NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

Rt

20

11

Vaktijdschrift oVer geVels & daken Jaargang 9 I nummer 4

NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

Rt

20

11

Jaargang 9 numm

er 4 2012

IntervIew Bert van de lIndeMIck eekhout

themaProfielen en systementoegangstechniekgroene geVels

In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:

Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche

AESTHETIC COMFORT SPECIALISTT h e s o l u t i o n a g a i n s t d e g r a d a t i o n

®®

Wie dit leest weet dat NeroQom een Aesthetic Comfort Specialist is

NeroQom advertentie Gevelbouw Juni 2012.indd 1 6/11/2012 4:57:31 PM

We inspire at www.duco.eu

DucoSun / Architecturale zonwering

HO

ME

OF

OXY

GEN

DucoSun is een permanent extern zonweringsysteem. Het laat een maximum aan zonlicht binnen en houdt de hitte buiten. Duco zonweringen zorgen voor privacy en handhaven het zicht naar buiten toe. Ze leveren een belangrijke esthetische bijdrage aan de gevel van een gebouw. In combinatie met Zomerventilatie (Nachtkoeling) zorgt DucoSun zonwering voor een aangenaam thermisch comfort om in te wonen en te werken. Zonder daarbij energie te verbruiken. De toepassing van externe zonwering kan leiden tot een daling van 30% op de koellast van een gebouw.

info@duco.eu - Bedrijvenlaan 2 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 66 - fax +32 58 33 00 67

14072009_DUCO_Gevelbouw.indd 12 9/07/12 09:06

Voor de kwaliteitvan hang-en sluitwerk eenster-aanduiding volgens nen 5089:

Tegen inbraak eenklasse voor ramenen deuren volgensnen 5096:

SKG

SKG

SKG

bezoekadresNieuwe Kanaal 9-f6709 pa Wageningen

postadrespostbus 3626700 aj Wageningen

t 0317 - 421 720f 0317 - 421 677e info@skg.nli www.skg.nl

Stichting Kwaliteit Gevelbouwskg is erkende attestering- en certificatieinstellingvoor de afgifte van het komo (attest-met-) Product -certificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunst-stof ramen deuren en puien, � hang- en sluitwerk� branddeuren � ventilatieroosters � veiligheids -beglazing en structureel gelijmde beglazing � metalengevelbekleding systemen en panelen � lijmen voorpanelen � e.a.

skg is testinstituut voor: � water en winddichtheidvan metalen- en kunststof gevelelementen � inbraak -werendheid van metalen en kunststof gevelelementen� inbraak werende eigenschappen van hang- en sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkte-eigenschappen � e.a.

skg is notified body voor: � de ce-markering � deafgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor allehierboven genoemde producten in de gevelbouw(nb-nr.: 0960)

Kwaliteitsramen FabrikantramenstadCertificaatnr SKG’07.aaa.bb.cc SKG

2

skg is lid van eotavoor het opstellenvan de eta voor dece-markering.

skg is partner vanskh en shr in cb&v.

skg is geaccrediteerd voor:* Productcertificatie en attestering* Managementsysteemcertificatie

(iso 9001/vca)* Laboratoriumactiviteiten

Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skghet komo keurmerk. De kwaliteit van inbraak-werende ramen en deuren herkent u aan deklasseaanduiding volgens nen 5096. komo ismaatgevend voor de bouw.

GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 56

11130101_skg.indd 1 19-04-2011 11:10:30

5

Voorwoord

In deze editie van Gevelbouw hebben we een drietal thema’s voor

u in petto en passeert een aantal mooie projecten de revue. wat te

denken van het bijzondere Theatercomplex in Nieuwegein of Bomen-

buurt Ulft, de grootste energieneutrale woonwijk van Nederland?

Bij het geven van nieuwe functies aan leegstaand vastgoed kan het

vergroenen van de gevels bijdragen om het pand aantrekkelijker te

maken voor potentiële kopers en huurders. Het realiseren van een

dergelijke gevel vergt wel een andere zienswijze van gebouweige-

naren, architecten en aannemers. we bekijken de mogelijkheden in

‘groene gevel land’.

Een veilige werkplek is essentieel. de mogelijkheden in toegangs-

technieken zijn groot, zo blijkt na een rondgang langs verschillende

leveranciers van toegangstechnieken. de entree is immers meer

dan alleen een simpele draai- of schuifdeur en wordt tegenwoordig

steeds vaker geïntegreerd in het gebouwbeheersysteem.

Voor woningbouw, utiliteitsbouw of renovatie geldt allemaal hetzelfde:

kozijnen zijn onmisbaar. Bij een groeiend aantal projecten wordt ge-

werkt met aluminiumoplossingen. In deze editie laten we niet alleen

een aantal systeemleveranciers aan het woord, maar ook een leve-

rancier die bewerkingsmachines bouwt, verkoopt en zelfs verhuurt.

Last but not least laat Bert van de Linde, als Algemeen Technisch

directeur van de Permasteelisa Group -de grootste gevelbouwer ter

wereld- zijn licht schijnen op de gevelbranche in Nederland en de rest

van de wereld.

wij wensen u veel leesplezier!

roel van Gils

voorwoord

Voor de kwaliteitvan hang-en sluitwerk eenster-aanduiding volgens nen 5089:

Tegen inbraak eenklasse voor ramenen deuren volgensnen 5096:

SKG

SKG

SKG

bezoekadresNieuwe Kanaal 9-f6709 pa Wageningen

postadrespostbus 3626700 aj Wageningen

t 0317 - 421 720f 0317 - 421 677e info@skg.nli www.skg.nl

Stichting Kwaliteit Gevelbouwskg is erkende attestering- en certificatieinstellingvoor de afgifte van het komo (attest-met-) Product -certificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunst-stof ramen deuren en puien, � hang- en sluitwerk� branddeuren � ventilatieroosters � veiligheids -beglazing en structureel gelijmde beglazing � metalengevelbekleding systemen en panelen � lijmen voorpanelen � e.a.

skg is testinstituut voor: � water en winddichtheidvan metalen- en kunststof gevelelementen � inbraak -werendheid van metalen en kunststof gevelelementen� inbraak werende eigenschappen van hang- en sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkte-eigenschappen � e.a.

skg is notified body voor: � de ce-markering � deafgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor allehierboven genoemde producten in de gevelbouw(nb-nr.: 0960)

Kwaliteitsramen FabrikantramenstadCertificaatnr SKG’07.aaa.bb.cc SKG

2

skg is lid van eotavoor het opstellenvan de eta voor dece-markering.

skg is partner vanskh en shr in cb&v.

skg is geaccrediteerd voor:* Productcertificatie en attestering* Managementsysteemcertificatie

(iso 9001/vca)* Laboratoriumactiviteiten

Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skghet komo keurmerk. De kwaliteit van inbraak-werende ramen en deuren herkent u aan deklasseaanduiding volgens nen 5096. komo ismaatgevend voor de bouw.

GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 56

11130101_skg.indd 1 19-04-2011 11:10:30

interView Bert Van de lindeBert van de linde over de gevelbranche 08

rotterdam cslichtdoorlatend plafond voor rotterdam cs 10

interView Prof. dr. mick eekhout:klimaatgevels markeren nieuw tijdperk 13

Vmrg Pagina'scolumn Bert lieverse 15slimbouwen keurmerk voor solarlux co2mfort-office 17continu actualiseren voorkomt renoveren 18meesterstuk mr. Bettina hertstein 21low tech dynamische gevels 22Visitekaartjes 26architect tom frantzen ontvangt eerste boek ‘façades 2012’ 28column green inspirations 29Bomenbuurt ulft: grootste energieneutrale woonwijk van nederland 30theatercomplex nieuwegein: avondgebouw 34

thema toegangstechnieken 39goed in rond 41Van sleutelgat tot webcare 43toegangscontrole in sluisfunctie, eenvoudig realiseerbaar 44

3008

3610

vaktijdschrift over gevels en daken

Jaargang 9 | nummer 4verschijnt 6 x per jaarISSn 1572-1310

Uitgever

Schatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 ae weertt +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335e info@louwersuitgevers.nlw www.louwersuitgevers.nl

Redactie adresSchatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 ae weertt +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335e gevelbouw@louwersuitgevers.nlw www.gevelbouw.info

RedacteurenPatricia van der Beek, Martijn van den Bouwhuijsen, roel van Gils

Eindredactieroel van Gils

Bladmanagementtim van lieshout:e t.vanlieshout@louwersuitgevers.nl

SecretariaatManuela depenbrockSandra reijnders

Advertentiesonline aanleveren:http://ftp2.louwersuitgevers.nlusername: gevelbouw, wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 ae weert, nederlandt +31 (0)495 450095e info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs€ 63,- per jaar excl. Btw InG 41 71 65t.n.v. louwers uitgeversorganisatie Bvo.v.v. Gevelbouw.Informatie over abonnementen:t +31 (0)495 450095

AdreswijzigingenSchriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 ae weert, nederland

OpzeggingenIndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op zegging is ontvangen, wordt het abon-nement auto matisch met een jaar verlengd.

