NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

Rt

20

11

NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

Rt

20

11

Jaargang 10 numm

er 2 2013

Vaktijdschrift oVer geVels & daken Jaargang 10 I nummer 2

In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:

de glazen Boerderij schijndel: kunstwerk Van uitersten

geusseltBad Maastricht: 3d-effect Met Vlakke keraMische tegel

nagel- en schroefloos façadesysteeM

AESTHETIC COMFORT SPECIALISTT h e s o l u t i o n a g a i n s t d e g r a d a t i o n

®®

Wie dit leest weet dat NeroQom een Aesthetic Comfort Specialist is

NeroQom advertentie Gevelbouw Juni 2012.indd 1 6/11/2012 4:57:31 PM

DucoWall SolidStapelbaar en sterk staaltje

Het DucoWall Solid lamellenwandsysteem kan als losse constructie maar

ook tegen een bestaande constructie geplaatst worden. Dit intensieve

ventilatiesysteem is functioneel en decoratief. De ‘stapelbare’ lamellen

maken de wand bijzonder stevig. DucoWall Solid is snel en makkelijk te

monteren. De Z-vormige lamel zorgt voor een fraai en strak design.

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 66 - fax +32 58 33 00 67We inspire at www.duco.eu

HO

ME

OF

OXY

GEN

14072009_DUCO_Gevelbouw.indd 17 15/04/13 14:57

ANODISEREN ANNO 2013

ont

wer

p &

rea

lisat

ie www.t-quila.com

Interesse in een inspirerend gesprek? E-mail innovatie@alucol.nl of bel +31-475-595280

w w w . a l u c o l . n l

Zonder Nanodiseren® Met Nanodiseren®

Zonder Nanodiseren® Met Nanodiseren®

50% lagere reinigingsfrequentie en levenslange garantie op al uw anodiseerwerk

AlucoGevelbouw0413.indd 1 15/04/13 11:48

5

De technIek van De buItenschIl

Zoals u inmiddels van ons gewend bent, beschrijven we ook in deze

editie van Gevelbouw weer een aantal prachtige projecten. Daarnaast

hebben we ook een aantal thema’s voor u in petto, waarin we verder

inzoomen op de techniek van de buitenschil.

In het thema hout (vanaf pagina 40) laten we zien dat de houten gevel-

lamel zich in een groeiende belangstelling mag verheugen. Zowel voor

horizontale als verticale toepassing. Dankzij innovatieve systemen zijn

de mogelijkheden in dessins enorm, dat zorgt voor een speels gevel-

beeld. anderzijds is grote zorg besteed aan een eenvoudige fabricage

en montage.

Dat bedrijven die zich dagelijks bezighouden met oppervlaktebehande-

ling (anodiseren en poedercoaten) niet stil zitten, wordt duidelijk in ons

thema oppervlaktebehandeling. Processen worden verregaand geauto-

matiseerd en gecombineerd, wat uiteindelijk zou kunnen leiden tot een

lagere kostprijs en een nog hoger kwaliteitsniveau. Ook verschijnen er

technieken in oppervlaktebehandeling op de markt die de onderhouds-

frequentie conform vMRG-eisen aanzienlijk kunnen verlagen. lees ver-

der over alle ‘ins en outs’ van oppervlaktebehandeling vanaf pagina 48.

luchtdicht bouwen staat bij bouwprojecten hoog op de agenda. helaas

bestaat er nog veel onwetendheid over dit onderwerp. vanaf pagina 61

leest u alles over het luchtdicht maken van gevels, ofwel het permanent

dichten van ongewenste kieren en naden. Daartoe zijn er vele materi-

alen in de ‘handel’. het is echter zaak om voor ieder detail het meest

geschikte product te kiezen.

Ook op het gebied van toegangstechnieken is vooruitgang geboekt.

sinds april dit jaar is namelijk een europese norm voor automatische

deuren van kracht geworden. Dat heeft nogal wat impact op de indu-

strie, zo valt te lezen vanaf pagina 81.

Roel van Gils

Voorwoord

1508

2210

Vaktijdschrift over gevels en daken

Jaargang 10 | nummer 2 Verschijnt 6 x per jaarISSN 1572-1310

Uitgever

Schatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 AE WeertT +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335E info@louwersuitgevers.nlW www.louwersuitgevers.nl

Redactie adresSchatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 AE WeertT +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335E gevelbouw@louwersuitgevers.nlW www.gevelbouw.info

RedacteurenPatricia van der Beek, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils

EindredactieRoel van Gils

BladmanagementTim van Lieshout:E t.vanlieshout@louwersuitgevers.nl

SecretariaatManuela DepenbrockSandra Reijnders

AdvertentiesOnline aanleveren:https://louwersuitgevers@wetransfer.como.v.v. uitgave en naamPostbus 249, 6000 AE Weert, NederlandT +31 (0)495 450095E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs€ 63,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BVo.v.v. Gevelbouw.Informatie over abonnementen:T +31 (0)495 450095

AdreswijzigingenSchriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OpzeggingenIndien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op zegging is ontvangen, wordt het abon-nement auto matisch met een jaar verlengd.

DoelgroepGEVELBOUW is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, ingenieursbureaus, aannemers, opdracht-gevers, brancheorganisaties, gevelbouwers en toeleveranciers, (bouw)functionarissen in overheids- en semi-overheidsinstellingen en verwante organisaties. De VMRG is inhoudelijk verantwoordelijk voor haar eigen pagina’s.

