Gebruik van verboden middelen bij fitnessbeoefenaars...
93
1 FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID Gebruik van verboden middelen bij fitnessbeoefenaars: verkennend onderzoek naar attitude en determinanten Masterproef neergelegd tot het behalen van de graad van Master in de criminologische wetenschappen door (01102739) Bockhodt Cédric Academiejaar 2015-2016
Transcript of Gebruik van verboden middelen bij fitnessbeoefenaars...
1
FACULTEIT
RECHTSGELEERDHEID
Gebruik van verboden middelen bij fitnessbeoefenaars:
verkennend onderzoek naar attitude en determinanten
Masterproef neergelegd tot het behalen van
de graad van Master in de criminologische wetenschappen
door (01102739) Bockhodt Cédric
Academiejaar 2015-2016
2
Promotor: Prof. dr. Wim Hardyns Commissarissen: dr. Tieberghien Julie
Verklaring inzake toegankelijkheid van de
masterproef criminologische wetenschappen
Ondergetekende,
Bockhodt Cédric (01102739)
geeft hierbij aan derden,
zijnde andere personen dan de promotor (en eventuele co-promotor), de commissarissen of
leden van de examencommissie van de master in de criminologische wetenschappen,
[de toelating] [geen toelating] (schrappen wat niet past)
om deze masterproef in te zien, deze geheel of gedeeltelijk te kopiëren of er, indien
beschikbaar, een elektronische kopie van te bekomen, waarbij deze derden er uiteraard slechts
zullen kunnen naar verwijzen of uit citeren mits zij correct en volledig de bron vermelden.
Deze verklaring wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren waarin de
masterproef moet worden ingediend, en dient in elk van die exemplaren ingebonden
onmiddellijk na het titelblad.
Datum:
Handtekening: ……………………………
3
Woord Vooraf
Allereerst wil ik mijn oprechte dank betuigen aan professor Dr. W. Hardyns voor de talrijke
steun en medewerking aan deze masterproef. Zonder zijn hulp was deze masterproef niet tot
stand gekomen.
Verder wil ik iedere participant bedanken voor het invullen van de enquête, hun bijdrage
vormt immers de basis van mijn onderzoek.
Tot slot wil ik mijn ouders, vrienden en zus bedanken. Zij hebben me gedurende de volledige
periode van de masterproef blijven steunen. Hun aanmoedigingen waren dan ook een enorme
motivatie om het onderzoek tot een goed einde te brengen.
4
Inhoudstabel
1. Inleiding ................................................................................................................................. 6
1.1 Motivatie ....................................................................................................................................... 6
1.2 Breder maatschappelijk kader ....................................................................................................... 6
1.3 Probleemstelling ............................................................................................................................ 7
1.4 Onderzoeksvragen ......................................................................................................................... 7
1.5 Begripsbepaling ............................................................................................................................. 8
1.6 Opzet Masterproef ......................................................................................................................... 9
1.7 Theoretisch kader .......................................................................................................................... 9
1.8 Methodologisch kader ................................................................................................................. 10
2. Literatuurstudie .................................................................................................................... 12
2.1 Doping ......................................................................................................................................... 12
2.1.1 Historische achtergrond ........................................................................................................ 12
2.1.2 Definitie ................................................................................................................................ 14
2.1.3 Dopinglijst ............................................................................................................................ 15
2.1.4 Verboden stoffen in de fitnessindustrie ................................................................................ 17
2.1.5 Dopingcontroles in België .................................................................................................... 22
2.1.6 Het gevaar van voedingssupplementen ................................................................................ 25
2.1.7 Dopinggebruik in fitnesscentra ............................................................................................. 26
2.2. Attitude ....................................................................................................................................... 29
2.2.1 Definitie ................................................................................................................................ 29
2.2.2 Bouwstenen van attitude ....................................................................................................... 31
2.2.3 Attitudes en gedrag ............................................................................................................... 32
2.2.4 Attitudes ten opzichte van doping in de sport ...................................................................... 34
2.2.5 Verklaringsmodellen ............................................................................................................ 37
2.3 Determinanten ............................................................................................................................. 39
2.3.1 Geslacht ................................................................................................................................ 39
2.3.2 Leeftijd ................................................................................................................................. 39
2.3.3 Nationaliteit .......................................................................................................................... 39
2.3.4 Opleiding/ Werk ................................................................................................................... 40
2.3.5 Frequentie fitnesscentra ........................................................................................................ 40
2.3.6 Type fitnessbeoefenaar ......................................................................................................... 40
2.3.7 Gebruik legale voedingssupplementen ................................................................................. 41
2.3.8 Drugs .................................................................................................................................... 41
5
3. Methode ................................................................................................................................ 42
3.1 De fasen in het empirisch onderzoek ........................................................................................... 42
3.2 Beschrijving van de populatie ..................................................................................................... 43
3.3 Meetinstrument ............................................................................................................................ 47
3.3.1 Cognitieve schaal ................................................................................................................. 47
3.3.2 Affectieve schaal .................................................................................................................. 48
3.3.3 Conatieve schaal ................................................................................................................... 48
3.4 Beschrijving procedure ................................................................................................................ 49
4.Resultaten .............................................................................................................................. 50
4.1 Factorabiliteit............................................................................................................................... 50
4.2 Betrouwbaarheid ......................................................................................................................... 52
4.3 Attitudeonderzoek ....................................................................................................................... 54
4.3.1 Cognitieve schaal ................................................................................................................. 55
4.3.2 Affectieve schaal .................................................................................................................. 57
4.3.3 Conatieve schaal ................................................................................................................... 58
4.3.4 Conclusie .............................................................................................................................. 60
4.4 Determinantenanalyses ................................................................................................................ 62
4.4.1 Geslacht ................................................................................................................................ 62
4.4.2 Leeftijd ................................................................................................................................. 63
4.4.3 Nationaliteit bij geboorte ...................................................................................................... 65
4.4.4 Opleiding/ Werk ................................................................................................................... 66
4.4.5 Frequentie fitnesscentra ........................................................................................................ 66
4.4.6 Type fitnessbeoefenaar ......................................................................................................... 68
4.4.7 Gebruik legale voedingssupplementen ................................................................................. 69
4.4.8 Drugs .................................................................................................................................... 71
5.Discussie ................................................................................................................................ 72
5.1 Conclusie ..................................................................................................................................... 72
5.2 Beperkingen en moeilijkheden .................................................................................................... 75
5.3 Suggesties voor verder onderzoek ............................................................................................... 76
6. Bibliografie ........................................................................................................................... 78
7. Bijlagen ................................................................................................................................ 83
6
1. Inleiding
1.1 Motivatie
De onderzoeker is een sportbeoefenaar die reeds een viertal jaar actief is in diverse
fitnesscentra. In deze periode is hij verschillende keren geconfronteerd geweest met
dopinggebruik. Aangezien hij tegen het gebruik van doping en anabole androgene steroïden
is, kan hij maar niet begrijpen waarom er talrijke fitnessbeoefenaars pro zijn. In het kader van
zijn masterproef leek het hem dan ook interessant om een onderzoek te starten betreffende de
attitude van dagdagelijkse fitnessbeoefenaars ten aanzien van doping en verboden middelen.
1.2 Breder maatschappelijk kader
Doping kent een lange geschiedenis. Van zodra er sportieve competities georganiseerd
werden, gebruikten atleten uiteenlopende middelen om hun prestaties te verbeteren
(Maeschalk, Vermeersch, & De Saedeleer, 2013). Doorheen de geschiedenis is het gebruik
van doping een vaste waarde geworden in de sport. Vandaag worden er nog steeds
verschillende atleten betrapt op het gebruik van verboden middelen (Francis, 2001).
Er bestaat echter een verschil tussen elitesporters en breedtesporters1, dit sinds het decreet
opgesteld door de Vlaamse antidopingregelgeving (13 juli 2007). Ondanks het feit dat het
concept “doping” vaak verbonden wordt met de topsport, komt het eveneens voor bij
breedtesporters. Uit voorgaande studies blijkt de focus van steroïdengebruik te verschuiven
van het professionele naar het recreatieve kader (Lukas, 1993). De dagdagelijkse
fitnessbeoefenaar in deze studie valt eveneens onder het recreatieve kader.
Doping wordt in de fitnessindustrie niet enkel gebruikt om de algemene prestaties te
verbeteren. Er zijn evenzeer personen die fitnesscentra opzoeken omwille van de onzekerheid
over hun eigen lichaam. Uit onderzoek van Jongert et. al. blijkt een strak lichaam een
belangrijk motief voor het gebruik van fitnesscentra (Jongert, Ooijendijk, Stege , & Van
Hespen, 2007). Bigorexia nervosa2 of spierdysmorfie is namelijk een stoornis die steeds vaker
voorkomt bij fitnessbeoefenaars. Een vertekend beeld van het eigen lichaam laat de persoon
in kwestie sneller naar doping en verboden middelen grijpen (Hildebrandt, Schlundt,
Langenbucher, & Chung, 2006).
1 Tegenhanger van de topsport (kan worden beoefend door de volledige bevolking op niet professioneel niveau) 2 Bigorexia nervosa is een stoornis waarbij iemand het idee heeft dat zijn/haar lichaam te weinig spiermassa en
te veel vetmassa bevat (vertekend beeld van het lichaam).
7
1.3 Probleemstelling
Het gebruik van steroïden en andere verboden middelen zijn een groeiende problematiek in de
fitnessindustrie. De sport “fitness” gaat immers over het verbeteren van de fitheid en
gezondheid. Het gebruik van doping is allesbehalve bevorderend voor de gezondheid. Er zijn
namelijk talrijke risico’s aan verbonden die voor ernstige gevolgen kunnen zorgen. Niet alleen
de lichamelijke schade is groot, het verslavend effect hakt ook in op de geest van de
gebruiker. De ongewenste effecten bestaan onder andere uit acne, haarverlies,
borstontwikkeling, verschrompelende testikels, depressies, angsten en paranoia (Etienne,
2012).
Voorliggend eindwerk staat volledig in het kader van de attitude die fitnessbeoefenaars
bezitten omtrent dopinggebruik in fitnesscentra. Het doel van deze masterproef is tweeledig:
enerzijds om een beter beeld te krijgen omtrent attitudes ten aanzien van verboden middelen,
anderzijds om de attitudes te linken aan enkele determinanten van de respondenten. Het
meten van attitudes biedt namelijk informatie over de diversiteit in denken omtrent doping.
Dopinggebruik is echter een gevoelig onderwerp, waardoor onderzoek naar attitudes
aangaande dit fenomeen weinig voorkomend is in de fitnessindustrie. Deze scriptie tracht in
elk geval een bescheiden bijdrage te leveren inzake de problematiek.
1.4 Onderzoeksvragen
Het onderzoek wordt verder geconcretiseerd in twee centrale vraagstellingen:
1) Welke attitude bezit de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar ten aanzien van doping en
verboden middelen?
Bezit de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar over een goede kennis inzake doping?
Welke gevoelens bezit de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar omtrent doping in de
fitnessindustrie?
In welke mate is de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar bereid om in de toekomst
verboden middelen te gebruiken?
2) Welke achterliggende determinanten spelen een rol in de attitudevorming tegenover
doping?
8
1.5 Begripsbepaling
Doorheen de masterproef is het van groot belang dat de vaak voorkomende begrippen
afgebakend worden. Aangezien het onderzoek de attitude van de dagdagelijkse
fitnessbeoefenaar omtrent doping behandelt, worden laatstgenoemde kernbegrippen
gedefinieerd.
In het kader van voorliggende masterproef wordt het begrip doping als volgt gedefinieerd: alle
verboden stoffen en methoden, die zijn opgenomen in de meest recente lijst van het Wereld
Anti-Doping Agentschap (WADA).
Het begrip attitude wordt als volgt gedefinieerd: een overtuiging, mening of evaluatie ten
aanzien van een object; een neiging om een persoon, voorwerp, idee als positief of negatief te
evalueren. In het kader van het onderzoek worden hierbij de drie bouwstenen van een attitude
aan toegevoegd:
(1) Cognitieve component kennis over het attitudeobject
(2) Affectieve component gevoelens tegenover het attitudeobject
(3) Conatieve component gedragsintenties met betrekking tot het attitudeobject
Onder het begrip fitnessbeoefenaar bestaat er geen algemeen aanvaarde definitie. In dit
eindwerk wordt onder een fitnessbeoefenaar verstaan: iemand die geregeld door middel van
oefeningen en apparaten traint en hiermee zijn fitheid en gezondheid op peil houdt. In het
onderzoek zullen onderstaande types fitnessbeoefenaar voorkomen:
Bodybuilder (trainen voor spierontwikkeling)
Beoefenaar van groepslessen
Cardio beoefenaar (opbouw van conditie/vetverbranding)
Crossfitter (combinatie gewichtheffen, atletiek en gymnastiek)
Powerlifter/ Strongmen (krachttraining)
Revalidatie/ Preventie blessures
9
1.6 Opzet Masterproef
Het werkelijk opzet van deze masterproef is tweeledig. Ten eerste wordt er een
attitudeonderzoek uitgevoerd, waarmee we een overzicht trachten te verkrijgen inzake de
attitude van fitnessbeoefenaars omtrent doping en verboden middelen.
Ten tweede wordt er getracht een verband te leggen tussen verschillende determinanten en de
werkelijke attitude tegenover doping. Zo kan er een beeld gevormd worden over welke
determinanten al dan niet een rol spelen in de attitudevorming.
Allereerst wordt er een theoretische achtergrond geschetst door middel van een
literatuurstudie (theoretisch kader). Vervolgens wordt het onderzoek zelf besproken
(methodologisch kader). Het is echter de bedoeling om met de resultaten van het onderzoek
een bescheiden bijdrage te leveren in het kader van het onderzoeksprobleem (dopinggebruik
in de fitnessindustrie).
1.7 Theoretisch kader
Eerste deel van de masterproef: literatuurstudie
Het eerste hoofdstuk van de literatuurstudie bespreekt het concept “doping”. Aangezien het
volledige onderzoek doping en verboden middelen betreft, is het van uiterst belang om de
lezer hieromtrent voldoende informatie te bezorgen. Eerst en vooral wordt de geschiedenis
van doping beknopt weergegeven, waarna het concept wordt afgebakend. Vervolgens wordt
de dopinglijst van naderbij besproken, zo krijgt men een inzicht omtrent de verboden
middelen voor elke hedendaagse sporter. Verder worden de vaak voorkomende verboden
stoffen in de fitnessindustrie besproken. Het is namelijk van belang om te weten welke
middelen fitnessbeoefenaars gebruiken. Dopingcontroles in België komen ook aan bod, zo
krijgt men een beeld van de huidige acties in ons land. Hierna worden de
voedingssupplementen onder de loep genomen, aangezien die kunnen vervuild zijn met
dopingstoffen. Tenslotte bespreken we het dopinggebruik in fitnesscentra zelf, waar enkele
onderzoeken aan bod komen inzake prevalentie.
In het tweede hoofdstuk wordt het concept “attitude” besproken. Aangezien er een
attitudeonderzoek wordt uitgevoerd, is het belangrijk om hieromtrent een theoretisch kader te
creëren. Eerst en vooral wordt het concept “attitude” correct afgebakend.
10
In het volgende onderdeel worden de drie bouwstenen van attitude naderbij bekeken: 1)
cognitieve component 2) affectieve component 3) conatieve component. Verder wordt de
relatie tussen attitude en gedrag onderzocht. “Zijn attitudes een belangrijke moderator voor
gedrag?” In dit onderdeel wordt hierop verder ingegaan. Vervolgens worden er enkele
onderzoeken besproken inzake de attitude tegenover doping. Zo krijgt men een algemeen
overzicht van eerder vastgestelde resultaten. Tenslotte wordt er een poging ondernomen om
positieve attitudes tegenover dopinggebruik in de fitnessindustrie te verklaren. Er worden
hiervoor twee verklaringsmodellen aangekaart.
Het laatste hoofdstuk uit de literatuurstudie behandelt enkele determinanten uit het
onderzoek. Aangezien er een determinantenanalyse wordt uitgevoerd, is het van belang om
zich in te lichten met enkele resultaten uit voorgaande studies. Onderzoek inzake
determinanten van dopinggebruik zijn immers schaars. Het laatste hoofdstuk uit de
literatuurstudie is als gevolg meer beknopt dan de twee voorgaande. De volgende
determinanten worden van naderbij bekeken:
Geslacht
Leeftijd
Nationaliteit
Opleiding/Werk
Frequentie fitnesscentra
Type fitnessbeoefenaar
Gebruik legale voedingssupplementen
Drugs
1.8 Methodologisch kader
Tweede deel van de masterproef: empirisch onderzoek
Eerst en vooral wordt de methode van het onderzoek besproken. In dit onderdeel worden de
fasen van het onderzoek, de populatie, het meetinstrument en tenslotte de procedure van het
onderzoek besproken.
11
Het volgende hoofdstuk omvat de resultaten van het onderzoek. Allereerst wordt de
factorabiliteit van het onderzoek besproken. Er wordt namelijk met behulp van een
exploratorische factoranalyse (EFA) gekeken naar de onderlinge samenhang tussen het totale
aantal items per schaal. Vervolgens wordt de betrouwbaarheid onderzocht via de Cronbach’s
Alpha.
Vervolgens wordt het attitudeonderzoek zelf, met de desbetreffende resultaten, weergegeven.
De resultaten worden voor elke schaal afzonderlijk geanalyseerd via het statistische
programma: (SPSS 23.0). De gegevens worden bovendien via een histogram overzichtelijk
weergegeven.
Het laatste onderdeel van de resultaten geeft de determinantenanalyse weer. Voor alle drie3 de
schalen worden volgende determinanten geanalyseerd en besproken:
Geslacht
Leeftijd
Nationaliteit
Opleiding/Werk
Frequentie fitnesscentra
Type fitnessbeoefenaar
Gebruik legale voedingssupplementen
Drugs
Bovenstaande determinanten vormen de selectie uit het totale aantal bevraagd in het
onderzoek. Volgende determinanten uit de vragenlijst worden buiten beschouwing gelaten:
Opleidingsniveau
Serieus nemen van fitness
Tevredenheid eigen lichaam
Sociaal netwerk.
3 Cognitieve schaal/Affectieve schaal/Conatieve schaal
12
2. Literatuurstudie
2.1 Doping
Doping vormt een constante bedreiging voor de sport. Het devalueert een sportprestatie,
aangezien het resultaat mede afhankelijk is van verboden middelen. Het schaadt echter niet
alleen de sport, ook voor de dopinggebruiker staat eigen gezondheid op het spel (Van Den
Heuvel, 2002).
Sporters maken gebruik van een grote verzameling aan dopingmiddelen om hun prestaties te
verbeteren. Sportbeoefenaars maken tevens gebruik van verboden middelen om een meer
gespierd en krachtig lichaam te bekomen, met als gevolg een stijging van hun zelfvertrouwen.
In de fitnessindustrie worden voornamelijk spieropbouwende, stimulerende en vocht
onttrekkende middelen gebruikt. Een combinatie van bovenstaande drie middelen met het
juiste voedingsdieet en enkele intensieve trainingen zorgen namelijk voor de ideale fysieke
verschijning. De potentiële gevaren4 van deze middelen worden tegenwoordig al te vaak
opzijgeschoven (Breitenstein & Hamm, 1998).
De vraag waar doping begint en eindigt, is trouwens niet eenvoudig te beantwoorden. Het
concept “doping” is een moeilijk te definiëren begrip. In deze scriptie verwijst het naar alle
verboden stoffen en methoden, die zijn opgenomen in de meest recente lijst van het WADA5.
Doping is bovendien een problematiek die verder reikt dan de fitnessindustrie. Er is amper
nog een sport te bedenken zonder het gebruik van verboden middelen (Breitenstein & Hamm,
1998).
2.1.1 Historische achtergrond
De allereerste geruchten inzake dopinggebruik dateren van 2700 voor Christus. In deze
periode bestonden er nog geen wetten die dopinggebruik strafbaar stelden. In het verleden
werd in China reeds efedrine gebruikt, welke afkomstig is uit de plant Ephedra en
opwekkende effecten bevat. Er kan worden afgeleid dat het kunstmatig verbeteren van de
prestaties een problematiek is die reeds lang bestaat (Nederlandse dopingautoriteit, 2016).
4 Psychische gevaren: depressies, angsten en paranoia 5 WADA= World Anti-Doping Agency
13
In Griekenland werden specialisten aangesteld die sporters allerlei voedingsingrediënten
gaven. Het gevolg hiervan was dat hun lichamelijke prestaties verbeterden. De Griekse
sportbeoefenaars zochten uiteenlopende manieren en middelen, die hun prestaties mogelijks
verbeterden. Zo kwam de Griekse arts Herodikos (5de eeuw v.C.) af met het idee om afgematte
sporters terug op te peppen met melk uit de borsten van jonge moeders (Yesalis & Bahrke,
2003).
De Grieken waren namelijk niet de enige, ook in de Romeinse geschiedenis waren er al
sporen van dopinggebruik. De strijdwagenracers gaven hun paarden mengsels van water,
honing en uiteenlopende kruiden om het uithoudingsvermogen te vergroten. Het bleef echter
niet bij paarden, ook de Romeinse zwaardvechters en gladiatoren probeerden hun resultaten te
verbeteren door middel van prestatiebevorderende producten. De gladiatoren gebruikten soms
hallucinerende middelen waardoor gevechten nog meer spectaculair waren. De Romeinse
zwaardvechters werden bovendien aangeraden om voor prestatiebevorderende effecten zoveel
mogelijk wild vlees te eten. Al deze dopingmiddelen lijken meer onschuldig in vergelijking
met de huidige chemische middelen in de dopingwereld (Hofmann, 2006).
