Strafuitsluitingsgronden

Art 39 t/m 43 Wetboek van Strafrecht

Waar gaan we het over hebben?

• Wat is een strafuitsluitingsgrond?• Wie heeft de bevoegdheid om niet tot straf over te gaan

wegens strafuitsluitingsgronden?• Welke strafuitsluitingsgronden zijn er?• Aan welke voorwaarden moet er voldaan worden voor het

aanvoeren van een strafuitsluitingsgrond?

Rechtvaardigingsgronden

• Overmacht in de zin van noodtoestand (art. 40 Sr)• wettelijke voorschrift (art. 42 Sr)• Bevoegd gegeven ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr)• Noodweer (art. 41 lid 1 Sr).

Neemt de wederre

chtelijkheid weg,

Schulduitsluitingsgronden

• Noodweerexces (art. 39 Sr)• Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel (art. 43 lid 2 Sr).• Ontoerekeningsvatbaarheid (art. 39 Sr)• Psychische overmacht (art. 40 Sr)

Neemt de schuld weg, w

aardoor de

dader niet stra

fbaar is.

Overmacht noodtoestand

Twee botsende plichten: wet naleven en maatschappelijk

Als de maatschappelijke plicht zwaarder weegt => succesvolberoep op noodsituatie mogelijk.

Noodweer

• Kent drie voorwaarden:

– Ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding– Van eigen of andermans lijf, eerbaarheid of goed– Geboden door noodzakelijke verdediging

• Moet voldoen aan twee eisen:– Proportionaliteit– Subsidiariteit

Ontoerekeningsvatbaarheid

Iemand is ontoerekeningsvatbaar als hem een feit wegens gebrekkige ontwikkeling of psychische stoornis niet kan worden

toegerekend.

Psychische overmacht

Lijkt op noodtoestand, maar nu is er in feite geen keuze om iets anders te doen. Feitelijk wordt iemand tot een bepaalde keuze gedwongen. Ook hier moet sprake zijn van proportionaliteit en

subsidiariteit.

Noodweerexces

• Er is sprake van noodweersituatie

• Er is sprake van noodzakelijke verdediging• De verdediging is wel subsidiair maar niet proportioneel• Maar wel het directe gevolg van de hevige gemoedstoestand

die door de aanranding wordt veroorzaakt

Casus 1

• Iemand loopt in een park en er komen twee jongens op hem af die hem vastpakken en proberen hem zijn geld afhandig te maken. Het slachtoffer trapt de jongens in hun buik en kan zich daardoor losrukken en ontkomen. Leg uit of de man een beroep kan doen op noodweer als hij wordt beschuldigd van mishandeling van de twee jongens.

• Ja, voor zover uit de casus valt op te maken, reageert de man op een onmiddellijke aanval waar tegen hij zich op gepaste wijze verdedigt.

Casus 2

• Een andere man ziet in het park twee jongens lopen die hij ervan verdenkt dat ze hem van zijn geld willen beroven. Hoewel de jongens niets doen, vindt hij de situatie bedreigend, mede omdat hij al eens eerder in het park is aangevallen. Uit voorzorg stapt de man op de jongens af en geeft hun ieder een klap. Leg uit of de man een beroep kan doen op noodweer. Leg uit waarom hier geen sprake kan zijn van noodweer.

• Nu is er geen sprake van een aanval, dus kan er ook geen sprake zijn van noodweer.

Casus 3

• Een verdachte wordt op een vrij stevige (maar gepaste) manier aangehouden door de politie. Omdat hij zich verzet, zien de agenten zich genoodzaakt nog wat meer kracht te gebruiken. De verdachte pikt dat niet en verdedigt zich door de agenten te slaan en te schoppen.

• De wettekst over noodweer spreekt over een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanval. De aanhouding door de politie lijkt niet in strijd met het recht, daarmee vervalt een van de voorwaarden voor een beroep op noodweer.

Casus 4

• Een man ligt in een diepe slaap als er iemand zijn slaapkamer binnenkomt. Het is de buurman van de man, die medicijnen voor hem heeft gehaald. De slapende man wordt wakker, meent met een indringer van doen te hebben en haalt daarom flink uit. Voordat hij zijn vergissing bemerkt, ligt de buurman al op de grond. Leg uit of de slapende man zich op noodweer kan beroepen.

• Nee, want feitelijk is er geen sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanval.