DoelgroepGevelBouw is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdracht-gevers, brancheorganisaties, gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheids- en semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties. de vMrG is inhoudelijk verantwoordelijk voor haar eigen pagina’s.

Vormgeving/Art Directionlogo reclame- ontwerpbureau Bve info@logobv.nlTessa van Gameren

niets uit deze uitgave mag worden over genomen of ver menig vuldigd zon-der uitdruk kelijke toestemming van de uitgever en zon der bronvermelding. hoewel dit blad op zorg vuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig heid van de informatie. Zij aan vaar den dan ook geen enkele aansprake lijkheid voor schade, van wel ke aard ook, die het gevolg is van hande lingen en/of beslis singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

In samenwerking met:

Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche

7

thema groene geVels 47 groen buitenspouwblad 49een frisse, goed gewortelde gevel 51Budget groene gevel 53koudevrees groene gevels ongegrond 54

colomn sven Brinkman, ceo neroQom BV 57

onderwijsgeBouw oriongevelbouwer wordt prefab-bouwer 58

Bevestigings materialen voor gevel en dak 60

thema aluminium Profielen en systemen 63respectvolle renovatie 65Bewerkingsmachines voor aluminium profielbewerking 66streven naar ketenintegratie in de bouw 69

functioneel én esthetisch 71framework industry; uw nederlandse partner in internationale gevelbouw 73eigen elektriciteitscentrale op het dak 74iedereen kan zich esthetisch comfort veroorloven 77‘Buiten leven’ - dé trend van het moment 79

wie doet wat 81

InhoudN

UM

ME

R 6

90

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

RT

20

11

VAKTIJDSCHRIFT OVER GEVELS & DAKEN Jaargang 9 I nummer 4

NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

RT

20

11

Jaargang 9 numm

er 4 2012

INTERVIEW BERT VAN DE LINDEMICK EEKHOUT

THEMAPROFIELEN EN SYSTEMENTOEGANGSTECHNIEKGROENE GEVELS

In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:

Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche

nummer 4

6554

4969

cover: Ziekenhuis aalst (B)Beeld: Sapa Building System

8

interview Bert van de linde

Bert van de Linde over de gevelbranche

de Permasteelisa Group is een echte wereldspeler. van de linde: “we zijn op dit mo-ment op alle continenten ac-

tief en hebben onze organisatie zo in-gericht dat we kunnen meeliften op de golfbewegingen van de economie. als het op één continent wat minder gaat, heeft dat geen desastreuze gevolgen

voor de totale organisatie, iets waar menig speler in de bouw op dit mo-ment wel mee te dealen heeft. op dit moment zien we overduidelijk dat de verenigde Staten voor wat betreft de bouw de recessie achter de rug heeft. Met name in new York en aan de west-kust staan er grote projecten op de rol. datzelfde geldt voor het Midden-oosten, azië en australië. In europa daarentegen is het nog altijd een doffe ellende met enigszins als uitzondering londen en Parijs.”

Regienederland heeft in de bouwmarkt pas laat in de cyclus echt last gekregen van de recessie. volgens van de linde verkeren we nu in een naoorlogs diep-tepunt. “architecten hadden al langere tijd minder werk op de plank liggen en nu zijn de aannemers en onderaan-nemers aan de beurt. Je ziet ook in de gevelbranche nu een ware sane-ringsslag gaande is. op dat moment is innovatie, integratie, gecombineerd denken en zelfs renovatie opeens niet meer aan de orde. Gedachten uit het verleden om anders (lees: samen) te werken en innovatief te denken worden losgelaten. het gaat nu louter om te-gen zo laag mogelijke kosten te kun-nen bouwen. Zeer spijtig, te meer daar de bouw in nederland al veel te tradi-tioneel is. er moet meer, veel meer ge-dacht worden op gebouwniveau, niet op de afzonderlijke componenten. Je

kunt bijvoorbeeld nog zo’n kwalitatief hoogwaardige gevel ontwikkelen, als de installaties erachter slecht functio-neren door bijvoorbeeld onvoldoende afstemming, is het gebouw niet goed. Zo simpel is het.” van de linde mist in dat opzicht ook de regie, de drive van de overheid, opdrachtgevers en archi-tecten om projecten integraal aan te pakken. “een samenwerking tussen de verschillende brancheorganisaties zou in dat opzicht best zijn vruchten kun-nen afwerpen.”

Duurzaamvan de linde benadrukt dat de gevel bij uitstek geschikt is om het begrip duur-zaamheid verder uit te rollen. “de gevel staat immers bloot aan alle elemen-ten (zon/wind/regen) en kan bijdragen aan het klimaat en het energiegebruik in een gebouw. ook op dit front is het zaak dat de handen ineen worden ge-slagen. wij zijn bijvoorbeeld in onze r&d-centers al lange tijd bezig met het ontwikkelen van duurzame gevels.” voor wat betreft innovatie focust de Permasteelisa Group zich op drie be-langrijke pijlers: energie en comfort, veiligheid, en alternatieve materialen en systemen. “als we kijken naar het eerste punt, dan hebben we recente-lijk in engeland, Zwitserland en china een doorontwikkeling van de klimaat-gevel toegepast, die het zonder ven-tilatie kan stellen. voorts ontwikkelen we veel ‘bombestendige’ gevels. In ons land misschien nog niet zo heel veel gevraagd, in andere delen van de wereld des te meer. we hebben daar-voor unieke software ontwikkeld en uitgebreide tests gedaan in arizona en Schotland. tot slot onthullen we eind dit jaar een gevel, compleet van kunst-stof. we zijn van mening dat architec-

als algemeen technisch directeur van de grootste gevelbouwer ter wereld laat Bert van de linde van de Permasteelisa group zijn licht schijnen op de gevelbranche in nederland en de rest van de wereld. “nederland verkeert nu qua gevelmarkt sinds woii in een absoluut dieptepunt, terwijl andere delen van de wereld de recessie achter de rug hebben of zelfs nauwelijks recessie hebben gekend.”

9

interview Bert van de linde

ten toe zijn aan iets anders dan glas en aluminium. In dit nieuw type gevel komt er geen metaal meer aan te pas en is de prestatie qua duurzaamheid beter. Zijdelings is men in het r&d-center nog bezig met de ontwikkeling van organische pv-cellen en worden de mogelijkheden bestudeerd om door middel van de wind energie op te wek-ken met de gevel.”

Gezien de aard van de organisatie houdt de Permasteelisa Group zijn hoofd dus ook in economisch zwaar-dere tijden boven water en blijft daar-door een betrouwbare partner voor projecten. van de linde tot slot: “Ik ben van nature een optimist, heb al veel meegemaakt, maar kan nu toch wel concluderen dat er in nederland echt iets moet gebeuren. Qua aanbod aan projecten is het huilen met de pet op. en het eind is ben ik bang nog niet in zicht.” ❚

Foto'S BovenPermasteelisa Group houdt zich onder meer bezig met het ontwikkelen van ‘bombestendige’ gevels.

Foto rechtSBeekman Tower, New York

10

rotterdam cs

Lichtdoorlatend plafond voor Rotterdam CS

Geestelijk vader van het (ver)nieuw(d)e centraal Station in rotterdam is architect Jan Benthem van Benthem crou-

wel architecten. “Jan Benthem heeft ook de bijzondere lay-out van de overkapping bedacht, waarbij lichtinval, zonnewarmte en een modern hedendaags design het centrale thema vormen,” vertelt Bertjan Piest van licotec. “In totaal ontwikkelen, produceren en monteren we 30.000 m2 glas, waarvan 10.000 m2 met geïnte-greerde zonnepanelen.”