De moderne toepassingen van dopinggebruik in de sport begon laat in de 19de eeuw. Middelen
als cafeïne, strychnine, cocaïne en alcohol werden steeds vaker gebruikt (Vandeweghe, 2013).
In 1928 verbood de Internationale Atletiekfederatie voor het eerst dopinggebruik. Hierna
volgden verschillende andere sportfederaties. Het dopingverbod was echter niet effectief
aangezien de testmogelijkheden onvoldoende waren (Rosen, 2008).
In de tweede helft van de 20ste eeuw werden er nieuwe inzichten verworven inzake
verschillende stoffen en methoden. De medische vooruitgang zorgde ervoor dat stoffen
bedoeld voor medisch gebruik, ook werden toegepast voor het bevorderen van de
sportprestaties (Rosen, 2008). De anabole steroïden doken rond de jaren vijftig op in de
fitnessindustrie. Volgens Grundig en Bachmann (1994) nam het gebruik van dianabool6 in de
jaren zestig en zeventig enorm toe bij bodybuilders. Het werd echter in 1982 uit de markt
gehaald, aangezien het middel enorm schadelijk inwerkte op de lever. Sinds eind jaren tachtig
is de inname van groeihormonen evenzeer bij bodybuilders blijven stijgen (Breitenstein &
Hamm, 1998).
6 Dianabool: oraal te gebruiken steroïde
14
Er kan dus worden geconcludeerd dat doping enerzijds een lange geschiedenis kent,
anderzijds al gedurende ruime tijd een ernstig probleem vormt.
2.1.2 Definitie
Voor de oprichting van het World Anti-Doping Agency in 1999, waren er een groot aantal
verschillende dopingdefinities en lijsten van verboden producten. Iedere internationale
instelling, sportorganisatie en sportfederatie hanteerde een diverse definitie en verboden lijst.
De oprichting van het WADA7 heeft de verschillen weggewerkt, waardoor het dopingbeleid
meer geharmoniseerd werd. Doping is onder deze prikkel geëvolueerd van een handeling naar
een feitelijkheid. Het is namelijk zo dat dopinggebruik niet langer enkel het gebruik van
verboden middelen en methoden is, maar ook de aanwezigheid ervan (Constandt, 2013).
World Anti Doping Agency8
Doping is wat het World Anti-Doping Agency zegt dat doping is, namelijk het overtreden van
een of meerdere antidopingregels uit de WADA-code. De overtredingen worden ook wel
dopingpraktijken genoemd. Dopingpraktijken worden volgens de Vlaamse dopingoverheid
omschreven als: alle praktijken waar een sporter en zijn entourage zich van moeten onthouden
om geen dopingovertreding te begaan. Er zijn tien verschillende categorieën, namelijk:
1) Aanwezigheid van verboden stoffen in het lichaam.
2) Het gebruik (of poging tot) van een verboden stof of methode.
3) Bezit van een verboden stof of methode.
4) Bedrog bij een dopingcontrole.
5) Het verhandelen van verboden stoffen of methodes.
6) Weigeren, niet opdagen zonder geldige reden of het ontwijken van een
dopingcontrole.
7) Meewerken, aanmoedigen, helpen, stimuleren, samenzweren, verbergen, of om het
even welke andere vorm van opzettelijke medeplichtigheid, of een opgelegde
uitsluiting of schorsing door een andere persoon dan de sporter niet naleven.
8) Toedienen (of poging tot) van een verboden stof of methode aan een sporter.
9) Combinatie van drie aangifteverzuimen of gemiste testen binnen twaalf maanden.
10) Samenwerken met voor dopingpraktijken veroordeelde personen.
7 WADA: World Anti-Doping Agency 8 Bron: (NADO Vlaanderen, 2016)
15
2.1.3 Dopinglijst
Ontstaan dopinglijst
In het jaar 1962 werd voor het eerst een officiële dopinglijst opgesteld door de Raad van
Europa. De lijst bevatte narcotica, stimulantia, alkaloïden, tonica en enkele hormonen
(Nederlandse Dopingautoriteit, 2016). Het was echter wachten tot 1967, met het medisch
comité van het IOC9, voor het vastleggen van een lijst met verboden producten. De lijst
bestond uit stimulantia en narcotica en is de loop der jaren Internationaal Olympisch Comité
meerdere keren aangepast (Gleaves & Hunt, 2015).
Anabole steroïden werd pas verboden in 1974, door het medisch comité van het IOC. De
reden hiervoor is dat het toen pas mogelijk werd om de stoffen te identificeren (Kicman,
2008). Een belangrijke aanzet voor de coöperatie over de grenzen heen kwam tot stand binnen
het kader van de Raad van Europa. In 1989 kwam de goedkeuring van de Anti-Doping
Conventie, die tevens openstond voor niet-leden van de Raad van Europa. De conventie legde
een accentuatie op de nood aan een geharmoniseerde aanpak van doping over de land- en
sportgrenzen heen. Het referentiedocument die ze hiervoor gebruikten was de opgestelde
dopinglijst van het Internationaal Olympisch Comité (Maeschalk, Vermeersch, & De
Saedeleer, 2013).
Het was echter wachten tot de stichting van het World Anti-Doping Agency (1999), voor een
focus op internationaal niveau. Er ontstond een wereldwijde samenwerking tussen de
sportsectoren en publieke overheden. In 2003 kwam daarenboven de Wereld Anti-Doping
Code tot stand. De Wereld Anti-Doping Code vormt wereldwijd de grondslag van het
antidopingbeleid en is vlak voor de Olympische spelen in 2004 van kracht gegaan
(Maeschalk, Vermeersch, & De Saedeleer, 2013).
Sinds 1 januari 2004 is het World Anti-Doping Agency bovendien verantwoordelijk voor het
opmaken van een lijst met alle verboden stoffen en methoden, die opgedeeld worden in
verschillende categorieën (NADO Vlaanderen, 2015).
9 IOC: Internationaal olympisch comité
16
De verboden stoffen en methoden binnen en buiten wedstrijdverband10
1. Verboden stoffen
Anabole middelen
Hormonen en verwante stoffen
Beta-2 agonisten
Hormoonantagonisten en modulatoren
Diuretica en andere maskerende middelen
2. Verboden methoden
Verbetering van het zuurstoftransport
Chemische en fysieke manipulatie
Genetische doping
3. Stoffen verboden binnen wedstrijdverband
Stimulantia
Narcotica
Cannabinoïden
Glucocorticosteroïden11
4. Stoffen verboden bij bepaalde sporten
Alcohol
Bètablokkers
De zogenaamde ‘verboden lijst12’ is een enorme vooruitgang in de dopingbestrijding, omdat
doping op een meer gelijkaardige manier kan bestreden worden over de wereld heen. Zo
worden sporters ongeacht de tak van hun sport of land waar ze wonen, op dezelfde manier
behandeld. Het UNESCO13 sloot in navolging van het WADA een Internationale Anti-Doping
Conventie af (19 oktober 2005). Na twee jaar werkzaamheden werd tijdens de 33ste zitting van
de algemene UNESCO-vergadering, de Internationale Conventie tegen Doping in de Sport
goedgekeurd. De conventie omvat de verbintenis van overheden om maatregelen te nemen
conform de code. In Vlaanderen werd tenslotte via een decreet (20 april 2007) instemming
verleend aan deze conventie (Maeschalk, Vermeersch, & De Saedeleer, 2013).
10 Url: http://www.dopinglijn.be/geneesmiddelen-supplementen-en-ttn/verboden-stoffen/ 11 Afgeleiden van het hormoon cortisol. 12 Gepubliceerd in het Belgisch Staatblad/ Meest recente dopinglijst dateert van 1 januari 2016. 13 United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
17
2.1.4 Verboden stoffen in de fitnessindustrie
In dit onderdeel worden enkele vaak voorkomende middelen uit de fitnessindustrie besproken,
zoals vermeld in de lijst van het World Anti-Doping Agency. De anabole middelen verkrijgen
bovendien meer aandacht, aangezien deze groep verboden middelen het meest populair zijn in
de fitnessindustrie.
Anabole middelen
De anabole middelen zijn een groep van stoffen die de spiermassa sterk bevorderen. Deze
middelen kunnen in twee groepen onderverdeeld worden, namelijk:
1) Anabole androgene steroïden (AAS)
Lichaamseigen stoffen
Exogene of van buitenaf komende steroïden
2) Andere anabole middelen
De anabole androgene steroïden zijn tevens verder onder te verdelen in twee groepen. De
eerste groep zijn de lichaamseigen stoffen zoals: testosteron, epi testosteron en de bijhorende
stofwisselingsproducten. De andere groep zijn de exogene of van buitenaf komende anabole
androgene steroïden, die door middel van injecties of tabletten in het lichaam komen (NADO
Vlaanderen, 2015). De anabole androgene steroïden zijn afkomstig van het mannelijke
geslachtshormoon testosteron. ‘Anabool’ staat voor de verbeterde proteïnesynthese, waardoor
spiermassa groeit. ‘Androgeen’ staat voor de ontwikkeling en stimulatie van mannelijke
kenmerken14. ‘Steroïde’ staat tenslotte voor de chemische structuur van de androgene anabole
steroïden, de structuur is namelijk typisch stervormig (Sitsen & Hartgens, 2005).
Figuur 1: chemische structuur testosteron
14 Verlaging van de stem, ontwikkeling van lichaamshaar, vorming van een scrotum, stijging botdichtheid en
stimulatie lichaamsgroei.
18
Er zijn bij gebruik zowel anabole als androgene effecten waar te nemen. Het is niet mogelijk
om deze twee effecten van elkaar te scheiden, waardoor de androgene effecten als een
ongewenste bijwerking wordt gezien bij het verlangen om spieren te kweken. In de
fitnessindustrie zijn deze anabole middelen wegens de spieropbouwende effecten uiterst
populair. Anabolen stimuleren de aanmaak van eiwitten in de spieren en gaan tevens de
afbraak van het spiereiwit tegen (Breitenstein & Hamm, 1998).
Negatieve bijwerkingen
Het gebruik van anabole androgene steroïden heeft echter verschillende negatieve
bijwerkingen. Ten eerste zijn er verschillende cardiovasculaire complicaties, zoals: een
verminderde functie van de hartspier, hypertensie15, linker ventrikelhypertrofie16,
hartritmestoornissen, trombose, hartinfarct en een gebrekkig lipidenprofiel17 (Hofmann,
2006).
Ten tweede zijn er verschillende schadelijke bijwerkingen aan de lever zoals: cholestatische
icterus18, levertumoren en toxische hepatitis (Woerdeman, De Ronde, & De Hon, 2010).
Een derde vaak voorkomende bijwerking is huid acne. De meest voorkomende plaatsen zijn
de rug en het gelaat. Verder kunnen er ook striae19 ontstaan door een te snelle toename van de
spieren. De meest voorkomende plaatsen hierbij zijn de schouders en de borst (Woerdeman,
De Ronde, & De Hon, 2010).
Het gebruik van anabole middelen leidt niet enkel tot fysieke aandoeningen. Het leidt in
sommige gevallen tot een breed scala aan psychiatrische problemen, waaronder:
→ Agressief en gewelddadig gedrag
→ Hypomanie
→ Stemmingswisselingen
→ Psychoses en slaapstoornissen
→ Psychische afhankelijkheid van anabolen
(Pagonis, Angelopoulos, Hadjichristodoulou , & Koukoulis, 2006)
15 Hoge bloeddruk 16 Verdikking van de wand (linker ventrikel) 17 Risico op hart- en vaataandoeningen 18 Geelzucht 19 Huidstriemen
19
Bij het stopzetten met gebruik bestaat de kans op een depressie en in zware gevallen zelfs
suïcidaliteit. De mate van de psychiatrische problematiek is echter wel gecorreleerd met de
ernst van het misbruik (Pagonis, Angelopoulos, Hadjichristodoulou , & Koukoulis, 2006).
Hormonen en verwante stoffen
Hormonen staan in voor de endocriene regulatie van lichaamsfuncties. Ze worden in de
hormoonklieren geproduceerd en via het bloed getransporteerd. Er zijn tevens enkele
verboden hormonen:
Erythropoëtine(EPO)
Groeihormoon(HGH)
Gonadotrofines
Insuline
Corticotrophin
(NADO Vlaanderen, 2015)
Hormonen zijn een zeer uitgebreide categorie onder doping, waardoor deze masterproef zich
beperkt tot het bespreken van de meest voorkomende variant in de fitnessindustrie, namelijk:
het groeihormoon (HGH20).
Het groeihormoon is een specifiek anabool eiwit dat de somatische groei bevordert, de
eiwitsynthese stimuleert en de koolhydraat- en vetstofwisseling regelt. Tegenwoordig wordt
het bio-synthetisch groeihormoon, dat vervaardigd wordt met behulp van DNA-technologie
van het gen voor het menselijk groeihormoon, over de hele wereld gebruikt. Het is immers
qua werkzaamheid sterk te vergelijken met het menselijk groeihormoon zelf (Hofmann,
2006).
Het groeihormoon bevordert de groei in vele verschillende weefsels, verhoogt het
intracellulaire aminozuurtransport, verhoogt de nucleïnezuursynthese en verhoogt de
eiwitsynthese. Verder zorgt het groeihormoon voor de stimulering van vetverbranding, een
verhoogde bindweefselsynthese en een verhoogde calcium- en fosforstofwisseling (Bompa &
Cornacchia, 2002).
20 HGH = Human Growth Hormone
20
Laatstgenoemde effecten zorgen er immers voor dat het groeihormoon enorm populair is als
dopingmiddel binnen de fitnessindustrie. Het gebruik ervan is de afgelopen jaren dan ook uit
de hand gelopen (Bompa & Cornacchia, 2002).
Het langdurig en overmatig gebruik van dit groeihormoon kan mogelijks bijwerkingen
veroorzaken. Verandering van de stem, vervorming van de gezichtsvorm, vergroeiing van
botuiteinden, glucose-intolerantie, spierzwakte, hartvergroting, hypertensie, compressie van
de oppervlakkige zenuwen, een verhoogde serumcholesterol en triglyceriden21 zijn allemaal
wijzigingen die in het lichaam kunnen optreden (Saugy, et al., 2006).
Beta-2 agonisten
Beta-2 agonisten worden oorspronkelijk gebruikt voor de behandeling van astma en andere
luchtwegaandoeningen. Ze ontspannen de luchtwegen naar de longen, waardoor ze zich meer
openzetten (NADO Vlaanderen, 2015). Beta-2 agonisten worden tevens gebruikt als doping,
doordat ze de stofwisseling en hartslag verhogen. Het lichaam kan hierdoor meer energie
leveren, wat voor iedere sporter praktisch is. Indien beta-2 agonisten in hoge doseringen
worden gebruikt, zorgen deze voor extra spieropbouw. Het krijgt met andere woorden het
effect van een anabool middel, wat namelijk voordelig is voor de fitnessbeoefenaar. Het
gebruik van beta-2 agonisten in een hoge dosering22 kan echter leiden tot: misselijkheid,
duizeligheid, rusteloosheid, hartritmestoornissen en spierkrampen (Hofmann, 2006).
Hormoonantagonisten
Hormoonantagonisten bestrijden de werking van hormonen. In de fitnessindustrie worden
antioestrogene middelen gebruikt om de bijwerkingen van anabole middelen tegen te gaan. Ze
worden dus ingenomen door fitnessbeoefenaars om de inname van anabole androgene
steroïden te verbergen. De inname van extra testosteron door anabole androgene steroïden
zorgt namelijk ook voor een verhoogde hoeveelheid oestrogeen in het bloed. Om de
verhouding tussen testosteron en oestrogeen weer op peil te brengen, worden antioestrogene
middelen ingenomen. Deze middelen beïnvloeden de fysieke prestaties echter niet.
Mogelijke bewerkingen zijn: buikpijn, hoofdpijn, opvliegers, verminderd gezichtsvermogen
en een verhoogd risico op trombose (Hofmann, 2006)
21 Vet in de bloedbaan: zorgt voorenergievoorziening/
Url: http://www.optimalegezondheid.com/cholesterol/triglyceriden/ 22 Beta-2 antagonisten worden in hogere hoeveelheden toegediend als dopingsmiddel.
21
Diuretica
Diuretica (plaspillen) zijn geneesmiddelen die de nieren stimuleren om meer urine te
produceren. Diuretica worden normaal voorgeschreven voor een hoge bloeddruk,
vochtophoping of stoornis in de balans tussen water en zout. Het gebruik van dit middel is
echter ook in de fitnessindustrie zeer populair, aangezien deze vochtafdrijvend werkt. Het
effect zorgt ervoor dat de spieren meer afgelijnd worden waardoor ze ook beter zichtbaar
worden. Verder zorgt dit middel ervoor dat er een lagere concentratie andere verboden
producten in de urine aanwezig is. Het gevolg hiervan is dat het moeilijker is om aan te tonen
dat er wel degelijk verboden stoffen aanwezig zijn. Tenslotte wordt het ook gebruikt om snel
gewicht te verliezen (NADO Vlaanderen, 2015).
Stimulantia
Stimulantia zijn verbindingen met een centraal stimulerende activiteit die zich voornamelijk
in de motorische sfeer manifesteert. Ze bewerkstelligen een toename van de alertheid,
vermindering van de vermoeidheid en geven een gevoel van euforie. Stimulantia kunnen
tevens een opwinding veroorzaken waarbij de lichamelijke prestaties kunnen verbeteren (Van
Praag, 2000). Onder de groep van stimulantia behoren enorm veel middelen, degene die als
doping gebruikt worden zijn: amfetamines, cocaïne, ecstasy en methylfenidaat (Docherty,
2008).
Fitnessbeoefenaars kunnen stimulantia gebruiken om zich meer te ontspannen, zich minder
nerveus te maken en om zichzelf paraat te stellen indien ze zich klaarstomen voor een
competitie. Men kan dus vaststellen dat het gebruik van deze middelen vooral psychologisch
van aard is.
Narcotica
Narcotica zijn verslavende geneesmiddelen die de pijn helpt verminderen, slaap induceert en
een persoon zijn stemming kan beïnvloeden (Clouet, 1971). De mogelijke bijwerkingen van
deze middelen zijn: misselijkheid, slaperigheid, fysische en psychische afhankelijkheid,
constipatie en een plotse bloeddrukdaling. Narcotica kunnen een verhoogde tolerantiedrempel
voor pijn geven wat kan zorgen voor betere sportieve prestaties. Het kan echter leiden tot
schade en blessureleed, aangezien de fitnessbeoefenaar veel grotere inspanningen kan leveren
zonder enig gevoel van pijn (Hofmann, 2006).
22
Cannabinoïden
Cannabinoïden zijn een groep van natuurlijke stoffen die uit het kruid Cannabis Sativa
afkomstig zijn. Voorbeelden van cannabis zijn: marihuana en hasj (beide bevatten thc).
Cannabis kan echter een gevoel van ontspanning geven. Het middel is niet omwille van
prestatiebevorderende effecten op de dopinglijst gezet, maar eerder als reactie tegen een
algemeen maatschappelijk probleem. Het duurt ook lang vooraleer cannabis uit het lichaam
verdwijnt, wat voor onaangename verassingen kan zorgen indien een fitnessbeoefenaar
meedoet aan een wedstrijd (Hofmann, 2006).
2.1.5 Dopingcontroles in België
Antidopingbeleid in Vlaanderen
Het NADO-Vlaanderen staat in voor het antidopingbeleid in Vlaanderen. De organisatie kan
iedere sporter in het Nederlands taalgebied op elk moment verzoeken zich te onderwerpen aan
een dopingcontrole (Maeschalk, Vermeersch, & De Saedeleer, 2013).
Dopingcontroles zijn een van de belangrijkste hoekstenen van het antidopingbeleid. Vroeger
gebeurden de controles enkel na wedstrijden. Het probleem met het effect van anabole
middelen is dat deze eerder gradueel van aard zijn, wat de opsporing gecompliceerd maakt.
Het werd dus moeilijk om buiten competitieverband onaangekondigde controles in te voeren.
Dopingcontroles kunnen echter zowel binnen als buiten wedstrijdverband plaatsvinden
(Catlin, Fitch, & Ljungqvist, 2008).
Sinds het decreet van 13 juli 2007 maakt de Vlaamse antidopingregelgeving een onderscheid
tussen elitesporters en breedtesporters. Deze masterproef staat in het kader van de
dagdagelijkse fitnessbeoefenaar, die onder de term breedtesporter valt. Het onderscheid tussen
een elitesporter en breedtesporter is onder meer van belang in het kader van dopingcontroles.
Een breedtesporter wordt namelijk enkel binnen een wedstrijdverband of fitnesscentrum
gecontroleerd (NADO Vlaanderen, 2015).
23
Indien een sporter geselecteerd wordt voor controle, zal de persoon in kwestie hiervan
persoonlijk op de hoogte gesteld worden. Fitnessbeoefenaars die meedoen aan wedstrijden
zijn trouwens verplicht om na iedere wedstrijd te controleren of ze al dan niet geselecteerd
zijn voor een mogelijke dopingcontrole. Een dopingcontrole kan bovendien niet zonder
geldige reden geweigerd worden. Indien de persoon weigert met reden, zal de tuchtcommissie
beslissen of deze al dan niet geldig is (Maeschalk, Vermeersch, & De Saedeleer, 2013).
De controle loopt pas ten einde indien de vereiste hoeveelheid is afgestaan. Verder worden
alle persoonlijke en relevante gegevens genoteerd in een dopingcontroleformulier. De
onderzochte dient het formulier aandachtig te lezen en eventuele ingenomen medicatie of
voedingssupplementen gedurende afgelopen zeven dagen te noteren. Tenslotte ondertekent de
onderzochte persoon het formulier en ontvangt hij een kopie. Indien deze geen handtekening
wil neerschrijven, verandert er echter niks aan de inhoud van het formulier tot het tegendeel
bewezen wordt (Maeschalk, Vermeersch, & De Saedeleer, 2013).
