Secretariaat: Brugstraat 32 4475 AP Wilhelminadorp

Tel.: 0113-211238 E-mail : info@delevendedelta.nl

Internet: www.delevendedelta.nl KvK Zeeland: 2204589 Rabobank Oosterschelde: 34.60.15.391

JAARVERSLAG 2009

InleidingIn het “Beleidsplan 2007-2010” staat het optreden van Stichting De Levende Delta als belangenbehartiger van een hoogwaardig leefmilieu in de Delta centraal.Uitgangspunt daarbij is dat belangenstrijd is te voorkomen als Stad en Platteland, Natuur en Cultuur, Economie en Milieu als fundamenteel complementaire belangen worden gezien.In het verslagjaar is onze “Visie en Missie” verder uitgewerkt. Samengevat is deze dat wij:

- tegen gedwongen ontpoldering zijn;- een kritische houding tonen tegen ontpolderen in het algemeen;- voor verloren gaande natuur compensatie zoeken in andere maatregelen dan in het

ontpolderen;- kritisch staan t.o.v. de discussie over natuurlandschap versus cultuurlandschap;- voor de “juiste” natuur- en milieumaatregelen staan, zolang deze niet te eenzijdig worden toegepast en bijdragen aan een “gezonde” woon- en werkomgeving. Kortom, Zeeland en de Zeeuwse Delta aantrekkelijk houden voor wonen, toerisme en economische bedrijvigheid;- zeker niet tegen natuur- of milieumaatregelen zijn, maar tegenwicht bieden aan

Natuur-, Milieu- en Landschapsorganisaties, als die te eenzijdig te werk gaan;- tegen een verdergaande - dan de 3e - verdieping van de Westerschelde zijn;- (intellectuele) ondersteuning geven aan bepaalde (actie)groepen die op hetzelfde (deel)terrein actief zijn;- gesprekspartner willen zijn en mee willen denken met belangenorganisaties in de

landbouw en natuurorganisaties;- in en bij dit alles een grote groep van de Zeeuwse bevolking vertegenwoordigen.

Volgens het “Werkprogramma 2009”, zou er in 2008 opnieuw veel aandacht uitgaan naar de strijd tegen het ontpolderen. Door het Kabinet en de Tweede Kamer was eind 2007 besloten dat het Westerscheldeverdrag slechts onder een belangrijke voorwaarde goedgekeurd zou kunnen worden. De voorwaarde was dat alsnog door een commissie onder leiding van Ed Nijpels onderzocht zou moeten gaan worden, of door het alternatief van De Levende Delta voor het Land van Saeftinghe en/of het andere alternatief zoals die van het Waterschap Zeeuws Vlaanderen, alsnog de ontpoldering van de Hertogin Hedwigepolder zou kunnen worden voorkomen.In haar rapport “Wennen aan de Westerschelde”van oktober 2009, concludeert de Commissie Natuurherstel Westerschelde (commissie Nijpels) echter, dat “het ontpolderen van de Hertogin Hedwigepolder de best denkbare maatregel is” (citaat).Door deze conclusie, en het min of meer impliciete advies aan het Kabinet om ondanks de beschikbare buitendijkse alternatieven toch tot het ontpolderen van de Hedwigepolder over te gaan, bleek dat de strijd over de gevolgen van het Westerscheldeverdrag zeker nog niet ten finale was beslist. Daardoor bleef dit onderwerp ook in 2009 weer het belangrijkste punt in de activiteiten van De Levende Delta.Daarnaast waren specifieke aandachtspunten o.a.: natuur en milieu, de ontwikkelingen in de mosselsector, dijk- en zeeweringbeheer; mogelijkheden voor zonne-energie; buitendijkse maatregen voor natuurherstel en-compensatie; eventuele alternatieven voor de plannen Perkpolder-west, de Braakman en Waterdunen; waterberging en waterkwaliteit Volkerak-Zoommeer.

