Zijn reclame en verkooppraktijken die dienen om kredietopeningen te verkopen

maatschappelijk verantwoord?

Juni 2011

www.financite.be

Inleiding• Doelstellingen– Vaststellen of reclame en verkooppraktijken die dienen om

kredietopeningen aan de man te brengen• maatschappelijk verantwoord zijn:

– Volledige info die gemakkelijk te vergelijken valt op basis van concrete elementen (aangepast krediet)

– Capaciteit van de ontvanger om deze rationeel te analyseren• zich specifiek richten tot mensen met een klein inkomen.

• Middelen– Inventaris– Kwantitatieve en kwalitatieve analyse– Aanbevelingen

www.financite.be

Inventaris – definitie

• Kredietovereenkomst van onbepaalde duur• Het bedrag kan in één of meerdere keren

worden opgenomen• Zogauw een deel is terugbetaald kan dat

opnieuw worden opgenomen• Het enige obstakel voor de ontlener:

maandelijks een som terugbetalen (over het algemeen 5 % van het openstaande saldo)

www.financite.be

Inventaris – cijfers

• Groeimarkt• Weinig cijfers in België– 19 % van de Belgische gezinnen in schuldbemiddeling

hebben schulden bij postorderbedrijven.– In Frankrijk hebben gezinnen die in armoede leven

meer hernieuwbare kredieten dan andere.– Gezinnen die in armoede leven schrijven vaker in op

kredietopeningen in winkelketens dan bij financiële organismen.

www.financite.be

Inventaris – problemen

• Hoge rentevoet• Aankoop losgekoppeld van kredietopening• Mogelijkheid om basisgoederen op krediet te

kopen (13 tot 19 %!)• Slechte indruk van budgetbeheer• Geen nulstellingstermijn

www.financite.be

Inventaris – wettelijke veplichtingen

• Oude vs nieuwe wet op het krediet (01/12/2010)• Wettelijke vermeldingen

– Naam van de bemiddelaar, type krediet…– Als er een cijfer opstaat met betrekking tot de kost van het krediet

• Vermelding van het JKP (debetrentevoet+ kosten) + representatief voorbeeld

– Anders ‘Lenen kost ook geld’ (nieuwe wet)– Prospectus

• Verboden vermeldingen– Krediethergroepering– Gemakkelijk, snel te verkrijgen– Uitbetaling in contanten…

www.financite.be

Inventaris – Voorstelling• Beslissing ingegeven door:

– Rationele informatie– Denkfouten (maatschappelijke invloed, illusie van controle...)– Voor allen!

• Europees onderzoek. Kiezen moeilijk omdat:– Moeilijke info– Onzekerheid– Dubbelzinnige informatie– Complex

• Frans onderzoek CREDOC. Hernieuwbaar krediet bij kwetsbare groepen tegenover andere:– Kennen de rentevoet niet zo goed– Weten minder hoeveel het krediet in totaal zal kosten– Weten minder goed waar kredietopening werkelijk voor staat.

• Grootwarenhuizen?

www.financite.be

Kwantitatieve analyse

• Verzameld tussen 01/07/2010 en 31/08/2010• 91 pubs + 5 verkooppraktijken– Rechtstreekse reclame– Onrechtstreekse reclame– Direct marketing– Productenprospectus (kredieten) waaronder

webpagina’s– Productcatalogus– Verkooppraktijken

www.financite.be

Kwantitatieve analyse

• Slechts 1/3 = rechtstreekse reclame• Media’s waarvan de belangrijkste lezers zijn:

personen van boven de 65 jaar met lage scholingsgraad

www.financite.be

Kwalitatieve analyse – schema van Jakobson

• Referentiële functie: welke informatie wordt er gegeven betreffende het krediet? • Emotieve functie: wie zegt?• Conatieve functie: tegen wie?• Poëtische functie: welk beroep op de creativiteit doet men?• Fatische functie: welke overtuigingsmiddelen gebruikt men?• Metalinguale functie: wat zegt de reclame over zichzelf?

ContactFatische functie

BerichtPoëtische functie

CodeMetalinguale functie

ContextReferentiële functie

OntvangerConatieve functie

ZenderEmotieve functie

www.financite.be

www.financite.be

Kwalitatieve analyse

• Over het algemeen in overeenstemming met de wet MAAR– Zelden becijferd voorbeeld– Wanneer becijferd voorbeeld, weinig sprekend

• Er wordt geargumenteerd met veronderstelde eigenschappen (comfort, oplossing, winst)

• Verkooppraktijken: weinig of geen bijstand

www.financite.be

Kwalitatieve analyse - conclusies

• Reclame voor kwetsbare groepen ?– Geen vergelijkend onderzoek– Maar veronderstelde eigenschappen

(droombeelden)– Maar ingewikkelde info (nog moeilijker voor

kansengroepen)– Maar keuze van de media

• “beperkt inkomen” + “ingewikkelde/onvolledige info” = explosieve cocktail

www.financite.be

Aanbevelingen (1)

• Intrinsiek gevaar van kredietopeningen• Informatie in de reclame– Moeilijk om rekening te houden met kosten en

risico’s Waarschuwing op de reclame en alle

documentatie– Met concreet voorbeeld van kost en risico

www.financite.be

Aanvebelingen (2)

• Link aankoop/reclame– Argumenten (soepelheid, oplossing…) vs gevaar– Ontkoppeling tussen aankoop en krediet Verbod tot koppeling krediet aan aankoop, zowel

rechtstreeks als onrechtstreeks• Geen vermelding krediet op reclame voor andere

goederen of diensten• Geen vermelding van mogelijke aankoop op een

reclame voor een kredietopening• Verbod tot kredietverkoop in winkelketens

www.financite.be

Aanvebelingen (3)

• Sensibilisatie en preventie– Alarmerende kost en risico Preventiecampagne

• Reclame (klassieke media)• Folders (risico, kost + alternatieven)• Workshops

Programma voor strijd tegen overmatige schuldenlast• Programma• Inventaris• Operator

www.financite.be

Conclusies• Strijd tegen de (overmatige) schuldenlast van

de kansengroepen door kredietopening =– De risico’s door positieve connotatie zoveel

mogelijk afbouwen– De kans geven om de kosten en de risico’s in te

schatten Niet compatibel met een gebrek aan bijstand + nood tot financiële educatie op grote schaal en in overeenstemming