Er zijn bovendien twee belangrijke voorwaarden om te kunnen spreken van een rechtsgeldige
dopingcontrole. Eerst en vooral dienen deze controles uitgevoerd te worden onder de
verantwoordelijkheid van erkende controleartsen. Verder moet er een beroep gedaan worden
op een WADA geaccrediteerd controlelaboratorium met inachtneming van de procedure die
het antidopingdecreet en het uitvoeringsbesluit voorschrijven (Maeschalk, Vermeersch, & De
Saedeleer, 2013).
Dopingcontrole NADO Vlaanderen
Onderstaande tabel geeft de resultaten weer uit dopingcontroles van het NADO Vlaanderen23
binnen wedstrijdverband bodybuilding. De tabel toont een hoog percentage dopingpraktijken
binnen de sport bodybuilding. Ondanks een vastgestelde daling in het aantal praktijken, blijft
het percentage verontrustend hoog.
23 Url: http://www.dopinglijn.be/dopinglijn/cijfers-en-statistieken/
24
Tabel 1: controles NADO Vlaanderen bij bodybuilders
Jaar Controles
wedstrijd
Atypische
bevinding
Afwijkend
resultaat
Weigering Dopingpraktijken Dopingpraktijk
%
2008 29 / 12 10 22 75,9%
2009 63 5 10 24 34 54,0%
2010 38 1 12 4 16 42,1%
2011 33 3 7 3 10 30,3%
2012 24 1 4 4 8 33,3%
2013 36 / 5 1 6 16,7%
2014 38 5 4 3 8 21,1%
2015 42 8 4 5 9 21,4%
Het NADO heeft ook dopingtests24 uitgevoerd in enkele Belgische fitnesscentra. Voor het jaar
2012 werden 105 dopingtests uitgevoerd, waarbij er een verontrustend hoog percentage
afwijkende resultaten werd genoteerd: (28,6 %). Voor het jaar 2013 vonden er 150
dopingtests plaats. Het percentage afwijkende resultaten was net als het jaar ervoor
verontrustend hoog: (19,3 %). Voor het jaar 2014 werden 122 dopingcontroles uitgevoerd. De
resultaten tonen een absoluut dieptepunt, (37,7 %) van de geteste fitnessbeoefenaars had
namelijk een dopingpraktijk begaan. Voor het jaar 2015 werden tenslotte 136 dopingcontroles
uitgevoerd in fitnesscentra. Het aantal dopingpraktijken ligt lager dan het jaar ervoor, maar
blijft desondanks zorgwekkend hoog: (19,9 %). Voor al deze resultaten ligt het gemiddelde
aannemelijk hoger dan het algemeen gemiddelde in fitnesscentra, aangezien de tests gericht
worden uitgevoerd. Er werd immers gecontroleerd in fitnesscentra waar men een vermoeden
had dat er dopingpraktijken plaatsvonden. De meest voorkomende middelen in de dopingtests
zijn de anabole middelen.
Wat zijn nu de gevolgen indien er een dopingpraktijk wordt vastgesteld? Er is namelijk een
verschil tussen de elitesporter en breedtesporter. De elitesporter wordt een periode uitgesloten
van sportactiviteiten, dat wil zeggen een periode niet deelnemen aan wedstrijden, training in
groep of andere vormen van georganiseerde sport.
24Url: http://www.dopinglijn.be/dopinglijn/cijfers-en-statistieken/
25
De breedtesporter wordt door de disciplinaire organen van de Vlaamse Gemeenschap bestraft,
waarbij ze naast bovenvermelde sportieve sanctie ook nog een geldboete tot 25.000 euro
kunnen opleggen (Maeschalk, Vermeersch, & De Saedeleer, 2013).
2.1.6 Het gevaar van voedingssupplementen
Voedingssupplementen worden wereldwijd gebruikt om verschillende redenen:
Beter herstel na zware trainingssessies.
Verhoogde energie.
Mogelijke prestatieverbetering.
Vermijden vermoeidheid, behouden gezondheid.
(Vlaamse Overheid, 2016)
De supplementen worden vaak gebruikt door topsporters, maar ook in de fitnessindustrie is
het uitermate populair. Voedingssupplementen kunnen echter vervuild zijn met dopingstoffen.
Het komt immers voor dat supplementen bepaalde verboden stoffen bezitten die er volgens de
verpakking niet inzitten. Het gebruik van vervuilde supplementen kan niet enkel een positieve
dopingtest aangeven, het kan tevens enorm schadelijk zijn voor de gezondheid van de persoon
in kwestie (Molinero & Marquez, 2009).
Fitnessbeoefenaars die gebruik maken van voedingssupplementen zijn dus nooit zeker welke
producten ze precies gebruiken, tenzij de supplementen getest worden in een daartoe uitgerust
laboratorium. Het gebruik van voedingssupplementen met een onduidelijk etiket wordt
trouwens niet als een aanvaardbaar verdedigingsargument gezien, indien de sporter positief
test op doping (NADO Vlaanderen, 2015).
In het jaar 2000 heeft de Atletencommissie van het Internationaal Olympisch Comité een
algemene verklaring geplaatst waarin het volgende wordt aangekondigd: “Wij zouden de
atleten van de wereld willen wijzen op het feit dat recente ontdekkingen hebben aangetoond
dat voedingssupplementen dopingproducten kunnen bevatten waardoor de atleten positief
kunnen worden bevonden voor stoffen die momenteel op de lijst van de verboden middelen
staan. De commissie is bovendien van oordeel dat de atleten hun volle verantwoordelijkheid
moeten nemen voor alle dopingproducten die in hun lichaam worden aangetroffen ten gevolge
van het gebruik van voedingssupplementen.” (NADO Vlaanderen, 2015)
26
In België werd er een actie gestart van september 2007 tot juni 2008. Er werden 168 controles
uitgevoerd, verspreid over heel België. Uit de gecontroleerde operatoren bleek 34% niet
geregistreerd te zijn bij het FAVV25. Het totale aantal gecontroleerde producten in deze
tijdspanne wordt geschat op ongeveer 5000 producten. Er werden 1679 niet conforme
producten aangetroffen bij de verschillende operatoren, dit is ongeveer 34%. Er werden 100
binnenlandse distributeurs geïdentificeerd als leverancier van niet conforme supplementen
(Multidisciplinaire Hormonencel, 2008).
Bovendien werd er een lijst opgesteld met buitenlandse leveranciers van niet conforme
supplementen. Het betreft voornamelijk leveranciers vanuit de landen: Frankrijk, Nederland,
Duitsland, Amerika en Groot-Brittannië. Men kan concluderen dat indien er niet conforme
supplementen aangetroffen worden van buitenlandse afkomst, deze voornamelijk vanuit onze
buurlanden komen (Multidisciplinaire Hormonencel, 2008).
Het aankopen van voedingssupplementen via internet komt steeds vaker voor. Er is namelijk
een groot gamma aan supplementen via een verhoogde toegankelijkheid van het internet. De
aankoop van voedingssupplementen is echter niet aan een reglementering onderworpen,
waardoor het gevaar bestaat dat deze supplementen verboden stoffen bevatten. Het is om
dergelijke reden dat het FAGG26 in samenwerking met de douane, controles uitvoert bij de
invoer van postpakketten (Multidisciplinaire Hormonencel, 2008).
2.1.7 Dopinggebruik in fitnesscentra
In dit onderdeel wordt er dieper ingegaan op het gebruik van doping in de fitnessindustrie
zelf. Recente studies hebben immers vastgesteld dat het gebruik van doping en in het
specifiek gebruik van anabole androgene steroïden veelvuldig voorkomt in fitnesscentra. Het
zijn tegenwoordig niet enkel professionele atleten die gebruik maken van doping, ook de
recreatieve fitnessbeoefenaar tracht vaak zijn prestaties of fysieke verschijning te verbeteren
aan de hand van verboden middelen (Stubbe, et al., 2009). Hieronder worden enkele relevante
studies besproken inzake de prevalentie van dopinggebruik in fitnesscentra. De gehanteerde
onderzoeken zijn afkomstig uit Nederland, Duitsland en België. Het is opmerkelijk dat
onderzoek bij Belgische fitnessbeoefenaars zeldzaam is.
25 FAVV = Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen 26 FAGG = Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten
27
Nederland
In het onderzoek van Vogels et al. (1994) werd voor het eerst een grootschalig kwantitatief
onderzoek verricht naar het gebruik van prestatiebevorderende middelen onder jongeren (16-
25 jaar). De resultaten geven voor het totale aantal Nederlandse respondenten een prevalentie
aan van 1%. Uit de groep fitnessbeoefenaars blijkt er echter een prevalentie van 6% te zijn,
het betreft hier voornamelijk mannelijke fitnessbeoefenaars. Bij de bodybuilders onder de
fitnessbeoefenaars bleek de prevalentie 16% te bedragen. De meest voorkomende middelen in
het onderzoek zijn: anabole steroïden, groeihormonen, clenbuterol en amfetaminen (Vogels,
et al., 1994).
De Boer (1996) vult deze gegevens aan door een onderzoek te verrichten naar het verschil in
prevalentie van het ooit gebruiken van verboden middelen tussen recreatieve bodybuilders en
wedstrijdbodybuilders. De prevalentie voor recreatieve bodybuilders bedraagt 37% terwijl
deze voor de wedstrijdbodybuilders 77% bedraagt (De Boer, Van Haren, Hartgens, De Boer,
& Porsius, 1996). Volgens het Nationaal Prevalentie Onderzoek Middelengebruik (NPO) in
2007 blijken deze cijfers zelfs licht gestegen te zijn (Baarveld, Backx, & Voorn, 2009).
Een volgend onderzoek in Nederland bedraagt 92 fitnesscentra met een totaal van 718
bevraagde fitnessbeoefenaars. Hieruit hebben er 246 respondenten meegedaan aan de
klassieke methode27 en 447 aan de randomized respons methode28. Van de fitnesseigenaren
zelf gaven 8,8% aan dat ze de kans groot achten dat hun bezoekers verboden
prestatiebevorderende middelen gebruiken. Het verschil in prevalentie van dopinggebruik
tussen de klassieke methode en randomized respons methode is opmerkelijk. Voor de
klassieke methode bedraagt de algemene prevalentie 0,4%, terwijl deze voor de randomized
respons methode 8,2% bedraagt. De klassieke methode geeft dus een onderschatting van de
prevalentie weer. Er kan hieruit geconcludeerd worden dat methode een rol speelt voor de
resultaten (Stubbe, et al., 2009).
27 Om vergelijkbaarheid met eerder uitgevoerd onderzoek naar dopinggebruik in Nederland mogelijk te maken. 28
Om in kaart te brengen of er sprake was van een onderschatting van de werkelijke prevalentie veroorzaakt
door het geven van sociaal wenselijke antwoorden door respondenten.
28
Duitsland
In een Duits onderzoek van Simon et. al. (2006) zijn bij 500 respondenten uit 49 verschillende
fitnesscentra interviews afgenomen. De gemiddelde leeftijd in het onderzoek was 32 jaar en
het grootste deel van de respondenten was van het mannelijk geslacht (69,4%). In het
onderzoek werd trouwens gebruik gemaakt van RRT29, aangezien deze methode sociaal
wenselijke antwoorden corrigeert. Met deze methode bleek echter dat 12,5% van de
respondenten ooit30 doping heeft gebruikt. Bovendien bleek er een enorm hoge prevalentie te
zijn voor illegaal drugsgebruik31 (Simon, Striegel, Aust, Dietz, & Ulrich, 2006).
Een volgend Duits onderzoek van Raschka et. al. (2013) bevestigt bovenstaande resultaten. Er
werden in dit onderzoek 484 vrijetijdsatleten uit 11 fitnesscentra in de buurt van
Main/Frankfurt ondervraagd aan de hand van een survey. De prevalentie in dit onderzoek
voor het nemen van anabole drugs is 12,9% voor mannen en 3,6% voor vrouwen. Verder
blijkt uit de resultaten dat 35% in het verleden al andere drugs had ingenomen (Raschka,
Chmiel, Preiss, & Boos, 2013).
Het onderzoek van Striegel et al. (2006) bezit conforme resultaten aan de voorgaande
onderzoeken uit Duitsland. In deze studie werden 1802 vragenlijsten in 113 verschillende
fitnesscentra verspreid waarvan er 621 (34,5%) beantwoord werden. Uit deze resultaten
bleken 13,5% van de respondenten te bekennen ooit anabole verboden stoffen te hebben
genomen. Het gebruik van anabolen was positief gerelateerd met het gebruik van cocaïne,
trainingsfrequentie en negatief gerelateerd met onderwijsniveau en alcoholgebruik (Striegel,
et al., 2006).
België
In het jaar 2010 heeft de federale politie, in samenwerking met het Team Medisch
Verantwoord Sporten van de Vlaamse Gemeenschap, 5 dossiers opgestart inzake
dopinggebruik in fitnesscentra. Eén van de dossiers werd opgestart nadat vernomen werd dat
verschillende leden uit eenzelfde fitnesscentrum anabole androgene middelen innamen. Er
werd dan ook een dopingcontrole uitgevoerd, waarbij 21 fitnessbeoefenaars werden
onderworpen aan een urinetest.
29 Randomized Respons Methode 30 Lifetime prevalentie 31 In het bijzonder: cocaïne
29
Van de 21 geteste fitnessbeoefenaars, werden er 5 positieve testen afgelegd. Er werden
bovendien 5 huiszoekingen uitgevoerd, waarbij op 4 van de 5 plaatsen anabole middelen
werden aangetroffen (Multidisciplinaire Hormonencel, 2010).
2.2. Attitude
Een attitude is een cognitieve representatie die onze evaluatie over een attitude-object bevat.
Attitude-objecten kunnen uiteenlopende zaken zijn: mensen, gedrag, dingen, ideeën,
gebeurtenissen of het zelf (Smith & Mackie, 2007). In huidig onderzoek is ‘doping’ het
attitude-object waarover de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar een cognitieve representatie
vormt. In dit hoofdstuk wordt het concept ‘attitude’ onder de loep genomen. Het is immers
van belang om literatuur te bezitten inzake het concept, als achterliggend kader voor het
attitudeonderzoek zelf. Het eerste onderdeel bespreekt de definitie van “attitude”. Verder
worden de drie bouwstenen32 van attitude besproken en daaropvolgend de relatie tussen
gedrag en attitude. Tenslotte komen er enkele onderzoeken aan bod die een beter overzicht
bieden omtrent de attitude tegenover doping in de sport en fitness zelf.
2.2.1 Definitie
Perloff (2003) verstaat onder het concept attitude: een overtuiging, mening of evaluatie ten
aanzien van een object; een neiging om een persoon, voorwerp of idee als positief of negatief
te evalueren. Men kan dus stellen dat een attitude in algemene zin verwijst naar de afweging
die het individu maakt tussen de verwachte voor- en nadelen van een bepaald gedrag (Eagly
& Chaiken, The advantages of an inclusive definition of attitude, 2007).
Attitudes verschillen in richting en sterkte:
Richting: negatief – neutraal – positief
Sterkte: zwak – gemiddeld – sterk
Biologisch ontstaan attitudes zeer vroeg in de levensloop. Zo vertonen baby’s al na 1 tot 2
maanden een voorkeur voor het menselijk gelaat. Natuurlijk zijn er meer oorzaken bij het
vormen van een attitude dan het biologisch aspect (Maio & Haddock, 2009).
32 Bouwstenen attitude: cognitief aspect/affectief aspect/ conatief aspect
30
Ervaringen spelen tevens een belangrijke rol bij het vormen van een attitude. Indien men
positieve ervaringen met betrekking tot het object heeft, zal deze doorgaans ook een positieve
attitude uitlokken. Ervaringen kunnen immers op verschillende manieren invloed hebben op
attitudes. Sommige werken heel bewust in op de attitude, terwijl andere inwerken zonder dat
men er zelf bewust van is (Smith & Mackie, 2007).
Het staat echter vast dat mensen attitudes vormen omdat deze bijzonder bruikbaar zijn.
Attitudes helpen de mens om de omgeving beter te beheersen. Verder helpen ze om
verbondenheid met anderen te laten ontstaan. Consistentie is het belangrijkste bij het vormen
van een attitude. Mensen vormen namelijk een attitude op basis van consistentie met wat ze al
weten of voelen. Het komt voor dat we tegelijkertijd positieve en negatieve gevoelens bezitten
inzake het attitude-object. Indien dit het geval is, spreken we van ambivalente attitudes.
Mensen kiezen echter zelden een middenweg, aangezien consistentie een sterke dynamiek is
in het menselijk denken (Maio & Haddock, 2009).
We vermijden als mens tegenstrijdigheden door het verzamelen van eenzijdige informatie en
ook de toegankelijkheid van onze motieven en doelen bepaalt onze attitudes (indien een
persoon voor het eerst sterk negatief in aanraking komt met doping, kan deze een vermijdende
houding aannemen. De persoon beschermt zichzelf tegen het verzamelen van positieve
informatie inzake doping omdat dit zijn attitude mogelijks kan wijzigen). Zodra men een
mentaal overzicht heeft over een attitude-object wordt het een onderdeel van onze cognitieve
representatie. Als men aan het attitude-object denkt, zal de negatieve of positieve informatie
automatisch naar voor komen (Smith & Mackie, 2007).
Het in aanraking komen met het attitude-object activeert de attitude sterk. Hoe vaker de
persoon in aanraking komt met het object, hoe sterker de link wordt. Hoe sterker de link
wordt, hoe automatischer de activatie van de attitude en dus hoe resistenter de attitude is tegen
nieuwe informatie (Indien de fitnessbeoefenaar veel in contact komt met doping/verboden
middelen, zal de persoon in kwestie een meer uitgesproken attitude bezitten) (Maio &
Haddock, 2009).
Daarnaast komt het voor dat bepaalde individuen anderen proberen te beïnvloeden om nieuwe
attitudes te vormen of oude attitudes te wijzigen. Er zijn twee mogelijke manier waarop de
beïnvloeding getracht wordt:
31
1) Via rationele boodschappen die focussen op de attributen van het object, deze kunnen
immers cognitieve bouwstenen vormen voor een nieuwe attitude.
2) Via emotionele verzoeken die ontworpen zijn om gevoelens te associëren met een
attitude-object en zo de attitude te beïnvloeden.
(Crano & Prislin , 2008)
2.2.2 Bouwstenen van attitude
Volgens Rosenberg en Hovland (1960) bestaan attitudes uit drie bouwstenen:
1) Cognitieve component: kennis over het attitudeobject.
2) Affectieve component: gevoelens tegenover het attitudeobject.
3) Conatieve component: gedragsintentie tegenover het attitudeobject.
Cognitieve component
De cognitieve component betreft hetgeen de individuen weten omtrent een bepaald object. De
persoon kan de informatie verzamelen uit eigen ervaring of uit uiteenlopende
informatiebronnen. Individuen bezitten meestal meer kennis over zaken die hun interesseren,
waardoor ze ook meestal een sterke attitude33 bezitten tegenover het object. In het
voorliggend onderzoek verstaat men onder de cognitieve component: de kennis omtrent
doping en verboden middelen (Schrader & Lawless, 2004).
Affectieve component
De affectieve component bestaat uit gevoelens, sentimenten, stemmingen en emoties omtrent
een bepaald object. Het object wordt beoordeeld, er wordt met andere woorden een label op
geplakt. Het brein van de mens vormt een ‘image’ over het object. De mentale afbeelding of
image kan als een associatienetwerk gezien worden in het brein. Het associatienetwerk bestaat
uit elementen die het individu aan het object toekent, deze elementen worden de attributen
genoemd. Attributen associeert het brein met bepaalde gevoelens of emoties die verbonden
zijn met enkele waarden. Deze waarden bepalen dan of het individu positief of negatief
tegenover het object staat. In het voorliggend onderzoek verstaat men onder de affectieve
component: de emoties die respondenten bezitten inzake doping en verboden middelen
(Schrader & Lawless, 2004).
33 Positief of negatief
32
Conatieve component
De conatieve component bestaat uit de gedragsintenties van het individu in relatie tot het
object. Het gaat dus over de waarschijnlijkheid of de persoon al dan niet bepaalde acties of
gedrag zal vertonen met betrekking tot het object. In voorliggend onderzoek verstaat men
onder de conatieve component: de gedragsintenties die respondenten bezitten in relatie tot
doping en verboden middelen (Schrader & Lawless, 2004).
2.2.3 Attitudes en gedrag
Gedrag en attitude beïnvloeden elkaar, maar dit betekent niet dat iedereen ook steeds handelt
in overeenstemming met zijn of haar attitudes. Er moeten nog een aantal processen
plaatsvinden alvorens een attitude van invloed kan zijn op gedrag. Sociale normen kunnen
eveneens het gedrag mede bepalen, want ze hebben namelijk een invloed op de attitude. Een
fitnessbeoefenaar die zelf in het antidopingbeleid werkt, zal dus logischerwijs eerder een
negatieve attitude bezitten ten aanzien van doping (Eagly & Chaiken, 2007).
De zelfperceptietheorie van Bem (1972) stelt dat we onze attitudes en gevoelens niet
rechtstreeks kennen, maar ze afleiden door ons eigen gedrag te observeren. Diezelfde
attributieprocessen worden toegepast bij onze pogingen het gedrag van een ander te verklaren
(Bem, 1972).