Vormgeving/Art DirectionLogo Reclame- Ontwerpbureau BVE info@logobv.nlTessa van Gameren

Niets uit deze uitgave mag worden over genomen of ver menig vuldigd zon-der uitdruk kelijke toestemming van de uitgever en zon der bronvermelding. Hoewel dit blad op zorg vuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig heid van de informatie. Zij aan vaar den dan ook geen enkele aansprake lijkheid voor schade, van wel ke aard ook, die het gevolg is van hande lingen en/of beslis singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

In samenwerking met:

Geusseltbad Maastricht: 3D-effect met vlakke keramische tegel 8Exotische vormen sieren Eindhoven Airport 10Rabobank Roelofarendsveen met een groen hart 15

VMrg Pagina'sColumn Bert-Lieverse 19Meesterstuk MR. Bettina Hertstein 21De Glazen Boerderij Schijndel: kunstwerk van uitersten 22Regeling in voorbereiding: Bouwen aan MVO 26Kenniscentrum Gevelbouw & Kenniscentrum Glas gaan hogerop 28Provinciehuis Houtplein: van label G naar A++ 30Fred Mak nieuwe voorzitter van de VMRG 33Visitekaartjes 34Slimbouwen Keurmerk voor de pilotwoningen in Het Dorp 36Hét gezicht van de internationale gevelcommunity 38Column Green Inspirations 27

tHEMA HOUt

Gepersonaliseerde gevel 40Nagel- en schroefloos façadesysteem 43Interview Paul Renson 46

7

InhoudN

UM

ME

R 6

90

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

RT

20

11

NU

MM

ER

690

JAA

RG

AN

G 6

3 M

AA

RT

20

11

Jaargang 10 numm

er 2 2013

VAKTIJDSCHRIFT OVER GEVELS & DAKEN Jaargang 10 I nummer 2

In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:In samenwerking met:

DE GLAZEN BOERDERIJ SCHIJNDEL: KUNSTWERK VAN UITERSTEN

GEUSSELTBAD MAASTRICHT: 3D-EFFECT MET VLAKKE KERAMISCHE TEGEL

NAGEL- EN SCHROEFLOOS FAÇADESYSTEEM

nummer 2

4073

3085

cover: Geusseltbad MaastrichtBeeld: Mosa

tHEMA OPPERVLAKtEBEHANDELINGING

Klaar voor de toekomst 48Kwaliteit in crisistijd 51Goudkleurige netkous 53Nanodiseren® bespaart op exploitatiekosten 55Aan vooravond van grote ommezwaai 57

tHEMA AFDICHtINGStECHNIEKEN

Gevelbekleding verlijmen 58Besparen met luchtdicht bouwen 61Het luchtdicht maken van gevels 65Meer behoefte aan prefab-oplossingen 67Online kitgroothandel en meer 69Nederlandse afdichtingskit in nieuw Europa-gebouw in Brussel 70

Honingkleurige betonlamellen sieraad voor gevel 73

tHEMA tOEGANGStECHNIEK

Europese norm voor automatische deuren 81toegangscontrole 83

Gevel in drie soorten natuursteen 84Gezond en comfortabel leven en werken … zonder lawaaihinder 86Paleis van Justitie doet naam eer aan 87Duco’s architecturale zonwering creëert speels effect 90

geusseltbad Maastricht

3D-effect met vlakke keramische tegelin Maastricht is het geusseltpark volop in ontwikkeling. centraal middelpunt vormt daarin zwembad en clubaccommodatie de geusselt, het meest duurzame zwembad van europa. het complex is volledig co2-neutraal gerealiseerd en is schoor-steenloos. Vanuit het duurzaamheidsaspect is gekozen voor een gevelbekleding in keramische tegels van Mosa facades.

Het project bestaat uit de nieuwbouw van een zwembadaccommodatie in een 4-baden concept, tezamen met een buitenbad en ligweide en een clubac-commodatie voor de omringende bui-tensportvelden. Het complex is zoveel mogelijk gebouwd volgens de Cradle-to-Cradle filosofie. “Slangen + Koenis Archi-tecten heeft ons benaderd om met ke-ramische geveltegels op een duurzame manier invulling te geven aan de gevel,” vertelt José Maase van Koninklijke Mosa. “Als industrieel vormgever heb ik als in-termediair gefungeerd tussen de archi-tect en onze fabriek: de wensen van de architect zijn ‘vertaald’ in een geveltegel. Vanuit een vlakke tegel is uiteindelijk een elegant gestructureerd gebouw ontstaan met een 3D-effect.”

PigmentenMaase vervolgt: “In eerste instantie had de architect het idee om oud-keramiek (lees: zwarte dakpannen) te recyclen. Door de niet-homogene afvalstroom zou er een variëteit aan zwarte kleurtonen ontstaan. Proefondervindelijk werd echter vastgesteld dat met de oude dakpannen niet het gewenste resultaat werd bereikt. Sterker nog, de tegels kleurden in ons productieprocedé rood. Uiteindelijk heeft de architect gekozen om het ‘spoor’ van Mosa te volgen. Voor de productie van de fijnkeramische tegels zijn honderd procent Cradle-to-Cradle materialen en pigmen-ten toegepast. De tegel, zoals deze aan de gevel hangt, is Cradle-to-Cradle Silver gecertificeerd; zowel van de klei als van de pigmenten is de herkomst en samenstel-

ling tot op ppm-niveau (=parts per million) bekend. Mosa is de eerste en enige tegel-producent ter wereld, die deze certifica-ten voor al haar tegels heeft behaald. Dit houdt in dat Mosa-tegels tijdens produc-tie, tijdens de gebruiksduur en ook aan het einde van de levenscyclus veilig zijn voor mens en milieu, en dus ook volledig ge-schikt zijn voor toekomstig hergebruik.”

CassettesIn totaal zijn 3.000 m2 aan tegels gefabri-ceerd in de fabriek die slechts op steen-worp afstand ligt van De Geusselt, en zijn er 6.258 tegels in diverse formaten aan de gevel verwerkt. Ook een belangrijk aspect in het duurzaamheidsvraagstuk. “De architect heeft bewust gekozen voor een speels gevelbeeld met tegels in drie

Geusseltbad Maastricht:

De architect heeft bewust gekozen voor een speels gevelbeeld in drie zwarttinten, vier breedtematen en drie dieptematen.