Casus 5

• Een huurder weigert, ook na een rechterlijke uitspraak, zijn huurwoning te verlaten. Het geduld van de huurbaas is uiteindelijk op. Hij gaat de woning binnen en pakt de man vast om hem zo buiten de deur te zetten. De huurbaas doet bij de rechter een beroep op noodweer, want hij verdedigde zijn huis, dat zijn eigendom is. Leg uit of dit verweer zal slagen.

• Nee, het verweer van de huurbaas zal niet slagen, omdat er geen sprake is van een ogenblikkelijke aanranding van zijn bezit. De zaak duurt al lange tijd. Noodweer is dan niet aan de orde. De huisbaas kan zonodig de gerechtsdeurwaarder inschakelen om het ontruimingsvonnis ten uitvoer te leggen.

Casus 6

• Een man drinkt in een café acht biertjes. In halfdronken toestand maakt hij ruzie met een andere bezoeker van het café. De ruzie loopt hoog op en er vallen klappen. Later, als de man zich voor de rechter moet verantwoorden, doet hij een beroep op ontoerekenbaarheid vanwege zijn alcoholgebruik. Hij wist niet meer goed wat hij deed. Leg uit of dit beroep op ontoerekenbaarheid zal slagen.

• Nee, het beroep op ontoerekenbaarheid zal niet slagen omdat de man zich, door te drinken, zelf in deze toestand heeft gebracht.

Casus 7

• Op de snelweg krijgen twee bestuurders via aanwijzingen van agenten de opdracht om een aantal kilometers over de vluchtstrook te rijden in verband met een verkeersongeluk. Later krijgen ze een boete thuis gestuurd omdat een camera heeft vastgesteld dat ze drie kilometer over de vluchtstrook hebben gereden. Op welke strafuitsluitingsgrond kunnen de bestuurders zich beroepen.

• De strafuitsluitsluitingsgrond ambtelijk bevel, art. 43 Sr.

Casus 8

• Een man pleegt een bankoverval die echter mislukt. Hij vlucht een taxi in, die voor een verkeerslicht staat te wachten. De overvaller zet een pistool tegen het achterhoofd van de taxichauffeur en dwing hem om met hoge snelheden door de stad te rijden om aan de politie te ontkomen. De taxichauffeur begaat tijdens deze rit tientallen verkeersovertredingen. Op welke strafuitsluitingsgrond zal de taxichauffeur zich beroepen?

• In dit voorbeeld is de uitgeoefende kracht, dwang of drang afkomstig van een ander persoon. Er is hier dus sprake van relatieve overmacht in enge zin.

Casus 9

• Een vrouw loopt in een park, waar is aangegeven dat het verboden is om op het gras te lopen. Op een bepaald moment hoort de vrouw een kind om hulp roepen. Zij ziet dat het kind in het water van de vijver is gevallen en in levensnood verkeert. Zij kan het kind echter alleen bereiken door over het gras te lopen. Op welke strafuitsluitingsgrond zal de vrouw zich beroepen wanneer zij toch over het gras zal lopen om het kind te redden.

• Overmacht, in de zin van Noodtoestand

Casus 10

• Twee jongens van 12 jaar, Marco en Ronald, uit Dorp A sluipen de boomgaard van boer Hoogstraten in, die in hetzelfde dorp woont. Marco klimt op de schouders van Ronald en plukt een paar appels van een boom. Boer Hoogstraten ziet dat en loopt naar zijn stal. Even later loopt hij de boomgaard in met een buks in zijn hand. Hij richt met de buks op de benen van Ronald en schiet hem opzettelijk in zijn been, waardoor een behoorlijke wond ontstaat.

• Boer Hoogstraten wordt aangeklaagd wegens mishandeling. Hij beroept zich echter op noodweer. Wat vindt de rechter.

Casus 11

• Mevrouw Hoogkamer loopt op straat en komt haar buurvrouw mevrouw Anker tegen. Mevrouw Anker loopt naar mevrouw Hoogkamer toe en zegt heel vriendelijk maar erg luid en duidelijk, zodat alle omstanders dat kunnen horen. “Goedemorgen, lelijke vieze slet”, en wil vervolgens doorlopen. Mevrouw Hoogkamer aarzelt geen moment en geeft mevrouw Anker met haar rechterhand een klap op de neus, waardoor mevrouw Hoogkamer een bloedneus oploopt. Als mevrouw Anker wordt vervolgd voor het misdrijf eenvoudige mishandelin. Kan zij dan een beroep doen op de strafuitsluitingsgrond Noodweer.

• Waarschijnlijk niet, Lijf, eerbaarheid of goed.