Wanneer het zelf gekozen gedrag echter niet overeenkomt met enkele belangrijke attitudes,
spreken we van cognitieve dissonantie (Festinger, 1957). Volgens deze theorie worden
spanningen en arousal veroorzaakt door inconsistentie tussen belangrijke acties en gedrag. De
spanningen kunnen echter verminderd worden door ons denken te veranderen in plaats van
ons gedrag. Men kan dus door cognitieve dissonantie gemotiveerd raken om de attitude
consistent te maken met het gedrag. Sommige personen blijven echter in een slechte relatie,
ze worden zelfs meer toegewijd indien de relatie nog verslechtert. Men kan dit wijten aan het
feit dat mensen hun attitude veranderen om hun lijden te rechtvaardigen. Festinger stelt dat
men de dissonantie kan verminderen door zelfbevestiging (Festinger, 1957).
33
• Voorbeeld: toepassing zelfbevestiging voor dopinggebruik
Een fitnessbeoefenaar die stopt met dopinggebruik om gezondheidsredenen start, na een
bepaalde periode, terug met doping. Hij kan dit gebruik voor zichzelf op verschillende
manieren goedpraten:
(1) Trivialiseren: “nog één extra kuur maakt het verschil niet.”
(2) Cognities toevoegen: “ik heb lang zonder doping gesport, ik verdien terug een kuur.”
(3) Persoonlijke verantwoordelijkheid minimaliseren: “ik heb geen keuze, ik moet wel.”
(4) Arousal toewijzen aan andere oorzaak: “ik voel me niet goed zonder doping”.
Ingeval gedrag en attitude inconsistent zijn met elkaar, komen er dus zelfperceptie-processen
of dissonantie-processen in actie om deze attitudes te veranderen in de richting van de acties.
Indien attitudes stabiel zijn, beïnvloeden zij op hun beurt het gedrag van de mens. Attitudes
hebben vaak een directe invloed op gedrag, ze zijn een goede voorspeller voor toekomstig
gedrag. Wanneer je iets weet over de attitude van een persoon, kan het gedrag mogelijks
voorspeld worden. Attitudes vormen samen met sociale normen een belangrijke bron van
intenties, die op hun beurt gedrag veroorzaken (Crano & Prislin , 2008).
Figuur 2: Theory of reasoned action34
Onderzoek van Brand et. al. (2014) toont aan dat de attitude van bodybuilders in verhouding
ligt met hun gedrag. In dit onderzoek zijn er namelijk 61 mannelijke fitnessbeoefenaars getest
op de aanwezigheid van doping. Er werd tevens een attitude test afgenomen (BIAT35) om een
inzicht te verkrijgen over de verhouding tussen attitude en gedrag. Bodybuilders die positief
testen, bezitten wel degelijk een mildere houding ten opzichte van doping (Brand, Wolff, &
Thieme, 2014).
34 Bron: (Fishbein & Ajzen, 1975) 35 BIAT = Brief Impliciet Association Test
34
2.2.4 Attitudes ten opzichte van doping in de sport
Het gebruik van doping wordt als onsportief beschouwd en creëert tevens oneerlijke
voordelen die de waarden van de sport vernielen. Toch komt dopinggebruik voor, wat
aantoont dat niet elke persoon dezelfde attitude tegenover verboden middelen bezit. In dit
onderdeel worden enkele studies aangehaald inzake de attitude van professionele atleten, niet
professionele sportbeoefenaars, studenten, coaches en tenslotte fitnessbeoefenaars tegenover
doping en verboden middelen. Zo kan er een beter beeld gevormd worden inzake attitudes ten
aanzien van doping bij uiteenlopende doelgroepen.
Professionele atleten
In het onderzoek van Alaranta et al. (2006) hebben 446 Finse topsporters een vragenlijst
ingevuld aangaande doping en verboden middelen. De resultaten tonen aan dat 90% van de
topsporters geloven dat verboden middelen en methoden wel degelijk prestatiebevorderende
effecten bezitten. Verder kent 30% van de topsporters zelf een atleet die verboden middelen
gebruikt. Ook zijn 15% van de Finse topsporters al eens doping aangeboden. Tenslotte blijkt
uit de resultaten dat 7,3% van de atleten zelf verboden middelen zouden innemen, indien deze
worden toegelaten (Alaranta, et al., 2006).
In het onderzoek van Tavani et al. (2012) werden 508 Italiaanse atleten in verschillende
sportfaciliteiten ondervraagd aan de hand van een anonieme vragenlijst. De resultaten tonen
aan dat 45,3% van de atleten veronderstellen dat doping verspreid is in alle wedstrijdniveaus.
Van alle 508 atleten vinden 25,2% dat het eenvoudig is om aan doping te geraken en 34,8%
dat dopinggebruik gestegen is gedurende de periode (2002 – 2005). Tenslotte vinden 54,7%
van de Italiaanse atleten dat er meer dopingcontroles moeten zijn (Tavani, et al., 2012).
Niet competitieve sportbeoefenaars
Singhammer J. (2013) voerde een cross-sectioneel onderzoek naar de attitude naar AAS bij
niet competitieve sportbeoefenaars in verschillende types van sport.
→ 1,8 % had ervaring met AAS
→ 5,3% overwoog AAS
→ 93 % nooit overwogen
Respondenten die al ooit overwogen hadden om AAS te gebruiken, hadden een meer
positieve attitude omtrent het verboden middel (Singhammer, 2013).
35
Coaches
De invloed van coaches wordt steeds groter in de fitnessindustrie. Alsmaar meer
fitnessbeoefenaars hebben een coach ter ondersteuning om hun doelen te bereiken. Het is dan
ook logisch dat deze coaches een belangrijke rol spelen inzake het gebruik van doping en
verboden middelen.
Laure P. (2001) et al onderzochten de attitude van coaches ten aanzien van doping. Er werden
800 vragenlijsten doorgestuurd via mail, waarvan er 260 (man: 193/vrouw: 77) volledig
ingevuld werden. De resultaten tonen aan dat 10,3% van de coaches van mening zijn dat een
atleet doping mag gebruiken met hulp van een arts en zonder gevaar voor de gezondheid.
Verder is 30,0% van mening dat een atleet die doping weigert weinig kans op slagen heeft.
Van de coaches zelf hadden 5,8% zelf doping ingenomen in de laatste twaalf maanden en zijn
80,7% van mening dat de huidige methoden inzake het voorkomen van dopinggebruik niet
effectief zijn. Tenslotte hebben slechts 10,4% van de coaches zelf initiatief genomen inzake
dopingpreventie in de laatste twaalf maanden (Laure, Thouvenin, & Lecerf, 2001).
Het instituut voor sportmedicijnen in Oostenrijk (2014) heeft onderzoek verricht naar de
kennis, attitude en gedrag van coaches en sportleraars. De resultaten tonen aan dat 69,4% van
de coaches aangeven dat doping geen relevant onderwerp is tijdens de trainingen. Desondanks
deze vaststelling toonden 48,4% van de atleten een hoge interesse inzake het onderwerp
prestatiebevorderende middelen. De kennis inzake doping was ook beter bij de mannelijke
coaches, dan bij de vrouwelijke (Blank, Leichtfried, Fürhapter, Müller, & Schobersberger,
2014).
Studenten
Het onderzoek van Demuynck. J. et. al. inzake de attitude van Vlaamse studenten tegenover
doping in de sport heeft interessante resultaten opgeleverd. Er werden namelijk 523 enquêtes
volledig ingevuld. De resultaten tonen een significant verschil tussen mannelijke en
vrouwelijke studenten. Mannen bleken enerzijds meer tolerant tegenover doping, anderzijds
scoren ze hoger voor de algemene attitude (meer positief). Verder blijken studenten uit
sportrichtingen hoger te scoren op geen tolerantie in vergelijking met andere richtingen
(Demuynck, De Waegeneer, & Willem, 2014).
36
Fitnessbeoefenaars
Alsaeed et. al. onderzoeken de frequentie, kennis en attitude tegenover anabole androgene
steroïden. De participanten zijn mannelijke fitnessbeoefenaars uit tien verschillende
fitnesscentra in Kuwait. Er zijn 194 fitnessbeoefenaars die de cross-sectionele vragenlijst
ingevuld hebben. De prevalentie voor het gebruik van anabole androgene steroïden lag
bijzonder hoog, namelijk: 22,7% van de respondenten. Van alle gebruikers, gelooft 70,5% dat
men enkel het optimale lichaam kan bereiken via het gebruik van anabole androgene
middelen. Slechts 6,8% van de gebruikers, denken dat de gezondheid wordt geschaad door het
gebruik van anabole androgene middelen. Tenslotte bezitten slechts 18,2% van de gebruikers
een goede kennis inzake steroïden (Alsaeed & Alabkal, 2015).
Wiefferink et. al. (2006) onderzoeken het gebruik, de intenties van gebruik,
achtergrondkenmerken en attitudes bij fitnessbeoefenaars in Nederland. Het onderzoek
bestaat uit 144 respondenten, waarbij:
Ongeveer 2/3de van de respondenten nooit prestatiebevorderende middelen hebben
gebruikt.
18% van de respondenten in het verleden al eens prestatiebevorderende middelen
hebben gebruikt.
15% van de respondenten momenteel prestatiebevorderende middelen gebruiken.
De resultaten inzake attitude tonen aan dat niet gebruikers in vergelijking met gebruikers en
voormalige gebruikers, een minder positieve houding bezitten tegenover de verboden
producten. De niet gebruikers zijn tevens minder positief over de gunstige effecten van deze
middelen. Wat betreft het aantal significante anderen die vermoedelijk gebruiken, schatten de
niet gebruikers de hoeveelheid lager in (Wiefferink C. , Detmar, Coumans, Vogels, &
Paulussen, 2006).
Het onderzoek van Maharaj et. al. (2000) bestaat uit 1062 participanten van 14 verschillende
fitnesscentra in Trinidad. Het onderzoek tracht de kennis, attitude en praktijken tegenover
anabole androgene steroïden te bepalen (Maharaj, et al., 2000).
37
Uit analyses worden volgende resultaten gevonden:
872 respondenten (82,1%) vinden dat hun kennis inzake anabole androgene steroïden
onvoldoende is.
700 respondenten (66,0%) vinden dat anabole androgene steroïden verboden moeten
worden in competitieve sporten.
733 respondenten (70,0%) vinden dat anabole androgene steroïden enkel mogen
beschikbaar zijn met een prescriptie.
30 respondenten (2,9%) gebruiken anabole androgene steroïden.
De respondenten die AAS gebruiken, bezitten hierover meer kennis.
Het onderzoek toont tevens aan dat er twee meest voorkomende redenen zijn voor het gebruik
van anabole androgene steroïden (Maharaj, et al., 2000) , namelijk:
(1) Verbeteren van de fysieke verschijning.
(2) Competitieve voordelen tegenover anderen.
2.2.5 Verklaringsmodellen
Om de problematiek rond doping in de fitnessindustrie volledig in kaart te brengen, is er nood
aan het begrijpen van attitudes ten opzichte van doping en verboden middelen. “Waarom
gebruiken fitnessbeoefenaars doping?” In dit onderdeel wordt er getracht twee mogelijke
verklaringen te geven inzake het gebruik van doping in de fitnessindustrie. Eerst wordt het
schoonheidsideaal en het belang van de fysieke verschijning aangekaart. Daaropvolgend het
belang van prestaties en rivaliteit tussen fitnessbeoefenaars. We baseren ons hierbij op de
twee meest voorkomende oorzaken gevonden in het onderzoek van Maharaj et. al. (2000).
Schoonheidsideaal
De eerste mogelijke verklaring is deze waar fitnessbeoefenaars doping gebruiken om hun
fysieke verschijning te corrigeren naar het schoonheidsideaal. De media speelt tegenwoordig
een alsmaar grotere rol in de samenleving. Hierdoor wordt de fitnessbeoefenaar steeds meer
blootgesteld aan reclames waarin het schoonheidsideaal wordt afgebeeld. De modellen in de
huidige fitnesscampagnes zijn namelijk vaak irreëel breed en ongelooflijk gespierd. Door
deze continue blootstelling aan het schoonheidsideaal, streven steeds meer mensen naar het
ideale lichaamsbeeld (Pope, Phillips, & Olivardia, 2000).
38
Tegenwoordig gaat de recreatieve fitnessbeoefenaar erg ver om het ideale lichaam te
verkrijgen. Vooral veel mannelijke fitnessbeoefenaars willen alsmaar sterker en breder
worden. Om hun doel te bereiken, zijn ze echter geneigd om naar doping te grijpen. Het is
voor sommige fitnessbeoefenaars namelijk onmogelijk om de grens van hun
schoonheidsideaal te bereiken zonder het gebruik van deze verboden middelen. Het is
namelijk vaak zo dat de legale voedingssupplementen niet snel genoeg de gewenste resultaten
geven, waardoor de illegale weg wordt genomen. Ze willen namelijk op een korte periode de
gewenste resultaten zonder al te veel moeite te verrichten. Het grijpen naar steroïden blijkt
dan ook voor hun de ideale oplossing (Pope, Phillips, & Olivardia, 2000).
Prestaties in fitnesscentra
Een tweede mogelijke verklaring voor dopinggebruik bij fitnessbeoefenaars is het verbeteren
van de prestaties. Iedere sporter heeft namelijk de aangeboren behoefte om beter te zijn dan
de tegenstander (Maharaj, et al., 2000).
Fitnessbeoefenaars die meedoen aan bodybuildingwedstrijden willen immers winnen. Ze
hebben de ambitie en de wil om de beste te zijn, waardoor de verleiding naar doping
toeneemt. Indien de bodybuilder de toepasselijke dopingmiddelen inneemt, zal de spiermassa
vergroten en het vetmassa afnemen. Door dit gebruik verschaft de doping innemende
bodybuilder een immens voordeel over de bodybuilder die besluit niet te gebruiken. Het
gevolg is dat deze bodybuilder meer kans heeft om te winnen. Logischerwijs stijgt de drang
om zelf doping te nemen, zodat het voordeel weggewerkt wordt. Bij dopinginname is er ook
een krachttoename, waardoor de fitnessbeoefenaar zwaardere gewichten kan heffen. Hierdoor
zal het lichaam beter kunnen presteren, waardoor deze ook sneller spiermassa aanmaakt
(O'Shea, 1971).
Rozenek et al. (1990) stellen in hun studie vast dat atleten die anabole androgene steroïden
gebruiken, minder vermoeid ogen op training. Bij gebruik van doping wordt de hersteltijd
immers geminimaliseerd en het recuperatievermogen versneld. Deze leiden dan ook tot betere
prestaties tijdens de trainingen (Rozenek, et al., 1990).
39
2.3 Determinanten
Aangezien er in voorliggend onderzoek een determinantenanalyse wordt uitgevoerd, is het
van belang hieromtrent een achterliggend kader te bezitten. In dit hoofdstuk worden enkele
relevante resultaten uit voorgaande onderzoeken besproken. De resultaten vormen namelijk
een referentiepunt voor de eigenlijke analyse.
2.3.1 Geslacht
Uit het onderzoek van Demuynck et. al. (2014) inzake de attitude van Vlaamse studenten
tegenover doping in de sport, wordt vastgesteld dat de mannelijke studenten enerzijds meer
tolerant zijn tegenover doping, anderzijds een hogere score bezitten voor de algemene
attitude. Er wordt dus geconcludeerd dat de mannelijke student een meer positieve attitude
bezit omtrent doping, dan de vrouwelijke student (Demuynck, De Waegeneer, & Willem,
2014).
Het onderzoek van Pavlovic et. al. (2013) geven eveneens interessante resultaten weer inzake
de determinant “geslacht”. De meeste studies tonen dat 3-12% van de mannelijke
adolescenten toegeven ooit anabole androgene steroïden te hebben gebruikt. Voor de
vrouwelijke adolescenten bedraagt dit slechts een percentage van 1-2%. Er wordt dus ook in
dit onderzoek geconcludeerd dat de mannelijke adolescent meer doping gebruikt dan de
vrouwelijke (Pavlovic & Idrizovic, 2013).
2.3.2 Leeftijd
Alsaeed et. al. (2015) onderzoeken de frequentie, kennis en attitude tegenover anabole
androgene steroïden. De participanten zijn mannelijke fitnessbeoefenaars uit tien
verschillende fitnesscentra in Kuwait. Van de 194 respondenten is de prevalentie
dopinggebruik het hoogst bij de leeftijdscategorie: 19-25 jaar. Van alle respondenten zijn
namelijk 46,8% van de gebruikers afkomstig uit deze leeftijdscategorie (Alsaeed & Alabkal,
2015).
2.3.3 Nationaliteit
Voor de determinant “nationaliteit” zijn geen relevante onderzoeken gevonden.
40
2.3.4 Opleiding/ Werk
Zoals eerder aangehaald verrichtten Wiefferink et. al. (2006) een onderzoek naar
sociaalpsychologische determinanten inzake prestatiebevorderende middelen bij
fitnessbeoefenaars. Het onderzoek toont aan dat, bij alle 144 respondenten in de steekproef,
geen significante verschillen zijn gevonden inzake opleiding en werk (Wiefferink C. , Detmar,
Coumans, Vogels, & Paulussen, 2006).
2.3.5 Frequentie fitnesscentra
Het onderzoek van Laure en Binsinger (2007) toont aan dat de dopinggebruikers meer tijd
investeren in hun trainingen. Er werd gevraagd naar het aantal uren training per week: (1)
Minder dan 3 uur (2) Tussen 3 en 6 uur (3) Meer dan 6 uur. Het vergelijken van deze drie
opties, toont aan dat het dopinggebruik duidelijk het hoogst lag bij de respondenten die meer
dan 6 uur per week trainen (Laure & Binsinger, 2007).
Het onderzoek van Striegel et al. bevestigt voorgaande resultaten. In deze studie werden 621
vragenlijsten ingevuld, waarbij uit de resultaten blijkt dat 13,5% van de respondenten ooit
anabole verboden stoffen heeft genomen. Het gebruik van anabolen was bovendien positief
gerelateerd met de trainingsfrequentie. Hoe frequenter de respondenten trainen, hoe groter de
kans dat deze respondenten anabole androgene steroïden gebruiken (Striegel, et al., 2006).
2.3.6 Type fitnessbeoefenaar
Het onderzoek van Wiefferink et. al. naar sociaalpsychologische determinanten inzake
prestatiebevorderende middelen bij fitnessbeoefenaars toont aan dat 66% van de huidige of
voormalige gebruikers “bodybuilders” zijn. Deze gegevens tonen aan dat bodybuilders in
vergelijking met andere type fitnessbeoefenaars, meer geneigd zijn om gebruik te maken van
prestatiebevorderende drugs (Wiefferink C. , Detmar, Coumans, Vogels, & Paulussen, 2006).
Het onderzoek van Vogels et al. (1994) toont voor het totale aantal Nederlandse respondenten
een prevalentie dopinggebruik van 1% aan. Uit de groep fitnessbeoefenaars blijkt er echter
een prevalentie van 6% te zijn, het betreft hier voornamelijk mannelijke fitnessbeoefenaars.
Bij de bodybuilders bleek de prevalentie 16% te bedragen. Bodybuilders zijn ook in deze
studie het meest geneigd om doping te gebruiken (Vogels, et al., 1994).
41
2.3.7 Gebruik legale voedingssupplementen
Hildebrandt et. al. (2013) hebben een onderzoek verricht bij 201 studenten uit de North
Eastern University in Amerika. Uit de analyses blijkt dat de respondenten die
vetverbrandings- en spieropbouwende supplementen gebruiken, het sterkste geloof bezitten
inzake veilig gebruik van anabole androgene steroïden. Men kan hieruit concluderen dat deze
respondenten eerder geneigd zijn om anabole androgene steroïden te gebruiken (Hildebrandt,
Harty, & Langenbucher, 2013).
Jager en O’Dea voeren (2014) tevens een onderzoek uit naar de relatie tussen het gebruik van
supplementen en de attitude omtrent doping. De steekproef bestaat uit 1148 mannelijke
adolescenten uit Australië. De resultaten tonen aan dat het gebruik van supplementen
gerelateerd is aan een mildere houding ten aanzien van doping in sport (Yager & O'Dea,
2014).
2.3.8 Drugs
Het onderzoek van Wiefferink et. al. (2006) naar sociaalpsychologische determinanten inzake
prestatie bevorderende middelen bij fitnessbeoefenaars toont aan dat drugs wel degelijk een
link bezit met het gebruik van verboden prestatie bevorderende middelen. De resultaten geven
weer dat gebruikers en voormalige gebruikers van prestatie bevorderende middelen, meer
geneigd zijn om volgende soorten drugs in te nemen:
Marihuana (p<0,05)
Cocaïne (p<0,01)
Xtc (p<0,01)
(Wiefferink C. , Detmar, Coumans, Vogels, & Paulussen, 2006)
Dodge en Hoagland (2011) voeren een onderzoek naar de relatie tussen het gebruik van
anabole androgene steroïden en andere soorten drugs. Ze komen tot de conclusie dat het
gebruik van anabole androgene steroïden positief gecorreleerd is met gebruik van alcohol,
drugs en andere prestatie bevorderende middelen (Dodge & Hoagland, 2011).
42
3. Methodologisch kader
3.1 De fasen in het empirisch onderzoek
Ongeacht de aard van het onderzoek, dient men steeds verschillende fasen te doorlopen. In
een kwantitatief onderzoek verloopt de cyclus namelijk volgens een min of meer vaste
volgorde (Pauwels, 2013). In dit onderdeel worden de fasen van het kwantitatief empirisch
onderzoek kort overlopen.