geusseltbad Maastricht

9

zwarttinten, vier breedtematen en drie dieptematen,” zegt Bert Prevoo, Specia-list Tile Technics bij Mosa Facades. “Op die manier wordt de menselijke maat te-ruggebracht in het toch forse gebouw. De keramische tegels zijn door Koninklijke Mosa geproduceerd in formaat 90 bij 90 centimeter en vervolgens op maat ge-zaagd en gefreesd. Ze kunnen in principe op iedere gangbare achterconstructie met of zonder Hinterschnitt-ankers wor-den gemonteerd en zijn door het Duitse DIBT gecertificeerd. Bij de gevel van het Geusseltbad zijn de tegels in verschillende cassettes (dikte variërend van 5, 10 en 15

centimeter) aan aluminium profielen op de HSB-constructie bevestigd met behulp van twee stelschroeven en een fixeerpunt om ‘wandelen’ te voorkomen. Zowel hori-zontaal als verticaal uitzetten is geen pro-bleem. Door deze manier van ‘ophangen’ ontstaat een geventileerde gevel en kun-nen de laatste millimeters van een voeg op het werk nog correct worden afgesteld.” Fijnkeramiek van Mosa voldoet volgens Paul Roos, International Sales Mana-ger bij Mosa Facades, aan de hoogste bouwklasse voor buitentoepassingen. “Onze Ultragres tegels zijn dusdanig ge-sinterd dat deze niets opnemen en ook

niet verkleuren. Daarnaast zijn onze tegels krasbestendig en zuurbestendig. Boven-dien kunnen er geen schadelijke stoffen uitlogen. er loogt niets uit. Graffiti kan met een reinigingsmiddel eenvoudig worden verwijderd. En zoals gezegd is Mosa ke-ramiek voor honderd procent recyclebaar, hetzij in de retourstroom voor een nieuw product, hetzij als vulmiddel voor de we-genbouw.” ❚

Als eerste zwembad heeft het Geusseltbad een BREEAM bespoke certificering.

eindhoven airport

Exotische vormen sieren

Voor de grootscheepse verbouwing van de terminal van eindhoven airport en de bouw van het hotel heeft wVh gevelprojecten de com-plete buitenschil gemaakt in aluminium en stalen sand-wichpanelen, alsmede een groot deel van de inrichting in exoti-sche vormen.

Eindhoven Airport

11

eindhoven airport

De uitbreiding van Eindhoven Airport is in-grijpend. De capaciteit van de bestaande terminal was door de stormachtige toena-me van het aantal reizigers in de afgelopen jaren te klein geworden. Met de uitbreiding -een verdubbeling van het bestaande op-pervlak- is Eindhoven Airport voorbereid op de toekomst. Aan de zuidzijde van de ter-minal is een uitbreiding gerealiseerd, die bij-na net zo groot is als de oorspronkelijke hal. Daardoor is het mogelijk om de aankomst- en vertrekhal van elkaar te scheiden. Aan de voorzijde van de bestaande terminal is ook een uitbreiding gerealiseerd, waar de nieuwe entree is gemaakt. Als kers op de taart is bovenop de terminal het markante nieuwe Tulip Inn hotel gebouwd.

Geïsoleerde koppelklangenZeven jaar geleden is Paul Wijtman van WVH Gevelprojecten betrokken geweest bij de eerste fase van de nieuwbouw van Eindhoven Airport. “Voor deze tweede fase lag het dan ook voor de hand dat aanne-mer Heijmans bij ons zou aankloppen om de gevelbekleding te realiseren. Niet alleen vanwege onze kennis en kunde ter plaatse, maar ook vanwege het speciaal ontwik-kelde systeem. We zijn de tweede fase voor wat betreft de voorbouw en aanbouw dus feitelijk op dezelfde manier aangevlogen als de eerste fase.” Het systeem kan wor-

den gezien als een ‘doos-in-doos’-principe en bestaat uit rondgewalste, geïsoleerde sandwichpanelen die door middel van een geïsoleerde koppelklang met elkaar wor-den verbonden. De sandwichelementen sluiten op die manier vrijwel naadloos op elkaar aan met als bijkomstig voordeel dat op de naad geen koudebrug ontstaat. Het verschil tussen nieuw en ‘oud’ is bovendien ook niet te zien.”

VliegtuigmotiefDe Alubond composietpanelen doorsnijden als het ware de vliesgevel en lopen ook in de terminal over de gehele lengte door. Ter hoogte van de entree van het hotel heeft de architect een waar huzarenstukje bedacht. Er is een mezzanine gemaakt, een terras op hoogte, die rondom bekleed is met de-zelfde rondgewalste sandwichpanelen van WVH Gevelprojecten. Ook de aansluitende loopbrug is in hetzelfde dessin uitgevoerd. Deels boven deze loopbrug is een uiterst bijzonder ‘plafond’ gemaakt uit aluminium composiet, dat niet alleen de golving en kromming van het dak volgt, maar waarin ook nog eens een motief met kleine vlieg-tuigjes is geperst. Plaatselijk zijn de panelen en profielen zelfs dubbel gekromd.Hetzelfde vliegtuigmotief komt ook terug op de Alubond composietpanelen die de buitengevel van het hotel sieren. Op het be-

tonnen casco is een houtskeletbouw con-structie gemaakt met daaraan een instelba-re, aluminium achterconstructie. “Speciale rubbers in de ankers zorgen ervoor dat het omgevingsgeluid wordt gefilterd,” stelt Wijt-man. “Hotelgasten ondervinden zodoende geen enkele hinder van het vliegverkeer.” ❚

De Alubond composietpane-len doorsnijden de vliesgevel en lopen ook in de terminal over de gehele lengte door.

De gevelpanelen van het hotel en het ‘plafond’ van de loopbrug zijn voorzien van een vliegtuigmotief.

www.wvhgevelprojecten.nlWVH Gevelprojecten bv

De Scheper 211, 5688 HP Oirschot • T. 0499-577476 • info@wvhgevelprojecten.nl

Eindhoven Airport

WVH Gevelprojecten levert en monteertAlubond gevel- en plafondbekleding, HSB en gebogen sandwichpanelen.

WVH is een specialist in engineering, productie en montage van talloze gevel- en

plafondbekledingen, inclusief de achterconstructie. Gevelbekledingen in Alubond

composiet, aluminium, zink, RVS, Trespa, Eternit, en HSB : al het denkbare is mogelijk bij

WVH. Wij laten ons graag inspireren door de visie van de architect en worden dan ook

vaak al in een vroeg stadium vrijblijvend betrokken bij de uitwerking van die visie. Als

medespeler en partner nemen wij de complete gevel voor onze rekening, inclusief de

verantwoordelijkheden die daarbij horen: een hele zorg minder voor opdrachtgever,

architect en aannemer.

wvh adver eindh-airp2.indd 1 22-04-13 13:09

panelenholland geeft Nederland

weer kleur! Lees meer op onze website www.panelenholland.nl of bel 0516 568 568 voor meer informatie

panelenholland

Glas

Trespa

Renolit

Aluminium

PVC

Staal

PH geeft Nederland kleur adv 197x267.indd 1 23-02-12 12:00

Keuzevrijheid

in uiterlijk

Rabobank Roelofarendsveen Rabobank Roelofarendsveen Rabobank Roelofarendsveen

Constructief samenwerken; van advies tot realisatie. Als onafhankelijke gevelspecialist is TGM vaak al in een vroeg stadium onderdeel

van een bouwadviesteam. De synergie die door constructief samenwerken op de

bouw ontstaat, zorgt niet alleen voor foutreductie en snellere doorlooptijden, maar

bovenal voor een beter en duurzamer eindresultaat. Vanzelfsprekend neemt TGM

in dit proces de volledige verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gevel op

zich; van advies tot realisatie. Het tastbare resultaat hiervan is terug te vinden in de

netkousgevel van de Rabobank GHN te Roelofarendsveen.

