod zeer belangrijk!!

* weersomstandigheden van grote invloed

op vitaliteit volk


Kleding en gereedschap

* bijenkap of sluier

* imkerjack

* beroker

* brandstof voor beroker (tabak, vermolmd hout, fluweelboom)

* raampjesbijtel

* bijenveger

* laarzen

NB: Het dragen van een rok of een pluizige trui is beslist af te

raden


Doel van deze les

Kennismaken met het

imkeren


Huiswerk:

voor volgende week

• Hoofdstuk: De biologie van de honingbij

(blz 7 t/m 18) bestuderen


les_1_kennismaken_klein

Documents

Transcript of les_1_kennismaken_klein