Zadelkapeffectde glazen overkapping wordt onder-steund door een door licotec in eigen beheer ontwikkelde aluminium ondercon-structie, die op zijn beurt weer rust op een constructie van zelfdragende, geïsoleerde stalen goten. de goten zijn verzinkt en gepoedercoat en worden ingepakt met

een epdm-dakbedekking, zodat er geen water op het perron kan komen. de totale overkapping meet in lengterichting 200 meter en in de breedte 100 meter. Piest: “de kappen zijn dwars op het perron ge-plaatst, waardoor een ‘zadelkapeffect’ ontstaat. vanaf de zijkant zie je in feite 44 afzonderlijk daken. het idee van Jan Ben-them was bovendien om op het perron een bijzonder visueel effect te bewerk-stelligen en toch een bepaalde energie-opbrengst te verwezenlijken. dat hebben we gerealiseerd door een tussenruimte van een paar centimeter te creëren tus-sen de afzonderlijke cellen van de zonne-panelen. Zodoende ontstaan er overal op het perron schaduwvlekken. daar waar geen zonnepanelen zijn geïntegreerd in de overkapping hebben we het glas voor-zien van een vergelijkbare lay-out met een witte en grijze coating om hetzelfde effect te verkrijgen.”

rotterdam centraal station is aan een grondige vernieuwing onderhevig en krijgt onder meer een nieuw ‘plafond’. licotec daklicht uit duiven heeft de op-dracht gekregen voor het ontwikkelen, produceren en monteren van de glazen overkapping met geïntegreerde lichtdoorlatende zonnepanelen. over het ge-hele station.

11

rotterdam cs

aan de noordzijde van het station heeft licotec een vergelijkbare structuur en vorm aangebracht in de gevel. “we zijn hier bezig met het monteren van zo’n 2.000 m2 aan vliesgevel,” vervolgt Piest. aangezien ter plaatste zeer weinig ruimte ter beschikking is, worden alle panelen voor zowel de overkapping als de gevel bij licotec in duiven geprefabriceerd. de panelen worden vervoerd naar een ran-geerterrein in rotterdam om vervolgens just-in-time per trein naar de bouwloca-tie getransporteerd te worden. “Met een torenkraan worden de panelen op zijn plek gehesen, over de bovenleidingen heen. het treinverkeer en de reizigers-stroom mag niet gehinderd worden en blijft te allen tijde doorgang vinden. de totale opdracht is opgesplitst in zes fa-ses van ieder twintig weken. we zijn al een heel eind op weg en hebben er al ruim 4,5 fase op zitten. het laatste deel wordt in 2013 afgerond.” ❚

Foto lInkSDe kappen zijn dwars op het perron geplaatst, waardoor een zadelkapeffect ontstaat.Foto BovenDe glazen overkapping rust op zelfdra-gende geïsoleerde stalen goten.Foto BenedenDe noordgevel is vergelijkbaar qua structuur en vorm als de perronkappen.

Protonweg 10

1627 LD Hoorn

Postbus 63

1620 AB Hoorn

T 0229 219 741

F 0229 230 906

E info@widam.nl

www.widam.nlwww.widam.nl

Kozijnen, Ramen & Deuren

Vliesgevels

Automatische deuren

Klimaatgevels

Specials

Wie kiest voor Widam, kiest voor kwaliteit in aluminiumbouwCultuurgebouw Hoofddorp. Widam Aluminiumbouw realiseerde voor BAM

Utiliteitsbouw Amsterdam de levering en montage van de vliesgevels en

raamstroken in aluminium. Meedenken, signaleren, oplossen en kwaliteit

waren gedurende het gehele traject de sleutelwoorden. Daarom werd

er voor Widam NV Aluminiumbouw gekozen.

13

interview

Protonweg 10

1627 LD Hoorn

Postbus 63

1620 AB Hoorn

T 0229 219 741

F 0229 230 906

E info@widam.nl

www.widam.nlwww.widam.nl

Kozijnen, Ramen & Deuren

Vliesgevels

Automatische deuren

Klimaatgevels

Specials

Wie kiest voor Widam, kiest voor kwaliteit in aluminiumbouwCultuurgebouw Hoofddorp. Widam Aluminiumbouw realiseerde voor BAM

Utiliteitsbouw Amsterdam de levering en montage van de vliesgevels en

raamstroken in aluminium. Meedenken, signaleren, oplossen en kwaliteit

waren gedurende het gehele traject de sleutelwoorden. Daarom werd

er voor Widam NV Aluminiumbouw gekozen.

Prof. Dr. Mick Eekhout: klimaatgevels markeren nieuw tijdperkhoe ziet de gevel van de toekomst eruit? wat kunnen we de komende jaren verwachten in de gevelbranche? we vroegen het aan Prof. dr. mick eekhout, hoogleraar Productontwikkeling aan de faculteit Bouwkunde aan de techni-sche universiteit van delft. “de afgelopen 25 jaar zijn de profielsystemen zo uitgeëngineerd dat hier weinig verbetering aan te behalen is. nee, gevelbou-wers zullen zich nu toch echt moeten richten op de energiehuishouding van de gevel. dat maakt gevelbouw veel complexer, maar heeft de toekomst.”

In 2020 dient alle woningbouw energie-neutraal opgeleverd te worden, in 2050 geldt die europese regel voor alle gebou-wen voor consumenten. dat vergt volgens eekhout in beginsel een fundamenteel an-dere denkwijze. “In de gevelbranche dient een innovatieslag gemaakt te worden als het gaat om de energiehuishouding van de gevel. die majestueuze slag zal nog dit decennium gemaakt moeten worden. een hele opgaaf, als je het mij vraagt. Gevel-bouwers die verstand hebben van glas, aluminium en staal dienen opeens ook te gaan samenwerken met bouwfysici en zich bezig te houden met het ontwerpen van het binnenklimaat. voor een gevelbou-wer doorgaans vreemd terrein.”

Herbestemmener is momenteel veel leegstand op de kan-torenmarkt. “liefst dertig procent van de kantoorpanden staat in den haag leeg, zijn verlaten. Slopen is vaak niet de meest voor de hand liggende optie. herbestem-men daarentegen wel. Grote kantoor-panden omvormen tot bijvoorbeeld klein-schalige wooneenheden brengt de nodige uitdagingen met zich mee, maar de hoge waarde van de kantoren moet dan eerst worden afgewaardeerd tot het niveau van woningbouw. Bij die herbestemming is een individueel binnenklimaat een must. en dat zou vanaf de gevel kunnen gebeuren. de kennis op dit vlak dient dan wel aanwezig te zijn en juist daaraan schort het over het algemeen. over een aantal jaar wordt van de gevelbouwer een bepaald inzicht ver-wacht over hoe de gevel energetisch en kli-maattechnisch performt. Behalve wind- en

waterresistent dient de gevelbouwer ook het energiegedrag van de gevel te kunnen beoordelen en, belangrijker nog, te kunnen minimaliseren. de gevelbouwer dient zich een nieuwe expertise eigen te maken. In productontwikkeling verlopen de eerste stappen immers vaak heel revolutionair, maar daarna geldt de wet van de afne-mende meeropbrengst. Bovendien zullen er ook nog heel wat hobbels overwonnen dienen te worden. en dat gaat nu eenmaal gepaard met bloopers. Zo herinner ik me het elipsvormig gebouw in duisburg, ge-tekend door een zeer vooraanstaande architect (norman Foster), met een dub-bele glazen gevel. Qua architectuur een prachtige gevel, maar in de praktijk blijkt het binnenklimaat in de zomer nauwelijks te reguleren. het is er bloedheet.”

Klimaatfacilitator door het evalueren en overwinnen van bloopers wordt volgens eekhout uiteinde-lijk een nieuwe stand der techniek gefor-meerd. “Belangrijk is om gezamenlijk de koppen bij elkaar te steken, in een plat-formsamenwerking. neem als gevelbou-wer een voorbeeld aan de auto-industrie, hier vindt ook steeds meer een gezamen-lijke productontwikkeling plaats. dat spaart immers kosten. uiteindelijk kunnen na de platformsamenwerking de gevelbouwers, net als autofabrikanten, ieder afzonderlijk een eigen specialisatie (afwerking) geven aan de gevel, om toch onderscheidend te zijn. de basis is echter identiek.”de gevel wordt behalve een klimaatschei-der ook een klimaatfacilitator. “In iedere zone van de gevel kan straks afzonderlijk

het binnenklimaat worden beïnvloed: ver-warmen, koelen, verse lucht toevoer en dat alles zonder tocht en geluid van buiten-af naar binnen te brengen. de buitenzijde van de gevel kan vervolgens worden voor-zien van Pv-cellen of soortgelijke cellen, die energie opvangen en opslaan in een grote centrale of tijdelijk terugbrengen aan het net. over een jaar of twintig zal twintig procent van de energiebehoefte verkregen worden via private opwekking. energienet-beheerders zullen hierin ook een formule moeten vinden.”

eekhout denkt dat het bijna onvermijdelijk is dat we in de toekomst te maken krij-gen met recladding, een renovatie(klimaat)gevel als tweede huid voor een be-staande gevel, waarin de complete klimaatinstallatie is opgenomen. “dergelijke ingrepen kunnen worden uitgevoerd terwijl de ‘busi-ness’ in het pand gewoon doorgang vindt. dat een nieuw tijdperk is aangebroken, staat in ieder geval buiten kijf.”