• Keuze onderzoeksprobleem
De eerste stap in de onderzoekscyclus is de keuze van het onderzoeksprobleem. Aan de hand
van een literatuurstudie werd een eerste oriëntatie gestart. Er werd gezocht welke literatuur al
dan niet bekend was over attitude van fitnessbeoefenaars ten aanzien van doping. Uiteindelijk
kwam de onderzoeker tot de conclusie dat hierover amper onderzoek is verricht, waardoor de
keuze voor het huidige onderzoeksprobleem werd gemaakt.
• Creëren van een concreet onderzoeksontwerp
Na de keuze van het onderzoeksprobleem, worden er drie belangrijke beslissingen genomen:
1) Wie zijn de onderzoekseenheden?
De onderzoekseenheden in voorliggend attitudeonderzoek zijn de dagdagelijkse
fitnessbeoefenaars. Alle respondenten van het onderzoek (N = 400) zijn dus personen die de
sport “fitness” beoefenen. De uitspraken in de masterproef worden dan ook beperkt tot
personen.
2) Hoe wordt het onderzoek uitgevoerd?
De respondenten werden bevraagd via een online enquête. Deze keuze hangt vast aan
volgende argumentering: (1) minder tijdrovend om data te verzamelen (2) meer respondenten
in de steekproef (3) de respondent kan op een zelf gekozen tijdstip de vragenlijst invullen.
3) Waar wordt het onderzoek uitgevoerd?
Via internet is er de mogelijkheid tot participatie van deelnemers uit verschillende landen.
Toch werd er bewust gekozen om het onderzoek in België en Nederland te houden. De
vragenlijst werd enerzijds opgesteld in de Nederlandse taal en anderzijds verspreid over
Belgische en Nederlandse fitnessfora.
43
• Verzameling data
In deze fase werd alle benodigde informatie verzameld via een online vragenlijst. De
gegevens werden verzameld over een periode van ongeveer zes maanden. Er werden exact
400 fitnessbeoefenaars bereikt om de online bevraging in te vullen. Na deze tijdsperiode werd
het onderzoek bewust afgesloten, zodat de codering kon starten.
• Codering en analyse
De verkregen informatie uit de online vragenlijst werd vervolgens in een bestand geïntegreerd
dat verdere analyses toelaat. Voor dit onderzoek werd gebruik gemaakt van het statistisch
programma: SPSS 23.0. In de coderingsfase werden alle verzamelde gegevens operationeel
gemaakt voor de daadwerkelijke analyse. Vervolgens werden de gegevens met de nodige
voorzichtigheid geanalyseerd aan de hand van SPSS.
• Interpretatie en rapportering
(1) De resultaten worden eerst kritisch geëvalueerd in het kader van de onderzoeksvragen.
(2) De resultaten worden vervolgens schriftelijk gerapporteerd in voorliggende masterproef.
3.2 Beschrijving van de populatie
De totale onderzoekspopulatie voor deze studie bedraagt een nauwkeurig aantal van 400
respondenten. Aangezien het een verkennend onderzoek betreft, is de beoogde
onderzoeksgroep breed genomen. De steekproef bestaat namelijk uit dagdagelijkse
fitnessbeoefenaars, met andere woorden alle personen die geregeld door middel van
oefeningen of apparaten hun fitheid en gezondheid op peil houden. Onder de
fitnessbeoefenaars in de steekproef zitten dus bodybuilders, crossfitters, cardio beoefenaars,
powerlifters, beoefenaars van groepslessen of personen die fitnessen ter preventie van
blessures of ter herstel. Hieronder wordt er een beknopte beschrijving gegeven van bepaalde
kenmerken uit de steekproef
Geslacht
Van de 400 respondenten zijn er 287 (71,8 %) van het mannelijke geslacht en 113 (28,2 %)
van het vrouwelijke geslacht. Er zijn dus opmerkelijk meer mannelijke fitnessbeoefenaars in
het attitudeonderzoek betrokken.
44
Leeftijd
Er zijn 64 respondenten (16%) tussen de 10 en 20 jaar, 240 respondenten (60%) tussen de 21
en 30 jaar, 47 respondenten (11,8%) tussen de 31 en 40 jaar en 49 respondenten (12,3%)
ouder dan 40 jaar. Het merendeel van de fitnessbeoefenaars in de steekproef behoren dus
onder de leeftijdscategorie ‘21 en 30 jaar’.
Nationaliteit bij geboorte
De steekproef bestaat uit 207 (51,8%) Belgen en 170 (42,5%) Nederlanders. Verder zijn er 23
respondenten (5,8%) met een nog andere nationaliteit bij de geboorte. Ongeveer de helft van
de bevraagde fitnessbeoefenaars bezitten dus de Belgische nationaliteit.
Opleiding/werk
Ongeveer de helft van de respondenten zijn mensen met een beroep, namelijk 204 van de 400
respondenten (51%). Er zijn ook veel studenten, namelijk 174 van de 400 respondenten
(43,5%). Verder zijn er 13 deelnemers (3,3%) werkzoekend en 9 respondenten (2,3%) zitten
in een overige situatie.
Opleidingsniveau
De hogeschool is het meest voorkomende opleidingsniveau in onze steekproef: 173
respondenten (43,3%). Ook een opleiding aan de universiteit komt vaak voor: 118
respondenten (29,5%). Er zijn verder 67 respondenten (16,8%) in secundair onderwijs
opgeleid, 17 respondenten (4,3%) in de avondschool en 25 respondenten (6,3%) bezitten geen
enkele educatie.
Frequentie Fitnesscentra
Van de 400 fitnessbeoefenaars zijn er 97 (24,3%) die 1 tot 2 keer per week de fitness
bezoeken. Er zijn bovendien 147 (36,8%) respondenten die 3 tot 4 keer per week fitnessen,
131 respondenten (32,8%) die 5 tot 6 keer per week fitnessen en tenslotte 25 respondenten
(6,3%) die dagelijks trainen in fitnesscentra.
45
Type fitnessbeoefenaar
In het onderzoek is het van belang om een onderscheid te maken tussen verschillende types
fitnessbeoefenaars in de huidige steekproef. Tabel (2) toont aan dat de meest voorkomende
fitnessbeoefenaar in het onderzoek “de bodybuilder” is. Er zijn 223 (55,8%) bodybuilders, 58
(14,5%) powerlifters, 54 (13,5%) cardiobeoefenaars, 33 (8,3%) beoefenaars van groepslessen,
18 (4,5%) personen die trainen met het oog op revalidatie/preventie blessures en tenslotte 14
(3,5%) crossfitters.
Toewijding fitness
Tabel (2) toont aan dat 362 respondenten (90,5%) fitness serieus nemen.
Er zijn dus slechts 38 (9,5%) respondenten in de steekproef die fitness niet serieus nemen.
Gebruik legale voedingssupplementen
Er wordt vastgesteld dat er een gelijk aantal respondenten (N=89), enerzijds heel vaak
(22,3%) voedingssupplementen gebruiken, anderzijds nooit (22,3%) voedingssupplementen
gebruiken. Het meest frequente in de steekproef is het vaak gebruiken van
voedingssupplementen, namelijk: 125 respondenten (31,3%). Verder maken 75 respondenten
(18,8%) soms en 22 respondenten (5,5%) zelden gebruik van voedingssupplementen.
Sociaal netwerk
Van de 400 respondenten zijn er 245 (61,3%) die verklaren een ruim sociaal netwerk te
bezitten. Er zijn dus slechts 36 respondenten (9%) die beweren geen ruim sociaal netwerk
bezitten. De rest van de participanten (29,8%) antwoorden neutraal op de uitspraak.
Drugs
Er wordt vastgesteld dat 242 respondenten (60,0%) al eens drugs hebben ingenomen. Slechts
158 respondenten (40,0%) hebben nooit eerder drugs ingenomen.
46
Tabel 2: Gegevens respondenten
Steekproef (N = 400)
N %
Geslacht Man 287 71,8
Vrouw 113 28,2
Leeftijd 10-20j
64 16,0
21-30j 240 60,0
31-40j 47 11,8
>40j 49 12,3
Nationaliteit Belg 207 51,8
Nederlander 170 42,5
Andere 23 5,8
Opleiding/werk Werkend 204 51,0
Student 174 43,5
Werkzoekend 13 3,3
Andere 9 2,3
Opleidingsniveau Hogeschool 173 43,3
Universiteit 118 29,5
Secundair onderwijs 67 16,8
Avondschool 17 4,3
Geen opleiding 25 6,3
Frequentie fitness 1-2 keer 97 24,3
3-4 keer 147 36,8
5-6 keer 131 32,8
Dagelijks 25 6,3
Type fitness Bodybuilder 233 55,8
Powerlifter 58 14,5
Cardio 54 13,5
Groepslessen 33 8,3
Preventie/revalidatie 14 3,5
Toewijding fitness Serieus 362 90,5
Niet serieus 38 9,5
Voedingssupplementen Nooit 89 22,3
Zelden 22 5,5
Soms 75 18,8
Vaak 125 31,3
Heel vaak 89 22,3
Sociaal netwerk Ruim 245 61,3
Niet ruim 36 9,0
Neutraal 119 29,8
Drugsinname Ja 242 60,0
Nee 158 40,0
47
3.3 Meetinstrument
De gehanteerde vragenlijst is opgesteld op basis van de onderzoeksvragen in voorliggende
masterproef. Om de vragenlijst op te stellen, is er een literatuurstudie uitgevoerd naar
soortgelijke onderzoeken. Vragenlijsten als “Performance Enhancement Attitude Scale
(PEAS)” en “Sport Orientation Questionnaire (SOQ)” vormen het raamwerk voor de
ontworpen survey. Het ultieme doel van de vragenlijst is om de attitude van de dagdagelijkse
fitnessbeoefenaar te onderzoeken ten aanzien van doping. Hiervoor zijn er drie verschillende
schalen die samen het concept “attitude” vormen. Om attitude te meten, gebruiken we de
multidimensionale vijf punten Likert schaal, waarbij:
(1) = helemaal niet akkoord
(2) = niet akkoord
(3) = neutraal
(4) = akkoord
(5) = helemaal akkoord
3.3.1 Cognitieve schaal
De cognitieve schaal bestaat uit acht diverse uitspraken, waarvan de antwoorden samen een
volledig beeld geven over de algemene kennis van fitnessbeoefenaars ten aanzien van doping
en verboden middelen. De schaal bestaat uit volgende zeven uitspraken:
(1) Ik weet wat onder het begrip doping wordt verstaan.
(2) Ik ken enkele nadelige effecten van doping.
(3) Ik ben me bewust van dopinggebruik in fitnesscentra.
(4) Ik ben me bewust van de stijgende populariteit aan verboden prestatiebevorderende
middelen bij fitnessbeoefenaars.
(5) Ik ben ervan op de hoogte dat voedingssupplementen kunnen vervuild zijn met als
doping aangemerkte stoffen.
(6) Ik ken de werking van anabole steroïden.
(7) Ik ben ervan op de hoogte dat het antidopingbeleid in Vlaanderen iedere sporter
kan onderwerpen aan een controle.
(8) Mijn algemene kennis inzake doping en verboden middelen is:
48
3.3.2 Affectieve schaal
De affectieve schaal bestaat uit zeven diverse uitspraken. De antwoorden geven informatie
over de houding en emoties van de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar ten aanzien van doping en
verboden middelen. De schaal bestaat uit zeven volgende uitspraken:
(1) De negatieve effecten van doping schrikken mij af.
(2) Ik ben ervan overtuigd dat het veilig gebruik van doping onschadelijk is.
(3) De voordelen van doping overstijgen de risico’s en mogelijke ernstige gevolgen.
(4) Dopinggebruik kan nuttig zijn bij het bereiken van je persoonlijke doelen.
(5) Het investeren in prestatiebevorderende middelen is voor mezelf geldverspilling.
(6) Mijn perceptie over iemand wijzigt indien ik te weten te kom dat deze persoon
verboden middelen gebruikt ter bevordering van zijn fitnessprestaties.
(7) Mijn globale mening over dopinggebruik bij fitnessbeoefenaars is.
3.3.3 Conatieve schaal
De conatieve schaal bestaat tenslotte uit vijf items. De uitspraken in deze schaal zijn meer
gevoelig, waardoor de onderzoeker heeft gekozen voor een minder aantal. De antwoorden op
deze uitspraken geven een duidelijk beeld weer over de mogelijke acties of gedragingen die
respondenten vertonen in relatie tot het object doping. De schaal bestaat uit volgende vijf
uitspraken:
(1) De kans bestaat dat ik ooit zelf doping zal gebruiken.
(2) Ik heb ooit al eens in het verleden overwogen om doping te gebruiken.
(3) Ik kan zelf aan doping geraken indien nodig.
(4) Ik ken zelf een fitnessbeoefenaar die doping neemt.
(5) Ik ben ooit al in contact gekomen met doping.
49
3.4 Beschrijving procedure
Het attitudeonderzoek is verkennend en kwantitatief van aard. Verder gaat het om een cross-
sectioneel design: de respondenten in onze steekproef worden immers eenmalig bevraagd.
De respondenten werden bevraagd via een online enquête. Om voldoende participanten te
verzamelen werden verschillende fitnessforums benuttigd van zowel Belgische als
Nederlandse origine. Bijkomstig werd de enquête verspreid via de sociale mediasite
“Facebook”, waar alle geïnteresseerde fitnessbeoefenaars vrij waren te participeren. De
respondenten werden op de hoogte gesteld dat de identiteit strikt vertrouwelijk behandeld
wordt. Om aan deze voorwaarde te voldoen werd de vragenlijst anoniem verwerkt, zodanig
dat een terugkoppeling naar een specifieke deelnemer onmogelijk was. De deelname aan het
onderzoek was volledig vrijblijvend en er werd geen enkele beloning uitgereikt.
De respondenten kregen in de vragenlijst verschillende uitspraken te lezen, waarbij ze dienden
te antwoorden met een vijfpuntenschaal (5 = helemaal akkoord, 4 = akkoord, 3 = neutraal, 2 =
niet akkoord, 1 = helemaal niet akkoord). Al deze antwoorden werden geanalyseerd met het
statistisch programma SPSS.
Aan de hand van bovenstaande procedure dienen volgende twee centrale onderzoeksvragen
beantwoord te worden:
1) Welke attitude bezit de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar ten aanzien van doping en
het gebruik hiervan?
2) Welke achterliggende determinanten spelen een rol in de attitudevorming tegenover
doping?
50
4.Resultaten
4.1 Factorabiliteit
Voorafgaand de factoranalytische procedure werd de zinvolheid van de factoranalyse getoetst
(abiliteit van de factoranalyse). De factorabiliteit wordt nagegaan aan de hand van de Kaiser-
Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy (KMO) en de Barlett Test of sphericity. Met
behulp van een exploratorische factoranalyse (EFA) wordt vervolgens de onderlinge
samenhang tussen alle items per schaal onderzocht. Om deze factoranalytische procedure uit
te voeren, wordt er gekozen voor een principale componentenanalyse (PCA).
De factorabiliteit voor de cognitieve schaal wordt berekend aan de hand van de KMO-waarde.
Deze waarde geeft immers een voldoening gevend resultaat (0,806). De Barlett Test of
sphericity wees eveneens op de mogelijkheid van een factoranalyse (p<0,001).
De factorabiliteit voor de affectieve schaal wijst tevens op een voldoening gevend resultaat.
De KMO-waarde voor deze schaal bedraagt (0,903). De Barlett Test of sphericity geeft tevens
een significantie van (p<0,001) aan.
Als laatste wordt de factorabiliteit voor de conatieve schaal nagegaan. De KMO-waarde geeft
ook hier een voldoening gevend resultaat (0,806). De Barlett Test of sphericity geeft
bovendien een significantie weer van (p<0,001). Bovenstaande resultaten indiceren de
mogelijkheid tot een Principale componentenanalyse (PCA).
Tabel 3: Resultaten factorabiliteit.
Attitude KMO P-waarde Barlett Test
Cognitieve schaal 0,806 <0,001
Affectieve schaal 0,903 <0,001
Conatieve schaal 0,806 <0,001
51
• Principale Componenten Analyse
Vervolgens wordt er in dit onderzoek een principale componenten analyse uitgevoerd voor de
drie vooropgestelde schalen zijnde, de cognitieve-, affectieve- en conatieve schaal.
Cognitieve schaal
De factorladingen liggen voor alle vragen uit de cognitieve schaal hoger dan (0,63), met
uitzondering voor twee specifieke vragen:
1. Ik ben ervan op de hoogte dat voedingssupplementen kunnen vervuild zijn met als doping
aangemerkte stoffen (0,48)
2. Ik ben ervan op de hoogte dat het antidopingbeleid in Vlaanderen iedere sporter kan
onderwerpen aan een controle (0,47)
De uitspraak “mijn algemene kennis inzake doping en verboden middelen is: 1) zeer slecht 2)
slecht 3) neutraal 4) goed 5) zeer goed” bezit de sterkste factorlading van de cognitieve schaal
(0,77).
Affectieve schaal
De resultaten voor de affectieve schaal zijn tevredenstellend. De factorladingen liggen voor
alle vragen hoger dan (0,70). Er is dus een sterke onderlinge samenhang vast te stellen tussen
de items van de affectieve schaal. De minst sterke factorlading (0,72) wordt vastgesteld bij de
uitspraak: “Mijn perceptie over iemand wijzigt indien ik te weten kom dat deze persoon
doping gebruikt.” Daarentegen bezitten volgende twee uitspraken de sterkste factorladingen:
1. de negatieve effecten van doping schrikken mij af (0,82).
2. mijn globale mening over dopinggebruik bij fitnessbeoefenaars is (0,82).
Conatieve schaal
De resultaten voor de conatieve schaal zijn eveneens voldoende. De factorladingen liggen
voor alle vragen hoger dan (0,75). Er is dus een sterke onderlinge samenhang vast te stellen
tussen alle items van de conatieve schaal. De minst sterke factorlading (0,76) wordt
vastgesteld bij de uitspraak: “ik ken persoonlijk een fitnessbeoefenaar die doping neemt”. De
sterkste factorlading (0,88) wordt daarentegen vastgesteld bij de uitspraak: “ik heb ooit al eens
in het verleden overwogen om zelf doping in te nemen”.
52
4.2 Betrouwbaarheid
We hebben de onderlinge correlatie van de verschillende items onderzocht door het berekenen
van de Cronbach’s Alpha; een waarde die de interne betrouwbaarheid van een schaal beoogt
te meten. Er wordt dus onderzocht of meerdere items samen één schaal mogen vormen. Voor
deze analyse is een waarde van 0,60 de vooropgestelde minimumvereiste, alvorens er over
een acceptabele interne consistentie gesproken wordt (Green & Salkind, 2008). De
onderlinge correlatie wordt voor alle drie de schalen onderzocht.
De cognitieve schaal
De cognitieve schaal bestaat uit acht uitspraken en peilt naar de algemene kennis van
fitnessbeoefenaars inzake doping en verboden middelen. De Cronbach’s Alpha bedraagt hier
een waarde van (0,79). Er kan dus met andere woorden gesproken worden over een intern
consistente cognitieve schaal.
De affectieve schaal
De affectieve schaal bestaat uit zeven uitspraken en peilt naar de gevoelens van de
fitnessbeoefenaar omtrent doping. De Cronbach’s Alpha bedraagt hier (0,89), er kan dus
gesproken worden van een intern consistente affectieve schaal.
De conatieve schaal
Tenslotte peilt de conatieve schaal naar mogelijke gedragingen van fitnessbeoefenaars met
betrekking tot doping. De schaal bestaat uit vijf uitspraken en bezit een Cronbach’s Alpha van
(0,88). De vooropgestelde minimumvereiste van (0,60) wordt ook hier overschreden,
waardoor er kan gesproken worden van een intern consistente conatieve schaal.
We kunnen concluderen dat de onderlinge correlatie voor de items uit de cognitieve schaal
betrouwbaar is (0,79), terwijl deze voor items uit de affectieve- en conatieve schaal zeer
betrouwbaar zijn (0,89/0,88). Er kan dus in het onderzoek gesproken worden van drie interne
consistente schalen.
Onderstaande tabel voegt de factoranalyse en het betrouwbaarheidsonderzoek samen, zodat er
een duidelijk overzicht van de resultaten bekomen wordt. Er kan geconcludeerd worden dat
zowel de samenhang als de interne betrouwbaarheid per schaal voldoende zijn.
53
Tabel 4: Cronbach’s Alpha/Factoranalyse
Type schaal Items Factor Alpha
Cognitieve schaal
Ik weet wat onder doping wordt verstaan. 0,67
0,79
Ik ken enkele nadelige effecten van dopinggebruik. 0,72
Ik ben me bewust van dopinggebruik in fitnesscentra 0,64
Ik ben me bewust aan stijgende populariteit aan verboden
prestatiebevorderende middelen bij fitnessbeoefenaars.
0,71
Ik ben ervan op de hoogte dat voedingssupplementen
kunnen vervuild zijn met als doping aangemerkte stoffen.
0,48
Ik ken de werking van anabole steroïden. 0,75
Ik ben ervan op de hoogte dat het antidopingbeleid in
Vlaanderen iedere sporter kan onderwerpen aan een
controle.
0,47
Mijn algemene kennis inzake doping en verboden
middelen is.
0,77
Affectieve schaal
De negatieve effecten van doping schrikken mij af. 0,82
0,89
Ik ben ervan overtuigd dat het veilig gebruik van doping
onschadelijk is.
0,77
De voordelen van doping overstijgen de risico’s en
mogelijke ernstige gevolgen.
0,79
Dopinggebruik kan nuttig zijn bij het bereiken van je
persoonlijke doelen.
0,75
Investeren in prestatiebevorderende middelen is voor
mezelf geldverspilling.
0,80
Mijn perceptie over iemand wijzigt indien ik te weten
kom dat deze persoon doping gebruikt.
