Downloaden (PDF, 8.6MB)

Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden | Nummer 10 - oktober 2012

Themanummer VERBINDINGSWEEK6 - 8 november 2012 | Evenementenhal Gorinchem

VOORWOORDoktober 2012

tijdenwww.vakbladlastechniek.nlUitgaveLastechniek wordt uitgegeven in opdracht van het Nederlands Instituutvoor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL).RedactieBert de Jong, Fleur Maas, Rolf Mul, Leo Vermeulen, Bart Verstraeten,Margriet Wennekes, Henk ZandvlietEindredactieMargriet Wennekes, [email protected] Vermeulen, [email protected] (techniek)Uitgever Bert de JongAdvertentie-exploitatieCon-Sell, Rolf MulT 06 12 50 90 58, E [email protected] Anschütz, Paul Barendse, Ruud van Bezooijen, Tim Blok, Marijke Damen, Leen Dezillie, René Elfering, Rob Helmich, Marcel Hermans, Michel van ‘t Hof, Piet van der Horst, Michael Jak,Pieter Keultjes, Marco Kraaijeveld, Maurice Mol, Ed Mulder, Jeroen Olde Benneker, Frank Smit, Wil van der Stap, Erik Steenkist,Fred Vasquez, Tony van der Veldt, Adriaan Visser

AdressenNederlands Instituut voor LastechniekPostbus 190, 2700 AD ZoetermeerT 088 400 85 60, E [email protected] www.nil.nl

Belgisch Instituut voor Lastechniek vzwTechnologiepark 935, B-9052 Zwijnaarde, BelgiëT +32 9 292 14 05, F +32 9 292 14 01, E [email protected] www.bil-ibs.be

OPUS communicatie-ontwerpFruitweg 24 j, 2321 GK Leiden, T 071 589 56 44, F 071 541 41 50E [email protected] www.opus-co.nlVoor het verzenden van grote bestanden kunt u gebruik maken van:https://vakbladlastechniek.wetransfer.com

AbonnementenBinnenland € 62,50 (particulier op privé-adres); € 98,75 (bedrijf) en € 31,25 (studenten en senioren).Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met [email protected] buitenland € 116,50 (op bedrijfsnaam). Prijzen zijn excl. BTW.

Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezonden aandeelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en hetBelgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerdenen belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen overabonnementen kunt u terecht bij het NIL. Het abonnement geldt vooreen geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar. Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour.Al onze advertentiecontracten worden afgesloten conform de regelsvoor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Neder-land.

Ontwerp en lay-outOPUS communicatie-ontwerp, Leiden.

Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en deredactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens.

©2012 Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever.

Colofon

Volg LASTECHNIEK op twitter:

@VBLASTECHNIEK

We hebben de Tweede Kamerverkiezingen achter de rug;nu maar afwachten of het lukt om met de twee winnaarseen stabiele regering te vormen. Al ziet het er momenteelvoor onze economie minder florissant uit, we moeten onstoch voorbereiden op een aantrekkende markt. Technische vakmensen hebben de toekomst en dus moe-ten we alle zeilen bijzetten om een nieuwe generatie goedop te leiden. En daarbij gaat het niet alleen om het mbo:gedegen technische opleidingen zijn hard nodig op elk ni-veau, van vmbo tot universiteit. Een goed voorbeeld vormtde hernieuwde inrichting van de afdeling MSE van de TUDelft. Niet alleen is er gekozen voor een intensievere sa-menwerking met de metaalverwerkende industrie, ook iser een nieuwe leerstoel opgericht: ‘Kritische materialen inextreme condities’.Straks krijgen we concreet te maken met de uitstroom van15.000 lassers, van de in totaal 75.000 lassers die Neder-land rijk is. De vraag is nog steeds of we erin zullen slagenom dit tekort op te vangen. Redden we het om tijdig vol-doende jonge mensen te enthousiasmeren voor eengoede baan in de (las)techniek en ze daarvoor klaar te sto-men? Eigenlijk hebben we geen andere keus, en het NILwerkt hier dan ook hard aan, door allerlei activiteiten te or-ganiseren om de jeugd te laten zien hoe veelzijdig het las-vak is.Komende maand gaat de eerste NIL Verbindingsweek vanstart in de Evenementenhal te Gorinchem. Een unieke ge-beurtenis, omdat het voor het eerst is dat we in Nederlandeen evenement organiseren dat uitsluitend gericht is op deverbindingstechniek. Ik ben benieuwd hoe dit evenement,dat plaatsvindt in combinatie met de Metavak & GebruikteMachinevak, u zal bevallen. Tientallen exposanten zullenop de beursvloer alles uit de kast halen om u kennis telaten maken met hun nieuwste producten en diensten. Behalve de vakbeurs is er het bekende NILBIL Lassympo-sium, waar vele sprekers ingaan op de laatste ontwikkelin-gen in de verbindingstechniek. En dan zijn er nog de LageLanden Laswedstrijden voor jonge lastalenten uit België enNederland! Natuurlijk vindt u in deze editie van Lastechniek veel be-richten van exposanten, maar er zijn ook interviews en ach-tergrondartikelen. Ik hoop u in groten getale te mogenontmoeten op 6, 7 of 8 november.

Henk ZandvlietDirecteur Nederlands Instituut voor Lastechniek

Spannende

Valk Welding tel. +31 (0)78 69 170 [email protected]

De enige lasrobot die zelf de weg weet

Met de Panasonic TAWERS lasrobottechnologie, met geïntegreerde stroombron, biedt Valk Welding het ul-tieme systeem voor het robotlasproces.

Want naast de hoge laskwaliteit, hoge snelheid, hoge inschakelduur, laag spatvolume, hoog bereik en Program Protection, zijn Panasonic lasrobots uitgerust met G3 Weld Navigation. Daarmee laten deze lasro-bots zich snel en eenvoudig programmeren.

G3 Weld Navigation genereert automatisch de juiste stroom, spanning en lassnelheid, na opgave van het type verbinding, materiaalsoort en dikte!

De introductie van G3 Weld Navigation een jaar gele-den is voor veel bedrijven een reden geweest de stap naar lasrobotisering te zetten. Meer weten? Bel Valk Welding of bezoek de stand op de NIL verbindingsweek.

Panasonic G3 met Weld Navigation

Inhoud #10 oktober 2012

LASTECHNIEKwordt uitgegeven in opdracht van hetNederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniekwww.vakbladlastechniek.nl

04 Vanuit de verbindingswereld

10 Eerste NIL Verbindingsweek:

meer dan alleen een vakbeurs

12 Interview met FME voorzitter Ineke Dezentjé Hamming

14 Toekomst van de verbindingstechniek - deel 1

Een visie vanuit de wetenschap

16 Beursberichten Verbindingsweek


Procesvoordelen van Friction Stir Welding


Er worden sterke,

foutloze lassen

verkregen zonder

gevaar voor de

gezondheid en

veiligheid voor

wat betreft lasrook

of straling

(UV en licht).

14

20

44

26

Cover: OPUS co

Wat is de toekomst van de verbindingstechniek, of moeten we ons afvragen: wat is de verbindingstechniek vande toekomst? Deze vragen stelden we ons bij het nadenken over de inhoud van deze speciale editie van Las-techniek en we zijn op zoek gegaan naar antwoorden.

In dit themanummer over eerste NIL Verbindingsweek vindt u niet alleen alles wat u moet weten over de exposan-ten op de vakbeurs, het NILBIL Lassymposium en de Lage Landen Laswedstrijden. Ongetwijfeld krijgt u door al dezeinformatie en deelname aan dit bijzondere evenement een goed beeld van de huidige stand van de techniek en dediverse opleidingsmogelijkheden.

Maar we zijn een stapje verder gegaan en hebben geprobeerd in dit nummer een zo goed mogelijk antwoord te for-muleren op bovenstaande vragen. Daartoe hebben we diverse deskundigen benaderd en hen gevraagd naar huntoekomstvisie. In een reeks van vijf artikelen die verspreid in dit nummer zijn opgenomen treft u onze bevindingenaan. Volledig kan zo’n overzicht nooit zijn, maar we denken met deze editie een aardig beeld te schetsen van de ver-bindingstechniek nu, én in de toekomst.

De makers van Lastechniek


Robotisering zal verder toenemen



Lijmen nog teveel reparatiemiddel



Gezamenlijke visie vanuit de TU Delft

46 De lasgroepen en hun agenda

47 Willem de Welder

49 De Lasser van de Maand

50 Brancheregister

deze maand[ ]

Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het IIW in Den-ver in juli jl., heeft Vincent van der Mee het voorzitter-schap van Commissie II overgedragen aan de Oosten-rijkse dr. Gerhard Posch. Voor zijn inzet ontving Vander Mee een jubileumspeld uit handen van Dr. GaryMarquis (voorzitter Technical Management Board) enDr. Baldev Raj (president IIW).

ActiviteitenCommissie II ‘Booglassen en toevoegmaterialen’ houdt

zich bezig met onder andere standaardisatie, waterstof in

lasmetaal, koudscheuren, warmscheuren, ferriet in lasme-

taal, corrosietesten, kruiptesten, chemische reacties, ho-

gesterkte-lasmetaal en de chemische analyse van

lasmetaal. Vincent van der Mee (afkomstig van Lincoln

Electric Europe) heeft de maximale termijn van negen jaar

als voorzitter van deze Commissie uitgediend. Vincent

blijft actief lid binnen de IIW voor de Commissies II, VIII

en IX, en binnen de Technical Management Board.

