Hoop doet leven! Dr. Anne Vandenhoeck. Ervaring als ziekenhuispastor Niet echt bewust van de rol...

Hoop doet leven!

Dr. Anne Vandenhoeck

Ervaring als ziekenhuispastor

Niet echt bewust van de rol van hoop Ervaring met één patiënt Overal zien van hoop en wanhoop

VASTSTELLINGEN UIT DE PRAKTIJK Hope has a changing face.

Hoop duikt op in situaties van ernstig lijden, ook daar waar er geen uitzicht meer is.

Hoop heeft een tegenpool: wanhoop.

VASTSTELLINGEN UIT DE PRAKTIJK

Hoop is tegelijk krachtig en kwetsbaar. Hoop kan verdwijnen en terugkomen.

Hoop was geen vast onderdeel van een medische, sociale of pastorale diagnostiek of interventie.

Hoop wordt in de medische context vooral gezien als hoop op beterschap

DOEL

Nadenken over hoop als een existentiële kracht

Niet over: valse hoop, wanhoop Korte ontdekkingsreis langs

verschillende disciplines om meer inzicht te krijgen in de aanwezigheid en het functioneren van hoop

Hoop behoort tot de spirituele dimensie

Hangt samen met zingeving Trekt mensen vooruit Existentiële motor Diepste laag van mens zijn

OMSCHRIJVING VAN HOOP

Farran, Herth en Popovich: Hoop is een fundamentele ervaring van het menselijke bestaan die functioneert als een wijze van voelen, denken en doen en als een manier waarop iemand verbonden is met zichzelf en de wereld. Hoop heeft het vermogen om flexibel te zijn in verwachtingen. Als het verhoopte goed geen werkelijkheid wordt, kan hoop nog steeds aanwezig zijn.

(FARRAN, C.J., HERTH, K.A., POPOVICH, J.M., Hope and Hopelessness: Critical Clinical Concepts, Thousand Oaks, CA, 1995.)


Hoop is een fundamentele ervaring van het menselijke bestaan

ExistentieelSpiritueelReligieus


die functioneert als een wijze van voelen, denken en doen

Meer dan positief denken of optimisme


en als een manier waarop iemand verbonden is met zichzelf en de wereld

= kwetsbare band


Hoop heeft het vermogen om flexibel te zijn in verwachtingen. Als het verhoopte goed geen werkelijkheid wordt, kan hoop nog steeds aanwezig zijn.

Band met verleden, heden, toekomst


Farran, Herth, Popovich:1. Hoop is een ervaringsproces2. Hoop is een transcendent proces3. Hoop wordt gevoed door een gevoel

van controle4. Hoop is een relationeel proces

HOOP IN FILOSOFIE EN ANTROPOLOGIE

1. De relatie tussen mens en tijd: De mens leeft fundamenteel met een tijdsbewustzijn waarin verleden, heden en toekomst een rol spelen.


2. De toekomstige tijd levert een unieke bijdrage aan het menselijk bestaan en is essentieel om dat bestaan te begrijpen.


3. De relatie tussen de mens en de tijd is dualistisch: gevangen en bevrijd


4. Uit het vermogen van de mens om vooruit te kijken en uit het bestaan van de toekomstige tijd als deel van het bewustzijn van de mens, ontstaat de hoop.


5. Hoop is een kerningrediënt dat geworteld is in de drie tijdsdimensies: hoop bestaat omwille van gebeurtenissen in het verleden, hoop geeft energie nu en hoop wordt krachtig door de toekomst

HOOP IN DE CONTEXT VAN LIJDEN

3 mythes remmen het werken met hoop af:• Er is de mythe van de onsterfelijkheid die

zorgt voor een onbeperkte, futuristische hoop.

• Er is de mythe van het probleemoplossend denken die zorgt voor het magische geloof dat er voor alle ziekten een behandeling is.

• Er is de mythe van de full disclosure van de waarheid.

HOOP IN DE CONTEXT VAN LIJDEN

Hoop wordt bedreigd door een crisis, ontstaan uit lijden, die de toekomstverhalen in gevaar brengt.

Toch kan hoop blijven bestaan in uitzichtloze situaties (illustratie van het aanpassingsvermogen)

Hoop levert een bijdrage aan de kwantiteit en kwaliteit van het leven

HOOP IN PALLIATIEVE ZORGEN Hoop blijft aanwezig ondanks de

nabijheid van de dood.

Hoop in palliatieve zorgen blijkt negatief gecorreleerd aan euthanasie.

HOOP IN PALLIATIEVE ZORGEN

Hoop bij oudere palliatieve patiënten richt zich vaak op het niet hebben van pijn, een leven na de dood, een goede toekomst voor hun geliefden, ten volle kunnen leven in het nu en het hebben van een vredevolle dood.

Er is een manier om de toekomst van palliatieve patiënten te bespreken en toch coping en hoop in leven te laten.

HOOP IN PALLIATIEVE ZORGEN

De ultieme hoop is transcendent.

L. BERGIN & S. WALSH, The Role of Hope in Psychotherapy with Older Adults in Aging and Mental Health 9 (2005/1) 7-15.

HOOP IN PSYCHIATRIE EN THERAPIE

Tweedeling in literatuur:De ene groep onderzoekers ziet vooral de

psychologische voordelen van hoop voor patiënten (als tegengif voor wanhoop), terwijl de andere groep onderzoekers eerder waarschuwt voor hoop als een niet aanvaarden van de realiteit (valse hoop).