Mick Eekhout

Voorstel Erasmus Universiteit Rotterdam

Onder de naam KRUX-PRO brengt Sanoco nu een eigen deurkrukken, knoppen, duwer en grepen lijn voor deuren en

schuifdeuren op smalschild. De collectie wordt geleverd in naturel geanodiseerd, RVS look en RAL kleuren. De solide

grip en afwerking is van hoogwaardige ‘Made in Germany’ kwaliteit. Het assortiment is bijzonder compleet met veer-

kracht geïntegreerd in de kruk en hierdoor onafhankelijk functionerend van het slot. Door de SKG** certifi cering en rvs

bevestigingsmateriaal, kunt u jaren comfortabel en veilig met dit topproduct binnenkomen. Geïnteresseerd in de

KRUX-PRO lijn? Ga naar www.sanoco.com.

2184

7/2

Sanoco introduceert KRUX-PROSanoco bouwbeslag

Nieuwhuisweg 3

5804 AN Venray

T + 31 (0)478 519 770

E sanoco@sanoco.com

I www.sanoco.com

15

De zomer loopt weer op zijn eind en we zijn de eerste helft van 2012 gepasseerd. Onlangs hielden we samen met onze partners van DumeboDWS/MDG en de VKG een congres over Actualisatie. Dit begrip is ontstaan vanuit een aantal maatschappelijke verschijnselen. Bijvoorbeeld als antwoord op de leegstand van kantoren en onbruikbare industriege-bieden. Soms zijn die gebouwen groen uitgeslagen, is de tuin een wildernis en groeien jonge boompjes op het dak. Dan

column

zie je dat niet alleen de gebouwen maar de gehele omgeving degradeert tot een moderne industriële of bureaucratische woestijn. Je ervaart onmiddellijk hoe belangrijk het is dat gebouwen, hun onderdelen en inderdaad hun omgeving door mensen worden gebruikt, onderhouden en actueel worden gehouden.Je realiseert je dan ook dat de bouw gedomineerd is door nieuwbouwkannibalisme. De kan-nibalen zie je na het voltooien van een nieuwbouw spoorloos verdwijnen en op zoek gaan naar nieuwe nieuwbouwklanten. Maar ook nu zien we dat dergelijk wangedrag wordt bestraft met een volledig inzakkende vraag en weinig maatschappelijke steun, laat staan maatschappelijk begrip. Tienduizenden werknemers verlaten noodgedwongen de sector en nog nooit was het aantal fail-lissementen zo hoog. Als we het tij niet keren, dan gaat de sector er net zo uitzien als het land-schap dat ik zojuist beschreef.We dienen ons te realiseren dat we te maken hebben met waarde van goederen, gebouwen, hun componenten en betrokken bedrijven uitgezet in de tijd. Niet in het verleden maar nu en voor de toekomst. Het moment van oplevering vertolkt wellicht de momentane kostprijs, maar de waarde ontstaat door het benutten van het gebouw in zijn leven daarna.Die toekomst zullen we zelf moeten ontwerpen en moeten engineeren. Dit is wat Actualiseren ons voorhoudt. Als een gebouw moet blijven functioneren en de onderdelen ervan hun werk decen-nia lang moeten blijven doen, dan dienen we dit slim, efficiënt en effectief ook zo te ontwerpen en samen te stellen. We dienen verantwoordelijkheid te nemen voor functioneren in de toekomst en niet alleen bij oplevering. En in een snel veranderende samenleving betekent actualiseren ook dat we andere gebouwbestemmingen en andere functies moeten kunnen realiseren.Actualiseren is nu actueel zijn en naar de toekomst toe actueel blijven. Slijtage wordt daarbij niet meer geaccepteerd en wordt gekeerd door vervangingen en liefst door beter. Hierdoor is aan de hogere eisen van de toekomstige gebruikers te beantwoorden. En dan hebben we klanten. Er is dan een markt die voor de gevelindustrie ongekende mogelijkheden biedt, want als we in staat zijn om de toekomstige behoefte aan duurzaamheid, bruikbaarheid, economisch nut, comfort, milieuvrien-delijkheid, demografische antwoorden te vertalen in antwoorden van onze producten en diensten, dan zijn en worden ook wij toekomstbestendig. Actualiseren geeft een nieuwe dimensie aan onderhoud en voorkomt in de toekomst renovatie. Dit kan echter alleen als de gevelindustrie samen met gelijkdenkenden de verantwoordelijkheid aangaat voor een toekomstbestendige relatie met elke klant.

Bert LieverseDirecteur VMRG

17

Slimbouwen Keurmerk voor Solarlux Co2mfort-OfficeSlimbouwen Keurmerk voor Solarlux Co2mfort-OfficeSlimbouwen Keurmerk voor Solarlux Co2mfort-OfficeOp dinsdag 26 juni jl. heeft Elma Durmisevic, lid van de expertcommissie van de Stichting Slimbou-wen het Slimbouwen Keurmerk uitgereikt aan het project Co2mfort-Office, het hoofdkantoor van Solar-lux Nederland in Nijverdal. Het keurmerk is uitgereikt tijdens het Slimbouwen-congres ‘Hoezo Actualise-ren of Renoveren?’

Het Co2mfort-Office heeft een dub-bele gevel: Een geïsoleerde gevel, bestaande uit houten vouwwanden met isolatieglas, vormt de ruimte-afsluiting aan de binnenzijde. De gevel aan de buitenzijde bestaat uit een verplaatsbaar schuif-draai-systeem als glasvlak. Beide gevels kunnen, onafhankelijk van elkaar, variabel geopend worden. Hierdoor is er geen kostbaar ventilatiesy-steem nodig, wat resulteert in ge-ringere onderhouds- en bedrijfskos-ten ten opzichte van een conventio-neel ventilatiesysteem.

InstallatiearmDe jury heeft Solarlux het Slimbou-wen Keurmerk uitgereikt omdat: “Het een opmerkelijk gebouw is waarbij de gebruikers van dag tot dag of van uur tot uur de gevel op diverse posities kunnen instellen. Het keurmerk is met name verleend op de aspecten Flexibiliteit, Ener-gie en Duurzaamheid. Het gebouw scoort hoog omdat het gevelconcept,

op zichzelf al flexibel, het gebouw installatiearm maken. Daarmee is het gebouw qua mogelijke herinde-ling ook flexibel. Energetisch scoort het gebouw goed, gelet op ontwerp-berekeningen, maar ook blijkend uit praktijkmetingen. Tot slot scoort het gebouw hoog op duurzaamheid doordat het gebouw energiebespa-rend is en er tijdens de bouw zuinig omgegaan is met grondstoffen.”

ToekomstbestendigHet keurmerk is een bewijs dat is voldaan aan de uitgangspunten van Slimbouwen. Een commissie van deskundigen bepaalt of een product, concept, project of dienst scoort op flexibiliteit, reductie, efficiëntie en duurzaamheid. Deze vier uit-gangspunten zijn eigenschappen die bijdragen aan een toekomstbesten-dige bouw, met hoge waarde voor de eindgebruiker. Alleen die producten waarvan Slimbouwen gelooft dat ze de kracht hebben om bij te dragen aan het resetten van de bouw, en zo

afscheid te nemen van oude tradities, krijgen het keurmerk toegekend.