SubcommissiesDe diverse onderwerpen die onder Commissie II vallen

worden behandeld in drie subcommissies, met elk hun

eigen voorzitter. Voor Commissie II-A ‘Metallurgy’ is dat

dr. Thomas Kannengiesser van BAM Duitsland, Commis-

sie II-C ‘Testing and measurement of Welds’ wordt geleid

door dr. Zhuyao Zhang van Lincoln Metrode UK, en

Commissie II-E ‘Standardization & Classification Filler

Metals’ staat onder voorzitterschap van David Fink van

Lincoln Electric, USA.

LASBERICHTENoktober 2012

5

LASBERICHTEN oktober 2012

4

Afscheid Vincent van der Mee alsvoorzi t ter I IW-Commissie I I

Tijdens de jaarlijkse examinatorendag in Zoetermeer op

14 september jl. heeft Sjouke van der Graaf na bijna twin-

tig jaar afscheid genomen als NIL-examinator voor de

handvaardigheidopleidingen.

Sjouke heeft 19 jaar lang met grote toewijding zijn rol als

examinator vervuld, waarvoor het NIL hem zeer dank-

Afscheid Sjouke van der Graafals examinator handvaardigheidopleidingen

baar is. Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van examinato-

ren ontving Sjouke uit handen van de directeur van het

NIL Henk Zandvliet, een oorkonde en een miniatuur van

een lasser. Het NIL wenst Sjouke een fijne periode toe

waarin hij meer tijd krijgt voor zijn liefhebberijen, zoals

het eropuit trekken met zijn caravan.

Lasgroep Zuid vierde 25-jarig jubileum

Op 14 september vierde Lasgroep Zuid haar 25-jarigbestaan. In een vol restaurant van partycentrum Hei-debloem Ranch te Liessel werden de leden van Las-groep Zuid verwelkomd door voorzitter Piet Matheij.Een bijzonder woord van welkom was er voor de op-richters van de Lasgroep, Wim Pors en Albert Schoen-maker, het erelid George van Marion en NIL-directeurHenk Zandvliet. Bestuurslid Leon Braeckmans werdbedankt voor de leuke attentie die hij voor alle ledenhad gemaakt: een persoonlijke sleutelhanger in devorm van een lashoekmeter.

Oude notulenUit de oude notulen citeerde de voorzitter enkele feiten.

Het doel van de Lasgroep was, en is nog steeds, om een

trefpunt te worden voor de lastechnisch geïnteresseerden

uit het bedrijfsleven, de overheid en het onderwijs. Het

eerste bestuur bestond uit voorzitter Hendrik Vosters, se-

cretaris Willem Pors, penningmeester Jan Strijbos en de

programmacommissarissen Jozef Vostermans en Albert

Schoenmaker. Vanuit het NIL werd de Lasgroep Zuid on-

dersteund door Henk Bodt.

De eerste lezing, op 13 november 1986, vond plaats in het

SBBO te Eindhoven en werd verzorgd door de heer K.

Bekkers van Smitweld. Onderwerp van de lezing was ‘Las-

proceskeuze en Economie’. In de uitnodigingsbrief van het

bestuur aan de heer Bekkers werd het belang van de le-

zing als een verantwoordelijke last op zijn schouders ge-

legd. Zo stond er letterlijk: “Het belang van de ‘kwaliteit’

van de allereerste avond van Lasgroep Zuid i.o. is zeer

groot: wij leggen deze verantwoordelijkheid met veel ver-

trouwen in uw handen”.

DankwoordenIn zijn openingswoord constateerde Piet Matheij dat de

huidige contributie nagenoeg gelijk is aan de contributie

van 25 jaar geleden. Hiervoor bedankte hij René van den

Berg voor zijn uitstekende werk als penningmeester en

Henk Zandvliet van het NIL, die voor de Lasgroepen geen

kosten meer berekent. Matheij bedankte ook secretaris

Rogier van Leeuwen, die ervoor gezorgd heeft dat de lid-

maatschapskosten geheel digitaal verwerkt kunnen wor-

den. Lasgroep Zuid is hierin uniek. Webmaster Wim ‘t

Jong werd ten slotte bedankt voor het perfect onderhou-

den van de website.

SchakelDe heer G. Venmans van Delta Heat hield vervolgens een

lezing over ‘heat treatment’. In een beknopte lezing kregen

de aanwezigen een uiteenzetting over allerlei aspecten van

het lokaal elektrisch voorverwarmen, het spanningsarm-

gloeien en gloeiapparatuur.

Namens het NIL feliciteerde Henk Zandvliet Lasgroep

Zuid met haar 25-jarig jubileum. Zandvliet gaf aan dat

het NIL de lasgroepen ziet als een belangrijke schakel tus-

sen het NIL en haar bedrijfsdeelnemers. Hij overhandigde

een beeldje van een lasser in actie.

Tijdens een gezellige barbecue werd tot slot door enkele

leden op ludieke wijze teruggekeken op 25 jaar Lasgroep

Zuid.

Foto’s van de jubileumviering zijn te bekijken op de web-

site van de lasgroep.

www.lasgroepzuid.com


6

Stephen Cater, onderzoeker bij TWI Technology Centreheeft in juni baanbrekende resultaten gepresenteerdin het onderzoek naar het wrijvingsroerlassen vanstaal. Dit gebeurde in Chicago, tijdens de 9e Interna-tionale Conferentie over trends in lasonderzoek. Hetwrijvingsroerlassen (of friction stir welding, FSW) isoorspronkelijk ontwikkeld door TWI (The Welding In-stitute) voor het lassen van aluminium. Sindsdien kenthet proces een snelle opmars en wordt ingezet doorfabrikanten als Boeing, SpaceX, Hitachi, Mazda enVolvo voor de productie van sterke, lichtgewicht alu-miniumstructuren.

FSW voor verbinden van staalNa de wereldwijd geaccepteerde toepassing van FSW in

de luchtvaart, scheepsbouw, treinenbouw en automotive,

is TWI gestart met de ontwikkeling van het proces voor

het verbinden van staal. Uit onderzoek van TWI is nu ge-

bleken dat lassen die met het FSW-proces in staal zijn ge-

maakt beduidend betere mechanische eigenschappen

hebben dan lassen die gelegd zijn met conventionele boog-

lasprocessen. Ze hebben bijvoorbeeld betere taaiheids- en

vermoeiingseigenschappen. De lage warmte-inbreng zorgt

er bovendien voor dat er minder vervorming optreedt.

Voordelen FSWDe gepubliceerde resultaten laten zien dat door toepassing

van FSW de vervorming van 6 mm dik hogesterktestaal

aanzienlijk gereduceerd kan worden. Over een lengte van

2 m gelaste plaat neemt de vervorming af van 115 mm tot

15 mm, terwijl de taaiheid verdrievoudigt en de vermoei-

ingssterkte toeneemt, vergeleken met onderpoederlassen.

Aangezien soms wel 40% van de kosten voor de bouw

van een schip bestaan uit het corrigeren van vervormde

gelaste platen, kan deze nieuwe techniek een aanzienlijke

kostenbesparing opleveren.

In tegenstelling tot conventionele technieken smelt het ma-

teriaal niet tijdens het lassen, wat leidt tot sterke lassen

zonder defecten. Het ontbreken van gesmolten materiaal,

lasrook en UV-straling zorgt voor minder risico’s voor vei-

ligheid en gezondheid.

Over TWITWI (The Welding Institute) is een van de grootste onaf-

hankelijke onderzoeksorganisaties ter wereld op het ge-

bied van productie- en onderhoudstechnologieën. TWI

werd opgericht in 1946 en heeft vestigingen wereldwijd.

www.twi.co.uk

presenteert

in het wrijvingsroerlassen

revolutionaireontwikkelingen

TWI

Dé vakbeurs voor de verspanende en niet-verspanende industrie

NIL VerbindingsweekGorinchem

6, 7 en 8 november 2012

METAVAK Gorinchem6, 7 en 8 november 2012

13.00 - 21.00 uur

Evenementen

HALHARDENBERG

GORINCHEM VENRAY

Ons evenement. UW MOMENT.www.evenementenhal.n l

Technische industriële vakbeurzen agenda:


8

Grimme kiest lasrobots vanValk Welding

Grimme kiest lasrobots vanValk WeldingVoordelenDe voordelen van offline programmeren met Panasonic

DTPS (Desktop Programming and Simulation Software)

zijn groot:

•

•

•

•

•

“Om het virtuele programma te kunnen vergelijken met

de actuele toepassing, worden de componenten eerst op-

gemeten met het Quick Touch zoeksysteem van Valk Wel-

ding. Elke afwijking in de lasnaad wordt automatisch

gecorrigeerd in het programma, voordat de robot start.

Dus met de robots krijgen we een hogere nauwkeurigheid

en hogere kwaliteit van de lasnaad.”