Technisch Gevelbouw Management

Heesakkerweg 19 Asten +31 493 32 77 22 www.tgm.nl

15

rabobank roelofarendsveen

Keuzevrijheid

in uiterlijk

Rabobank Roelofarendsveen Rabobank Roelofarendsveen Rabobank Roelofarendsveen

Constructief samenwerken; van advies tot realisatie. Als onafhankelijke gevelspecialist is TGM vaak al in een vroeg stadium onderdeel

van een bouwadviesteam. De synergie die door constructief samenwerken op de

bouw ontstaat, zorgt niet alleen voor foutreductie en snellere doorlooptijden, maar

bovenal voor een beter en duurzamer eindresultaat. Vanzelfsprekend neemt TGM

in dit proces de volledige verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gevel op

zich; van advies tot realisatie. Het tastbare resultaat hiervan is terug te vinden in de

netkousgevel van de Rabobank GHN te Roelofarendsveen.

Technisch Gevelbouw Management

Heesakkerweg 19 Asten +31 493 32 77 22 www.tgm.nl

Rabobank Roelofarendsveen met een groen hartPal aan de A4 tussen Amsterdam en Den Haag is ter hoogte van Roelofarendsveen onlangs het nieu-we pand van Rabobank Groene Hart Noord verrezen. Een zeer markant gebouw met een groen (lees: duurzaam) ‘karakter’. Met dank aan onder meer de bijzonder complexe geveloplossingen.

Het gebouw naar ontwerp van VRP Ar-chitecten is een architectonisch hoog-standje en tegelijk een bijzonder duur-zaam gebouw. Lieftink Geveltechniek en TGM-Technisch Gevelbouw Ma-nagement (TGM) zijn verantwoordelijk voor de markante gevel. “Natuurlijke zonwering in de vorm van een alumi-nium ‘netkous’ (siergevel) en specifieke roosters zetten het gebouw letterlijk min of meer in de schaduw,” vertelt Jan van Veen van Lieftink Geveltech-

niek. “TGM heeft zorggedragen voor de aluminium siergevel, verankerd aan het casco met stalen draagprofielen die dwars door de gevellijn van ‘onze’ alu-minium vliesgevel prikken.”

Thermische ontkoppelingDe aluminium netkous is opgehangen aan een kleine 300 stuks stalen draag-profielen. “Dit specifieke ontwerp stel-de ons voor de nodige uitdagingen,” vervolgt Van Veen. “Het was zaak een

goede thermische ontkoppeling tussen binnen en buiten te realiseren, alsmede een waterkerende voorziening. Samen met TGM en aannemer Vink Bouw hebben we een specifieke detaillering gemaakt. Er kan altijd condensvorming ontstaan bij de verankering van de draagprofielen, maar we hebben een voorziening in de gevel opgenomen dat het condenswater keurig afvoert en zodoende niet in de gevel kan door-dringen.” ›

De aluminium siergevel zorgt tevens voor een natuurlijke zonwering.

Nieuw pand Rabobank met gevels van Lieftink GeveltechniekAls betrouwbare en ervaren partner staat Lieftink bekend om haar vaktechnische kennis van ramen, deuren en gevels. Met een eigen fabriek en coatingfaciliteit is de kwaliteit van tekening tot montage gegarandeerd. Of het nu gaat om nieuwbouw, renovatie, woningbouw of utiliteit, Lieftink ontzorgt.

Lieftink GeveltechniekProduktieweg 172404 CC Alphen aan den RijnT 0172 46 96 70info@lieftink.nl

Bekijk de nieuwe website! Lieftink.nl

LIEFTINKG0049_130326_adv_230x297_gevelbouw_DEF.indd 1 26-03-13 16:50

17

rabobank roelofarendsveen

Op drie plaatsen wordt de netkous on-derbroken en zijn op deze plekken in de gevel videachtige ruimtes (serres) gecre-eerd. Van Veen: “Het geeft het gebouw een extra dimensie en meer transparan-tie. Tevens biedt het de mogelijkheid om het logo van de Rabobank levensgroot af te beelden.” Tromp vult aan: “Daartoe hebben we de aluminium kokerprofie-len van de netkous op deze plaatsen extra verstevigd met staal om het door Scheuten Glas ontwikkelde raster met enkelglas, voorzien van het bedrijfslogo, te kunnen dragen.” Achter dit raster bevinden zich loopbruggen. “Al met al zijn we enorm trots op dit project. De samenwerking tussen opdrachtgever, architect, bouwkundig aannemer en de gevelbouwers was echt bijzonder goed. Alleen door actief mee te denken met elkaars disciplines zijn we erin geslaagd zo’n prachtig gebouw te realiseren. Het eindresultaat mag gezien worden. Dit gebouw moet je zien om te beleven wat hier gemaakt is,” besluit Van Veen. ❚

Nieuw pand Rabobank met gevels van Lieftink GeveltechniekAls betrouwbare en ervaren partner staat Lieftink bekend om haar vaktechnische kennis van ramen, deuren en gevels. Met een eigen fabriek en coatingfaciliteit is de kwaliteit van tekening tot montage gegarandeerd. Of het nu gaat om nieuwbouw, renovatie, woningbouw of utiliteit, Lieftink ontzorgt.

Lieftink GeveltechniekProduktieweg 172404 CC Alphen aan den RijnT 0172 46 96 70info@lieftink.nl

Bekijk de nieuwe website! Lieftink.nl

LIEFTINKG0049_130326_adv_230x297_gevelbouw_DEF.indd 1 26-03-13 16:50

De aluminium vliesgevel is rondom de stalen draagankers geëngineerd, waarbij volgens Van Veen de hoekverdraaiing ten opzichte van de beton op iedere plek af-wijkend gedetailleerd is. “Het bovenaan-zicht van ‘onze’ glasgevel is cilindrisch van vorm, terwijl de netkous is opge-bouwd uit schuin weglopende ellipsen. Dat geeft telkens een bepaalde hoekver-draaiing ten opzichte van het denkbeel-dig middelpunt en maakt ieder ankerpro-fiel uniek in zijn soort. Alle 300 stuks.”

