Innovatie in de zorg en de rol van de overheid

Gastcollege Vrije Universiteit 2 juni 2010Janneke de GrootProjectleider ZorginnovatieplatformMinisterie VWS

Eerst voorstellen

Opbouw college

DEEL 1: urgentie zorginnovatie

9.00-9.45

DEEL 2: de rol van de overheid

10.00-10.30

DEEL 3: praktijkcasus

10.30-11.00

DEEL 1• De maatschappelijke uitdagingen• Wat is innovatie?• Toekomstscenario?

Stijgende zorgvraag

• Nieuwe technologie draagt bij aan verlengde levensduur

• Aantal ouderen neemt toe met 50% in 2025

Toename chronisch zieken

• Grote gezondheidsverschillen naar sociaaleconomische status

• Levensverwachting zonder chronische aandoeningen is 48,4 jaar voor mannen en 42,5 jaar voor vrouwen

 Aantal chronisch zieken

Aandoeningen 2003

x 1.000

Idem in 2025

x 1.000

Toename

Hartfalen 179 263 47%

Dementie 102 148 45%

Beroerte 229 329 44%

Coronaire hartziekten 676 959 42%

COPD 316 438 39%

Diabetes 609 807 33%

Dreigend arbeidsmarkttekort

• In 2025 470.000 mensen tekort in krimpende arbeidsmarkt

Stijgende zorgkosten

• Zorgkosten stijgen als 35 jaar sneller dan de economie• Begroting 2010: ruim 60 miljard euro

60 miljard bestaat uit …

Innovatie is urgent en noodzakelijk!

• Innovatie moet bijdragen aan:– Behoud of verbetering kwaliteit– Behoud of verbetering betaalbaarheid– Behoud of verbetering toegankelijkheid

– Toekomstbestendige gezondheidszorg

Nederland heeft een goede uitgangspositie

• Zorg in NL tot top van de wereld

• Relatief gezonde bevolking

• Veel onderzoek van goede kwaliteit

• Goede infrastructuur

• Steeds meer aandacht voor belang innovatie

Wat versta jij onder innovatie?

Vernieuwing Techniek Proces

ProductToepassing

Uitvinding

Idee

Risico

Onderzoek

R&D Patent

Strategie

Innovatie is …

“ invoering van een nieuwigheid”

• Niet alleen technologische hoogstandjes• Maar in praktijk vaak nog sprake van

‘technology push’ ipv ‘vraaggestuurd’• Technologie- en ICT-partijen denken vaak nog

in termen van producten in de markt zetten

• Rol van de gebruiker nog vaak onderbelicht

Innovatie in de zorg …

Vier typen innovatie

Wie zijn de innovatoren?

Zorginnovatie op korte en lange termijn • Op korte termijn gericht op doelmatigheid en klantgerichtheid

– Gericht op procesverbetering en nieuwe producten en diensten– Vooral toepassing van bestaande innovaties i.p.v. nieuwe dingen

verzinnen

– Innovatoren komen uit de sector zelf • Op lange termijn gericht op systeemverandering

– Radicale innovaties – Gaat om toepassing van nieuwe producten en diensten die niet

passen in bestaande structuur/bedrijfsmodel

– Innovatoren hebben geen belang bij behoud huidige instanties en

organisaties

Scenario 2025

• http://www.zorginnovatieplatform.nl/kennis/117/Videos/

• Wie denkt dat dit een realistisch scenario is?

• Wie vindt dit wenselijk scenario?

• Hoe zou je zelf zorg willen ontvangen?

DEEL 2• Stakeholders zorginnovatie • Belemmeringen voor zorginnovatie• Rol van het Zorginnovatieplatform

Veel stakeholders zorginnovatie

Min VWS

CVZ

UMC’s

NZa

DBC-

Onderhoud

ZonMw

Zorg-

professionals

Zorg-

verzekeraars

FarmaceutenBedrijfsleven

Branche-

verenigingen

Min OCW

Min EZ

Zorg-

opleidingen

Zorg-

instellingen

ICT

leveranciers

Gemeenten

Tweede

Kamer

Patienten-

organisaties

Veel ideeën, (te) weinig toepassing

Veel ideëen en projecten op lokaal niveau, maar …

… geen duurzame toepassing

… geen uitwisseling tussen

instellingen en regio’s

… geen landelijke opschaling

… geen strategische of

ontwrichtende innovatie

Typen belemmeringen

1. Schotten in de financiering en organisatie van zorg

2. Weerstand tegen vernieuwing

3. Leiderschap en ondernemerschap

Voorbeeld 1: medische technologie

• Belangrijkste stap is toetreden tot het verzekerde pakket

• Pakkettoelating is belangrijk voor vergoeding en daarmee levensvat-baarheid van de innovatie

• Voor innovator vaak een onduidelijke, langdurige en complexe procedure

• Casus Mammaprint

Voorbeeld 2: internetbehandeling

• Een e-consult is geen los te declareren product. • Zorg op afstand kan binnen de bestaande

financieringsystematiek wel plaatsvinden, maar alleen als er eerst face-to-face contact geweest is met een specialist

• Volledige internetbehandelingen kunnen dus (nog) niet bekostigd worden

Voorbeeld 2: internetbehandeling (2)

• Maar niet alleen belemmering in financiering, ook volgende barriéres:– Cultuur en draagvlak bij zorgvrager– Draagvlak medische professionals – Aanbod diensten en knowhow – Medical evidence is beperkt of ontbreekt– Uniformering en standaardisatie

Voorbeeld 3: preventie

• De integrale aanpak van preventie en zorg stuit op schotten in de financiering.