Basis voor de toekomstMet Panasonic en DTPS heeft Grimme gekozen voor een

langetermijnoplossing. De specifieke keuze voor Panaso-

nic heeft Grimme gemaakt omdat alle onderdelen in eigen

beheer door de Japanse fabrikant worden gemaakt en

daardoor goed samen functioneren. Ook zijn de lasma-

chine en robotbesturing geïntegreerd in een centrale pro-

cessor.

www.valkwelding.nl

Het in Duitsland gevestigde Grimme, wereldwijdmarktleider op het gebied van landbouwmachinesvoor aardappelteelt, heeft gekozen voor de lasrobot-installaties van Valk Welding. Er zijn twee installatiesgeleverd, elk met een Panasonic robot en met hetDTPS offline programmeerpakket. Dit maakt het voorGrimme niet alleen mogelijk om aanzienlijk flexibelerte zijn, maar ook kortere omsteltijden te realiseren.

Meer productvariantenGrimme produceert ongeveer 300 grondfrezen per jaar.

Het aanbod bestaat uit meer dan 90 verschillende typen

machines en elk type is er in verschillende versies. Grimme

zag het aantal productvarianten steeds verder toenemen,

terwijl de productieaantallen kleiner worden. Dit verkleint

de mogelijkheden om handmatig te programmeren. Erich

Schenkel: “Elke nieuwe component en elke technische ver-

andering aan een vooraf geprogrammeerd product moest

handmatig geprogrammeerd worden op de robot. De

robot was niet beschikbaar voor productie tijdens het pro-

grammeren. Om deze reden had het management van

Grimme al enige tijd interesse in het offline programme-

ren.”

Excellente oplossingen voor de olie- en gas-

industrie. Dat is waar Mokveld voor staat.

Wij ontwerpen en produceren geïntegreerde

afsluitersystemen. Zo helpen we onze opdracht-

gevers wereldwijd met het veilig, betrouwbaar en

duurzaam exploiteren van de olie- en gasreserves.

Met ruim 350 medewerkers, een hoofdkantoor

en fabriek in Gouda en vestigingen over de hele

wereld is Mokveld een gezond groeiend bedrijf.

Meewerkend voorman lasserijMokveld beschikt over een modern geoutilleerde lasserij waarbij gebruik gemaakt wordt van de volgende processen:

TIG, HW-TIG, MIG-MAG, BMBE. Met de Hot Wire TIG machine kan er geprogrammeerd laswerk worden verricht.

Naast het verrichten van laswerkzaamheden coördineer, volg en controleer je de werkzaamheden van onze gecertifi-

ceerde lassers zodanig dat zij hun werkzaamheden veilig, doelmatig en op vereist kwalitatief niveau kunnen verrichten.

Als voorman lasserij ben je verantwoordelijk voor

Correct uitvoeren van de voorbereidingen;

Correct laten uitvoeren van lasbewerkingen binnen de gestelde eisen;

Het op peil houden van de benodigde LMK’s in de verschillende materiaalgroepen (1, 3, 4, 7, 8, 10, 43, 44)

en het waarborgen van de geldigheid van de LK’s volgens de gestelde normen zoals EN-ISO en ASME;

Het maken van WPS-en m.b.v. het WP-select programma voor alle uit te voeren laswerkzaamheden;

Het offline programmeren van de Hot Wire TIG machine (Fronius FPA 9000);

Het bijhouden van statussen lasreparaties via het ‘Smile’ NCR-systeem, inclusief berekening van de laskosten;

Het bestellen van lastoevoegmaterialen en lasgassen;

Zorgdragen voor correcte bediening van de lasapparatuur, gereedschappen en hulpmiddelen;

Juist gebruik van hijswerktuigen en hijsmiddelen;

Werken volgens de veiligheidsvoorschriften.

Als kandidaat beschik je over

Een opleiding op minimaal MBO-niveau, het NIL-MLT diploma is een pré;

Aantoonbare kennis en vaardigheid van de diverse lastechnieken in de voorkomende materiaalgroepen;

Leidinggevende en communicatieve vaardigheden;

Aantoonbare ervaring met computers, Word, Excel.

Voor onze lasserij zijn wij op zoek naar een

Welke functie je ook kiest, steeds ontdek je: bij Mokveld sluit je elke dag goed af. Want wij bieden je uitdagend

werk in een gezonde internationale onderneming. Je kunt rekenen op een goed salaris met uitstekende arbeids-

voorwaarden en op prima opleidings- en ontwikkelingsmogelijkheden. Heb je het vereiste diploma, relevante

werkervaring en ben je nauwkeurig en zorgvuldig? Stuur dan je sollicitatie met cv naar: Mokveld Valves BV, t.a.v. de

heer Daan Knetsch, Postbus 227, 2800 AE Gouda. Mailen kan uiteraard ook: [email protected]. Bel voor meer

informatie met Ruud van der Helm (Hoofd productie) of Daan Knetsch (HR manager): (0182) 597 50 00.

Nijverheidsstraat 67 Gouda

Vind jouw uitdaging op www.wereldbaanbijmokveld.nl

Een grotere productiecapaciteit door de ononderbro-

ken productie, wat het lassen van kleine productie-

aantallen op de robot rendabel maakt.

Cyclustijdberekeningen.

Het importeren van 3D CAD bestanden.

3D simulatie met botsingsdetectie.

Registratie van de lasgegevens.

10 11

VERBINDINGSWEEKoktober 2012VERBINDINGSWEEK oktober 2012

door de redactie

Eerste NIL Verbindingsweek:

n de ons omringende landen bestaan dergelijke

evenementen al langer, denk maar aan de vakbeurs

Schweissen und Schneiden in Duitsland en de Welding

Week in België. In Nederland komt de verbindings-

techniek tot nu toe slechts als onderdeel naar voren tij-

dens verscheidene beurzen die zich richten op een

breder vakgebied, zoals de Techni-Show of de TIV en

Metavak. Met de NIL Verbindingsweek biedt het NIL

voor het eerst een apart evenement dat uitsluitend aan-

dacht besteedt aan de laatste ontwikkelingen in de ver-

bindingstechniek. De NIL Verbindingsweek wordt

gehouden van 6-8 november in de Evenementenhal Go-

rinchem, in combinatie met de Metavak & Gebruikte

Machinevak. Verschillende doorgangen op de beurs-

vloer maken het mogelijk om zowel de NIL Verbin-

dingsweek als de Metavak te bezoeken.

Opening door FME-voorzitterDe Verbindingsweek wordt op 6 november om 12.30

uur officieel geopend door FME-voorzitter Ineke

Dezentjé Hamming-Bluemink. Iedereen die na voorre-

gistratie in het bezit is van een geldig entreebewijs, is

van harte welkom om hierbij aanwezig te zijn.

Meer dan een vakbeursRuim zestig exposanten bevolken de beursvloer. Ze zijn

gegroepeerd rond verschillende thema's. Zo is er naast

alles omtrent het lassen een onderwijsstraat, een ro-

botstraat en een lijmstraat ingericht. Er worden ook

bijzondere constructies tentoongesteld. Maar de NIL

Verbindingsweek is meer dan een vakbeurs. Tijdens het

NILBIL Lassymposium worden in parallelle sessies der-

tig lezingen gehouden over de laatste stand van de tech-

niek. Daarnaast gaan jonge lastalenten in een

lasinterland België-Nederland de strijd aan om de titel

'Beste jonge lasprofessional van de Lage Landen'.

Breed vakgebiedDe verbindingstechniek bestrijkt een zeer breed vakge-

bied. Het omvat niet alleen lassen, maar ook solderen,

lijmen en bijvoorbeeld clinchen. Vaak worden ook de

thermische snijprocessen onder de verbindingstechniek

gerekend, omdat ze gebruik maken van dezelfde soort

technologie. Denk hierbij aan het autogeen snijden,

maar ook het plasma- en lasersnijden. Om de kwaliteit

van de verbindingen te borgen is ook het destructief en

niet-destructief onderzoek van belang.

Het maken van verbindingen in constructies is duur.

Vaak gaat het om arbeidsintensieve processen, en bij de

aanschaf van verbindingsapparatuur, gaat het om kost-

bare investeringen. Arbeid in Nederland is duur. Om

toch concurrerend te kunnen werken is het voor be-

drijven van groot belang om op de hoogte te zijn van

wat er te koop is en wat er technisch en economisch

haalbaar is. Door Europese regelgeving en onderlinge

afspraken over kwaliteitsaspecten wordt het registre-

ren van parameters tijdens het lassen steeds noodzake-

lijker. Dit vergt dataregistratie-apparatuur.

Het toepassen van las- en andere verbindingstechnie-

ken hangt nauw samen met arbeidsomstandigheden.

Daarom zijn ook ondernemingen op het gebied van

persoonlijke beschermingsmiddelen, afzuigsystemen en

dergelijke vertegenwoordigd tijdens de Verbindings-

week. Maar ook opleiden, diplomeren en certificeren

zijn zaken die nauw verbonden zijn aan de verbin-

dingstechniek.

Ook in de verbindingstechniek is het hebben en onder-

houden van een relatienetwerk van essentieel belang.

Al deze zaken komen samen tijdens de NIL Verbin-

dingsweek.

VOOR HET EERST IN NEDERLAND ORGANISEERT HET NEDERLANDS INSTITUUT

VOOR LASTECHNIEK DE VERBINDINGSWEEK, HET NATIONALE EVENEMENT DAT

VOLLEDIG GERICHT IS OP LASSEN, LIJMEN EN SNIJDEN.