2

BestuurAan het eind van het verslagjaar bestond het bestuur uit mevrouw A. Verweij-van der Have en de heren J.J. Geleijnse (voorzitter), J.F.J. Franken (secretaris/penningmeester), E. Baecke, W. van Gorsel, A. Lampert, W. de Landgraaf, M.A. Mol , J. Schuurman Hess en W. de Visser.Als adviseur verleenden de heren S. Duvekot en H. Eversdijk welkome diensten aan het bestuur.Een woord van dank voor het werk dat zij voor het realiseren van de doelstellingen van De Levende Delta hebben verricht, is hier zeker op zijn plaats. Het bestuur kwam 9 keer in vergadering bijeen, bij bestuursleden thuis.De heren A. Lampert en W. de Visser werden tot lid van de kascommissie benoemd.Het jaarverslag 2008 werd vastgesteld en de begroting 2010 goedgekeurd. Deze sluit helaas met een behoorlijk tekort, hetgeen noopt tot uitbreiding van het bestand aan donateurs en sponsoren, alsmede subsidieverkrijging van de Provincie. De (jaarlijkse) donateurbijdrage voor 2010 werd vastgesteld op € 30,00.

Donateurs / sponsorsDe Levende Delta weet zich gesteund door een grote groep betrokken donateurs die tevens door hun donateurbijdrage zorgen voor de financiële basis onder de Stichting. Ook de ontvangen periodieke sponsorbijdragen dragen daar in belangrijke mate toe bij.In het verslagjaar deden zich weliswaar de nodige mutaties voor in het donateurbestand, maar de omvang ervan bleef ongeveer op hetzelfde niveau. Uitbreiding van het donateur-/sponsorbestand blijft voor de continuïteit erg belangrijk. Op daartoe geschikte momenten werden oproepen gedaan.

DonateurbijeenkomstenOp 17 maart vond er een donateurbijeenkomst plaats in De Stenge in Heinkenszand. De bijeenkomst werd benut om de donateurs te informeren over diverse actuele zaken zoals o.a.: de vervolgactiviteiten naar aanleiding van het rapport van de Commissie Nijpels; gezamenlijke publieksgerichte acties met het comitée Red onze Polders; de uiteindelijke afhandeling van de subsidiebeschikking door de provincie Zeeland voor de werkzaamheden van De Levende Delta; het met de Gedeputeerde gevoerde bestuurlijk overleg; de deelname aan verschillende Klankbordgroepen/Adviesraden e.d.. Daarna hield de heer Ir. W. Lases” uit Tiel, een deskundig waterbouwer die zich bijzonder met het wel en wee van Zeeland en in het bijzonder dat van de Westerschelde en de (culturele) waarden van het Zeeuwse landschap betrokken voelt, een inleiding over de “Ontwikkelingsgeschiedenis van de Westerschelde en de huidige ontpolderingskwestie”. Met dia’s van onder meer kaartmateriaal gaf hij een boeiend en compleet beeld van de geschiedenis van de Westerschelde. Via dit historische inzicht, maakte hij duidelijk waarom ontpoldering in het algemeen en van de Hedwigepolder in het bijzonder, z.i. moet worden voorkomen.

Op 27 oktober was er opnieuw een Donateurbijeenkomst in De Stenge in Heinkenszand, die zich weer in een grote belangstelling mocht verheugen. Daar gaf de heer J.J.Geleijnse als voorzitter een korte terugblik op de enerverende ontwikkelingen die zich tot dat moment met betrekking tot het dossier over het benodigde natuurherstel ten gevolge van de verdieping van

3

de Westerschelde, hadden voorgedaan. Voorts schetste hij de belangrijkste zaken die de aandacht van het bestuur tot dat moment nog verder hadden gehad.

De meeste tijd van de bijeenkomst was echter gereserveerd voor een inleiding en Powerpoint presentatie door mevrouw Judith Floor uit Nijmegen, naar aanleiding van haar recente Masterscriptie aan de Universiteit van Wageningen met als titel:

“Ontpolderen langs de Westerschelde. Invloed van regionale actoren en legitimiteitproblemen in het beleidsproces 2005-2009”.

Voor deze Masterscriptie heeft zij het beleidsproces rond de 600 hectare natuurherstel in het Westerscheldegebied in de betreffende periode geanalyseerd. Daarbij is gebleken dat afhankelijk van iemands belang en rol in het proces, er veel verschillende perspectieven zijn op wat feitelijk is gebeurd.Op haar inleiding volgden veel vragen en ontspon zich een levendige en interessante discussie.Voor de bijeenkomsten waren naast de donateurs van de Stichting, ook vertegenwoordigers van de verschillende overheden en van de natuur- milieu- en landschapsorganisaties uitgenodigd.

Beleidsplan 2007-2010Zoals u in de “Inleiding” al hebt kunnen lezen heeft het bestuur het “Beleidsplan 2007-2010” geëvalueerd, en het met een nadere uitwerking van haar “Missie en Visie” geactualiseerd. U kunt hiervan kennis nemen op www.delevendedelta.nl onder de button De Stichting.