Blob-structuurOok de aluminium netkous van TGM is uniek in zijn soort. “We zijn tijdens het ontwerpproces al door VRP Architecten benaderd om mee te denken over de ge-velopbouw,” zegt Harry Tromp van TGM. “Als nevenaannemer en bouwteamlid zijn we verantwoordelijk geweest voor 1.350 m2 tweede huid façade (de net-kous) en nog eens 600 m2 aan zonne- en looproosters. Er lag een ambitieus duurzaamheidsvraagstuk. Door voor de netkous gebruik te maken van 90 pro-cent gerecycled aluminium, gecertifi-ceerd door Alcoa, hebben we het duur-zaamheidsvraagstuk op passende wijze kunnen beantwoorden. De netkous heeft een zogeheten blob-structuur, ingevuld met aluminium kokerprofielen die aan elkaar gelast een driehoek vormen en in elkaar grijpen. Door de deelnaad van twee driehoeken ten opzichte van elkaar te laten torderen, kun je in feite iedere ronde vorm maken die je maar wenst. Dat principe hebben we bij de Rabobank in Roelofarendsveen toegepast. In to-taal maken meer dan 400 verschillende driehoeken het patroon van de netkous. De aluminium kokerprofielen zijn voor-zien van een poedercoating in een witte, matte kleur.”

Natuurlijke zonweringDe netkous is behalve een ware eye-catcher ook een functie in de vorm van een natuurlijke zonwering toebedeeld. Tromp: “Op plekken met een hoge inten-siteit aan zonlicht zijn meerdere diagona-len toegepast in de netkous, dan bijvoor-beeld aan de noordkant van het gebouw, dat meer ‘open vakken’ bevat.” De sta-len draagankers, waarmee de netkous aan de gevel is bevestigd, zijn verzinkt en voorzien van zonne- en looproosters, ook weer om zonlicht te kunnen filteren.”Lieftink Geveltechniek heeft op zijn beurt in de aluminium vliesgevel een zonwe-

rende beglazing toegepast. Van Veen: “Gezien de functie van het gebouw, is de specifieke beglazing en de kozijnen op de begane grond en eerste verdieping extra ‘zwaar’, inbraakwerend uitgevoerd. Dat had nogal wat impact op de relatief grote gevelvlakken, maar het is ons uit-eindelijk toch gelukt.”

Als het donker wordt, licht de gevel van het pand op in de kleuren van de Rabo-bank. Daartoe heeft Lieftink in samen-werking met een verlichtingsspecialist 110 stuks verlichte panelen aangebracht in de gevel. De panelen zijn elke 3 meter hoog en 80 centimeter breed en bestaan uit helder glas. Achter de beglazing is een LED-verlichting aangebracht, die het paneel verlicht in de kleuren van de Ra-bobank: oranje en blauw. “De positie van de LED’s is zodanig in detail opgenomen dat ze niet direct zichtbaar zijn, maar toch een mooi egaal en gelijkmatig licht-beeld tentoonspreiden. Een plaatje vanaf grote afstand,” zegt Van Veen trots.

Voor de kwaliteitvan hang-en sluitwerk eenster-aanduiding volgens nen 5089:

Tegen inbraak eenklasse voor ramenen deuren volgensnen 5096:

SKG

SKG

SKG

bezoekadresNieuwe Kanaal 9-f6709 pa Wageningen

postadrespostbus 3626700 aj Wageningen

t 0317 - 421 720f 0317 - 421 677e info@skg.nli www.skg.nl

Stichting Kwaliteit Gevelbouwskg is erkende attestering- en certificatieinstellingvoor de afgifte van het komo (attest-met-) Product -certificaat voor: � metalen en kunststof ramen, deuren en puien � inbraakwerende metalen en kunst-stof ramen deuren en puien, � hang- en sluitwerk� branddeuren � ventilatieroosters � veiligheids -beglazing en structureel gelijmde beglazing � metalengevelbekleding systemen en panelen � lijmen voorpanelen � e.a.

skg is testinstituut voor: � water en winddichtheidvan metalen- en kunststof gevelelementen � inbraak -werendheid van metalen en kunststof gevelelementen� inbraak werende eigenschappen van hang- en sluitwerk � bepaling van duurzaamheid en sterkte-eigenschappen � e.a.

skg is notified body voor: � de ce-markering � deafgifte van het eg-conformiteitscertificaat voor allehierboven genoemde producten in de gevelbouw(nb-nr.: 0960)

Kwaliteitsramen FabrikantramenstadCertificaatnr SKG’07.aaa.bb.cc SKG

2

skg is lid van eotavoor het opstellenvan de eta voor dece-markering.

skg is partner vanskh en shr in cb&v.

skg is geaccrediteerd voor:* Productcertificatie en attestering* Managementsysteemcertificatie

(iso 9001/vca)* Laboratoriumactiviteiten

Voor gecontroleerde kwaliteit hanteert skghet komo keurmerk. De kwaliteit van inbraak-werende ramen en deuren herkent u aan deklasseaanduiding volgens nen 5096. komo ismaatgevend voor de bouw.

GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:11 Pagina 56

11130101_skg.indd 1 19-04-2011 11:10:30

19

column

Te lang hebben we kunnen genieten van Nederland als comforteconomie. Alles konden we zelf regelen en iedereen konden we buiten houden. Een soort circulaire gesloten economie, ik noem dat graag ecocentrisme, een economie die volledig in zichzelf is gekeerd.

Natuurlijk teert de Nederlandse economie op de export en ook als uitdaging fungeerde het buitenland goed. Be-halve voor de U bouw en W bouw, deze markten en hun aanbieders blijven thuis, in Nederland, bij de niet beste-dende marktpartijen. Vooral de overheid wordt gezien als de grote investeerder in bouw, maar dat is voor de B & U bouw een fictie. De overheid verzorgt doorgaans zo'n 8 % van de binnenlandse omzet. En hierin zit de gevelbouw.