InschrijvenEen bezoek brengen aan de NIL Verbindingsweek, ofdeelnemen aan het lassymposium? Regel uw in-schrijving op tijd. Voor deelname aan het NILBIL Lassymposium: ganaar het digitale inschrijfformulier op www.nil.nl.Voor bezoek aan de NIL Verbindingsweek en Meta-vak & Gebruikte Machinevak: ga naar www.evenementenhal.nl/gorinchem of regeluw entreebewijs via uitnodiging van een exposant.Eén uitgeprint entreebewijs geeft recht op gratis en-tree, gratis parkeren en vrij gebruik van consumptiesen hapjes voor één persoon.

meer daneen vakbeurs

12 13

INTERVIEWoktober 2012INTERVIEW oktober 2012

Naam Ineke Dezentjé Hamming-BlueminkGeboorteplaats en -jaar Amsterdam, 1954Opleiding Studies rechten en bedrijfskundeLoopbaan diverse PR-functies (tot 1993), directeurRotterdam Port Promotion Council (1993 - 2003),Tweede Kamerlid voor de VVD (2003 - 2011)Huidige functie Voorzitter Vereniging FME CWMMotto ‘Het gaat niet om het verdélen van de taart,maar om het vergróten ervan’

Bent u tevreden met de uitslag van de Tweede Kamerver-kiezingen? Waarom?“Ik ben zeker tevreden met de verkiezingsuitslag. VVD en

PvdA hebben in hun verkiezingscampagnes duidelijk ge-

maakt dat zij vinden dat de maakindustrie cruciaal is voor

economische groei en dat de exportpositie van Nederland

moet worden versterkt. En beide partijen zeggen dat in-

vesteren in onderwijs investeren in de toekomst is. Dat zijn

precies de punten die voor de technologische industrie van

het allergrootste belang zijn. Want de hoofdzaak is dat we

ons uit de recessie innoveren, dat we zorgen voor meer ex-

port en dat het tekort aan technici wordt opgeheven. En

het ziet er naar uit dat er snel een kabinet komt dat zich

daar sterk voor gaat maken.”

U heeft zelf geen technische opleiding. Hoe komt het datu zoveel affiniteit heeft met de technologische industrie?“Ik kom uit een ondernemersgezin en ben mijn hele leven

al geïnteresseerd in hoe dingen worden gemaakt. Mijn eer-

ste baan was bij fietsenfabrikant Raleigh. Daarna ging ik

naar de Van Leeuwen Buizen Groep, toen naar het over-

slagbedrijf ECT en vervolgens mocht ik tien jaar lang lei-

ding geven aan de promotie van de Haven van Rotterdam.

Ik heb in die jaren gezien welke geweldige, innovatieve

producten er gemaakt worden in de technologische in-

dustrie. Producten waarmee bedrijven in de wereldtop

opereren.”

U verzorgt de opening van de NIL Verbindingsweek dieop 6 november van start gaat. Ook de Techni-Show eer-der dit jaar werd door u officieel geopend en in oktoberbent u één van de sprekers tijdens de Nationale Staal-bouwdag. Waarin ligt volgens u de kracht van dit soortevenementen?“Die zit ‘m in de samenwerking van alle partijen in de

keten. Samenwerking en krachtenbundeling zijn cruciaal

om de verdienkracht van de industrie en van Nederland te

versterken. Dat gebeurt met zulke evenementen. Produ-

centen en toeleveranciers, maar ook onderwijs- en onder-

zoeksinstellingen zijn daarbij betrokken. Samen één vuist

maken en power uitstralen. Daarmee versterk je de posi-

tie van de sector.”

INEKE DEZENTJÉ HAMMING-BLUEMINK, VOORZITTER VAN VERENIGING FME-CWM, VERZORGT DE

OFFICIËLE OPENING VAN DE NIL VERBINDINGSWEEK. IN DE AANLOOP NAAR DIT EVENEMENT LEGDE

LASTECHNIEK HAAR EEN AANTAL VRAGEN VOOR.

In welke richting zal de maakindustrie in Nederland zichmoeten ontwikkelen om concurrerend te kunnen blijvenmet het buitenland? “De maakindustrie moet blijven innoveren, onze export-

positie versterken - bij dat laatste moeten we ons vooral

richten op opkomende markten; dáár zit de groei – en we

moeten ervoor zorgen dat we over voldoende goed opge-

leide technici beschikken. Wat de verbindingstechniek be-

treft, moet er vooral worden ingezet op procesinnovatie:

het moet zo slim en kosteneffectief mogelijk, maar wél met

behoud van onze hoge kwaliteit. Want daar kunnen ze in

lagelonenlanden niet aan tippen.”

door Margriet Wennekes

Bij gebrek aan Nederlandse vakmensen zie je dat grote on-dernemingen hun medewerkers uit het buitenland halen.Wat vindt u van deze ontwikkeling?“Instroom van kenniswerkers, ook op mbo-niveau, is

hard nodig. We hebben ze zelf niet. Daarom moeten be-

drijven zonder gedoe mensen van buiten de EU naar Ne-

derland kunnen halen. Goedgeschoolde technici, die hier

tijdelijk verblijven. Het gaat niet om de invulling van

openstaande vacatures; er is geen sprake van verdringing

op de arbeidsmarkt. FME heeft inmiddels voor elkaar ge-

kregen dat mensen die hier naartoe komen om een trai-

ning te volgen - bijvoorbeeld om te leren hoe zij een

complexe machine moeten bedienen - geen vergunning

meer nodig hebben. Het gaat dus de goede kant op.”

Hoe kunnen we er met zijn allen voor zorgen dat jongerenweer vaker gaan kiezen voor technische opleidingen? Hoezouden resp. de overheid, het bedrijfsleven, opleidingsin-stellingen en opvoeders hieraan kunnen bijdragen?“Laat jonge mensen kiezen uit opleidingen waarmee ze

ook aan de bak kunnen. Want wat heb je aan een diploma

als artiest als er geen baan voor je is? Waarom zou je op-

leiden voor de bijstand en miljarden euro’s over de balk

smijten. Het is de taak van onderwijsinstellingen – van

ROC tot universiteit – die opleidingen te bieden waar de

arbeidsmarkt behoefte aan heeft. Dan kunnen jongeren

direct aan de slag als ze van school komen. En verder?

Maak technische beroepsopleidingen aantrekkelijker met

up-to-date praktijklokalen en eigentijdse geavanceerde

machines. Bedrijven kunnen daarin prima adviseren. En

ook op alle andere terreinen moeten bedrijven en scholen

nauw samenwerken. Geef bedrijven invloed op het in-

houdelijk lesprogramma én op de wijze waarop de lessen

worden gegeven. Maar laten we beginnen met jonge kin-

deren te laten zien hoe leuk en spannend techniek is. Zoals

er een gymleraar en een muziekleraar is, moet er op de ba-

sisschool ook een echte techniekleraar komen.”

Wat wilt u tijdens uw FME-voorzitterschap ten minste be-reiken?“Nederland hoort in de wereldtop van industrielanden. Ik

ga daaraan een bijdrage leveren.”

‘Samen één vuist maken en power uitstralen’

15

ACHTERGROND

een van de mooiste ontdekkingen. De laser is een licht-

straal die andere eigenschappen heeft dan een gewone

lichtstraal. Een laserstraal is een zeer geconcentreerde

energiebron (warmtebron) en is goed te manipuleren. Bo-

vendien heeft het laserlassen niet zoveel nadelen. Bij het

booglassen heb je te maken met het ontstaan van lasrook

en met UV-straling (lasogen). Daar kun je je wel tegen be-

schermen, maar het blijven nadelen. Bij laserlassen spelen

lasrook en straling nauwelijks een rol. Maar het booglas-

proces heeft ook voordelen ten opzichte van het laserlas-

sen, zoals een grotere flexibiliteit (werkplaats, onderhoud,

reparatie).

De laser kan ook in combinatie met de lasboog als gids

worden toegepast: de laser wijst de weg en de lasboog

volgt. In 2002 is Bin Hu, een Chinese promovendus van

me, gepromoveerd op dit onderwerp, het laser-assisted arc

welding. Wat ook zo mooi is: met een kleine vastestofla-

ser kun je razendsnel hele kleine puntlasjes maken, die je

met een boog onmogelijk zou kunnen realiseren. Van

groot belang voor de elektronische industrie. Maar ook

voor macroverbindingen is de laser uitstekend te gebrui-

ken, het is een wondermiddel. Je merkt, ik ben echt een la-

serfan.

Naast het laserlassen is een andere recente ontwikkeling

van belang: het wrijvingsroerlassen of friction stir welding

(FSW). Dit proces is ontwikkeld in Engeland bij TWI (The

Welding Institute). Het is een totaal andere benadering om

materialen te verbinden, maar zeker een belangrijke ont-

wikkeling, vooral voor dikke plaat. Een groot voordeel is

dat er nauwelijks milieuproblemen zijn.”

Wat vindt u van het niveau van de lastechnologie inNederland, vergeleken met het buitenland?“Ik denk dat we op het gebied van kennisontwikkeling

een aardige partij meeblazen. Dat zie je tijdens IIW-bij-

eenkomsten, waar we met allerlei nationaliteiten samen-

komen. Als er een internationale bijeenkomst zou worden

georganiseerd over het lassen van de toekomst, dan zou

Nederland daar zeker als deelnemer voor uitgenodigd

worden. Er gebeurt in Nederland veel op lasgebied, zowel

in de metaalverwerkende industrie als bij de technische

universiteiten.”

In welke richting zal de verbindingstechniek zich verdergaan ontwikkelen?“We hebben in de verbindingstechniek enerzijds te maken

met lasprocessen, en anderzijds met materialen die beïn-

vloed worden door die processen. Daarnaast speelt het mi-

lieu een belangrijke rol.