SubsidieOp het in 2007 bij de provincie Zeeland ingediende subsidieverzoek voor het kunnen financieren van de activiteiten die uit het Beleidsplan 2007-2010 voortvloeien, werd in het voorjaar 2008 een subsidiebeschikking ontvangen voor een gedeelte van hetaangevraagde bedrag. In het verslagjaar hebben wij een inhoudelijke en financiële verantwoording van onze activiteiten en een overzicht van inkomsten en uitgaven t/m het eerste halfjaar 2009 aan de Provincie verstrekt. Daarop volgde een aanvullende beschikking voor het eerder toegezegde volledige bedrag. Op basis van de begroting 2010 zal er een nieuwe subsidieaanvraag bij de provincie worden ingediend. Door de beperkte middelen blijven de mogelijkheden voor het kunnen inschakelen van professionals op de verschillende aandachtsvelden helaas beperkt. Ook blijft het nodig om regelmatig een relatief zwaar beroep op vrijwilligerswerk te doen.

4

Advies van de Commissie NijpelsOp 20 juni 2008 heeft een vertegenwoordiging van het bestuur zich bij de Commissie Nijpels gepresenteerd, en haar visie op de alternatieven voor ontpolderen zoals het plan “Onderzuigen van het Land van Saeftinghe” d.m.v. de Beau Dredge-methode, nogmaals nadrukkelijk onder de aandacht gebracht.Eind oktober van dat jaar werd met grote teleurstelling kennis genomen van het feit dat de Commissie Nijpels dit alternatief voor natuurherstel/-compensatie terzijde had geschoven. Omdat dit volgens ons echter als een volwaardig alternatief voor ontpolderen van de Hedwigepolder kan worden gezien, hebben wij het hier niet bij laten zitten. Wij hebben ons daarna samen met de Zuidelijke Land en Tuinbouworganisatie (ZLTO) door middel van een gezamenlijke persconferentie op 20 november in Nieuwspoort in Den Haag, met een kritische reactie op het rapport van de Commissie Nijpels tot de leden van de Vaste Kamercommissie LNV gericht. Daarbij werd opnieuw het alternatief van De Levende Delta voor ontpoldering aangeboden. Dit alternatief was geactualiseerd met de meest recente wetenschappelijke kennis voor de onderbouwing van dat plan.

Mede door deze reactie en de protesten die er in Zeeland opnieuw tegen ontpolderen klonken, werd politiek Den Haag zich er nog meer bewust van dat de aangedragen alternatieven voor ontpolderen niet die aandacht van de Commissie Nijpels hadden gehad die ze verdienden. Voorts werd daarmee opnieuw geïllustreerd dat er in Zeeland voor ontpolderen absoluut geen draagvlak is. Door de 2e Kamer werd besloten om een Hoorzitting van de Vaste

Kamercommissie Verkeer en Waterstaat te gaan organiseren. In de periode december 2008 tot half februari 2009 heeft De Levende Delta zich in afwachting van die Hoorzitting met het Comité Red onze Polders actief opgesteld bij het organiseren van enkele publieksgerichte acties, om de aandacht van de politiek voor dit dossier zoveel mogelijk op te voeren.

Vanaf rechts: A. Provoost (Waterschap Z.Vlaanderen), P. de Koeijer (ZLTO), J. Schuurman Hess (De Levende Delta)

Hiervan moeten m.n. worden genoemd de Bomenplantactie in de Hedwigepolder op 6 februari 2009 en de bliksem(kaarten)actie waarbij in januari 2009 ruim 11.000 personen hun bezwaren tegen ontpolderen aan de premier en de beide vicepremiers kenbaar maakten. De Hoorzitting van de Vaste Kamercommissie V&W vond op 19 februari 2009 plaats. Daaraan werd ook door ons bestuurslid Jan Schuurman Hess onder de titel “Het Zeeuwse Ontpolderspook”, een inhoudelijke bijdrage geleverd. Mede als gevolg van deze activiteiten nam het Kabinet op 17 april 2009 het zogenoemde dubbelbesluit waarbij gekozen werd voor buitendijks natuurherstel, in plaats van de ontpoldering van de Hedwigepolder. Een dubbelbesluit, omdat als voorwaarde werd gesteld, dat nader onderzoek nog zou moeten uitwijzen dat een dergelijke vorm van natuurherstel als afdoende zou kunnen worden gekwalificeerd. Als dit niet zou kunnen worden aangetoond, zou alsnog ontpolderd moeten worden. Van dit dubbelbesluit werd op die dag in de Hedwigepolder door velen en in aanwezigheid van de media, enthousiast en met vertrouwen kennis genomen.