Bovendien maakt deze situatie de gevelbouw lui en inert. Innovatie, toch de kracht die van binnenuit zorgt om aan de kop te blijven, wordt gedelegeerd aan onderzoekers op universiteiten. Maar goed, dat is Nederland en Nederland besteedt weinig aan R&D (ca. 93 % van EU gemiddelde en 72 % van OESO gemiddelde).

Ik signaleer ook wat ik noem een zogenaamde crisissluier. De huidige werkelijkheid wordt bedekt door alles wat met crisis te maken heeft en heel ons denken wordt aan crisis gerelateerd en beïnvloed door crisis-denken. Het is het ware ondernemerschap echter dat speurt naar kansen en zich afwendt van bedreigingen. Deze houding moet die sfeer van lethargie en inertie doorbreken.

Voor de gevelbouw zie ik vier topstrategieën om weer succesvol te zijn:1. Leveren aan de eindklant met comfort in plaats van uitsluitend wind- en waterdichtheid (een ver-schoven klantperspectief van bouwen naar gebruiken) ;2. Innoveren vanuit innovatie en strategie, voortdurende vernieuwing vanuit een samenwerkende sec-tor waarin moderne industriële bedrijven, ontwerpers en moderne bouwbedrijven hand in hand gaan;3. Het voeren van Duurzaamheid als trend voor mondiale en innovatieve expansie. Dit gaat gepaard met het gebruiken en beïnvloeden van ratingsystemen en hun gebouwscores;4. De marktbreedte hanteren door export. Onze producten hebben potentie en kansen die perfect kun-nen aansluiten bij succesvolle ontwerpers, architecten in groei-economieën.

Bert LieverseDirecteur VMRG

ALTIJD CONDENSVRIJ ZICHT DOOR VERWARMBAAR GLAS

Burgers’ Rimba

Toegepast product

THERMOVIT - verwarmd gelaagd

veiligheidsglas, waarin nagenoeg onzichtbaar

elektrisch verwarmbare draden zijn verwerkt

die zijn aangesloten op een geschikte

elektrische voeding.

Nieuwbouw Renovatie

Adresgegevens projectBurgers’ Zoo

Antoon van Hooffplein 1

6816 SH Arnhem

ArchitectWiegerinck Architecten

OpdrachtgeverBurgers’ Zoo

GlasleverancierGLASSOLUTIONS Gevelbouw

BijzonderhedenBurgers’ Zoo zocht een oplossing om

condens op ruiten tegen te gaan en

daarmee bezoeker èn dier helder

zicht op elkaar te kunnen garanderen.

Grootste toegepaste ruitafmeting:

5400 x 2300 mm. Geharde en gelaagde

beglazing is berekend op weerstand

per type dier.

Foto: Jürgen Wolff van Wülfing

03-2

013

- O

nder

voo

rbeh

oud

van

wijz

igin

gen.

GLASSOLUTIONS GevelbouwLeeghwaterstraat 2 • 6827 AP Arnhem Postbus 29 • 6800 AA ArnhemT +31 (0)26 36 96 990 • F +31 (0)26 36 28 599E gevelbouw@saint-gobain.comwww.glassolutions.nl

21

december 2010 GEVELBOUW 67

Onlangs overleed schrijver HarryMulisch. Volgens kenners de laatstevan ‘De Grote Drie’. Zoals gebruikelijkstond onmiddellijk een keur aanopkomende en gevestigde schrijversklaar om onze televisie te dominerenmet verhalen over hun bewonderingvoor H.M.. Zonder uitzondering warenze allemaal reuze geïnspireerd geraakt door diens stijl. Door eenenkeling werd hij zelfs omschrevenals ‘de Homerus’ van de huidige tijd.De inspiratie door de ‘meester’ staatechter niet garant voor voldoendeeigen scheppend vermogen van deMulisch adepten. Daardoor is – al danniet geoorloofd – kopieergedrag nietondenkbaar. Ook in de bouw is diteen niet onbekend fenomeen.

Recentelijk moest door tussenkomstvan een arbiter uitkomst worden geboden in een geschil waar tweeopdrachtgevers en hun voormalig aannemer de hoofdrol speelden. Deze opdrachtgevers hadden met deaannemer, op grond van een ontwerpvan hun architect, een aannemings -overeenkomst voor de bouw van eentwee-onder-één-kapwoning gesloten. In de technische omschrijvingbehorend bij deze overeenkomst wasopgenomen: “Het is de aannemer uitdrukkelijk niet toegestaan ooit een kopievan het ontwerp te verkopen dan wel totuitvoer te (laten) brengen anders dan naschriftelijke goed keuring van beideopdrachtgevers.” Enkele jaren na deoplevering van de woningen is door deaannemer een bouwplan uitgevoerdbestaande uit twee twee-onder-één-kapwoningen. De opdrachtgevers stellen nu dat hetbouwplan onmiskenbare gelijkenis methet ontwerp van hun woningen vertoont en derhalve uitsluitend kanzijn ontleend aan het, naar hunmening, unieke ontwerp van hunwoningen. Daardoor is door de aan-nemer onrechtmatig gebruik gemaaktvan het ontwerp van hun architect.

De aannemer betwist dat hij het ont -werp van de opdrachtgevers één opéén heeft gebruikt. Hij stelt dat hetbouwplan op elf punten verschilt methet ontwerp van de opdrachtgevers endat daarmee aantoonbaar geen sprakeis van een volledig identiek bouwplan.Bovendien is het architectonische concept van beide bouwplannen nietuniek omdat de zogeheten ‘retro jarendertig stijl’ inmiddels al meer dan 10jaar door het gehele land wordt gerea -liseerd door verschillende architectenen bouwbedrijven.

Arbiter overweegt dat het ‘dertigerjaren ontwerp’ van de opdrachtgeverseen thans veel voorkomende ontwerp-stijl is waarbinnen zich talloze vari -anten manifesteren. Gelet hierop isarbiter van oordeel dat genoemdebepaling uit de technische omschrij -ving niet te ruim dient te worden uit -gelegd. Het zou naar zijn oordeel nietaanvaardbaar zijn dat de aannemerdoor deze bepaling in belangrijke matebeperkt zou worden om binnen debedoelde ontwerpstijl diverse varian -ten te kunnen realiseren. Ook uit de inhet geding gebrachte stukken alsmedeuit hetgeen arbiter bij de bezichtigingheeft waargenomen, is hem niet ge bleken dat het ontwerp van hetbouwplan identiek is aan dat van dewoningen van de opdracht gevers. Naar het oordeel van arbiter kan hetbouwplan derhalve niet worden aan -gemerkt als een kopie in de zin vangenoemde bepaling in de technischeomschrijving. Hij wijst de vorderingenvan de opdrachtgevers tot schadever-goeding en tot een verbod voor toe -komstig gebruik van het oor spronke -lijke ontwerp dan ook af.