Wat de processen betreft: het booglassen zal belangrijk

blijven, het heeft diverse voordelen, maar is zoals gezegd

oktober 2012

milieubelastend. Andere processen zullen een belangrij-

kere plaats gaan innemen. Het laserlassen is volgens mij

een goede kandidaat. Wrijvingslassen is ook interessant,

maar met laserlassen is meer mogelijk. Maar welk proces

je ook bekijkt, je moet ook de economie in het oog hou-

den en je dus steeds afvragen of je het proces kunt auto-

matiseren en robotiseren. Voor laserlassen en booglassen

is dat makkelijker dan voor wrijvingsroerlassen. Ook zul

je sensoren moeten inzetten om de kwaliteit te beheersen.

Naast de ontwikkeling van de processen is er de ontwik-

keling van nieuwe materialen die door lassen beïnvloed

worden. Tijdens het lassen verwarm je een materiaal dat

bepaalde eigenschappen heeft, maar door het opwarmen

en afkoelen kunnen de structuur en daarmee de eigen-

schappen verslechteren. De benadering was altijd: zorg dat

de warmtegeschiedenis zodanig is dat er zo weinig moge-

lijk structuurverandering optreedt. Daarbij kunnen toe-

voegingen er voor zorgen dat de goede eigenschappen

gehandhaafd blijven.

Kijkend naar de verre toekomst en met het risico dat ik

voor gek versleten word, denk ik dat we de mogelijkheden

van self-healing materials moeten onderzoeken. Vergelijk

het met een wondje: zonder dat je iets doet, zorgt je li-

chaam dat het ‘vanzelf’ geneest. Zouden metalen ook zo

gemaakt kunnen worden? Ik denk van wel. Het gebeurt

nu al bij polymeren en beton. Het zou best kunnen dat ze

er bij TWI al mee bezig zijn. Voorlopig zal men op het ge-

bied van materialen doorgaan met het ontwikkelen van

toevoegmaterialen met verbeterende stoffen. Maar self-

healing zou een rol kunnen gaan spelen in de verdere toe-

komst.”

Zal het lassen van metalen ooit helemaal overbodigworden?“Er is een trend geweest om producten te maken uit één

stuk, dat blijkt niet onmogelijk, maar makkelijk zal het

zeker niet zijn. Zelf denk ik dat je er niet aan ontkomt om

verbindingstechnieken in te zetten. Producten en con-

structies bestaan vaak uit verschillende materialen die je

toch weer moet verbinden.

Of het lassen vervangen gaat worden door andere verbin-

dingstechnieken? Ik weet het niet. Karkassen van vlieg-

tuigen worden nu nog vooral geklonken en gelijmd. Dat

komt omdat het materiaal waarvan ze gemaakt worden

moeilijk lasbaar is. Lijmen is dus in die industrie erg be-

langrijk. In andere industrieën zijn er soms ook alterna-

tieven voor het lassen, zoals het mechanisch verbinden.

Maar of het lassen helemaal vervangen wordt? Het ziet er

niet naar uit.”

an 1980 tot 2003 was prof. dr. Gert den

Ouden hoogleraar Materiaalwetenschap-

pen aan de TU Delft. Als natuurkundige heeft hij zich ge-

specialiseerd in de verbindingstechnologie (solderen,

lijmen, maar vooral lassen) en het niet-destructief onder-

zoek. Voor zijn onderzoekswerk ontving hij onlangs de

Arata Award. Hij was graag bereid zijn visie op de toe-

komst van de verbindingstechniek te geven.

Wat zijn volgens u de belangrijkste doorbraken geweestin de ontwikkeling van de verbindingstechnologie?“De uitvinding van de elektrische boog is denk ik wel het

meest bepalend geweest voor de stand van de verbin-

dingstechniek zoals we die nu kennen. Dé manier om een

metallische verbinding te maken is door die metalen te

verwarmen en tegen elkaar te drukken, wat de smid vroe-

ger al deed. Doordat oppervlakken echter nooit helemaal

schoon en vlak zijn, geeft dat problemen. Daarom is men

gaan zoeken naar manieren om extra warmte toe te voe-

gen. De uitvinding van de elektriciteit maakte de ontwik-

keling van de lasboog mogelijk, die veel warmte in

geconcentreerde vorm produceert. Veel processen die we

tegenwoordig kennen zijn varianten van het booglaspro-

ces. Eigenlijk is het gek dat men zich al zo lang vastklampt

aan het gebruik van de boog voor het lassen, omdat er

ook veel nadelen aan kleven, zoals het ontstaan van scha-

delijke lasrook en straling.

Als je vraagt naar de belangrijkste doorbraken in de afge-

lopen twintig jaar, dan is het laserlassen wat mij betreft

door Margriet Wennekes, fotografe Albert Cornelissen

14

ACHTERGROND

HOE ZIET DE VERBINDINGSTECHNIEK VAN DE TOEKOMST ERUIT? IN EEN POGING TE VOORSPELLEN IN

WELKE RICHTING DE VERBINDINGSTECHNOLOGIE ZICH ZAL ONTWIKKELEN, LEGDEN WE EEN AANTAL

VRAGEN VOOR AAN GERT DEN OUDEN, EMERITUS HOOGLERAAR MATERIAALWETENSCHAPPEN.

oktober 2012

Gert den Ouden: ‘Ik ben een laserfan’

Toekomst van de verbindingstechniek

1

Goedop smaakdankzij een exacte doseringIn uw WPS schrijft u precies voor waaraan uw gasmengsel moet voldoen. Dat is oké op papier. Maar hoe vaak checkt u of de samenstelling van uw gas nog wel is zoals ooit ingesteld?

De Linde Gasmeetservice controleert uw gasmengsel van de bron tot aan de lastoorts.

én traceable zijn.Da’s wat EN-1090 straks verwacht.Abonnement? Bel 088 262 62 62.

Gassen tot leven brengen. Linde doet het al 125 jaar.

Linde Gas Benelux B.V.Postbus 783100 AB SchiedamTel. 088 262 62 [email protected], www.linde-gas.be

L4

oktober 2012

16

VERBINDINGSWEEK oktober 2012

nlangs heeft RolanRobotics de H-stan-

daardcel aangepast voor denieuwe OTC lasrobot type V6L. Derobot staat hierbij op een solide enzelfdragend H-vormig stalen framedat eenvoudig met de heftruck kanworden opgenomen. Het completeframe past bovendien in een stan-daard vrachtwagen.

ManipulatorenDe uiteinden van het H-frame zijn

voorzien van volledig baangestuurde

externe robot-as-manipulatoren met

500 kg rotatiegewicht. Optioneel zijn

manipulatoren beschikbaar voor 250

en 1000 kg. De beide zijden zijn door

middel van freesbewerkingen zoda-

nig op elkaar afgestemd dat pro-

gramma’s zonder bijprogrammeren

kunnen worden gekopieerd van de

ene lasplek naar de andere.

Ergonomische en functionele verbeteringenUit ergonomisch oogpunt is de cel voorzien van verstel-

bare tussenafscherming, bestaande uit een lasgordijn voor-

zien van contragewicht. De installatie is binnen één dag

te plaatsen. Het programmeerpaneel is zowel ergonomisch

als functioneel verbeterd door het in gewicht te reduceren

van 1,3 kg naar 970 gram en het standaard uit te voeren

met een touchscreen. Bovendien kunnen klantspecifieke

windows worden aangemaakt, waarmee de bediening op

een eenvoudige manier nog beter kan worden afgestemd

op de toepassing. Een opvallende mogelijkheid is de toe-

passing van de lasdatabase waarmee visueel het instellen

van de lasparameters wordt ondersteund. Door het een-

voudig ingeven van de keelhoogte zal automatisch de

juiste lasparameterinstelling uit de database worden op-

gehaald.

De besturing is voorzien van een touchscreen beeldscherm

waarmee de klant een eigen userinterface aan kan maken.

Standaard is de installatie uitgerust voor MIG-lassen met

de OTC-lasmachine, type DM400. Optioneel kan deze

pulserend worden uitgevoerd met de DP400 of TIG- en

plasmamachines.

p de RDM Campus van Hogeschool Rot-terdam staat een uniek lijmlaboratorium

waar trainingen worden gegeven die opleiden tot lijm-technicus en lijmspecialist. Samen met het NederlandsInstituut voor Lastechniek wordt gewerkt aan de ac-creditatie van dit Centre of Excellence en wordt les-materiaal ontwikkeld dat daar waar mogelijkbranche-specifiek is.

EABBen Weenink van het platform Lijmtechnologie: “Het is

mogelijk om een training te volgen, waarvan het behalen

van het examen recht geeft op de titel 'Lijmtechnicus’ of

'European Adhesive Bonder (EAB)'. De training is op

mbo-niveau en specifiek bedoeld voor iedereen die zich

met uitvoerende werkzaamheden op het gebied van ver-

lijmingen bezighoudt. In samenwerking met de FOCWA

zijn we bezig met een variant speciaal gericht op de auto-

industrie.”

EASEen andere training leidt op tot 'Lijmspecialist' of 'Euro-

pean Adhesive Specialist (EAS)'. Deze training is gericht

op het middenkader. De lijmspecialist-in-opleiding wordt

getraind om op basis van de opgedane kennis tijdens de

cursus niet alleen te signaleren maar ook probleemoplos-

send te denken.