• Bij een integrale aanpak komen de kosten en baten vaak niet bij 1 partij terecht

• Partijen zien dit als een belemmering om te investeren

Voorbeeld 4: arbeidsbesparende innovaties

• Innovaties die arbeidsbesparend werken leveren kostenbesparingen op

• Dit levert binnen budgetgefinancierde zorg een budgetkorting op.

• Tegenstrijdige prikkels voor implementatie en opschaling arbeidsbesparende innovaties in de langdurige (thuis)zorg

• Daarnaast ook vooroordelen over minder handen aan het bed

Wanneer een rol voor de overheid?

Maatschappelijke

opgaven

Overlaten aan

de /markt

De markt

stimuleren

De markt

helpen Zelf doen

Het Zorginnovatieplatform opgericht in april 2008

 

 

Missie van het ZIP

• Het ZIP wil innovaties versnellen en aanjagen die bijdragen aan een duurzaam gezondheidssysteem en daarmee het welzijn en de welvaart van de bevolking verhogen.

• Focus op chronisch zieken en ouderen

Innovatie vanuit primaire proces

Technologie en organisatie-modellen als katalysator

Benutten kansen voor intersectorale innovatie

Aanpak ZIP 2009-2012

• Het ZIP wil partijen aanjagen, verbinden en mobiliseren om bij te dragen aan de maatschappelijke uitdagingen in de zorg

Belangrijkste resultaten ZIP

• Vergroten bewustzijn en agendasetting • Stimulans aan circa 1000 innovatieprojecten• Netwerk van ruim 3000 belangstellenden• Kennisuitwisseling binnen en buiten het netwerk • Samenwerking ontstaan tussen overheden en

met bedrijfsleven en non-profit organisaties • Inzicht in belemmeringen zorginnovaties

Geleerde lessen

• Behoefte aan 1 loketfunctie voor zorginnovatie• Belemmeringen in financiering en regelgeving

moeten aangepakt worden om zorginnovatie ook goed te kunnen stimuleren

• Om succesvol te innoveren is meer nodig dan een goed idee. Ook steun uit omgeving en beschikbare capaciteit zijn essentieel voor succes.

• Rol van overheid vooral nodig als facilitator en stimulator

DEEL 3• Praktijkcasus: arbeidsmarkttekort

Creative collaboration

• Filmpje TED Charles Leadbeater • http://www.ted.com/talks/lang/eng/

charles_leadbeater_on_innovation.html

Praktijkcasus: arbeidsmarkttekort

• Het dreigende arbeidsmarkttekort is op dit moment het meest urgent.

• Uit de werkgeversenquête blijkt dat steeds meer werkgevers het aantrekken van personeel als belangrijkste knelpunt ervaren (64% in 2009).

• Als er geen actie wordt ondernomen zal in 2025 een arbeidsmarkttekort van 40% ontstaan. Dit zet de beschikbaarheid van zorg onder druk.

Mannen onder vertegenwoordigd

• In de jaren ‘90 deed zich hetzelfde probleem voor.

• Toen vooral opgelost door de verhoogde arbeidsparticipatie van vrouwen. Deze oplossing lijkt nu weinig ruimte meer te bieden.

• Het potentieel van de inzet van de mannelijke beroepsbevolking in de zorg wordt echter nog nauwelijks benut.

Waarom werken er zo weinig mannen in de zorg?• Aantal redenen te vinden in onderzoek:

– Imago van zorgberoepen – Weinig steun familieleden– Verwachting minder carrièrekansen – Verwachting van een lager salaris– Gevoel niet (voldoende) competent te zijn

• Voor veel mannen is een baan in de zorg een tweede carrière.

Korte groepsopdracht

• Neem als doelgroep de mannelijke WO student • Waar hebben zij behoeften aan in hun werk?• Wat kan hen prikkelen?• Hoe kun je ervoor zorgen dat zij in de toekomst

kiezen voor een (parttime of fulltime) zorgberoep?

• Waar denk jij dat het eerst aan gewerkt moet worden?

Nationale Zorgvernieuwingsprijs

• ‘Hoe zorg je ervoor dat meer mannen voor een baan in de zorg kiezen?’

• Doelgroep zijn studenten en pas afgestudeerden (tot 30 jaar)

• Dien voor 1 juli een concept in op www.battleofconcepts.nl

Contactgegevens

• Meer weten over innovatie en het ZIP: www.zorginnovatieplatform.nl

• Of mail mij op j.groot@minvws.nl