Bergin en Walsch willen tweedeling overstijgen door hoop te bekijken vanuit een ontwikkelingsperspectief.


Hoop moet worden gerelateerd aan het levensverhaal van de mens

Hoop in de laatste levensfase ontstaat uit de balans tussen een ‘het is niet goed en onaf’ - gevoel en een ‘het is goed genoeg geweest’-gevoel.


TYPE 1: RUIMTE GEVEN AAN REALISTISCHE VERWACHTINGEN

Aard van problematiek: Tijdelijke crisis (depressie/angst/posttraumatische stress)

naar aanleiding van duidelijke oorzaak (bijvoorbeeld pensioen, dood partner, herstel van beroerte, diagnose dementie)

Type patiënt: - geen of weinig geschiedenis binnen psychiatrie - in staat tot goede relaties vroeger en nu - kan vertellen over vervulde hoop in het verledenWerken met hoop: - bevragen van onrealistische hoop - ruimte geven aan realistische hoop


TYPE 2: WERKEN AAN VERTWIJFELING OF WANHOOPAard van problematiek: Een crisis naar aanleiding van een ouderdomsgebeuren maar

gerelateerd aan een psychische problematiek die teruggaat op niet beantwoordde, vroege, emotionele noden.

Type patiënt: - heeft al eerder psychische problemen gehad, kan

voorgeschiedenis binnen psychiatrie hebben - vroege, fundamentele relaties gekenmerkt door emotionele

onstabiliteit of onbeschikbaarheid (vaak vertaald in huidige relaties)

- kent ook goede relaties en kan verhalen over hoop vertellenWerken met hoop: - meer gericht op verleden van patiënt: een realistische

evaluatie van het leven - ruimte geven aan uiten van vertwijfeling of wanhoop - ook naar toekomst toe: bevragen van valse hoop


TYPE 3: WERKEN AAN OVERLEVENAard van problematiek: Herhaalde episoden van depressie, angst. Bipolaire stoornis,

persoonlijkheidsstoornis, …Type patiënt: - Chronische psychiatrische patiënt - Aanwijzingen voor misbruik en emotionele schade in relaties die vaak

geïdealiseerd worden. Onvermogen tot goede, langdurige relaties. - Disfunctionele coping en moeite om vervulde hoop te herinnerenWerken met hoop: - ego is niet sterk genoeg om het werk van de vertwijfeling en de

wanhoop aan te kunnen. - versterken, reactiveren en bevestigen van wat de patiënt tot hiertoe

gedragen heeft (eventueel via zorgverleners) – in stand houden van status quo.

- ruimte geven aan de hoop op het kunnen overleven


De sporen die deze studie ons opleveren rond het werken met hoop zijn:

psychische aanpassing en hoop zijn positief met elkaar gecorreleerd

het werken met de balans tussen hoop en wanhoop kan belangrijk zijn voor een bejaard publiek

hoop is persoonlijk en verbonden met de levensgeschiedenis van ieder

valse hoop kan uitgedaagd worden en realistische hoop aangespoord en bevestigd

werken aan overleven is ook een vorm van hopen


HOOP IN DE THEOLOGIE

Een verhaal…

HOOP IN THEOLOGIE Jürgen Moltmanns theologie van de hoop

kent twee thema’s: God is aanwezig in het lijden van mensen en God belooft een betere toekomst.

Hoop is een deugd, naast liefde en geloof

HOOP IN THEOLOGIE De sterke band tussen hoop en de drie

tijdsdimensies in het christendom: Christen kunnen hopen omwille van het verleden (de geschiedenis van God en mensen, doorverteld tot op vandaag), omwille van het heden (waarin ze proberen Gods aanwezigheid en betrokkenheid te ontdekken) en omwille van de toekomst (Gods belofte van bevrijding in eeuwigheid).

HOOP IN THEOLOGIE

Cruciale belang van de toekomstige tijd in religie.

De tijd verleent de mens nu een historische identiteit maar ook vanuit theologisch perspectief een eschatologische identiteit – in – het- heden, een deelname aan wat zal komen en al een beetje is.

HOOP IN HET PASTORAAT

Luisteren naar toekomstverhalen Zelf een teken zijn van een ‘en toch’

Twee referentiepunten

Ultieme of intermediaire hoop Locus: intern of extern

BESLUIT

1. Toekomstverhalen, zijn essentieel in het verstaan van de hele mens, ook in situaties van uitzichtloos lijden en zelfs als de toekomst de dood is.

BESLUIT

2. Hoop kan gevoed worden door toekomstperspectieven, door een zekere controle op het heden en door relaties met anderen.

BESLUIT

3. Hoop hangt samen met betekenis geven en vinden en is in die zin cruciaal in situaties van chronisch lijden. Het is aan zorgverleners om een context te creëren waar patiënten naar betekenis kunnen zoeken. Dat gebeurt wellicht al door de situatie van de patiënt niet als hopeloos te beoordelen.

“Hope” is the Thing with FeathersThat perches in the soulAnd sings the tune without the wordsAnd never stopsAt all.

Emily Dickinson

Hoop doet leven! Dr. Anne Vandenhoeck. Ervaring als ziekenhuispastor Niet echt bewust van de rol...

Documents

Transcript of Hoop doet leven! Dr. Anne Vandenhoeck. Ervaring als ziekenhuispastor Niet echt bewust van de rol...