Door de introductie van haar keur-merk stimuleert Slimbouwen inno-vatie van onderaf in de bouwketen. Ze creëert hiermee een impuls voor de industrie. In de toekomst bou-wen we niet langer, maar assem-bleren en installeren we Slimme projecten op basis van Slimbouwen producten en concepten. ❚

Solarlux Co2mfort-Office

Fred Mak, directeur Solarlux krijgt Keurmerk uit handen van Elma Durmisevic

18

Continu actualiseren voorkomt renoverenDoor veel milieuschade (grote bijdrage in transport, CO2-uitstoot, energiegebruik, bouw- en sloop-afval) is het maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk dat er verandering plaatsvindt in de bouwsector. Bovendien valt te constateren dat gebouwen bouwtechnisch lang meekunnen, maar functioneel niet. Een goed voorbeeld is de leegstand van kantoorgebouwen. Ze zijn functioneel ver-ouderd en niet ontworpen met een integrale visie op de levensduur. Voor veel van deze gebouwen volgt, na een geruime tijd van leegstand en verval, een hevige renovatie of de sloop.Een aanzet om met deze problematiek om te gaan is het actualiseren, gebouwen actueel houden. Een filosofie door de VMRG geïntroduceerd om het waardeverval tegen te gaan en de levensduur te verlengen. De VMRG gaf twee afstudeerders HBO Bouwkunde opdracht om deze filosofie nader te onderzoeken. Het onderzoek gaat theoretisch en technisch in op actualiseren.

ActualiserenDoor actualisatie kunnen veel problemen opgelost of vermeden worden. Het is een lange termijn vi-sie op de exploitatie van gebouwen. In deze visie wordt geanticipeerd op de actualiteiten van de toekomst.

Renovatie (afbeelding 1) betekent het opwaarderen na lange tijd van een gebouw naar een actueel niveau. Al die tijd zitten de gebruikers in een matig tot slecht functionerend gebouw. De hoeveelheid energie en geld die erin moet worden gestoken is aanzienlijk. Daarom benadert

actualiseren meer de kant van het preventief onderhouden (afbeelding 2). Actualiseren (afbeelding 3) gaat een stap verder. Door te actualise-ren groeit het gebouw mee met de wensen van de gebruiker en de eisen van de overheid. Hierdoor vermijd je een onder de norm functionerend gebouw. Door in korte termijnen continu te actualiseren zal in de toe-komst veel bespaard kunnen worden.

Life Cycle Engineering en Life Cycle DesignEen term die al langere tijd wordt toegepast in andere sectoren is het

levenscyclus ontwerpen- en bere-kenen (LCE en LCD). Dit betekent dat er tijdens het ontwerpen en be-rekenen rekening wordt gehouden met afdanking van het gebruikte product of materiaal. Dit vraagt om praktische oplossingen.

Twee voorbeelden zijn: ontkoppel-bare verbindingen en eenvoudig te vervangen onderdelen. De autosec-tor is een duidelijk voorbeeld waar op deze manier wordt ontworpen. Nu is het een uitdaging voor de bouwsector om ook op deze manier te ontwerpen en uit te voeren.

tekst: Martijn veerman

Afbeelding 1: Renovatie Afbeelding 2: Preventief onderhoud Afbeelding 3: Actualiseren

19

Life Cycle van gebouwen:Het minst milieubelastend is het hergebruik van producten. Daarna het hergebruiken van onderdelen. En de laatste optie is recycling, de meest milieubelasten-de. Afval bestaat niet in dit schema.

De gevel Actualiseren is in dit onderzoek voornamelijk gericht op de gevel. De gevel is een belangrijk onderdeel van het gebouw waar in de toe-komst veel aanpassingen gedaan kunnen worden om milieubelasting te reduceren. Energieneutralisatie is een voorbeeld waar de gevel veel in kan betekenen. Maar niet elke gevel leent zich ervoor om deze aanpassingen eenvoudig te kunnen uitvoeren. Een geschikte gevel is de elementengevel. Deze is demonta-bel en aanpasbaar (zie afbeeldingen ‘De elementengevel’).

FlexibiliteitHet belangrijkste is hoe actualise-ren mogelijk gemaakt kan worden.

De technologie, wensen en eisen veranderen na-melijk zeer snel. Flexibiliteit is het meest effectieve instrument om actualiseren mo-gelijk te maken. Door flexibiliteit in te bouwen, demontabele verbindingen te ma-ken, kunnen later veranderingen makkelijker worden uitgevoerd. Een ander aspect is het ontkoppelen van levensduur. Levensduur wordt onderverdeeld in drie categorieën: zeer kort, (korter dan 20 jaar), kort (gemiddeld 20 tot 75 jaar) en lang (langer dan 75 jaar). Het bereikbaar houden van de producten is hier-voor belangrijk.

BalansDe uitdaging is een balans te reali-seren tussen de opbrengsten en de kosten. Aan de ene kant hebben we te maken met hogere initiële kosten ten opzichte van een traditioneel

bouwproject. Ook moet er meer geld gereserveerd worden voor het actualiseren tijdens de exploita-tie van de gevel of het gebouw in tegenstelling tot preventief onder-houd. Dit moet in balans komen te staan met de volgende opbrengsten:- Gebruikers blijven tevreden- Gebruiker krijgt binding met het

gebouw- Huur kan mee groeien met de

huur van nieuwbouw - Energiekosten omlaag- Restwaarde hoger- Beter comfort- Gezondheid (hogere productivi-

teit)Dus, bij de juiste balans is actuali-seren de toekomst! ❚

Schema levenscyclus van gebouwen

1. Standaard detail 2. Gedemonteerd standaard detail

3. Nieuwe onderdelen actueel detail 4. Actueel detail

De elementengevel, demontabel en aanpasbaar

www.kr iekbv.nl

Kriek Poedercoatings is al 30 jaar het professionele bedrijf bij uitstek voor de oppervlaktebehandeling. Enkele voorbeelden zijn staal, verzinkt staal, aluminium en roestvaststaal. De toepassingsmogelijkheden zijn legio: het bedrijf brengt beschermende en verfraaiende poedercoatings aan op gevel-technische producten, hekwerken, lichtmasten, geveldragers, straatmeubilair, alluminium profielen, schakelpanelen, machineonderdelen en vele andere producten.

voortdurend vertrouwdpoedercoaten

tel. 0172 434934 www.kriekbv.nl

21

december 2010 GEVELBOUW 67

Onlangs overleed schrijver HarryMulisch. Volgens kenners de laatstevan ‘De Grote Drie’. Zoals gebruikelijkstond onmiddellijk een keur aanopkomende en gevestigde schrijversklaar om onze televisie te dominerenmet verhalen over hun bewonderingvoor H.M.. Zonder uitzondering warenze allemaal reuze geïnspireerd geraakt door diens stijl. Door eenenkeling werd hij zelfs omschrevenals ‘de Homerus’ van de huidige tijd.De inspiratie door de ‘meester’ staatechter niet garant voor voldoendeeigen scheppend vermogen van deMulisch adepten. Daardoor is – al danniet geoorloofd – kopieergedrag nietondenkbaar. Ook in de bouw is diteen niet onbekend fenomeen.

Recentelijk moest door tussenkomstvan een arbiter uitkomst worden geboden in een geschil waar tweeopdrachtgevers en hun voormalig aannemer de hoofdrol speelden. Deze opdrachtgevers hadden met deaannemer, op grond van een ontwerpvan hun architect, een aannemings -overeenkomst voor de bouw van eentwee-onder-één-kapwoning gesloten. In de technische omschrijvingbehorend bij deze overeenkomst wasopgenomen: “Het is de aannemer uitdrukkelijk niet toegestaan ooit een kopievan het ontwerp te verkopen dan wel totuitvoer te (laten) brengen anders dan naschriftelijke goed keuring van beideopdrachtgevers.” Enkele jaren na deoplevering van de woningen is door deaannemer een bouwplan uitgevoerdbestaande uit twee twee-onder-één-kapwoningen. De opdrachtgevers stellen nu dat hetbouwplan onmiskenbare gelijkenis methet ontwerp van hun woningen vertoont en derhalve uitsluitend kanzijn ontleend aan het, naar hunmening, unieke ontwerp van hunwoningen. Daardoor is door de aan-nemer onrechtmatig gebruik gemaaktvan het ontwerp van hun architect.

De aannemer betwist dat hij het ont -werp van de opdrachtgevers één opéén heeft gebruikt. Hij stelt dat hetbouwplan op elf punten verschilt methet ontwerp van de opdrachtgevers endat daarmee aantoonbaar geen sprakeis van een volledig identiek bouwplan.Bovendien is het architectonische concept van beide bouwplannen nietuniek omdat de zogeheten ‘retro jarendertig stijl’ inmiddels al meer dan 10jaar door het gehele land wordt gerea -liseerd door verschillende architectenen bouwbedrijven.