Meent u meer unieks in uw mars tehebben dan uw DNA? Kies dan vooreen check-up en een stijlvolle scan bijde leden van de VMRG. Daar voorkomtu onplezierige verrassingen mee!

MEESTERSTUKMR.BETTINAHERTSTEIN

Stijlloos

Mr. Bettina Hertsteinwww.bouwrechtbedrijf.nl

GB74 12-2010 Binnenwerk_Marc:Opmaak 1 17-12-10 15:17 Pagina 67

M E E S T E R S T U KMR. BETT INAH E R T S T E I NWaar is het feestje?

eestjes zijn er ook in de bouw, zelfs in crisistijd. Die worden gevierd met pannenbier wanneer het hoogste punt van de bouw is bereikt en met een wat

luxueuzer glaasje als het bouwwerk is opgeleverd. Ook de oplevering gaat gepaard met de nodige symboliek: de overdracht van de sleutels. Soms echter is de oplevering bepaald geen feestje en blijven tot verdriet van de opdrachtgevers de sleutels in de zak van de aannemer.

Zo kon het gebeuren dat toen de bouw van hun nieuwe woning ge-reed was het vreugdedansje van de opdrachtgevers uitbleef. De aanne-mer liet na de opname ten behoeve van de oplevering zijn bouwhekken staan en weigerde de sleutels van de woning af te geven. Hij deelde de opdrachtgevers mee dat hij het retentierecht uitoefende omdat de negende en tiende termijnen nog niet waren voldaan. Die termijnen hadden volgens het contract bij de oplevering betaald moeten zijn. De elfde termijn zou aan het eind van de onderhoudsperiode betaald worden als ook de opleveringsgebre-ken waren verholpen. Daar was geen discussie over. Na veel heen en weer gemail voldeden de opdrachtgevers

de tiende termijn, maar volhardden ze in hun weigering tot betaling van de negende termijn. Opdrachtgevers meenden dat zij de betaling van de negende termijn mochten opschor-ten vanwege de nog te verrekenen korting in verband met de te late oplevering. De aannemer stelde daar-tegenover dat de ontstane vertraging niet aan hem te wijten was en wei-gerde het retentierecht op te heffen.

Uiteindelijk moest arbiter – in een kort geding dat de opdrachtgevers hadden aangespannen – de sleutel tot de oplossing bieden. Naar zijn oordeel is de woning in de feitelijke macht van de aannemer gebleven door het niet overhandigen van de sleutels aan de opdrachtgevers, het achterlaten van een bouwcontainer en bouwafval op het bouwterrein en het omheind laten van het terrein met de bouwhekken. Daarmee was aan het criterium van het uitoefenen van de feitelijke macht voldaan. Te-vens was de negende termijn opeis-baar ten tijde van de oplevering. Niet zonder meer is vast komen te staan dat de vertraging in de oplevering geheel aan de aannemer te wijten is, gezien de diverse wijzigingen die in het werk moesten worden aange-bracht wegens een door de opdracht-gevers als meerwerk opgedragen

domoticasysteem. In combinatie met overige vertragingsoorzaken die de opdrachtgevers zijn toe te rekenen, zijn er omstandigheden waardoor de aannemer recht zou kunnen hebben op termijnverlening. Dat is in kort geding niet ten gronde te beoordelen. De verschuldigdheid door de aanne-mer van een substantiële korting die verrekening met de negende termijn rechtvaardigt, is voor arbiter in kort geding derhalve niet vast komen te staan. Arbiter concludeert dat gelet op alle omstandigheden van het ge-val niet is gebleken dat de aannemer het retentierecht zonder deugdelijke grond heeft ingeroepen. De vordering van opdrachtgevers tot opheffing ervan wordt dan ook afgewezen.

Er zat dus voor de opdrachtgevers niets anders op dan te betalen. Staat u liever niet voor het hek(je) maar zit u liever voor uw open haard? Adviezen van de VMRG zijn ongeëvenaard!

Mr. Bettina Hertsteinwww.bouwrechtbedrijf.nl ❚

Niet in Haren. Het glasgerinkel klinkt nog na in het vernietigende rapport dat is verschenen naar aanleiding van het onderzoek. Nee, het feestje was in Rome. De nieuwe Paus is gekozen en de witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel is niet alleen verkiezingssymboliek maar ook een symbool van de vrede. Geen dranghekken of sterke arm waren nodig om de explosie van vreugde van de gelovigen op het Sint-Pietersplein in goede banen te leiden.

F

22

De Glazen Boerderij Schijndel: kunstwerk van uiterstenDe Glazen Boerderij in Schijndel is wereldnieuws. Architect en Schijndelaar Winy Maas heeft met het controversiële ontwerp werkelijk alle uitersten opgezocht. Brakel Atmos bouwde de hoogst bij-zondere schil van het glazen kunstwerk met glaspanelen van glasproducent AGC Westland.

Als architect bij MVRDV heeft Maas de opdracht gekregen om De Glazen Boerderij te ontwerpen. Schijndel heeft door de bombardementen tij-dens Operatie Market Garden in 1944 een opvallend groot marktplein. Al in 1980 spoorde Maas de toenmalig burgemeester aan deze plek op te vullen met een bijzonder gebouw. Hij heeft tot 2012 moeten wachten voordat zijn visie in vervulling ging. De Glazen Boerderij is opgebouwd uit een staalconstructie waartegen een aluminium vliesgevelconstruc-tie is bevestigd. Het glas in de vlies-gevelconstructie is voorzien van een speciale print. In het 14 meter hoge, glazen bouwwerk zijn winkels, res-taurants, kantoren en een wellness-centrum gehuisvest.