5

Daarna werd het echter onaangenaam stil. Zichtbare onderzoekactiviteit in opdracht van minister Verburg bleef lang uit. Ondertussen besloot de Raad van State op 28 juli dat er in afwachting van een uitspraak in een bodemprocedure begin januari 2010, niet tot verdieping van de Westerschelde mocht worden overgegaan. De onzekerheid groeide opnieuw. Pas ná deze voorlopige uitspraak van de Raad van State verstrekte minister Verburg aan het Grondmij-consortium de opdracht om binnen slechts binnen enkele weken een studie uit te voeren en een rapport uit te brengen dat antwoord moest geven op de vragen in het dubbelbesluit van het Kabinet. Op basis van deze rapportage besloot het Kabinet tot onze grote teleurstelling medio oktober 2009, om alsnog van buitendijks natuurherstel af te zien en toch tot het ontpolderen van de Hedwigepolder over te gaan. Wij hebben vervolgens, na zorgvuldige bestudering van het rapport en het besluit, in samenspraak met diverse deskundigen, besloten om opnieuw via de weg van de stille diplomatie te gaan proberen om dit besluit van tafel te krijgen. Voorts, om de inhoudelijke discussie met- en in Den Haag opnieuw op te pakken, om op korte termijn tot een herformulering van de zogenoemde “Instandhoudingdoelen” in Natura 2000 te komen. De schriftelijke onderbouwing hiervoor werd tijdig vóór het extra Kamerdebat over het gewijzigde Kabinetsbesluit op 3 december aan de 2e Kamerfracties kenbaar gemaakt. Ook werden er door Provinciale Staten van Zeeland in een extra debat over de ontstane situatie, enkele moties van min of meer dezelfde strekking aangenomen die ter kennis werden gebracht van het Kabinet en de 2e Kamer.

Helaas kreeg het Kabinet uiteindelijk toch voldoende steun voor haar besluit. Over (gedwongen) ontpolderen en de verdere uitwerking van Natura 2000, is daarmee wat ons betreft echter zeker nog niet het laatste woord gezegd. Wij kijken uit naar o.a. het interpellatiedebat dat over dit dossier binnenkort nog in de 1e Kamer zal worden gehouden

Bestuurlijk overleg met de Zeeuwse gedeputeerde de heer HamelinkIn het verslagjaar heeft er enkele malen bestuurlijk overleg met de gedeputeerde plaatsgevonden over o.a.:- de subsidieaanvraag van De levende Delta;- de provinciale inspanningen in het kader van o.a. (buitendijks)natuurherstel in het zgn. Middengebied van de Westerschelde. Daarbij werd tevens het standpunt herhaald principieel tegen ontpoldering te zijn en als dit onverhoopt toch zou moeten, dit slechts kan op basis van absolute vrijwilligheid; - onze eventuele deelname aan een Klankbordgroep Uitwerking Buitendijks natuurherstel Westerschelde in het verlengde van het Kabinetsbesluit van 17 april 2009. Onze voorzitter de heer J.J. Geleijnse nam deel aan enkele officieuze verkennende/evaluerende gesprekken daarover.

Relaties/contacten met andere overheid- en particuliere organisatiesDe bestaande goede contacten met de ZLTO en het Comité Red onze Polders werden voortgezet en bij specifieke activiteiten geïntensiveerd.Het Comité Nieuwe Natuur Nee opereert op landelijk niveau en komt op voor het behoud van relatief jonge polders met de beste landbouwgronden. Wij zijn betrokken bij deze organisatie, omdat hun doelen sterk overeen komen met de visies van De Levende Delta. Onze behoefte om de contacten met organisaties in de landbouw, de visserij en het milieu verder aan te halen en te structuren leeft nadrukkelijk. Hieraan zal gericht aandacht gegeven gaan worden.