Arbiter overweegt dat het ‘dertigerjaren ontwerp’ van de opdrachtgeverseen thans veel voorkomende ontwerp-stijl is waarbinnen zich talloze vari -anten manifesteren. Gelet hierop isarbiter van oordeel dat genoemdebepaling uit de technische omschrij -ving niet te ruim dient te worden uit -gelegd. Het zou naar zijn oordeel nietaanvaardbaar zijn dat de aannemerdoor deze bepaling in belangrijke matebeperkt zou worden om binnen debedoelde ontwerpstijl diverse varian -ten te kunnen realiseren. Ook uit de inhet geding gebrachte stukken alsmedeuit hetgeen arbiter bij de bezichtigingheeft waargenomen, is hem niet ge bleken dat het ontwerp van hetbouwplan identiek is aan dat van dewoningen van de opdracht gevers. Naar het oordeel van arbiter kan hetbouwplan derhalve niet worden aan -gemerkt als een kopie in de zin vangenoemde bepaling in de technischeomschrijving. Hij wijst de vorderingenvan de opdrachtgevers tot schadever-goeding en tot een verbod voor toe -komstig gebruik van het oor spronke -lijke ontwerp dan ook af.

Meent u meer unieks in uw mars tehebben dan uw DNA? Kies dan vooreen check-up en een stijlvolle scan bijde leden van de VMRG. Daar voorkomtu onplezierige verrassingen mee!

MEESTERSTUKMR.BETTINAHERTSTEIN

Stijlloos

Mr. Bettina Hertsteinwww.bouwrechtbedrijf.nl

GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:17 Pagina 67

M e e S t e r S t u kMr. Bett Inah e r t S t e I nSpoedeisende

solar solution

ok in de bouw zijn de talrijke solar toepassin-gen geen bovennatuur-lijke fenomenen meer. Dat er nog wel eens wat

mis kan gaan, is immers erg men-selijk. De gemoederen van partijen raakten bij de bouw van een woning zo verhit dat de voorzitter van de Raad van Arbitrage voor de Bouw verlof verleende tot behandeling van het geschil in kort geding.

Opdrachtgevers hadden met de aan-nemer een koop- /aannemingsover-eenkomst gesloten. Volgens de op-drachtgevers had de aannemer heel wat steken laten vallen bij de bouw. Bovendien weigerde de aannemer niet alleen herstel van de beweerde tekortkomingen maar ook de opleve-ring van de woning. Daarom berie-pen de opdrachtgevers zich op hun opschortingsbevoegdheid. Naar hun mening was de aannemer in verzuim onder meer omdat hij weigerde een zonneboiler te leveren en te plaatsen.Zodoende was het installatiewerk nog niet gereed. De zonneboiler zou geplaatst moeten worden om te voldoen aan de EPC norm van 0,8

die is voorgeschreven in het Bouw-besluit. Daarbij wezen zij naar de in het geding gebrachte ´Bouwbesluit Rapportage´ waaruit zou blijken dat er zonnepanelen moesten worden aangebracht. De aannemer was het niet eens met de beweringen van zijn opdracht-gevers. Hij meende geheel in zijn recht te staan. Zijn opdrachtgevers hadden de laatste twee termijnen niet betaald. Volgens de aannemer hebben de opdrachtgevers boter op hun hoofd en verkeren zij in schuld-eisersverzuim omdat zij niet aan hun betalingsverplichting hebben voldaan.

Arbiter hield het hoofd koel. Naar zijn oordeel is door de opdrachtgevers niet aangetoond dat tussen partijen is overeengekomen dat door de aan-nemer een zonneboiler zal worden geplaatst. Dit kan evenmin worden afgeleid uit de inhoud van het rapport 'Bouwbesluit Rapportage' omdat dit rapport van een latere datum is dan de koop- /aannemingsovereenkomst en derhalve van deze overeenkomst geen deel uitmaakt. De aannemer moet er zorg voor dragen dat de

woning bij de oplevering aan de EPC norm van 0,8 voldoet, maar het is in beginsel aan de aannemer om te bepalen op welke wijze hij dit doet. Nu de aannemer niet gehouden is tot het plaatsen van een zonneboiler en de installatiewerkzaamheden – zoals ter zitting door de opdrachtgevers is bevestigd – voor het overige gereed waren, staat vast dat de aannemer recht heeft op betaling van de laatste termijnen. Naar het voorlopig oordeel van arbiter was de aannemer dan ook bevoegd de oplevering van de woning en de uitvoering van de daarvoor nog te verrichten werkzaamheden, op te schorten.

Voor deze opdrachtgevers verdween de zon even achter de wolken. Zij ervoeren dat het zeer nauw luistert wat er precies is overeengekomen. Na hun betaling en de daarop volgende vlotte oplevering, brak de zon door.

Wilt u uw energie liever steken in de zon dan in een rechtszaak? De leden van de VMRG zijn graag uw vraagbaak!

Mr. Bettina Hertsteinwww.bouwrechtbedrijf.nl ❚

Solar energy ofwel zonne-energie lijkt heel modern maar is zelfs ouder dan de weg naar Rome. Zo reed de Griekse god Helios al met zijn stralende zonnewa-gen door de hemel om de mensen licht te brengen. Een World Solar Challenge 'avant la lettre'. Weliswaar een iets andere uitdaging dan de zonnewagens die in de 21ste eeuw tweejaarlijks dwars door Australië racen of de zonneboten die meedoen aan de World Cup for Solar Powered Boats, maar zonne-energie is een bewezen blijvertje.

O

22

Low tech dynamische gevelsVoor de vakbeurs GEVELtotaal afgelopen januari in Ahoy' werden door studenten van de Technische Universiteit van Eindhoven, Sint-Lucas in Gent en de Haagse Hogeschool een zestal proto-typen voor innovatieve gevels ontwikkeld en gebouwd. Op één uitzondering na dynamische en adaptieve gevels. Façaden, vaak uit meerdere lagen, die aanpasbaar zijn en dynamisch in reactie op het klimaat buiten, om het klimaat binnen te reguleren of om gebruikers meer comfort te bieden.

Voor de realisatie van de prototypen werd samengewerkt met verschil-lende bedrijven. Naast Scheldebouw en TGM, de belangrijkste twee, leverde Scheuten Solar het glas en Martens het staalwerk. Somfy lever-de elektromotoren en TNO de drie-dimensionaal geprinte knopen van de Escher gevel. Carpro leverde de membranen, Damen CNC verzorgde het water snijden, Lithos bouw de bestickering, en Omnimesh leverde staalweefsels. Alle producten en onderdelen zijn door de studenten bedacht, in elkaar gezet, gemonteerd en samengesteld tot de op de beurs gepresenteerde prototypen.

FlexagonDe driedimensionale zeshoekige aluminium elementen waaruit Flexagon wordt opgebouwd voor-zien het gebouw van een bewegend reliëf. Het openen en sluiten van deze lichte tweede huid kan worden aangestuurd door de gebruikers van het gebouw of in reactie op het weer, bijvoorbeeld middels een lux meter Ook de gevel met de composiet pa-nelen kan als een kameleon reage-ren zodra de elektromotoren worden geactiveerd. Door middel van de ademende en dynamische huid kan de gebruiker op een comfortabele manier het binnenklimaat regelen.

tekst: Jeroen da conceição van nieuwenhuizen en arno Pronk

Foto BovenDriedimensionaal geprint differentieel

werkend in de Escher gevel

Foto onderPrototype van de Escher gevel

Low tech dynamische gevels

23

De daglichttoetreding kan gere-guleerd worden, evenals het zicht naar buiten. De zon kan worden geweerd, maar ook het zicht naar binnen in de avond kan georkes-treerd worden. Verder kan de wind-snelheid langs de gevel met deze tweede huid façaden worden be-perkt zodat ramen geopend kunnen worden. De mate van aansturing en de gewenste patronen hangen samen met de aansturing door de verborgen aangebrachte elektromo-toren die de textielen en composiet panelen in beweging brengen.

Gevel met composietenDe composiet panelen, die door Pacific zijn geleverd, kunnen in verschillende kleuren en stijfheden worden geleverd. Maar ook de mate van translucentie en mate van perforatie zijn door de ontwerper af te stemmen op de wensen van de gebruiker. Voor het textiel in de Flexagon gevel zijn soortgelijke keu-zemogelijkheden voor handen.Er zijn bij beide gevels veel ver-schillende keuzemogelijkheden voor de gebruiker om het klimaat te regelen. Bij de fabricage van de

prototypen heeft dat de nodige moeilijkheden opgeleverd omdat de elektromotoren verborgen zijn gemonteerd. Verschillende opties hoe de kabels te geleiden waarmee de composietpanelen en het textiel worden bewogen zijn uitgeprobeerd. Allebei de concepten kunnen zowel aan nieuwe gebouwen als bestaan-de gebouwen worden gemonteerd als een façade die ademt als een huid.