0,72
Mijn globale mening over dopinggebruik bij
fitnessbeoefenaars is.
0,82
Conatieve schaal
De kans bestaat dat ik ooit zelf doping zal gebruiken. 0,84
0,88
Ik heb ooit al eens in het verleden overwogen om zelf
doping in te nemen.
0,88
Ik kan zelf aan doping geraken indien nodig. 0,81
Ik ken persoonlijk een fitnessbeoefenaar die doping
neemt.
0,76
Ik ben ooit al in contact gekomen met doping 0,83
54
4.3 Attitudeonderzoek
“Welke attitude bezit de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar ten aanzien van doping en het
gebruik hiervan?” Om deze vraag te beantwoorden, worden de resultaten voor alle schalen36
geobserveerd zonder deze te linken aan determinanten. Er wordt gebruik gemaakt van een
histogram met normale distributie zodat men een globaal zicht over de data verkrijgt. Alle
gemiddelden liggen tussen de minimum score (1) en maximum score (5). Alvorens de
weergave van de analyse, wordt de betekenis van elke score (per schaal) beknopt
weergegeven:
Cognitieve schaal
Score 1: zeer slechte kennis inzake doping en verboden middelen.
Score 2: slechte kennis inzake doping en verboden middelen.
Score 3: neutrale kennis inzake doping en verboden middelen.
Score 4: goede kennis inzake doping en verboden middelen.
Score 5: zeer goede kennis inzake doping en verboden middelen.
Affectieve schaal
Score 1: zeer negatieve emoties tegenover doping en verboden middelen.
Score 2: negatieve emoties tegenover doping en verboden middelen.
Score 3: neutrale emoties tegenover doping en verboden middelen.
Score 4: positieve emoties tegenover doping en verboden middelen.
Score 5: zeer positieve emoties tegenover doping en verboden middelen.
Conatieve schaal
Score 1: zeer zwakke gedragsintenties m.b.t. doping en verboden middelen.
Score 2: zwakke gedragsintenties m.b.t. doping en verboden middelen.
Score 3: neutrale gedragsintenties m.b.t. doping en verboden middelen.
Score 4: sterke gedragsintenties m.b.t. doping en verboden middelen.
Score 5: zeer sterke gedragsintenties m.b.t. doping en verboden middelen.
36 Cognitieve schaal/Affectieve schaal/Conatieve schaal
55
4.3.1 Cognitieve schaal37
Onderstaande histogram geeft de data weer van alle respondenten (N = 400) over kennis
inzake doping en verboden middelen. Figuur (3) geeft dus met andere woorden een overzicht
weer van alle gemiddelde scores uit de steekproef. Hierdoor krijgt men een inzicht over de
symmetrie, uitgesproken toppen, het algemeen gemiddelde en de standaardafwijking. De x-as
geeft het gemiddelde weer van de respondenten en de y-as de frequenties van deze
gemiddelden.
Figuur 3: Attitude cognitieve schaal
Gemiddelde
De resultaten tonen aan dat het merendeel van de fitnessbeoefenaars een gemiddelde score
bezit hoger dan de neutrale (3,00), er zijn namelijk:
→ 10 respondenten met een volledig neutrale score (=3)
→ 42 respondenten met een gemiddelde lager dan de neutrale score (<3)
→ 348 respondenten met een gemiddelde hoger dan de neutrale score (>3)
37Kennis: (1) zeer slecht (2) slecht (3) neutraal (4) goed (5) zeer goed
56
Van alle participanten (N=400) zijn er dus 348 fitnessbeoefenaars, die een betere kennis
bezitten inzake doping dan (3) neutraal. Het totaal gemiddelde voor alle 400 respondenten
bedraagt (3,78). Het algemeen gemiddelde neigt dus naar de score (4) “goed”, waardoor er
kan geconcludeerd worden dat de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar een eerder goede kennis
bezit inzake doping. De gemiddelde score (4,00) is het meest voorkomende gemiddelde onder
de respondenten, er zijn namelijk 45 respondenten met dit gemiddelde. Bovenstaande
histogram toont de zeer uitgesproken top aan.
Controle
Het gemiddelde ligt lager voor de individuele uitspraak: “mijn algemene kennis inzake doping
en verboden middelen is: 1) zeer slecht 2) slecht 3) neutraal 4) goed 5) zeer goed.”
De gemiddelde score voor deze uitspraak bedraagt (3,51). Onder de respondenten waren er:
→ 121 respondenten met een volledig neutrale score (=3)
→ 61 respondenten met een score lager dan neutraal (<3)
→ 218 respondenten met een score hoger dan neutraal (>3)
Indien we bovenstaande cijfers vergelijken met de resultaten uit de totale cognitieve schaal,
kan er worden opgemerkt dat er: enerzijds minder fitnessbeoefenaars (130 respondenten) een
hogere score dan neutraal bezitten, anderzijds veel respondenten (110 respondenten) de vraag
neutraal beantwoorden. Veel fitnessbeoefenaars bezitten dus meer kennis inzake doping en
verboden middelen, dan ze zelf beweren.
Standaardafwijking
De standaardafwijking of -deviatie is een indicator voor de spreiding van uitkomsten rond het
gemiddelde. Hoe kleiner de standaardafwijking, hoe meer homogeen de antwoorden van de
respondenten in de steekproef. De standaardafwijking voor de resultaten uit de cognitieve
schaal bedraagt (0,669). Deze score toont aan dat antwoorden van de respondenten behoorlijk
dicht bij elkaar liggen, waardoor er kan gesproken worden van een relatief kleine spreiding in
de cognitieve schaal.
57
4.3.2 Affectieve schaal38
Figuur (4) geeft de data weer van alle respondenten (N=400) inzake houding en emoties
tegenover doping en verboden middelen. De x-as bestaat uit het gemiddelde van de
respondenten, terwijl de y-as de frequenties van deze gemiddelden aantoont.
Figuur 4: Attitude affectieve schaal
Gemiddelde
De resultaten tonen aan dat het merendeel van de fitnessbeoefenaars een lagere gemiddelde
score bezit dan de neutrale (3,00), er waren namelijk:
→ 15 respondenten met een volledig neutraal gemiddelde (=3)
→ 226 respondenten met een gemiddelde lager dan de neutrale score (<3)
→ 159 respondenten met een gemiddelde hoger dan de neutrale score (>3)
38 Emoties: (1) zeer negatief (2) negatief (3) neutraal (4) positief (5) zeer positief
58
Het totaal gemiddelde van de respondenten (N=400) bedraagt (2,78), wat aanleunt bij de
neutrale score (3). Deze score toont aan dat de emoties en houdingen bij de respondenten
uiteenlopend zijn. Het merendeel van de respondenten (226) bezitten eerder negatieve
emoties, maar er zijn desalniettemin opmerkelijk veel fitnessbeoefenaars (159) met eerder
positieve emoties tegenover doping en verboden middelen.
Controle
Het gemiddelde ligt iets lager voor de uitspraak: “mijn globale mening inzake dopinggebruik
bij fitnessbeoefenaars is: 1) zeer negatief 2) negatief 3) neutraal 4) positief 5) zeer positief.”
De gemiddelde score voor deze uitspraak bedraagt (2,61). Onder de respondenten waren er:
→ 151 respondenten met een volledig neutraal antwoord (=3)
→ 178 respondenten met een antwoord lager dan de neutrale score (<3)
→ 71 respondenten met een antwoord hoger dan de neutrale score (>3)
Bovenstaande uitspraak toont aan dat er enerzijds 71 respondenten zijn met een positieve of
zeer positieve mening inzake doping en verboden middelen, anderzijds dat er 178
respondenten zijn met een negatieve of zeer negatieve mening. Indien we het resultaat van
bovenstaande uitspraak vergelijken met het gemiddelde uit de affectieve schaal, kan het
volgende geconcludeerd worden: veel fitnessbeoefenaars uit de steekproef bezitten meer
positieve emoties/houdingen tegenover doping dan ze zelf beweren.
Standaardafwijking
De standaardafwijking voor resultaten uit de affectieve schaal bedraagt (0,986). De
antwoorden van de respondenten liggen dus verder van elkaar dan in de cognitieve schaal. De
spreiding is met andere woorden groter voor de affectieve schaal.
4.3.3 Conatieve schaal39
Figuur (5) geeft de data weer van alle respondenten (N = 400) inzake de gedragsintenties naar
doping en verboden middelen toe. De x-as geeft het gemiddelde van de respondenten weer, de
y-as de frequenties van deze gemiddelden.
39 Gedragsintenties: (1) zeer zwak (2) zwak (3) neutraal (4) sterk (5) zeer sterk
59
Figuur 5: Attitude conatieve schaal
Gemiddelde
De resultaten tonen aan dat het merendeel van de fitnessbeoefenaars een lager gemiddelde
bezit dan de score “neutraal” (3,00), er waren namelijk:
→ 18 respondenten met een volledig neutraal gemiddelde (=3)
→ 224 respondenten met een gemiddelde lager dan de neutrale score (<3)
→ 158 respondenten met een gemiddelde hoger dan de neutrale score (>3)
Het algemeen gemiddelde voor alle respondenten (N=400) bedraagt (2,87). Het gemiddelde
neigt naar de score “neutraal” (3). Bovenstaande resultaten tonen echter aan dat de meeste
fitnessbeoefenaars eerder negatieve dopingintenties bezitten. Toch is het aantal respondenten
(N=158) met eerder sterke dopingintenties niet te onderschatten.
60
Controle
Het gemiddelde ligt iets lager voor de uitspraak: “de kans bestaat dat ik ooit zelf doping zal
gebruiken: 1) helemaal niet akkoord 2) niet akkoord 3) neutraal 4) akkoord 5) helemaal
akkoord.” De gemiddelde score voor deze uitspraak bedraagt (2.54), wat tussen niet akkoord
en neutraal ligt. De gedragsintenties liggen bij de respondenten dus iets hoger, dan ze zelf
beweren.
Standaardafwijking
De standaardafwijking bedraagt voor de conatieve schaal (1,268). De spreiding tussen de
antwoorden is binnen de conatieve schaal dus beduidender dan binnen de twee voorgaande
schalen. Bovenstaande histogram toont voor de conatieve schaal twee uitschieters aan:
1. Score (1) zeer zwakke gedragsintenties: 40 respondenten.
2. Score (5) zeer sterke gedragsintenties: 48 respondenten.
Deze resultaten tonen aan dat de gedragsintenties met betrekking tot doping en verboden
middelen zeer uiteenlopend zijn.
4.3.4 Conclusie
Kennis inzake doping en verboden middelen
Figuur 6: Gemiddelde cognitieve schaal
Zeer slecht Slecht Neutraal Goed Zeer goed
1 2 3 4 5
3,78
• De resultaten tonen aan dat de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar een kennis bezit ten aanzien
van doping en verboden middelen die neigt naar de score “goed” (gemiddelde = 3,78)
• Het merendeel van de respondenten (N=348) bezit een hogere kennisscore dan “neutraal”.
• De uitspraak ter controle toont aan dat respondenten meer kennis bezitten dan ze zelf
beweren.
• De standaardafwijking voor de cognitieve schaal bedraagt (0,669).
61
Emoties ten aanzien van doping en verboden middelen
Figuur 7: Gemiddelde affectieve schaal
Zeer negatief Negatief Neutraal Positief Zeer positief
1 2 3 4 5
2,78
• De resultaten tonen aan dat de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar emoties bezit tegenover
doping en verboden middelen die neigt naar de score “neutraal” (gemiddelde=2,78).
• De meeste respondenten bezitten echter negatieve emoties tegenover doping en verboden
middelen (eerder negatief: 226 respondenten ↔ eerder positief: 159 respondenten).
• Het gemiddelde bij de uitspraak ter controle (gemiddelde=2,61) ligt iets lager dan het totale
gemiddelde van de affectieve schaal.
• De standaardafwijking voor de affectieve schaal bedraagt (0,986).
Gedragsintenties m.b.t. doping en verboden middelen
Figuur 8: Gemiddelde conatieve schaal
Zeer zwak Zwak Neutraal Sterk Zeer sterk
1 2 3 4 5
2,87
•Het gemiddelde inzake de gedragsintenties met betrekking tot doping en verboden middelen
neigt naar de score: “neutraal” (gemiddelde=2,87).
• De meeste fitnessbeoefenaars (N=224) bezitten immers een lagere score dan “neutraal”. De
meeste fitnessbeoefenaars in de steekproef bezitten dus eerder zwakke gedragsintenties met
betrekking tot doping en verboden middelen.
• Er zijn desalniettemin veel respondenten (N=158) die eerder sterke gedragsintenties
bezitten, wat aantoont dat de scores in de conatieve schaal zeer uitlopend zijn.
• De standaardafwijking voor de conatieve schaal bedraagt namelijk (1,268).
62
4.4 Determinantenanalyses
In dit specifiek onderdeel van het onderzoek worden de resultaten van het attitudeonderzoek
gelinkt aan verschillende achterliggende determinanten van de respondenten. De linken
worden voor alle drie de schalen onderzocht aan de hand van een “Independent T-toets of One
way Anova”. Bij onderstaande analyses wordt voornamelijk gefocust op het verschil in scores
tussen de verschillende determinanten. Zo kan men een beter beeld vormen over de factoren
die mogelijks een effect hebben op de attitude ten opzichte van doping. De betekenis van de
scores (1-5) zijn bij de determinantenanalyses ongewijzigd gebleven. Alle analyses en
uitspraken hebben betrekking op de fitnessbeoefenaars in onze steekproef (N=400).
4.4.1 Geslacht
Tabel 5: Gemiddelde scores van alle mannelijke en vrouwelijke fitnessbeoefenaars
Man
(N= 287)
Vrouw
(N= 113)
Significantie
Gem. Gem.
Cognitief 3,97 3,30 T = 9,89***
Affectief 3,04 2,11 T = 10,25***
Conatief 3,22 1,98 T= 11,00***
Cognitieve schaal
Het gemiddelde van de mannelijke fitnessbeoefenaar leunt aan bij de score “goed” (3,97),
terwijl het gemiddelde van de vrouwelijke fitnessbeoefenaar eerder bij “neutraal” (3,30) ligt.
De resultaten uit de cognitieve schaal tonen dus aan dat de mannelijke fitnessbeoefenaar meer
kennis bevat inzake doping en verboden middelen, dan de vrouwelijke fitnessbeoefenaar.
De independent samples test geeft een significantie van 0,00 aan (p<0,05), waardoor er kan
gesproken worden van een significant verschil in kennis tussen mannelijke en vrouwelijke
fitnessbeoefenaars.
Affectieve schaal
Het gemiddelde van de mannelijke fitnessbeoefenaar leunt aan bij de score “neutraal” (3,04),
terwijl het gemiddelde van de vrouwelijke fitnessbeoefenaar naar de score “negatief” (2,11)
neigt.
63
De resultaten uit de affectieve schaal tonen dus aan dat de mannelijke fitnessbeoefenaar
duidelijk meer positieve emoties ten aanzien van doping en verboden middelen bezitten. De
independent samples test vertoont een significantie van 0,00 (p<0,05), waardoor er kan
gesproken worden van een significant verschil in emoties tussen de mannelijke en
vrouwelijke fitnessbeoefenaar.
Conatieve schaal
Het gemiddelde van de mannelijke fitnessbeoefenaar ligt hoger dan de score “neutraal”
(3,22), terwijl het gemiddelde van de vrouwelijke fitnessbeoefenaar neigt naar de score
“zwak” (1,98). De resultaten tonen aan dat de mannelijke fitnessbeoefenaar een veel sterkere
gedragsintentie bezit tegenover doping en verboden middelen. De independent samples test
vertoont ook hier een significantie van 0,00 (p<0,05), waardoor er kan gesproken worden van
een significant verschil in gedragsintenties tussen de mannelijke en vrouwelijke
fitnessbeoefenaars.
Conclusie
De mannelijke respondenten behalen in alle drie de schalen een hoger gemiddelde dan de
vrouwelijke respondenten, waardoor er kan geconcludeerd worden dat de mannelijke
fitnessbeoefenaar een meer positieve attitude bezit ten aanzien van doping. Geslacht speelt
dus wel degelijk een significante en niet te verwaarlozen rol inzake de attitude van
fitnessbeoefenaars ten aanzien van doping.
4.4.2 leeftijd
Tabel 6: gemiddelde scores op basis van de leeftijdscategorieën
10-20 jaar
(N= 64)
21- 40 jaar
(N= 287)
> 40 jaar
(N = 49)
Significantie
Gem. Gem. Gem.
Cognitief 3,82 3,79 3,67 F = 0,748
Affectief 2,77 2,86 2,33 F = 6,26**
Conatief 2,74 3,00 2,25 F = 7,98***
64
Cognitieve schaal
Bovenstaande tabel toont aan dat de verschillen tussen de gemiddelde scores van alle
leeftijdscategorieën verwaarloosbaar klein zijn. Alle leeftijdscategorieën bezitten een score
die neigt naar “goed” (4,00) inzake doping en verboden middelen. De resultaten voor de
cognitieve schaal tonen dus aan dat de leeftijdscategorie geen significante rol speelt inzake
kennis over doping en verboden middelen. “One Way Anova” vertoont voor de cognitieve
schaal bovendien geen significant verschil tussen de verschillende leeftijdscategorieën
(p>0,05).
Affectieve schaal
De resultaten tonen aan dat het gemiddelde, bij fitnessbeoefenaars ouder dan 40 jaar, lager ligt
dan deze bij jongere respondenten. Fitnessbeoefenaars met een leeftijd ouder dan 40 jaar
bezitten dus meer negatieve emoties omtrent doping. Het verschil tussen de
leeftijdscategorieën (10 – 20 jaar) en (21 – 40 jaar) is daarentegen klein. Er kan
geconcludeerd worden dat deze twee leeftijdscategorieën ongeveer dezelfde emoties bezitten
inzake doping en verboden middelen. Er wordt via “One Way Anova” tevens een significant
verschil waargenomen (p<0,05).
Conatieve schaal
Het gemiddelde voor de conatieve schaal ligt het hoogst bij de leeftijdscategorie: 21 – 40 jaar
(3,00 → neutraal). Fitnessbeoefenaars met een leeftijd tussen de 21 en 40 jaar vertonen
ondanks de neutrale score, de sterkste gedragsintenties tegenover doping en verboden
middelen. De fitnessbeoefenaars met een leeftijd ouder dan 40 jaar zijn daarentegen ook
binnen de conatieve schaal het minst geneigd om gedragingen met betrekking tot doping te
vertonen (2,25 → eerder zwak). De verschillen voor de conatieve schaal zijn volgens One
Way Anova bovendien significant (p<0,05).
Conclusie
Bovenstaande analyses tonen aan dat de leeftijdscategorie wel degelijk een rol speelt inzake
de attitude omtrent doping en verboden middelen. De resultaten geven duidelijk weer dat
fitnessbeoefenaars ouder dan 40 jaar, enerzijds meer negatieve emoties bezitten tegenover
doping en anderzijds minder geneigd zijn om doping gerelateerde gedragingen te stellen. De
leeftijdscategorieën spelen daarentegen geen enkele rol inzake de kennis over doping en
verboden middelen.
65
4.4.3 Nationaliteit bij geboorte
Tabel 7: gemiddelde scores op basis van de nationaliteit bij de geboorte
Belg
(N= 207)
Nederlander
(N= 170)
Andere
(N = 23)
Significantie
Gem. Gem. Gem.
Cognitief 3,65 4,01 3,24 F = 23,44***
Affectief 2,34 3,30 2,89 F = 56,88***
Conatief 2,41 3,45 2,71 F = 32,28***
Cognitieve schaal
De resultaten uit de cognitieve schaal tonen aan dat de gemiddelde score het hoogst ligt bij de
Nederlander (4,01). De Nederlandse fitnessbeoefenaar in de steekproef bezit dus een betere
kennis inzake doping dan de Belgische fitnessbeoefenaar (3,65). De respondenten met een
andere nationaliteit bij de geboorte bezitten het laagste gemiddelde (3,24). Hieruit kan
worden afgeleid dat deze fitnessbeoefenaars het minst kennis bevatten inzake doping en
verboden middelen. Aan de hand van een One way Anova wordt vastgesteld dat de
significantie 0,00 (p<0,05) bedraagt, waardoor er kan gesproken worden van een significant
verschil in kennis.
Affectieve schaal
De Nederlandse fitnessbeoefenaar bezit ook voor de affectieve schaal het hoogste gemiddelde
(3,30). Zij hebben dus de meest positieve emoties omtrent doping en verboden middelen. Bij
de affectieve schaal heeft de Belgische fitnessbeoefenaar het laagste gemiddelde (2,34). Er
kan hieruit worden afgeleid dat de Nederlandse respondenten een stuk positievere emoties
bezitten ten aanzien van doping dan de Belgische. De respondenten met een andere
nationaliteit schommelen hier tussenin (2,89). De One way Anova vertoont ook voor de
affectieve schaal een significantie van 0,00 (p<0,05).
Conatieve schaal
De resultaten uit de conatieve schaal zijn gelijkaardig aan deze uit de affectieve schaal.
Nederlandse fitnessbeoefenaars bezitten het hoogste gemiddelde (3,45), wat aangeeft dat zij
het meest geneigd zijn om gedragingen te vertonen met betrekking tot doping.
66
De Belgische respondenten bezitten ook in de conatieve schaal de laagste score (2,41). De one
way Anova vertoont tenslotte ook voor deze schaal een significantie van 0,00 (p<0,05).
Conclusie
De nationaliteit bij geboorte speelt dus wel degelijk een rol bij de attitude van
fitnessbeoefenaars ten aanzien van doping. Indien we de resultaten van onze drie schalen
samenvoegen, kan er geconcludeerd worden dat de Nederlandse fitnessbeoefenaar duidelijk
de meest positieve attitude bezit omtrent doping en verboden middelen.