Meer informatie over lijmverbindingen en trainingen is te

vinden op de website van het lijmlaboratorium.

www.lijmverbinding.nl

Rolan Roboticsintroduceert nieuwe standaardcel

Lijmopleidingenin uniek lijmlaboratorium

Mallen en maldragers Het concept leent zich uitstekend om de gehele installatie

lasklaar op één of meerdere producten af te leveren. Rolan

Robotics levert dan de mallen en de lasprogramma’s mee.

“Doordat Rolan mallenbouw in eigen beheer uitvoert en

beschikt over uitstekende programmeurs met de nodige

laskennis, kan het systeem zeer compleet worden afgele-

verd waarbij de klant alleen nog maar op de knop hoeft

te drukken om perfect gelaste producten te maken. En dat

is wat steeds meer klanten willen”, aldus Paul Barendse,

hoofd verkoop van Rolan Robotics. “Vaak staat de di-

rectie te popelen om de eerste producten van de robot te

zien komen. Dit legt een behoorlijke tijdsdruk op de pro-

grammeurs en operators. Door dit voor één of meerdere

producten uit handen te nemen, kan de introductie van de

nieuwe lasrobot in sommige gevallen met wat minder

stress gepaard gaan. Vooral de operators op de werkvloer

krijgen zodoende meer tijd om te wennen aan de robot.”

De firma PigTek uit Deurne heeft als eerste twee systemen

op basis van de nieuwe standaard H-cel aangeschaft.

www.rolan-robotics.nl

VERBINDINGSWEEK

19

oktober 2012VERBINDINGSWEEK

18

oktober 2012

Volledig veilig lassenmet nieuwe 3M laskap

Hoogste klasse ademhalingsbescherming (TH3).Dankzij de 3M Adflo Motorunit (NPF 500). Alterna-tief: met het 3M Versaflo V-500 Verselucht Regel-ventiel (3B met NPF 200).Hoofdbescherming. De bovenkant van de helm is gemaakt van hittebe-stendig polycarbonaat. Optioneel: zon- en hittewe-rende aluminium reflectielaag.Oogbescherming.Beschermend vizier voldoet aan de vereisten voormechanische sterkte, zelfs bij extreme temperatu-ren.Nek- en schouderbescherming. Dankzij optioneel verkrijgbare vuurbestendige kap.Gehoorbescherming. De 3M Peltor Gehoorkap (optioneel) kan eenvoudigaan de helm bevestigd worden.Goedgekeurd. De 3M Speedglas 9100 MP Laskap met Veiligheids-helm heeft CE-markering en voldoet aan alle re-cente Europese standaarden en veiligheidsnormen.

aropa brengt tijdens de Verbindings-week de vele toepassingsmogelijkhe-

den van de thermische lans onder de aandacht.Maropa Europe B.V., gevestigd in Schoonhoven, is aldertig jaar specialist op het terrein van autogene las-en snijtechnieken.

Veelgebruikt hulpmiddelDe thermische lans is in diverse soorten en toepassingen

een veelgebruikt hulpmiddel bij diverse reparatiewerk-

zaamheden en bijzondere snijsituaties. Zo kan een ther-

mische lans alle materialen die een smeltpunt kennen

vloeibaar maken, dus snijden of doorboren. De thermi-

sche lansen zijn beschikbaar in een kleine diameter van 7

mm, maar ook in zwaardere uitvoeringen met een diame-

ter van 22,5 mm. Lengten variëren van 50 cm tot wel 6

meter voor de allergrootste lansen.

ToepassingenVeelgebruikte toepassingen zijn het doorboren van vast-

zittende pennen en assen om ze hierna snel en gemakkelijk

te kunnen verwijderen, het snijden van sterk vervuilde

damwanden, het verkleinen van gietstukken of andere me-

talen die niet door autogeen branden gedeeld kunnen wor-

den en het snijden van metalen onder water. Behalve

genoemde toepassingen wordt Maropa nog met grote re-

gelmaat door de gebruikers verrast met wat zij al niet doen

met een thermische lans. Wat de gebruiker van een ther-

mische lans het meeste aanspreekt is dat de werking ervan

zo simpel en effectief is. Op www.maropa.nl is een de-

monstratiefilmpje van het gebruik van de lans te zien.

Over MaropaMaropa is gespecialiseerd in autogene las- en snijtechnie-

ken. Vanuit Schoonhoven wordt door een team van elf

specialisten een groot assortiment producten uit voorraad

aan Nederlandse en buitenlandse handelaren geleverd.

Een technische dienst staat de klant ter beschikking om,

zonodig ter plekke, reparatie- en inspectiewerkzaamheden

uit te voeren. Maropa Europe B.V. vertegenwoordigt be-

kende productmerken als Gloor, Arcair, Victor, Jackson,

Tempil, Witt, Hornung en vele andere. Door de overname

van Anbar Trading B.V. begin 2010 werd het product-

programma uitgebreid met een selectie van lastechnische

accessoires, persoonlijke veiligheidsartikelen en thermi-

sche lansen met toebehoren.

U vindt Maropa tijdens de Verbindingsweek op stand 304.

www.maropa.nl

van dethermischelans

De veelzijdigheid

e nieuwe 3M™ Speedglas™ 9100 MP(Multi-Protection) Laskap met veilig-

heidshelm biedt in één product bescherming voorhoofd, ogen, gelaat en ademhaling. Vooral in zware in-dustrieën en veeleisende werkomgevingen is de be-hoefte aan deze gecombineerde bescherming groot.“De Speedglas 9100 MP biedt niet alleen volledige vei-ligheid, de laskap is ook nog eens zeer comfortabel.”

’Lassers enthousiast’Een woordvoerder van 3M vertelt hoe de nieuwe laskap

uitgebreid in de praktijk is getest. “De behoefte van lassers

aan een goede hoofdbescherming was een moeilijk vraag-

stuk. Tot nu toe waren de mogelijkheden beperkt en slecht

geaccepteerd door de lassers. Tijdens 3M-testen in de

markt, bij mijnen, scheepswerven, in de bouw en andere

zware industrie wereldwijd, gaven de lassers goede feed-

back. Ze waren vooral enthousiast over het comfort, de

goede balans, het grote gezichtsveld en het gebruiksge-

mak."

Product in detail: veiligheidDe 3M Speedglas 9100 MP Laskap biedt op het gebied

van veiligheid de volgende voordelen:

•

•

•

•

•

•

Product in detail: gebruiksgemakDe 9100 MP Lashelm heeft een groot (17 x 10 cm), licht

gebogen, beschermend vizier. Daarmee heeft de lasser een

ruim gezichtsveld: naar boven, beneden en rondom. De

SideWindows (zijruiten) in DIN 5 bieden nog eens extra

zicht op de omgeving en kunnen eenvoudig met her-

bruikbare afdekplaten bedekt worden. “De 3M Speedglas

9100 MP Laskap met Veiligheidshelm wordt graag ge-

dragen. Lassers loven de goede balans en het lage zwaar-

tepunt, zelfs als de laskap met vizier in opgeklapte positie

is gezet. De instelling op maat werkt zeer logisch. Het on-

derhoud is eenvoudig.”

De 9100 MP Lashelm is te combineren met alle 3M

Speedglas 9100 Lasfilters Dus ook met het 9100XX filter

met een zichtvlak van 73 x 107 mm, het grootste op de

markt. De 3M Speedglas 9100 Lasfilters zijn automatisch

donkerkleurend (ADF) met kleuren 5, 8, 9-13 en in licht-

stand kleur 3, ze hebben een speciale instelling voor hecht-

lasssen, vertragings- en gevoeligheidsinstellingen.

U kunt het product in actie bekijken op

www.speedglas.nl

Tool

Las

et proces Friction Stir Welding (FSW), of

wrijvingsroerlassen, is aanvankelijk ont-

wikkeld voor het verbinden van aluminium plaatdelen en

geëxtrudeerde profielen. Het betreft een relatief nieuw ver-

bindingsproces op basis van het mechanisch vermengen

van twee stukken metaal die door wrijvingswarmte in een

plastische toestand zijn gebracht. Het werd vooral in de

transportsector (scheepsbouw, luchtvaart, ruimtevaart en

treinbouw) in licentie toegepast voor de fabricage van

sterke, stijve en lichtgewicht constructies, dit ook als al-

ternatief voor puntlassen en klinken.

Bredere toepassingOmdat er nog forse licentiekosten door TWI in rekening

gebracht worden is de toepassing nog niet doorgedrongen

tot metaalbedrijven in het MKB. Een aantal basispaten-

ten verloopt echter de komende jaren, waarmee de weg

voor een bredere toepassing openligt. Bovendien heeft

TWI kortgeleden bekend gemaakt baanbrekende resulta-

ten te hebben bereikt met de toepassing van FSW op staal.

Mede door de procesvoordelen en de gunstige mechani-

sche eigenschappen heeft deze verbindingstechnologie het

potentieel door te groeien naar een breder toepassingsge-

bied. Zo zet bijvoorbeeld het Zwitserse Rapid Technic AG

als onderaannemer de technologie al vier jaar in als aan-

vulling op de conventionele lasprocessen.