De tensegrity façadeTensegrity is een constructief prin-cipe waarbij trek- en drukelemen-ten in evenwicht met elkaar zijn zonder dat de drukstaven elkaar raken. Door de studenten is er ge-experimenteerd met houten staven en elastieken om verschillende varianten van elementen met drie-, vier- of zes-staven te maken.Het uiteindelijke ontwerp is geba-seerd op het stapelen van elemen-ten met drie staven waarin één staaf en één kabel vervangen wordt door een dubbel gekromde glas-plaat. Door afwisselend een staaf aan de voorzijde en achterzijde te vervangen door een glasplaat ont-staat een gelaagdheid in de gevel. Om het oogverblindende resultaat te krijgen hebben de studenten veel tijd gestoken in de engineering van de knopen en nagedacht hoe het e.e.a. is te monteren. ›

Foto BovenAandrijving composiet gevel

Foto lInkSPrototype van de composiet gevel

24

Het prototype laat reeds de vele mogelijkheden zien die deze gevel heeft om er dingen op te projecte-ren of s' avonds kwaliteit te geven door deze gevel aan te lichten. De mysterieuze reflectie en filtering van daglicht en kunstlicht is de kwaliteit van deze façade.

Draaiende tandwielenDe Twist-it façade bestaat uit geprefabriceerde 'glazen dozen' met een mechaniek erin waarmee licht en zicht worden beïnvloed. Dat mechaniek bestaat uit elastie-ken die gespannen zijn tussen de voorzijde van de gevel en roterende tandwielen aan de achterzijde. Zo-wel de voorzijde als de tandwielen zijn water gesneden. De tandwielen draaien door middel van een dubbel kogellager in het frame. De façade roept associaties op met de gevel van het Institut du monde arabe in Parijs, maar deze façade werkt anders. Het dichtdraaien heeft tot doel

de lichttoetreding en dus ook de warmte in het gebouw te regule-ren en het zicht in en vanuit het gebouw te orkestreren. Om het prototype werkend te krijgen zijn dunne buisprofielen toegevoegd die in een testmodel uit staal en glas weer weggelaten kunnen worden. Ook zou in dat geval de sterkte van het glas kunnen worden benut om de gevel transparanter te maken.

Roterende driehoekenDe transformatiegevel bestaat uit horizontaal draaiende driehoeken die in vijf standen kunnen worden geplaatst. Daarmee kan het zicht worden beperkt en gericht. Tevens kan het zonlicht (en dus warmte) worden geweerd, doorgelaten of worden weerkaatst in een bepaalde richting.De horizontaal roterende driehoe-kige 'kussens' hebben één dichte zijde en twee open zijden, kunnen voorzien worden van led verlichting en kunnen met rook worden gevuld.

Daardoor kan de gevel veranderen van translucent naar opaal of naar iedere andere kleur. Tegelijk kun-nen de membranen waarmee de roterende driehoeken zijn bespan-nen opgeblazen worden, daardoor kan de gevel geopend en gesloten worden. De aandrijving, bekabeling voor de verlichting en aan- en af-voer van lucht gebeurt via de assen die in verticale tandwielkasten zijn gemonteerd. De membranen van de kussens kunnen op allerlei manie-ren worden geprint, bijvoorbeeld met logo's. Hierdoor wordt het een actieve media façade.

Driedimensionale EscherBasis voor deze façade is een driedi-mensionale vlakvulling die in mo-dules geprefabriceerd kan worden. Door de vlakken over de diagonale assen te laten draaien wordt de ge-vel dynamisch. Als een driedimen-sionale ets van Escher kan de gevel zich aan de seizoenen en de dag- en nachtcyclus aanpassen.

25

Door een driedimensionaal geprint differentieel met zes tandwielen is het mogelijk de gevel, of delen daarvan, middels één motor aan te drijven. In de uitwerking zijn voor de aandrijving varianten onderzocht met assen in één vlak en doorlo-pende assen over elkaar. Uiteinde-lijk kwamen de driedimensionaal geprinte differentiëlen als meest functionele oplossing uit de bus.

Door de panelen te draaien kan de daglichttoetreding en het binnen-

klimaat gereguleerd worden. De stand van de panelen bepaalt tevens het zicht naar buiten en hoe de lucht langs de gevel stroomt. TGM zal deze laatste gevel exposeren in ICDubo te Rotterdam. Evenals dit prototype blijken de andere proto-typen voor low tech dynamische gevels antwoord te kunnen geven op de actuele wensen ten aanzien van dynamisering en de gewenste adap-tiviteit van gevels. De prototypen zijn een opmaat tot nieuwe gevel-concepten voor de gevelbranche. ❚

Docenten bij de opdracht waren Ivo Vrouwe, Erik Geens, Arno Pronk en Jeroen da Conceição van Nieuwenhuizen.

Studenten die de prototypen hebben gebouwd zijn: Flexagon: Henryk Virabian, Liesbeth Van Cauteren, Eva De Ridder, Steffi Meert, Stephanie Van Roose, Ray van Wingerden, Marco van Schie, Gerty Daniels, Brayan Bauweraerts, Jordy Van Osselaer, David Van Moorleghem, Arne Harboe Sørensen, Stefan van der Post. Diagonaal bewegende composieten: Deborah Buerms, Simon Adriaenssens, Kirsten Meyers, Niko Pauwels, Abdullah Zurel, Abdelrahim Azahnoun, Joris Cauwenbergh, Elliott Goos-sens, Charlotte Didden, Julie Ruys, Charlotte Constant, Martijn ten Hope, Arjan Mattheus. Twist it (roterende tandwielen): Ko Cleuren, Humeyra Macit, Sebasti-aan De Kezel, Isabella Maes, Jolien Lossy, Marwa Khediar, Dave Salman, Katrien Lietaer, Michael Lievens, Mauri Boute, Elke Bei-rinckx, Sevde Göçmen, Maureen Schoonheyt. 2 Fac(ad)es (Escher gevel): Frank Janssen, Niek Sijbers, Marcel Willems, Robbin de Jong, Simone van der Linden, Martijn Smeele, Boris Franzen. Transformatiegevel: Rémy Houben, Wesley van Diejen, Inigo Cleton, Edwin van Thuijl, Bob van den Enden, Jesse Plas, Pim van Veen. Tensegritygevel: Marieke Steenbeeke, Floris van Rooijen, Stan van Dijck, Shuhib Al-khateb, Ayman Ahmed, Nada Al Nahadi, Aaron Sauter.

Foto lInker PaGInaDoorzicht Twist-it façade bijna geopend

Foto lInkSMaquette anderhalve verdieping met Twist-it façade

26

Alphen aan den RijnZwembad AquaRijn

TielStijlmodehuis Blijdesteijn

Zwembad AquaRijn is een multifunctio-neel complex met een wedstrijdbad van 25 x 35 meter. Het zwembad is gebouwd op de plek van het oude zwembad, De Thermen, dat in februari 2007 is afge-brand.

Het ontwerp van AquaRijn komt van AGS Architekten & Planners uit Heerlen. De architect heeft voor een glazen gevel gekozen. Dit is uniek voor een gebouw met deze functie. Met het oog op de veiligheid, het zonlicht mag bij-voorbeeld niet in het zwemwater weerspiegelen, is de gevel deels voorzien van strekmetaal. Kriek Poedercoatings uit Alphen aan den Rijn heeft het aluminium strekmetaal voorzien van een hoogwaardige poedercoating.Kriek Poedercoatings uit Alphen aan den Rijn is gespecialiseerd in het verduurzamen van metalen producten. De strekmetalen panelen zijn voorzien van een duurzame organische deklaag. Alle panelen zijn chemisch voor-behandeld en voorzien van 2 lagen poedercoatsysteem met als toplaag een polyester coating. ❚

Het voormalige winkelpand van Stijlmode-huis Blijdesteijn was een twintig jaar oude ‘doos’ waarin vrijwel geen daglicht binnen-kwam en alles versleten was. Hij paste totaal niet meer bij de reputatie van het familiebedrijf. Na vijf jaar plan-nen en bouwen opende onlangs het nieuwe modehuis van ruim 3500 m2.