4.4.4 Opleiding/ Werk
Na het analyseren van bovenstaande determinant, werd via One way Anova volgende
significantiecijfers vastgesteld:
Cognitieve schaal: F = 0,51/ P = 0,68 > 0,05
Affectieve schaal: F = 2,86/ P = 0,04 < 0,05
Conatieve schaal: F = 1,47/ P = 0,22 > 0,05
Conclusie
De determinant ‘‘opleiding/werk’’ speelt in voorliggende studie amper een rol bij de attitude
tegenover doping. Enkel bij de affectieve schaal is er een significant verschil tussen
fitnessbeoefenaars die werken en fitnessbeoefenaars die werk zoeken. Aangezien er echter
204 respondenten werken en slechts 13 werk zoeken, worden deze niet in het onderzoek
opgenomen.
4.4.5 frequentie fitnesscentra
Tabel 8: gemiddelde scores op basis van frequentie fitnesscentra per week
1 – 2 keer
(N = 97)
3 – 4 keer
(N = 147)
5 – 6 keer
(N = 131)
Dagelijks
(N = 25)
Significantie
Gem. Gem. Gem. Gem.
Kennis 3,34 3,80 4,04 4,05 F = 26,09***
Affectief 2,02 2,84 3,20 3,11 F = 36,07***
Gedrag 1,83 2,89 3,48 3,57 F = 46,43***
67
Cognitieve schaal
De resultaten in bovenstaande tabel tonen aan dat fitnessbeoefenaars, die slechts 1-2 keer per
week fitnesscentra opzoeken, duidelijk het minst kennis bevatten inzake doping en verboden
middelen (3,34). De gemiddelden stijgen evenredig met de frequenties: hoe hoger de
frequentie, hoe beter de kennis inzake doping en verboden middelen. Het verschil tussen de
respondenten die vijf tot zes keer en dagelijks fitnessen is echter verwaarloosbaar. Deze
fitnessbeoefenaars bezitten dus eenzelfde hoeveelheid kennis inzake doping (score 4: goed).
De one way Anova vertoont daarenboven een significantie van 0,00 (p < 0,05).
Affectieve schaal
Voor de affectieve schaal wordt vastgesteld dat respondenten die slechts 1-2 keer per week
fitnessen, een negatieve houding tegenover doping aannemen (gemiddelde: 2,02 → negatief).
Het gemiddelde bij respondenten die drie tot vier keer fitnessen ligt aanzienlijk hoger, maar
hun houding/emoties ten aanzien van doping is toch nog eerder negatief (gemiddelde: 2,84 →
tussen neutraal en negatief). Tenslotte kan er worden vastgesteld dat het gemiddelde voor
respondenten die vijf tot zes keer per week of dagelijks fitnessen, weer hoger ligt
(gemiddelde: 3,20 en 3,11→ tussen neutraal en positief). Deze fitnessbeoefenaars bezitten
dus de meest positieve emoties met betrekking tot doping en verboden middelen. De one way
Anova vertoont ook voor de affectieve schaal een significantie van 0,00 (p<0,05).
Conatieve schaal
Het gemiddelde stijgt naarmate de respondenten meer fitnessen. De respondenten die slechts
één tot twee keer per week fitnessen zijn dus het minst geneigd zijn om gedragingen met
betrekking tot doping te stellen (gemiddelde: 1,83 → tussen zeer zwak en zwak), terwijl
respondenten die dagelijks fitnessen de sterkste gedragsintenties vertonen (gemiddelde 3,48
en 3,57 → tussen neutraal en sterk). De one way Anova vertoont tenslotte ook voor de
conatieve schaal een significantie van 0,00 (p<0,05).
Conclusie
De frequentie in fitnesscentra speelt een zeer belangrijke rol in de attitude omtrent doping en
verboden middelen. Hoe meer frequent de respondent fitnest, hoe positiever de attitude ten
aanzien van doping.
68
4.4.6 Type fitnessbeoefenaar
Bij deze determinant splitsen we de fitnessbeoefenaar op in volgende twee groepen:
• Groep 1: Bodybuilders/Powerlifters/Strongmen.
• Groep 2: Cardiobeoefenaar/Crossfitter/Groepslessen/Revalidatie en preventie blessures.
Bovenstaande indeling toont het verschil in attitude tussen enerzijds de fitnessbeoefenaar die
traint voor kracht of spiermassa, anderzijds de fitnessbeoefenaar die traint om andere redenen
(conditie, gewichtsverlies, revalidatie). Voor deze analyse maken we gebruik van de
independent samples T-test.
Tabel 9: gemiddelde scores aan de hand van type fitnessbeoefenaars
Groep 1
(N = 281)
Groep 2
(N = 119)
Significantie
Gem. Gem.
Cognitief 3,99 3,29 T = 10,04***
Affectief 3,12 1,97 T = 14,30***
Conatief 3,28 1,90 T = 13,55***
Cognitieve schaal
De resultaten tonen aan dat het gemiddelde hoger ligt bij groep 1 (gemiddelde: 3,99 → goed).
Er kan dus geconcludeerd worden dat fitnessbeoefenaars die trainen voor kracht of spiermassa
meer kennis bezitten inzake doping en verboden middelen dan andere type fitnessbeoefenaars.
De one way Anova vertoont bovendien een significantie van 0,00 (p<0,05).
Affectieve schaal
De houding en emoties tegenover doping en verboden middelen verschilt sterk tussen de twee
groepen. Het valt op dat fitnessbeoefenaars die trainen voor kracht en opbouw van spiermassa
veel positievere emoties bezitten tegenover doping dan de andere types. De one way Anova
vertoont ook voor de affectieve schaal een significantie van 0,00 (p < 0,05).
69
Conatieve schaal
De resultaten uit de conatieve schaal geven een groot verschil weer tussen de twee groepen
inzake gedragsintenties. De fitnessbeoefenaars die trainen voor kracht en spiermassa
(gemiddelde: 3,28 → tussen neutraal en sterk) zullen in vergelijking met de andere types
(gemiddelde: 1,90 → tussen zeer zwak en zwak) veel eerder gedragingen stellen naar doping
toe. De one way Anova vertoont voor de conatieve schaal tenslotte een significantie van 0,00
(p < 0,05).
Conclusie
De determinant “type fitnessbeoefenaar” speelt een zeer belangrijke rol inzake de attitude
omtrent doping en verboden middelen. De resultaten tonen aan dat groep 1 (bodybuilders
/powerlifters/strongmen) een meer positieve attitude ten aanzien van doping en verboden
middelen bezitten, dan groep 2 (cardio/crosfitt/groepsles/revalidatie en preventie blessures).
4.4.7 gebruik legale voedingssupplementen
Bij de determinant “gebruik van legale voedingssupplementen” onderscheiden we in de
steekproef drie groepen:
• Groep 1: fitnessbeoefenaars die nooit of zelden voedingssupplementen gebruiken.
• Groep 2: fitnessbeoefenaars die soms voedingssupplementen gebruiken.
• Groep 3: fitnessbeoefenaars die vaak of heel vaak voedingssupplementen gebruiken.
Aan de hand van bovenstaande indeling komt men te weten of het gebruik van
voedingssupplementen al dan niet een bepalende factor speelt inzake de attitude tegenover
doping en verboden middelen.
Tabel 10: Gemiddelde scores op basis van het gebruik van legale voedingssupplementen
Nooit/Zelden
(N= 111)
Soms
(N= 75)
Vaak/Heel vaak
(N = 214)
Significantie
Gem. Gem. Gem.
Cognitief 3,34 3,74 4,02 F = 47,53***
Affectief 2,18 2,80 3,08 F = 36,17***
Conatief 1,95 2,87 3,34 F = 56,97***
70
Cognitieve schaal
Bovenstaande tabel toont volgende vaststelling aan: hoe meer de respondenten gebruik maken
van legale voedingssupplementen, hoe meer kennis ze bezitten over doping en verboden
middelen. De one way Anova vertoont bovendien een significantie van 0,00 (p<0,05).
Affectieve schaal
Hoe vaker fitnessbeoefenaars gebruik maken van legale voedingssupplementen, hoe meer
positieve emoties ze bevatten omtrent doping en verboden middelen. Het grootste verschil
bevindt zich tussen respondenten die nooit/zelden (gemiddelde: 2,18) en soms (gemiddelde:
2,80) gebruik maken van voedingssupplementen. De one way Anova vertoont ook voor de
affectieve schaal een significantie van 0,00 (p<0,05).
Conatieve schaal
Voor de conatieve schaal beschikken fitnessbeoefenaars die nooit of zelden gebruik maken
van voedingssupplementen een laag gemiddelde (gemiddelde: 1,95→zwak). Deze
respondenten hebben dus een zwakke gedragsintentie inzake doping. Er wordt ook vastgesteld
dat fitnessbeoefenaars die vaak tot heel vaak gebruik maken van legale voedingssupplementen
ook meer gedragsintenties vertonen inzake doping en verboden middelen (gemiddelde:
3,34→tussen neutraal en sterk). De one way Anova vertoont bovendien een significantie van
0,00 (p<0,05).
Conclusie
Het gebruik van legale voedingssupplementen speelt een belangrijke rol inzake de attitude
tegenover doping en verboden middelen. Hoe meer men gebruik maakt van
voedingssupplementen, hoe positiever de attitude tegenover doping.
71
4.4.8 Drugs
Tabel 11: Gemiddelde scores op basis van de determinant: drugs
Ja
(N = 242)
Nee
(N = 158)
Significantie
Gem. Gem.
Cognitief 3,90 3,59 T = -4,64***
Affectief 3,07 2,34 T = -7,91***
Conatief 3,23 2,31 T = -7,88***
• Cognitieve schaal
Fitnessbeoefenaars die ooit al drugs hebben ingenomen, bezitten meer kennis omtrent doping
en verboden middelen (gemiddelde 3,90 → neigt naar “goed”) dan deze die nog nooit drugs
hebben ingenomen (gemiddelde 3,59 → tussen “neutraal” en “goed”). De independent
samples test toont eveneens een significantie van 0,00 aan (p<0,05).
•Affectieve schaal
Fitnessbeoefenaars die ooit al drugs hebben ingenomen, bezitten meer positieve emoties
(gemiddelde: 3,07) omtrent doping en verboden middelen dan deze die nog nooit drugs
hebben ingenomen (gemiddelde: 2,34). De independent samples test toont een significantie
van 0,00 aan (p<0,05).
• Conatieve schaal
Fitnessbeoefenaars die ooit al drugs hebben ingenomen, bezitten sterkere gedragsintenties
(gemiddelde: 3,23) met betrekking tot doping en verboden middelen dan deze die nog nooit
drugs hebben ingenomen (gemiddelde: 2,31). De independent samples test toont tevens een
significantie van 0,00 aan (p<0,05).
• Conclusie
De determinant “drugs” speelt wel degelijk een rol inzake de attitude tegenover doping en
verboden middelen. Het is opmerkelijk dat de gemiddelde score steeds hoger ligt bij de
fitnessbeoefenaar die ooit al eens drugs heeft ingenomen. De fitnessbeoefenaars die ooit al
drugs hebben ingenomen, bezitten dus een meer positieve attitude omtrent doping.
72
5.Discussie
5.1 Conclusie
Het doel van dit onderzoek is tweeledig. Het eerste deel richt zich op de algemene attitude van
de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar ten aanzien van doping en verboden middelen. Het tweede
deel behandelt de link tussen de algemene attitude met enkele achterliggende determinanten
van de respondenten. In dit hoofdstuk komen de belangrijkste conclusies uit beide
deelonderzoeken aan bod.
1. Welke attitude bezit de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar ten aanzien van doping en
verboden middelen?
• Bezit de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar over een ruime kennis inzake doping?
De resultaten uit het attitudeonderzoek tonen aan dat de gemiddelde score voor de cognitieve
schaal (3,78) bedraagt. Het gemiddelde voor alle respondenten samen (N=400) leunt dus aan
bij de referentiescore (4) “goed”. De meeste respondenten (N=348) bezitten bovendien een
hoger gemiddelde dan de referentiescore (3) “neutraal”. Er zijn veel minder respondenten
(N=42) die een lagere score bezitten. De dagdagelijkse fitnessbeoefenaar bezit dus een
algemeen goede kennis bezit omtrent doping en verboden middelen.
• Welke gevoelens/houding bezit de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar tegenover doping in de
fitnessindustrie?
De resultaten uit het attitudeonderzoek tonen voor de affectieve schaal een gemiddelde score
van (2,78) aan. Het gemiddelde voor alle respondenten (N=400) samen leunt dus aan bij de
referentiescore (3) “neutraal”. Het merendeel van de fitnessbeoefenaars (N=226) bezitten
eerder negatieve emoties, toch zijn er ook behoorlijk veel respondenten (N=159) die eerder
positieve emoties bezitten. We kunnen dus concluderen dat de meeste dagdagelijkse
fitnessbeoefenaars eerder negatieve emoties bezitten tegenover doping, maar dat het aantal
fitnessbeoefenaars met positieve emoties zeker en vast niet te onderschatten is.
73
• In welke mate is de dagdagelijkse fitnessbeoefenaar bereid om in de toekomst deze
verboden middelen te gebruiken?
De resultaten uit het attitudeonderzoek geven voor de conatieve schaal een gemiddelde score
weer van (2,87). Het gemiddelde voor alle respondenten leunt dus aan bij de score (3)
“neutraal”. De meeste respondenten (N=224) bezitten eerder zwakke gedragsintenties, maar
er zijn desalniettemin behoorlijk veel respondenten met eerder sterke gedragsintenties
(N=158). Het is opmerkelijk dat deze cijfers bijna identiek zijn aan deze vanuit de affectieve
schaal, wat aantoont dat de gedragsintenties sterk samenhangen met de emoties/houdingen.
De meeste fitnessbeoefenaars bezitten dus eerder zwakke gedragsintenties, maar er zijn tevens
behoorlijk veel fitnessbeoefenaars die eerder sterke gedragsintenties vertonen inzake doping
en verboden middelen.
2. Welke determinanten spelen een rol inzake de attitude ten aanzien van doping en
verboden middelen?
Geslacht
De resultaten tonen aan dat het gemiddelde van de mannelijke respondent voor iedere schaal
groter is dan deze van de vrouwelijke respondent. Er kan dus geconcludeerd worden dat de
mannelijke fitnessbeoefenaar een meer positieve attitude bezit dan de vrouwelijke. Geslacht
speelt dus wel degelijk een belangrijke rol omtrent de attitude tegenover doping en verboden
middelen.
Leeftijd
De resultaten uit de cognitieve schaal vertonen geen significante verschillen tussen de
verschillende leeftijdscategorieën. Leeftijd speelt dus geen enkele rol inzake kennis omtrent
doping en verboden middelen. In tegenstelling tot de cognitieve schaal zijn zowel voor de
affectieve schaal als voor de conatieve schaal significante verschillen gevonden. Hieruit blijkt
dat de fitnessbeoefenaar ouder dan 40 jaar de minst positieve attitude en de fitnessbeoefenaar
tussen 21 en 40 jaar de meest positieve attitude bezit. Leeftijd speelt dus wel een rol inzake de
emoties en gedragsintenties met betrekking tot doping en verboden middelen.
Nationaliteit bij de geboorte
De resultaten tonen aan dat het gemiddelde van de Nederlandse respondenten voor iedere
schaal het hoogst liggen. De Nederlandse fitnessbeoefenaars bezitten in vergelijking met de
andere nationaliteiten in onze steekproef dus de meest positieve attitude ten aanzien van
74
doping en verboden middelen. De Belgische respondent bevat zowel voor de affectieve
schaal, als voor de conatieve schaal het laagste gemiddelde. De Belgische fitnessbeoefenaars
bezitten dus de meest negatieve emoties en minst sterke gedragsintenties m.b.t. doping.
Ondanks deze vaststelling bezitten ze wel een algemeen goede kennis over doping en
verboden middelen. De nationaliteit speelt dus wel degelijk een rol inzake de attitude omtrent
doping en verboden middelen.
Opleiding/werk
De resultaten voor deze determinant tonen aan dat er enkel bij de affectieve schaal een
significant verschil aanwezig is. Er is een verschil in emotie/houding tussen
fitnessbeoefenaars die werken en fitnessbeoefenaars die werk zoeken. Aangezien er 204
respondenten werken en slechts 13 werk zoeken, worden het resultaat niet in voorliggend
onderzoek opgenomen. We komen tot de conclusie dat de determinant ‘‘opleiding/werk’’ in
deze studie amper een rol speelt bij de attitude tegenover doping en verboden middelen.
Frequentie fitnesscentra
De resultaten tonen aan dat de gemiddelde scores evenredig stijgen met het aantal keren de
respondenten per week fitnessen. Deze vaststelling wordt zowel opgemerkt voor de
cognitieve schaal, als voor de affectieve- en conatieve schaal. Hoe meer frequent de
participanten dus fitnessen, hoe positiever de attitude ten aanzien van doping en verboden
middelen. We kunnen concluderen dat de determinant “frequentie fitnesscentra” een zeer
belangrijke rol speelt inzake de attitude tegenover doping.
Type fitnessbeoefenaar
Bij deze determinant wordt de fitnessbeoefenaar in volgende twee groepen gesplitst:
• Groep 1: Bodybuilders/Powerlifters/Strongmen.
• Groep 2: Cardiobeoefenaar/Crossfitter /Groepslessen /Revalidatie en preventie blessures.
Indien we kijken naar de resultaten, merken we op dat de gemiddelde scores voor alle drie de
schalen hoger liggen bij groep 1 (Bodybuilders/Powerlifters/Strongmen). We kunnen dus
concluderen dat de fitnessbeoefenaars die trainen voor een toename in kracht of spiermassa
een meer positieve attitude ten aanzien van doping bezitten.
De determinant “type fitnessbeoefenaar” vormt dus een belangrijke factor in de
attitudevorming tegenover doping en verboden middelen.
75
Gebruik legale voedingssupplementen
De resultaten tonen aan dat de gemiddelde scores evenredig stijgen met het gebruik van legale
voedingssupplementen. Deze vaststelling wordt zowel voor de cognitieve schaal, als voor de
affectieve- en conatieve schaal opgemerkt.
Hoe vaker de fitnessbeoefenaar legale voedingssupplementen gebruikt, hoe positiever de
attitude ten aanzien van doping en verboden middelen. We kunnen dus concluderen dat het
gebruik van legale voedingssupplementen een zeer belangrijke rol speelt inzake de
attitudevorming.
Drugs
Zowel voor de cognitieve schaal als voor de affectieve- en conatieve schaal liggen de
gemiddelde scores hoger bij de respondenten die ooit al drugs hebben ingenomen. We
concluderen het volgende: de fitnessbeoefenaars die ooit al eens drugs hebben ingenomen,
bezitten een positievere attitude ten aanzien van doping en verboden middelen.
5.2 Beperkingen en moeilijkheden
Een eerste beperking is het feit dat er wordt beroep gedaan op de goodwill van
fitnessbeoefenaars. Er wordt immers gebruik gemaakt van een enquête met de vraag tot
vrijwillige participatie. De fitnessbeoefenaars die interesse vertonen inzake het onderwerp
doping zijn namelijk sneller geneigd om de enquête daadwerkelijk in te vullen. Hierdoor
ontstaat er mogelijks een vertekening van de resultaten.
De opzet van de enquête is een online zelfrapportage. Hierdoor is er geen controle over wie er
respondeert. De respondenten worden dus niet begeleid door een onderzoeker, waardoor
controle en hulp wegvalt. De kans bestaat dus dat de respondenten zich bezighouden met
allerlei zaken waardoor ze zich niet volledig focussen op de voorliggende vragen. Daarnaast
is de mogelijkheid tot vraagstelling en begeleiding beperkt bij onduidelijkheden.
Een volgende beperking van het onderzoek is de afwezigheid van een test-hertest, wat
bijgevolg een negatieve invloed kan hebben op de betrouwbaarheid. Het invullen van de
vragenlijst gebeurde slechts eenmalig waardoor de afname vertekend kan zijn door de
toenmalige omstandigheden.
76
Wanneer er bijvoorbeeld net voor het invullen van de vragenlijst conflicten plaatsvinden, is
het mogelijk dat men de items uit de affectieve schaal meer negatief heeft beoordeeld.
Een andere beperking ligt in het feit dat het merendeel van de respondenten (55,8%)
bodybuilders zijn. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat veel van de participanten
verworven zijn via diverse fitnessfora. De meeste personen die deel uitmaken van fitnessfora
vertonen een sterke interesse inzake fitness. Aangezien de resultaten van de
determinantenanalyse aantonen dat dit type fitnessbeoefenaars het meest positief staan
tegenover doping, kan dit een vertekend beeld geven inzake de gemiddelde attitude voor alle
respondenten samen.
Het grote merendeel van de participanten zijn bovendien van het mannelijke geslacht
(71,8%). De determinantenanalyse toont aan dat mannelijke fitnessbeoefenaars meer positieve
attitudes bezitten ten aanzien van doping en verboden middelen. Dit kan dus ook een
vertekend beeld geven inzake het gemiddelde voor alle respondenten samen. De
generaliseerbaarheid van de bevindingen naar gelijkaardige populaties kan hierdoor
verminderd zijn.
Ondanks een voldoende grote steekproef van 400 respondenten is het dus belangrijk om op te
letten met veralgemeningen voor de volledige populatie.