Foto’sVoor zijn ontwerp heeft Maas rond-om Schijndel onderzocht hoe een authentieke Schijndelse boerderij eruit ziet. Hij heeft vervolgens de be-kende fotograaf Frank van der Salm ingeschakeld om details van be-staande boerderijen in de omgeving te fotograferen, van waaruit deze ty-pisch Schijndelse langgevel boerde-rij is samengesteld. “Niet alleen qua

bouwmethodiek, maar ook qua uit-straling is De Glazen Boerderij uniek in de wereld,” vertelt Bas Bonnema-ijers van AGC Westland. De buiten-schil is volledig opgetrokken uit glas,

De Glazen Boerderij is opge-bouwd uit een staalconstruc-tie waartegen een aluminium

vliesgevelconstructie is bevestigd.

Tekst: Roel van GilsFoto’s: Ferry Vloet, Brakel Atmos

23

geen aluminium stijl of deklijst ligt in het zicht. “Zelfs de schoorsteen is van glas, zo vult Bart van Langen van Brakel Atmos aan. “De uitzet-/zakramen en deuren zijn structu-reel verlijmd, de kozijnen zijn met glas belegd, alsmede de roosters in dak en gevel voor ventilatie zijn voorzien van een glasmozaïek. Het enige element in de gevel dat niet in glas is uitgevoerd is het smalle gootje boven de deuren, dat overi-gens pas later is toegevoegd omwille van de afwatering. Door eenzelfde kleurstelling toe te passen, valt het u-profiel echter nauwelijks op.”

AGC ArtliteDe boerderij is digitaal geprint op zo’n duizend unieke ruiten van het type AGC Artlite Digital in de fabriek van AGC Mirodan Industries in het Belgische Heule. “De ‘printer’ is te vergelijken met een inktjet printer, maar dan op industrieel niveau,” zo legt Bonnemaijers uit, “en in plaats van inkt wordt via een digi-taal printproces email aangebracht op het glas. Na bedrukking wordt het glas gehard in een oven, wordt de print ingebakken en komt de uiteindelijke kleur van de bedruk-king naar voren. Daarbij verloopt de print van 0 naar 100 procent trans-parantie. Deze printtechniek wordt vaker toegepast, maar niet op deze wijze met stuk voor stuk unieke panelen en ook nog in afmetingen variërend van 90x442 millimeter tot 2313x3608 millimeter. Door de ther-mische behandeling verkrijgt het geëmailleerde product tevens een grotere stabiliteit. Artlite Digital ver-toont bovendien een vergelijkbare weerstand tegen chemische stof-fen als die van het glas, evenals een mechanische weerstand. Omdat het pand niet alleen energiezuinig maar ook transparant en veilig moet zijn, is er dubbel glas geplaatst waarvan de buitenruit gehard en de binnen-ruit gelaagd.” ›

Werkelijk iedere ruit is uniek qua print.

24

Aluminium profielsysteemHet glas is mechanisch bevestigd aan een aluminium vliesgevelconstructie van Brakel Atmos. “Uitgangspunt van de architect was om de constructie vanaf de buitenzijde aan het zicht te onttrekken,” vertelt Bart van Langen. “De gevel van De Glazen Boerderij is opgebouwd met ons BA6-35K en BA6-35KS aluminium extruse profielsy-steem. Die laatste is speciaal ontwik-keld om een waterdichte hoekafdich-ting te verkrijgen. De opstaande kant kan namelijk worden geknikt, zodat deze altijd haaks op het glas staat. Zodoende kunnen we dezelfde rub-bers toepassen en is de schil niet lek-kagegevoelig.”Om geen afwerk- en afdeklijsten te hoeven gebruiken, is het glas voorzien van een terugliggende randafdich-ting. Bonnemaijers: “De buitenruit is met de binnenruit verbonden door middel van een speciale terugliggen-de randafdichting, een zogenaamde siltalvoeg. Voor deze speciale manier van dubbel glas maken, heeft de fa-briek AGC Westland een aparte as-

semblagelijn. Deze lijn kan niet alleen de grote formaat ruiten aan, maar is er ook op ingesteld dat de kit nog op de lijn wordt bewerkt om op de gevel-constructie te passen.”

TolerantiesIn de terugliggende randafdichting van het glas wordt een aluminium strip geschoven, die het glas via een mechanische bevestiging in het schroefkanaal met de achtercon-structie verankert. Vervolgens wordt een waterseal kitnaad aangebracht die de naden tussen de ruiten water-dicht maakt. Het systeem van Brakel Atmos is zodanig ontwikkeld dat aan de buitenkant van het gebouw een zo dun mogelijke kitnaad is te zien. Volgens Van Langen speelden de to-leranties van de constructie daarin een zeer belangrijke rol. “De ruggen-graat van de boerderij bestaat uit een staalconstructie. Werken met een to-lerantie van 0 tot -5 millimeter is voor een staalleverancier verre van gebrui-kelijk, maar uiteindelijk toch gelukt. Niet in de laatste plaats vanwege het

2525

PROjECT De Glazen Boerderij SchijndelOPDRAChTGEVER Van den Brand Vastgoed, SchijndelARChITECT Winy Maas, MVRDVSySTEEmlEVERANCIER Brakel Atmos, UdenlEVERANCIER GlAS AGC Westland, Maasdijk START BOUw maart 2012OPlEVERING januari 2013

Bouwinfofeit dat wij met ons profielsysteem deze toleranties kunnen corrigeren.”

Vanwege het natuurkundig verschijn-sel ‘cohesie’ bleek het niet nodig een additionele afwatering toe te passen. Het water wordt volgens Van Langen mooi over het glas afgevoerd naar de bodem. “Alleen boven de entreepar-tijen is zoals gezegd een additioneel gootje aangebracht.” Behalve een technische uitdaging vormde het pro-ject met een kleine duizend, unieke ruiten ook een logistieke uitdaging. “Omdat iedere ruit uniek is, werd deze in de fabriek al voorzien van een merkteken. Vooraf is uitgewerkt wel-ke ruiten wanneer op de bouw dien-den te zijn. Op de fabriek werden de ruiten in de juiste volgorde op de glas-bok geplaatst om zo de voortgang op de bouw te waarborgen en de puzzel op te lossen,” besluit Bonnemaijers. ❚

FOTO'S LINKER PAGINAHet glas is mechanisch bevestigd aan een alumi-

nium vliesgevelconstructie van Brakel Atmos.

FOTO RECHTSAlleen boven de entreepartijen is een additioneel

gootje aangebracht.

FOTO BENEDENDe boerderij is digitaal geprint op zo’n duizend

unieke ruiten van het type AGC Artlite Digital.