IndustrialisatieNaast het oorspronkelijke basisonderzoek door instituten

en laboratoria is er de laatste jaren ook heel wat ontwik-

kelingswerk geweest met betrekking tot de industrialisatie

van deze technologie. Diverse ontwikkelingsafdelingen

ACHTERGRONDoktober 2012

21

van grotere bedrijven bieden hun praktisch bruikbare re-

sultaten aan in de vorm van licenties. Zo is er kortgeleden

een overeenkomst getekend tussen KuKa Robotics en

EADS (European Aeronautic Defence and Space Com-

pany) om de innovatieve (DeltaN) FSW-technologie onder

licentie voor robottoepassingen te vermarkten.

Hoe werkt Friction Stir Welding?Friction Stir Welding (FSW) is een solid-state verbin-

dingsproces dat wordt gebruikt voor toepassingen waar-

bij de oorspronkelijke materiaaleigenschappen niet door

smelten en stollen van de lasnaad verloren mogen gaan.

Het werkt door twee stukken metaal in contact te brengen

met een roterende slijtvaste pin en schouder, waardoor de

opgewekte wrijvingswarmte het metaal in een weke toe-

stand brengt en vermengt (te vergelijken met bijvoorbeeld

deegmengen).

ProcesvoordelenIn tegenstelling tot bestaande lastechnieken komt het te

lassen metaal bij FSW niet boven de smelttemperatuur. Er

worden sterke, foutloze lassen verkregen zonder gevaar

voor de gezondheid en veiligheid voor wat betreft lasrook

of straling (UV en licht). De lasnaden, geproduceerd met

de FSW-methode, worden gekenmerkt door een grote ge-

lijkmatigheid en dichtheid. Omdat het materiaal de ver-

binding aangaat beneden de smelttemperatuur, treden

vervormingen (kromtrekken) zoals veroorzaakt door con-

ventionele lasmethodes in veel geringere mate op. Het pro-

ces biedt in veel gevallen ook kostenbesparingen in

vergelijking met het conventioneel lassen van aluminium.

Voordelen voor de industrieDe voordelen voor de industriële toepassing zijn mede af-

hankelijk van het te verwerken materiaal (aluminium,

staal, titanium …) maar komen neer op de volgende pun-

ten:

• FSW is een stabiel en gecontroleerd lasproces.

• Dankzij de lagere warmte-inbreng is er weinig nega-

ACHTERGROND oktober 2012

20

FRICTION STIR WELDING (FSW) WERD AL MEER DAN TWINTIG JAAR GELEDEN ONTWIKKELD EN

GEPATENTEERD DOOR THE WELDING INSTITUTE (TWI) IN ENGELAND. EEN AANTAL BASISPATENTEN

LOOPT AF, WAT MOGELIJKHEDEN BIEDT VOOR EEN BREDERE TOEPASSING.

door Erik Steenkist

Procesvoordelen Friction Stir Welding


2

tieve beïnvloeding van de mechanische eigenschappen van

het werkstukmateriaal.

• Dankzij de lage warmte-inbreng is er een zeer lage ver-

vorming, waardoor minder tot geen maatcorrecties ver-

eist zijn.

• Het proces leidt bij specifieke toepassingen tot een ver-

beterde vermoeiingsweerstand en taaiheid.

• Door het ontbreken van boogstraling en lasrook zijn

de arbeidsomstandigheden gunstiger dan bij veel conven-

tionele lastechnieken.

Ontwikkelingen BeneluxIn de Benelux heeft CEWAC, het Waalse onderzoekscen-

trum rond assemblage en hydrauliek, de beschikking over

een aantal FSW-machines. CEWAC heeft, onder andere

samen met het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL),

al een aantal onderzoeksprojecten op FSW uitgevoerd.

CEWAC en het BIL zijn momenteel bezig met een project

rond de ontwikkeling van FSW voor staal (en andere

hoogsmeltende materialen). Verder staat de apparatuur bij

CEWAC ter beschikking voor MKB/KMO’s, om speci-

fieke prototype-ontwikkeling uit te voeren.

www.twi.co.uk/technologies/welding-coating-and-ma-terial-processing/friction-stir-weldingwww.cewac.be

Bronnen:TWI, Granta Park, Abington, Cambridge CB21 6AL.

TWI (The Welding Institute) is een grote onafhanke-lijke technische onderzoeksinstelling op het gebiedvan fabricage- en onderhoudstechnologie.

Ing. Frederik Hendrickx, CEWAC, Belgium. Het CEWAC staat voor technologische dienstverle-ning, studies en toegepast onderzoek voor de indus-trie in het algemeen en KMO’s (kleine en middelgroteondernemingen) in het bijzonder.

vergroten toekomstkansen

Tekening: © OPUS-co

FumeSimulator visualiseertde achtergrondconcentratievan lasrook

CFD-technologieVoor de simulatie gebruikt de FumeSimulator CFD-tech-

nologie (Computational Fluid Dynamics). De FumeSimu-

lator genereert een rapport waarin de lasrookconcentratie

in de opgegeven productiehal gevisualiseerd wordt. De

klant herkent zijn productiehal en de gekozen systeemop-

lossing en ziet de geleverde input terug in de rapportage.

Hogere eisenMet name in deze economische zwaardere tijden stellen

klanten hogere eisen, zeker als het langetermijninveste-

ringen betreft. Een referentiebezoek is vaak niet vol-

doende, de klant eist tegenwoordig meer. Keurmerken en

filterklassen volstaan niet meer. Vooraf moet aangetoond

worden dat de lasrookproblematiek, na installatie van af-

zuigsystemen, opgelost wordt. “Het simulatieprogramma

FumeSimulator voldoet aan deze vraag. Het product is

overzichtelijk, realistisch en betrouwbaar. Hierdoor kan

de klant nog beter geïnformeerd worden.”

www.plymovent.nl

VERBINDINGSWEEKoktober 2012

23

ijdens de Verbindingsweek zal RobJansen van Plymovent een lezing

verzorgen over de FumeSimulator. Deze tool isontwikkeld om de achtergrondconcentratie vanlasrook in fabriekshallen te visualiseren. “Hetontwerp- en simulatieprogramma onderbouwtde effectieve werking van de ruimtelijke ventila-tie- en filtratiesystemen van Plymovent waarmeelasrook beheersbaar wordt.”

LangetermijninvesteringRob Jansen: “De aanschaf van duurzame ruimtelijke ven-

tilatie- en filtratiesystemen, zoals het Push-Pull- en Dilu-

tersysteem van Plymovent, zijn langetermijninvesteringen.

Wij vinden het belangrijk dat de klant voor 100% achter

zijn gekozen oplossing staat. De FumeSimulator berekent

en visualiseert de lasrookconcentratie van een maatwerk-

systeemoplossing. De simulatie laat zien of de lasrook, bij

een gegeven systeemoplossing, onder de gewenste (wette-

lijke) grenswaarden blijft. Daarmee biedt de FumeSimu-

lator zekerheid over de effectiviteit van deze investering.”

Goede input noodzakelijkVolgens Jansen hangt de betrouwbaarheid van de simula-

tie nauw samen met de input van de klant. De klant moet,

voor een goede simulatie, aangeven welke lasprocessen er

plaatsvinden, hoeveel lassers of lasmachines er aanwezig

zijn, hoeveel uren er per dag gelast wordt enzovoort. Het

Project Engineering-team van Plymovent verifieert deze

data. Deze gegevens, samen met de gekozen systeemop-

lossing, zijn het uitgangspunt voor de FumeSimulator.

ijdens het NILBIL Lassymposium zal San-der van Nieuwenhuijzen, General Manager

Nederland van Exova, een presentatie houden over hetsimuleren van reparaties aan schaaldelen op gasvoe-rende leidingen in een laboratoriumomgeving.

Lasmethodes optimaliserenLaboratoriumsimulaties van reparaties aan gasvoerende

leidingen kunnen iedere producent helpen om lasmethodes

te optimaliseren voor deze specifieke toepassing. Van

Nieuwenhuijzen zal tijdens zijn presentatie voorbeelden

geven van de onderzoeken bij koudscheuren, het opge-

stelde testprogramma en enkele metallurgische resultaten.

DienstenExova is wereldwijd actief op het gebied van materiaal-

onderzoek en advies en heeft veel ervaring in de gasin-

dustrie. Zo zijn twee van de drie Nederlandse vestigingen,

Emmen en Spijkenisse, betrokken geweest bij een speciaal

onderzoek dat Exova samen met Gasunie NV heeft uitge-

voerd.