6

De politieke discussies en afwegingen rond (mondiale) voedseltekorten in relatie met het spanningsveld landbouwgrond - nieuwe natuur, bleven wij kritisch volgen.In het verlengde van de presentatie van de World Waterfront Award, werd het overleg met de Hogeschool Zeeland voortgezet om te bezien of het project “Onderzuiging Saeftinghe”, en in het verlengde daarvan het mede oplossen van de zandhonger in de Oosterschelde, in een afstudeeropdracht opgenomen zou kunnen worden. Helaas kon dit niet gerealiseerd worden.De Levende Delta heeft een verzoek ingediend om zitting te kunnen nemen in de Adviesgroep van de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta. Een eerste oriënterend overleg over dit verzoek van onze voorzitter en secretaris, de heren J.J. Geleijnse en J.F.J. Franken, heeft in december plaatsgevonden met de Directeur Programmabureau Zuidwestelijke Delta, de heer Prof. Ir. J. Schrijnen. Het overleg wordt begin 2010 in wat bredere kring voortgezet.De deelname aan de Klankbordgroep MER-Waterberging Volkerak-Zoommeer werd voortgezet in de persoon van onze bestuursleden de heren W. van Gorsel en W. de Visser.In dat kader hebben wij naast vele andere organisaties uit Zeeland, Zuid-Holland en West-Brabant, als medeondertekenaar steun gegeven aan een brief van de zogenoemde Regenboogcoalitie aan het Parlement, handelend over een gericht plan van aanpak voor de uitvoering van dit dossier.

Kennisname van relevante ontwikkelingen / wetgevingIn het verslagjaar zagen weer veel publicaties die om nadere bestudering vroegen, het licht. Hiervan moeten m.n. de volgende worden genoemd:

- het rapport van het Grondmij-consortium alsmede de daaraan ten grondslag liggende opdracht;

- vervolgpublicaties op Natura 2000 Kaderrichtlijn Water; - verslag Hoorzitting Beheer en Ontwikkelingsplan Rijkswateren;- nadere uitwerkingnotities n.a.v. het rapport van de Commissie Veerman;- het Ontwerp-milieuaffectrapport Waterkwaliteit Volkerak-Zoommeer;- studies, rapporten en brieven m.b.t. de voorgenomen projecten Perkpolder en

Waterdunen;- actuele informatie m.b.t. de ontwikkelingen en voortgang in het project Waterdunen

door de heer A. Rozendaal;- natuurcompensatie/ontpoldering in relatie met de voorgenomen aanleg van de WCT;- Inspraakreacties op Stroomgebiedbeheerplan Schelde;- Definitief aangewezen 18 Natura2000 gebieden.

Overige representatieStichting De Levende Delta was vertegenwoordigd bij:

- een uitzending van het TV programma Het Gesprek, in de persoon van haar bestuurslid de heer J. Schuurman-Hess;

- de nieuwjaarsreceptie van de Provincie Zeeland; - de informatieavond van de ZMF in Middelburg op 27 mei, over de 3 gebieden die

door het Rijk als Nationaal Landschap zijn aangewezen;- het PZC-debat over ontpolderen in Middelburg op 5 oktober;

7

- voortgang en activiteiten overleg met het Comité Red onze Polders alsmede de ZLTO;- de bomenplantactie door prominenten in de Hedwigepolder;- de bijeenkomst in de Hedwigepolder bij gelegenheid van het Kabinetbesluit van 17

april;- de bijeenkomst in

Emmadorp waarin kennis werd genomen van het gewijzigde Kabinetbesluit n.a.v. het rapport van het Grondmij-consortium;

- de protestdemonstratie van het

ZeeuwsVlaamsProtest bij Provinciale Staten van Zeeland op 2 oktober;

- de grote tractor(protest)estafette in Zeeuws-Vlaanderen op 12 december;- De Levende Delta heeft zich aangesloten bij “Vrienden van de Zeeuwse Mossel”;- deelgenomen aan een workshop van het Deltaprogramma op 10 juni in Amersfoort.

Nieuwsbrieven en websiteIn het verslagjaar verschenen er weer enkele Nieuwsbrieven en het Jaarverslag 2008. Op de website werden regelmatig nieuwe wetenswaardigheden opgenomen. Geprobeerd wordt om de aandacht voor het werk van De Levende Delta voortdurend verder te vergroten door o.a. een goede informatieverstrekking en gemakkelijke toegankelijkheid van de site.

Tot slotHet bestuur bedankt allen die zich in het verslagjaar actief betrokken hebben getoond.Zij nodigt iedereen graag uit om dit in 2010 voort te zetten.

8