Wat onmiddellijk opvalt is de organische vormgeving van het ontwerp en het gebruik van veel glas. Hiervoor is bewust gekozen. Het geeft een gevoel van rust, maar maakt het tegelijk een spannend geheel. Sjoerd Berghuis

van Klunder Architecten heeft de rondingen van het exterieur geïntroduceerd als verlengstuk van de nabijgelegen Waal; Blo-cher & Blocher heeft ze doorge-voerd in het interieur. In de ge-vel zie je bijna geen constructie, alleen maar glas. Doordat de gevel verstevigd is met smalle glazen stabilisatoren kan dag-licht optimaal binnenvallen. De volledig glazen lift is een blik-vanger in de winkel en ook de vloeiende glazen balustrades op de vides zorgen voor optimale ruimtelijkheid. ❚

Opdrachtgever: Blijdesteijn Mode, TielArchitect: Klunder architecten (exterieur) Blocher & Blocher (interieur)Gevelbouwer: Metaglas, Tiel

Opdrachtgever: Gemeente Alphen aan den Rijn Architect: AGS Architekten & Planners uit HeerlenSysteemleverancier: Rakon Bouwprofiel Alphen aan den Rijn Toeleverancier: Kriek Poedercoatings BV, Alphen aan den Rijn

27

RotterdamKantorencomplex ‘Nieuwe Maas’

De entree van het kantoorgebouw van de Lage Landen in Eindhoven is sinds kort verfraaid met een in het oog springende luifel die qua vorm contrasteert met het gebouw. De cirkelvormige, slanke constructie van 30 ton lijkt

boven de grond te zweven, maar is opgehangen aan de gevels van de kantoor-gebouwen. De krachtenafdracht naar de gevels vindt plaats via drie ankerpun-ten gelijkmatig verdeeld over de ringbalk. Deze verdeling was noodzakelijk voor de stabiliteit van de luifel. Per schaalhelft is vijftien ton verdeeld naar beide gevels. De luifel heeft een diameter van zestien meter, boven- en onder-vlak zijn delen van een bolvorm met een radius van 110 meter. In het hart van de luifel zit een rond glasdak van Freeformglass® (koud gebogen glas) van tien meter en daaromheen loopt een randconstructie van golvend gecoat polyester. Bij de engineering, productie en montage is gewerkt tegen de grenzen van wat constructief mogelijk was. ❚

Aan de Maas in Rotterdam, ter hoogte van de Brienenoordbrug, ligt het kanto-rencomplex ‘Nieuwe Maas’. De firma Van Oord heeft een prachtig nieuw hoofd-kantoor met kijk op de binnenvaart. Dit laatste gaf direct een uitdaging voor de gevel van het gebouw. Deze dient namelijk te voldoen aan 60 min. WBDBO. Een strenge eis, maar met de toegepaste

Opdrachtgever: OVG Re/developers - Van Oord bvArchitect: De Jong Gortemaker Algra, Rotterdam Gevelbouwer: De Groot & Visser, GorinchemSysteemleverancier: Schüco Nederland, MijdrechtToeleveranciers: Kingspan Insulated Panels, AGC

Opdrachtgever: De Lage Landen International BV, EindhovenArchitect: de Bever Architecten bna, EindhovenHoofdaannemer: BAM Utiliteitsbouw bv, Regio EindhovenEngineering, productie en montage luifel: BRS Building Systems B.V., MoerkapelleLeverancier randschalen: Holland Composites Industrials, Lelystad

All-in-One Façade is de gevel bestand tegen de heftige koolmonoxide branden. De All-in-One Façade is een ontwikkeling van De Groot & Visser. ❚

EindhovenDe Lage Landen

28

Architect Tom Frantzen ontvangt eerste boek ‘Façades 2012’

Op 26 juni jl. heeft Bert Lieverse, directeur VMRG, het eerste exemplaar van Façades 2012 overhan-digd aan architect Tom Frantzen van Frantzen et al architecten in Amsterdam.

Het inspiratieboek biedt maar liefst 168 pagina’s met uiteenlopende bouwprojecten waar VMRG-be-drijven bij betrokken zijn geweest. Het boek is ingedeeld in renova-tie-, non-profit-, utiliteitsbouw- en woningbouwprojecten. Innovatie is het thema dat als rode draad door het boek heenloopt. Resultaten van innovatieprojecten worden hierbij belicht. Duidelijk wordt dat gebruik maken van elkaars expertise door bedrijven, leidt tot interessante

innovaties. Het boek geeft met veel fraaie foto’s een mooi overzicht van projecten die het afgelopen jaar opgeleverd zijn. In het boek wordt ook een koppe-ling gemaakt met de website van de VMRG. Een code bij het project in het boek verwijst direct naar meer achtergrondinformatie over het betreffende project op www.vmrg.nl. Op deze site kunt u zich op de homepage opgeven voor de inspiratienieuwsbrief om

constant op de hoogte te blijven van interessante projecten. Façades 2012 is in eerste instantie bedoeld als informatie- en inspiratiebron voor architecten, woningcorpora-ties en professionele opdrachtge-vers in de bouw. De praktijk wijst echter uit dat er een brede belang-stelling is van allerlei partijen die betrokken zijn bij bouwprojecten. Wilt u ook inspiratie opdoen uit Façades 2012? Bestel het boek dan via de website www.vmrg.nl. ❚

Bert Lieverse, directeur VMRG, overhandigt eerste Façades 2012 boek aan architect Tom Frantzen Voorbeelden projectpresentatie Façades 2012

Cover Facades 2012

29

column

Hoezo een Duurzame gevel? Alles is tegenwoordig duurzaam, duurzaam bouwen, duurzaam ver-bouwen, duurzaam ondernemen, duurzaam ontharen, duurzaam beleggen, duurzaam hardhout, zelfs de oorlog in Afganistan heette duurzaam (Enduring Freedom = Duurzame Vrijheid)Het begrip duurzaam wordt op allerlei manieren gebruikt, vaak misbruikt en nog vaker verkeerd begrepen.

Duurzame Ontwikkeling is in 1988 door een commissie onder leiding van de Noorse premier Brundland in een rapport voor de Verenigde Naties gedefinieerd als een combi-natie van People, Planet en Profit, van sociale-, ecologische - en eco-

nomische kwaliteit. Bij het in 1992 door staatssecretaris Dick Tommel geïntroduceerde Duurzaam Bouwen is daar door prof. ir. Kees Duij-vestein de ruimtelijke kwaliteit aan toe gevoegd onder de naam Project. Deze 4 P’s worden bij een echt goed project vanaf de allereerste schetsen in samenhang ontwik-keld. Daarvoor is een handboek in ontwikkeling.Een duurzame gevel bijvoorbeeld is degelijk, mooi, flexibel en regelt een goede relatie tussen binnen en buiten, dat zijn thema’s van de ruimtelijke kwaliteit. Van People, de sociale kwaliteit, komen de thema’s comfort (thermisch en acoustisch), gezondheid (daglicht toetreding en ventilatie) en veilig-

heid (valveiligheid maar ook het buiten houden van ongewenste personen) Van Profit, economische kwaliteit, komen de betaalbaar-heid, de winst en ook de beheer-baarheid. Tenslotte de kwaliteit die in de Bouw vooral met duurzaam-heid wordt geassocieerd: Planet, de ecologische kwaliteit.Deze levert ons de thema’s: ma-teriaalgebruik, (gebruik materiaal met de minste milieulast) zorg voor demontabiliteit, zorg voor de afval-fase en vooral natuurlijk zorg voor goede energetische prestaties, zowel ‘s-winters als ’s-zomers.Een gevel is pas echt duurzaam als er een goede balans is tussen de 4 P’s;People, Planet, Profit en vooral Project. ❚

Terry van der Heide heeft aan de TU Delft architectuur gestudeerd en heeft direct na haar opleiding haar eigen bureau TVDH Architecten in Den Haag opgericht. Specialisaties zijn maatschappelijke opvang, herbestemming en duurzaamheid. Van 2004 tot 2011 was zij voorzitter van BNA Kring Haag-landen. Samen met Kees Duijvestein is zij ondermeer bezig met de ontwikkeling van een mobiel duurzaam restaurant en met het schrijven van het Handboek “4xP People,Planet,Profit en Project”, dat naar verwachting dit najaar zal verschijnen.

Green Inspirations

Het dossier over groen en duurzaam bouwen is te volgen op www.vmrg.nl onder themadossiers/Green Inspirations.