5.3 Suggesties voor verder onderzoek
Hoewel het onderzoek enkele beperkingen bezit inzake de generaliseerbaarheid, biedt het tal
van inzichten inzake de dopingproblematiek in fitnesscentra. Voorliggend onderzoek geeft
eerst en vooral een overzicht weer van de attitude bij fitnessbeoefenaars inzake doping en
verboden middelen. Het geeft daarnaast verschillende linken weer tussen de werkelijke
attitudes en achterliggende determinanten van respondenten. Studies inzake attitude bij
fitnessbeoefenaars zijn immers schaars, waardoor verder onderzoek zeker en vast
noodzakelijk is.
Het is van belang om de steekproef in een vervolgonderzoek op willekeurige wijze te
selecteren. De selectiebias wordt namelijk geminimaliseerd indien de fitnessbeoefenaars
willekeurig getrokken worden uit verschillende fitnesscentra.
77
Daarnaast kan toekomstig onderzoek zich richten op een groter aantal vrouwelijke
participanten. Het huidig onderzoek bestaat grotendeels uit mannelijke respondenten met de
implicatie dat de heterogeniteit van het onderzoek in gevaar komt.
Het is bovendien belangrijk om een minder homogene verdeling inzake de verschillende types
fitnessbeoefenaar te bezitten. Het grote merendeel in dit onderzoek bestaat uit bodybuilders,
waardoor de andere types ondervertegenwoordigd zijn. Verder onderzoek kan dus eveneens
meer informatie beiden inzake andere type fitnessbeoefenaars.
78
6. Bibliografie
Alaranta, A., Alaranta, H., Holmila, J., Palmu , P., Pietilä, K., & Helenius, I. (2006). Self-
reported attitudes of elite athletes towards doping: differences between type of sport.
International Journal Sports Med., 842-846.
Alsaeed, I., & Alabkal, J. (2015). Usage and perceptions of anabolic-androgenic steroids
among male fitness centre attendees in Kuwait--a cross-sectional study. Substance
Abuse Treatment, Prevention, and Policy, 6.
Baarveld, F., Backx, F., & Voorn, T. (2009). Sportgeneeskunde. Bohn Stafleu van Loghum.
Bem, D. (1972). Self-perception theory. Advances in experimental social psychology.
Blank, C., Leichtfried, V., Fürhapter, C., Müller, D., & Schobersberger, W. (2014). Doping in
Sports: West-Austrian Sport Teachers’ and Coaches’ Knowledge, Attitude and
Behavior. German Journal of Sports Medicine, 289-293.
Bompa, T., & Cornacchia, L. (2002). Power. Periodiseren voor spiermassa en kracht.
Rijswijk : Elmar.
Brand, R., Wolff, W., & Thieme, D. (2014). Using response-time latencies to measure
athletes' doping attitudes: the brief implicit attitude test identifies substance abuse in
bodybuilders. Subst Abuse Treatment Prevention and Policy, 10.
Breitenstein, B., & Hamm, M. (1998). Bodybuilding: succesvol en verantwoord. Rijswijk:
Elmar B.V.
Catlin, D., Fitch, K., & Ljungqvist, A. (2008). Medicine and science in the fight against
doping in sport. Journal Intern Med., 99-114.
Clouet, D. (1971). Narcotic Drugs: Biochemical Pharmacology. Springer.
Constandt, B. (2013). De Vlaamse dopingstrijd (1965-heden). Gent, België.
Crano, W., & Prislin , R. (2008). Social identity and attitudes. In J. Smith, & M. Hogg,
Attitudes and attitude change (pp. 337-360). New York: Psychology Press.
De Boer, A., Van Haren, S., Hartgens, F., De Boer, D., & Porsius, A. (1996). Onderzoek naar
het gebruik van prestatieverhogende middelen bij bodybuilders in Nederland.
Nederland: Nederlands centrum voor dopingvraagstukken.
Demuynck, J., De Waegeneer, E., & Willem, A. (2014). De attitude van studenten ten
opzichte van doping. Universiteit Gent.
Docherty, J. (2008). Pharmacology of stimulants prohibited by the World Anti-Doping
Agency (WADA). British Journal of Pharmacology, 602-622.
79
Dodge, T., & Hoagland, M. (2011). The use of anabolic androgenic steroids and
polypharmacy: A review of the literature. Drug and Alcohol Dependence, 100-109.
Eagly, A. H., & Chaiken, S. (2007). The advantages of an inclusive definition of attitude.
Social Cognition, 582-602.
Etienne, J. (2012, januari). Spieren door pillen. Bodytalk, pp. 34-37.
Festinger, L. (1957). A Theory of Cognitive Dissonance. Stanford: Stanford University Press.
Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, Attitude, Intention, and Behavior: An Introduction to
Theory and Research. Ontario: Addison-Wesley Pub.
Francis, C. (2001). Anabolic Athletes: A brief history of Drugs in Sports. Testosterone
Magazine.
Gleaves, J., & Hunt, T. (2015). A Global History of Doping in Sport: Drugs, Policy, and
Politics. London/New York: Routledge.
Hildebrandt, T., Harty, S., & Langenbucher, J. W. (2013). Fitness Supplements as a Gateway
Substance for Anabolic-Androgenic Steroid Use. Psychol Addict Behav., 13.
Hildebrandt, T., Schlundt, D., Langenbucher, J., & Chung, T. (2006). Presence of muscle
dysmorphia symptomology among male weightlifters. Comprehensive Psychiatry,
127-135.
Hofmann, H. (2006). Technische Universität München. Opgehaald van http://www.doping-
prevention.sp.tum.de/nl/substances-and-methods.html
Jongert, T., Ooijendijk, W., Stege , J., & Van Hespen, A. (2007). Fitnessbeoefenaars onder de
loep. Nederland.
Kicman, A. (2008). Pharmacology of anabolic steroids. British Journal of Pharmacology,
502-521.
Laure, P., & Binsinger, C. (2007). Doping prevalence among preadolescent athletes: a 4-year
follow up. Journal Sports Med., 660-663.
Laure, P., Thouvenin, F., & Lecerf, T. (2001). Attitudes of coaches towards doping. Journal
Sports Med. Phys. Fitness., 132-136.
Lukas, S. (1993). Current perspectives on anabolic-androgenic steroid abuse. Trends in
pharmacological sciences, 61-68.
Maeschalk, J., Vermeersch, A., & De Saedeleer, K. (2013). Sportrecht. Brugge: die Keure.
Maharaj, V., Dookie, T., Mohammed, S., Ince, S., Marsang, B., Rambocas , N., . . .
Teelucksingh, S. (2000). Knowledge, attitudes and practices of anabolic steroid usage
among gym users in Trinidad. West Indian Medicine Journal , 55-58.
80
Maio, G., & Haddock, G. (2009). The Psychology of Attitudes and Attitude Change. UK:
Sage.
Molinero, O., & Marquez, S. (2009). Use of nutritional supplements in sports: risks,
knowledge, and behavioural-related factors. Nutricion Hospitalaria, 128-134.
Multidisciplinaire Hormonencel. (2008). Jaarverslag 2008. Federale Gerechtelijke Politie.
Multidisciplinaire Hormonencel. (2010). Jaarverslag . Federale Gerechtelijke Politie.
NADO Vlaanderen. (2015). Opgehaald van dopinglijn:
http://www.dopinglijn.be/geneesmiddelen-supplementen-en-ttn/verboden-stoffen/
NADO Vlaanderen. (2015, maart). GIDS voor een dopingvrije sportbeoefening bij
breedtesporters. Sport Vlaanderen. NADO Vlaanderen.
NADO Vlaanderen. (2016, mei 2). Dopingbestrijding in Vlaanderen: gids voor
sportfederaties. Vlaanderen, België.
Nederlandse Dopingautoriteit. (2016). Opgehaald van Dopingautoriteit:
http://www.dopingautoriteit.nl/wat_is_doping/geschiedenis_van_doping/de_dopinglijs
t
Nederlandse Dopingautoriteit. (2016). De oude geschiedenis. Opgehaald van
Dopingautoriteit:http://www.dopingautoriteit.nl/wat_is_doping/geschiedenis_van_dop
ing/de_oude_geschiedenis
O'Shea, J. (1971). The effects of an anabolic steroid on dynamic strenght levels of
weightlifters. Nutr Rep Int, 363-370.
Pagonis, T., Angelopoulos, N., Hadjichristodoulou , C., & Koukoulis, G. (2006). Psychiatric
side effects induced by supraphysiological doses of combinations of anabolic steroids
correlate to the severity of abuse. European Psychiatry Journal, 551-562.
Pauwels, L. (2013). Kwantitatieve criminologie. Gent: Academia Press.
Pavlovic, R., & Idrizovic, K. (2013). Attitudes of students of physical education. Physical
Education and Sport, 103-113.
Pavlovic, R., & Idrizovic, K. (2013). ATTITUDES OF STUDENTS OF PHYSICAL
EDUCATION. Physical Education and Sport , 103-113.
Pope, H., Phillips, K., & Olivardia, R. (2000). The Adonis Complex: the secret crisis of male
body obsession. New York: Free Press.
Raschka, C., Chmiel, C., Preiss, R., & Boos, C. (2013). Recreational athletes and doping--a
survey in 11 gyms in the area of Frankfurt/Main. MMW Fortschritte der Medizin, 41-
43.
81
Rosen, D. M. (2008). Dope: A History of Performance Enhancement in Sports from the
Nineteenth Century to Today. United States of America: Praeger .
Rozenek, R., Rahe, C., Kohl, H., Marple, D., Wilson GD., & Stone, M. (1990). Physiological
responses to resistance-exercise in athletes self-administering anabolic steroids.
Journal of Sports Medicine Phys. Fitness., 354-360.
Saugy, M., Robinson, N., Saudan, C., Baume, N., Avois, L., & Mangin, P. (2006). Human
growth hormone doping in sport. British Journal of Sports Medicine, 35-39.
Schrader , P., & Lawless, K. (2004). The knowledge, attitudes, & behaviors approach how to
evaluate performance and learning in complex environments. Performance
Improvement, 8-15.
Simon, P., Striegel, H., Aust, F., Dietz, K., & Ulrich, R. (2006). Doping in fitness sports:
estimated number of unreported cases and individual probability of doping. Addiction,
1640-1644.
Singhammer, J. (2013). Attitudes Toward Anabolic-Androgenic Steroids Among Non-
competing Athletes in Various Types of Sports – A Cross-sectional Study –. The
Journal of National Institute for Sport Research, 109-128.
Sitsen, J., & Hartgens, F. (2005). Geneesmiddelen en doping. In W. Mosterd, J. Sitsen, G.
Hermans, F. Backx, & R. Van Cingel, Het sport-medisch formularium (pp. 285-338).
Bohn Stafleu van Loghum.
Smith, E. R., & Mackie, D. M. (2007). Attitudes and attitude change. In Social Psychology
(pp. 229-267). Psychology Press.
Striegel, H., Simon, P., Frisch, S., Roecker, K., Dietz, K., Dickhuth, H., & Ulrich, R. (2006).
Anabolic ergogenic substance users in fitness-sports: A distinct group supported by
the health care system. Drug and Alcohol Dependence, 11-19.
Stubbe, J., Chorus, A., Frank, L., de Hon, O., Schermers, P., & van der Heijden, P. (2009).
Prestatiebevorderende middelen bij fitnessbeoefenaars. Capelle aan den Ijssel:
Dopingautoriteit.
Tavani, A., Colombo, P., Scarpino, V., Zuccaro, P., Pacifici, R., & La Vecchia, C. (2012).
Beliefs on and Attitude toward Doping Use Among Athletes: an Italian Survey. Italian
journal of public health, 7.
Thieme, D., & Hemmersbach, P. (2009). Doping in sports. Springer.
Van Den Heuvel, M. (2002). Doping in de breedtesport:Een onderzoek naar de aard en
omvang van dopinggeduide middelen in de georganiseerde breedtesport. Capelle aan
den Ijssel: NeCeDo.
Van Praag, H. (2000). Psychofarmaca. Assen: Van Gorcum.
Vandeweghe, H. (2013). Wie gelooft die coureurs nog? Gent: Borgerhoff & Lamberigts.
82
Vlaamse Overheid. (2016). Gezond sporten. Opgehaald van
https://cjsm.be/gezondsporten/themas/sportvoeding/sportvoeding/supplementen-en-
sportvoedingspreparaten
Vogels, T., Brugman, E., Coumans, B., Danz, M., Hirasing, R., & Van Kernebeek, E. (1994).
Lijf, Sport & Middelen; Een onderzoek naar het gebruik van prestatie verhogende
middelen bij jonge mensen. Nederland.
Wiefferink, C., Detmar, S., Coumans, B., Vogels, T., & Paulussen, T. (2006). Social
psychological determinants of the use of performance-enhancing drugs by gym users.
Capelle a/d IJssel, The Netherlands: Anti Doping Authority.
Wiefferink, K., Detmar, S., de Hon, O., Vogels, T., & Paulussen, T. (2005). Onderzoek naar
de determinanten van het gebruik van dopinggeduide middelen onder topsporters en
evaluatie van het antidopingbeleid in Nederland. Capelle aan den Ijssel: Nederlands
centrum voor dopingvraagstukken.
Woerdeman, J., De Ronde, W., & De Hon, O. (2010). Anabole androgene steroïden bij
amateursporters in Nederland. Nederlands Tijdschrift Geneeskunde, 6.
World Anti-Doping Agency. (sd). HUMAN GROWTH HORMONE (HGH) TESTING.
Opgehaald van WADA: https://www.wada-ama.org/en/questions-answers/human-
growth-hormone-hgh-testing
Yager, Z., & O'Dea, J. (2014). Relationships between body image, nutritional supplement use,
and attitudes towards doping in sport among adolescent boys: implications for
prevention programs. JOURNAL OF THE INTERNATIONAL SOCIETY OF SPORTS
NUTRITION.
Yesalis, C., & Bahrke, M. (2003). History of Doping in Sport. International Sport Studies, 42-
76.
83
7. Bijlagen
Bijlage 1: introductiebrief en vragenlijst
Introductie
Beste,
In het kader van mijn masterproef onderzoek ik de attitude ten aanzien van middelengebruik
bij fitnessbeoefenaars. Ik nodig u dan ook graag uit voor het invullen van
deze anonieme enquête. Het neemt slechts een vijftal minuten in beslag en u zou me enorm
helpen met mijn onderzoek.
Alvast bedankt,
Cédric Bockhodt.
Vragenlijst
• Determinanten
1. Geslacht.
Man
Vrouw
2. Tot welke leeftijdscategorie behoort u?
10 – 20 jaar
21 – 40 jaar
> 40 jaar
3. Nationaliteit bij geboorte.
Belg
Nederlander
Andere
4. Opleiding/werk.
Werkend
Werkzoekend
Studerend
Geen van bovenstaande
84
5. Frequentie fitnesscentra.
1 – 2 keer per week
3 – 4 keer per week
5 – 6 keer per week
Dagelijks
6. Welk type fitnessbeoefenaar bent u?
Groep1: bodybuilder/powerlifter/strongmen
Groep 2: cardio beoefenaar/crossfitter/beoefenaar van groepslessen/revalidatie en
preventie blessures
7. Ik maak gebruik van legale voedingssupplementen.
Nooit/Zelden
Soms
Vaak/Heel vaak
8. Hebt u al ooit eens drugs ingenomen?
Ja
Nee
• Cognitieve schaal
9. Ik weet wat onder het begrip doping verstaan wordt.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
10. Ik ken enkele nadelige effecten van dopinggebruik.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
11. Ik ben me bewust van dopinggebruik in fitnesscentra.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
85
12. Ik ben me bewust van de stijgende populariteit aan verboden prestatiebevorderende
middelen bij fitnessbeoefenaars.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
13. Ik ben ervan op de hoogte dat voedingssupplementen kunnen vervuild zijn met als doping
aangemerkte stoffen.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
14. Ik ken de werking van anabole steroïden
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
15. Ik ben ervan op de hoogte dat het antidopingbeleid in Vlaanderen (NADO) iedere sporter
kan onderwerpen aan een controle.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
16. Mijn algemene kennis inzake doping en verboden middelen is:
Heel slecht
Slecht
Neutraal
Goed
Zeer goed
• Affectieve schaal
17. De negatieve effecten van doping schrikken mij af
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
86
18. Ik ben ervan overtuigd dat het veilig gebruik van doping onschadelijk is.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
19. De voordelen van doping overstijgen de risico’s en mogelijke ernstige gevolgen.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
20. Dopinggebruik kan nuttig zijn bij het bereiken van je persoonlijke doelen.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
21. Het investeren in prestatiebevorderende middelen is voor mezelf geldverspilling.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
22. Mijn perceptie over iemand wijzigt indien ik te weten kom dat deze persoon verboden
middelen gebruikt ter bevordering van zijn fitnessprestaties.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
23. Mijn globale mening over dopinggebruik bij fitnessbeoefenaars is:
Zeer negatief
Negatief
Neutraal
Positief
Zeer positief
87
• Conatieve schaal
24. De kans bestaat dat ik ooit zelf doping zal gebruiken.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
25. Ik heb ooit al eens in het verleden overwogen om doping te gebruiken.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
26. Ik kan zelf aan doping geraken indien nodig.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
27. Ik ken persoonlijk een fitnessbeoefenaar die doping gebruikt.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
28. Ik ben ooit al in contact gekomen met doping.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Neutraal
Akkoord
Helemaal akkoord
88
Bijlage 2: tabel Cronbach’s Alpha en Factoranalyse
Type schaal Items Factor Alpha
Cognitieve schaal
Ik weet wat onder doping wordt verstaan. 0,67
0,79
Ik ken enkele nadelige effecten van dopinggebruik. 0,72
Ik ben me bewust van dopinggebruik in fitnesscentra 0,64
Ik ben me bewust aan stijgende populariteit aan verboden
prestatiebevorderende middelen bij fitnessbeoefenaars.
0,71
Ik ben ervan op de hoogte dat voedingssupplementen
kunnen vervuild zijn met als doping aangemerkte stoffen.
0,48
Ik ken de werking van anabole steroïden. 0,75
Ik ben ervan op de hoogte dat het antidopingbeleid in
Vlaanderen iedere sporter kan onderwerpen aan een
controle.
0,47
Mijn algemene kennis inzake doping en verboden
middelen is.
0,77
Affectieve schaal
De negatieve effecten van doping schrikken mij af. 0,82
0,89
Ik ben ervan overtuigd dat het veilig gebruik van doping
onschadelijk is.
0,77
De voordelen van doping overstijgen de risico’s en
mogelijke ernstige gevolgen.
0,79
Dopinggebruik kan nuttig zijn bij het bereiken van je
persoonlijke doelen.
0,75
Investeren in prestatiebevorderende middelen is voor
mezelf geldverspilling.
0,80
Mijn perceptie over iemand wijzigt indien ik te weten
kom dat deze persoon doping gebruikt.
0,72
Mijn globale mening over dopinggebruik bij
fitnessbeoefenaars is.
0,82
Conatieve schaal
De kans bestaat dat ik ooit zelf doping zal gebruiken. 0,84
0,88
Ik heb ooit al eens in het verleden overwogen om zelf
doping in te nemen.
0,88
Ik kan zelf aan doping geraken indien nodig. 0,81
Ik ken persoonlijk een fitnessbeoefenaar die doping
neemt.
0,76
Ik ben ooit al in contact gekomen met doping 0,83
89
Bijlage 3: grafieken attitudeonderzoek
Cognitieve schaal
Affectieve schaal
90
Conatieve schaal
91
Bijlage 4: tabellen determinantenanalyses
• Geslacht
Man
(N= 287)
Vrouw
(N= 113)
Significantie
Gem. Gem.
Cognitief 3,97 3,30 T = 9,89***
Affectief 3,04 2,11 T = 10,25***
Conatief 3,22 1,98 T= 11,00***
• Leeftijd
10-20 jaar
(N= 64)
21- 40 jaar
(N= 287)
> 40 jaar
(N = 49)
Significantie
Gem. Gem. Gem.
Cognitief 3,82 3,79 3,67 F = 0,748
Affectief 2,77 2,86 2,33 F = 6,26**
Conatief 2,74 3,00 2,25 F = 7,98***
• Nationaliteit
Belg
(N= 207)
Nederlander
(N= 170)
Andere
(N = 23)
Significantie
Gem. Gem. Gem.
Cognitief 3,65 4,01 3,24 F = 23,44***
Affectief 2,34 3,30 2,89 F = 56,88***
Conatief 2,41 3,45 2,71 F = 32,28***
92
• Frequentie fitnesscentra
1 – 2 keer
(N = 97)
3 – 4 keer
(N = 147)
5 – 6 keer
(N = 131)
Dagelijks
(N = 25)
Significantie
Gem. Gem. Gem. Gem.
Kennis 3,34 3,80 4,04 4,05 F = 26,09***
Affectief 2,02 2,84 3,20 3,11 F = 36,07***
Gedrag 1,83 2,89 3,48 3,57 F = 46,43***
• Type fitnessbeoefenaar
Groep 1
(N = 281)
Groep 2
(N = 119)
Significantie
Gem. Gem.
Cognitief 3,99 3,29 T = 10,04***
Affectief 3,12 1,97 T = 14,30***
Conatief 3,28 1,90 T = 13,55***
• Gebruik legale voedingssupplementen
Nooit/Zelden
(N= 111)
Soms
(N= 75)
Vaak/Heel vaak
(N = 214)
Significantie
Gem. Gem. Gem.
Cognitief 3,34 3,74 4,02 F = 47,53***
Affectief 2,18 2,80 3,08 F = 36,17***
Conatief 1,95 2,87 3,34 F = 56,97***
93
• Drugs
Ja
(N = 242)
Nee
(N = 158)
Significantie
Gem. Gem.
Cognitief 3,90 3,59 T = -4,64***
Affectief 3,07 2,34 T = -7,91***
Conatief 3,23 2,31 T = -7,88***