Exova is ook als exposant op de vakbeurs aanwezig om u

te informeren over speciale testprogramma’s en overige

diensten. Op de stand kunt u de specialisten van Exova

benaderen voor onder andere informatie over:

• Materiaalonderzoek

• Las (methode) kwalificaties

• Schadeonderzoek

• Mechanisch onderzoek

• Corrosieonderzoek

• Breukmechanica

• On-site testing

• Immersion Ultrasonic Testing

• AUT-validatie

www.exova.com


22

Reparaties aan gasvoerende

leidingen ondersteund door

laboratorium-simulaties

Onze Kenmerken:

Een breed spectrumaan diensten

NIL gemachtigde organisatie

LMK/LK kwalificaties

PWHT

Mechanisch onderzoek

Corrosie onderzoek

Breuk mechanica

Schade onderzoek

On-site testing

Immersion Ultrasone

TestingAdvisingAssuring

T: 0181-617 144W: www.exova.comE: [email protected]

Een breed

Een breed

aan dienstenumspectr

Een breed

aan dienstenum

Een breed

eenmerkkeOnze KKeNIL gemachtigde organisatie

LMK/LK kwalificaties

WHT

zoekMechanisch onder

P

en:NIL gemachtigde organisatie

0181-617 144

On-site testing

Immersion Ultrasone

zoek

zoek

Breuk mechanica

zoekSchade onder

Corrosie onder

Mechanisch onder

T

[email protected]:.exova.comwww:W

0181-617 144: T

uringssAngdvisiA

estingTTe

[email protected]

Lasmethodebeschrijvingen en - kwalificatiesmet het nieuwe programma NIL-WPSelect

Lasmethodebeschrijvingen en - kwalificatiesmet het nieuwe programma NIL-WPSelect

voor data en tijden: www.nil.nl

advertentie

Extra data WorkshopExtra data Workshop

e vraag van het bedrijfsleven naar goedopgeleid en deskundig technisch perso-

neel zal de komende jaren steeds toenemen. Niet al-leen door het vertrek van grote aantallen technischewerknemers die met pensioen gaan, maar ook door dedalende leerlingenaantallen in het technisch vmbo enmbo. Een bijkomend probleem is de teruglopende be-langstelling voor het leraarschap in de sector techniek.Techniek is een groeimarkt, de vacatures nemen toe,maar het aanbod neemt af. Dit biedt kansen voor men-sen met een talent voor techniek! Hogeschool Rotter-dam (HR) speelt in op deze behoefte door goedemarkrelevante technische opleidingen aan te biedenvoor (vakervaren) mbo’ers. De Associate degree op-leidingen van HR zijn een goed voorbeeld.

Associate degree (Ad)De Ad-opleiding is een tweejarige hbo-opleiding waarmee

een associate graad kan worden behaald. Deze graad

is sinds 2011 officieel erkend in Nederland. In bij-

voorbeeld Europa en Amerika bestaat deze graad al

veel langer. Na het behalen van een Ad-diploma is

het mogelijk om in twee aansluitende studiejaren een

bachelorgraad te behalen.

De Rotterdam Academy (RAC) biedt de volgende

technische Ad-opleidingen aan:

Ad Engineeringdoorstuderen in de bachelor WerktuigbouwkundeDe student volgt de Ad Engineering in een technische

en dynamische omgeving. Het praktijkgedeelte van

de opleiding vindt plaats binnen het Leerpark en de

Duurzaamheidsfabriek van het DaVinci College in

Dordrecht. Studenten werken aan echte technische

vraagstukken met echte opdrachtgevers. Het theore-

tische gedeelte volgen zij bij Hogeschool Rotterdam.

Ad Maintenance & Mechanicsdoorstuderen in de bachelor WerktuigbouwkundeDe student leert in deze opleiding verbinding te leggen tus-

sen de uitvoering van het werk en het overkoepelende be-

leid. Er bestaat een grote behoefte aan technici die

gespecialiseerd zijn in de laatste fasen van de Product Life

Cycle. Denk aan het onderhoud en het aanpassen van ma-

chines en installaties. Aspecten die tijdens de opleiding in

theorie én praktijk ruim aan bod komen.

VERBINDINGSWEEK

24

De studenten die zijn afgestudeerd kunnen aan de slag als

onderhoudsengineer, werkvoorbereider, tekenaar, con-

structeur of projectleider en/of doorstuderen.

Ad Onderwijsondersteunerdoorstuderen in de bachelor Lerarenopleiding Tech-nisch beroepsonderwijsDeze opleiding is bedoeld voor technici die hun kennis en

vaardigheden aan jongeren in het (v)mbo willen overdra-

gen, maar die (nog) niet volledig verantwoordelijkheid

willen zijn voor het complete onderwijsproces. De student

geeft na, en vaak al tijdens, deze Ad-opleiding les in het

technisch beroepsonderwijs en begeleidt practica. De op-

leiding besteedt veel aandacht aan pedagogiek, (vak)di-

dactiek, onderwijskunde en hoe je vakinhoudelijke kennis

en kunde in de praktijk kunt overbrengen aan leerlingen.

Tijdens deze tweejarige opleiding lopen studenten dan ook

veel stage.

Na het behalen van het diploma Associate degree of edu-

cation kan de student verder studeren aan de bachelor Le-

rarenopleiding Technisch beroepsonderwijs en in twee

jaar een tweedegraads bevoegdheid behalen. Deze oplei-

ding kent zeven uitstroomprofielen, namelijk: Bouwtech-

niek, Elektrotechniek, Installatietechniek, Mechanische

techniek, Motorvoertuigentechniek, Werktuigbouwkunde

en Bouwkunde. Raadpleeg voor meer informatie:

www.hr.nl/lerarenopleidingen

Technische (Ad) opleidingen hebben de toekomst!

Nieuwe “Low-Weight” Bikox® – tot 50% gewichtsbesparingKorte handgreep GRIP met bolgewricht – optimalehanteerbaarheidMultifunctionele robuuste contacttiphouder – weinigonderdelen, langere levensduurSchroefbaar geïsoleerd gasmondstuk – gegarandeerde positieen snelle wissel

www.binzel-benelux.com

ABIMIG® GRIP A LW

Technology for the Welder’s World

ABIMIG® GRIP A LWThe end of gravity!

oktober 2012

Gemak dient de veiligste zaak When two become one!

www.ihchs.com

eo noemoceb

wtnehWWh

!e

omede.cwo sales.hs@ihcmert

or Plasma, pulse Mig and Tigact ftonour cYYoemstsyIHC Handling S

om

om.ihchs.cwww

or Plasma, pulse Mig and Tig

om

ACHTERGROND

27

oktober 2012ACHTERGROND

26

oktober 2012

Robotisering zal verder toenemen


3

oewel veel lasklussen straks nog steeds met

de hand zullen worden uitgevoerd, zal het

aantal lasrobots in de metaalindustrie de komende jaren

blijven toenemen. Dat is niet alleen het gevolg van een te-

kort aan vakmensen, maar voor een groot deel ook te dan-

ken aan de constante en vaak hogere kwaliteit die de

huidige generatie lasrobots levert. Daarmee is de hogere

laskwaliteit inmiddels een standaard geworden in de in-

dustrie. In welke richting zullen de lasrobots zich verder

ontwikkelen? We onderscheiden acht trends.

1. Meer rekenkrachtToekomstige generaties zullen worden ontwikkeld op

basis van besturingen met nog meer rekenkracht, waar-

door de baannauwkeurigheid en bewegingssnelheid van

lasrobots nog verder toeneemt en nieuwe softwarematige

functionaliteiten kunnen worden ontwikkeld. Lasproces-

sen waarin de lasdraad met zeer hoge frequenties wordt

teruggetrokken in combinatie met bijvoorbeeld een pen-

delbeweging van de lastoorts, zijn alleen mogelijk dankzij

dergelijke krachtige besturingen.

2. Makkelijker programmerenDe werkvoorbereiding en programmering van lasrobots

zal in de toekomst steeds eenvoudiger worden. Het auto-

matisch genereren van lasparameters vanuit een database

is nu al bij enkele lasrobotfabrikanten mogelijk, waardoor

de programmering niet alleen wordt vereenvoudigd, maar

het ook voor minder geschoolde werknemers mogelijk

wordt een robot te programmeren.

3. Automatiseren programmeertrajectEen belangrijke trend die zeker verder door zal zetten is

automatisering van het programmeertraject. 3D CAD-

data bevatten in principe al voldoende geometrische data

die je niet apart nog een keer hoeft in te voeren om CAM-

files te maken. Dat vraagt echter om softwarematige kop-

pelingen die in staat zijn uit de data van ERP,

CAD-systemen en Excel-sheets, programma’s voor de las-

robot te genereren, inclusief de juiste lasparameters en

toortshoek. Ook het automatisch genereren van complete

robotlasprogramma’s door 3D- beeldherkenning met be-

hulp van visionsystemen zal in de nabije toekomst verder

doorzetten. De accenten zullen daardoor steeds meer op

softwareontwikkelingen komen te liggen.

4. Imiteren menselijke bewegingenWetenschappers van onder meer het Duitse Fraunhofer

IWS werken aan de inzet van bewegingssensoren en iner-

tiaalsensoren die het mogelijk maken dat robotarmen be-

wegingen van een mens imiteren. Daarmee zou een

industriële robot makkelijker en sneller een beweging kun-

nen worden aangeleerd dan vanuit een teach-pendant of

offline programma.

5. Flexibeler inzetDoor de ontwikkeling van klantspecifieke software kun-

nen lasrobots producten binnen een productfamilie in en-

kele stuks lassen, zonder extra programmeerinspanning.

Een flexibele inzet van lasrobotsystemen zal daardoor ver-

der toenemen.

DE ROBOTISERING NEEMT HAND OVER HAND TOE, OOK IN DE LASINDUSTRIE. WELKE NIEUWE

ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN LASROBOTISERING STAAN DE INDUSTRIE DE KOMENDE

TIJD TE WACHTEN? EEN VERKENNING.

door Erik Steenkist

6. Grotere rol visionsystemenDe inzet van visionsystemen op zowel handling- als las-

robots zal verder toenemen. De markt verlangt een steeds

hogere en vooral constante laskwaliteit en nauwkeurig-

heid. Visionsystemen leveren daar nu al een belangrijke

bijdrage aan, maar zullen een steeds grotere rol gaan spe-

len om te zorgen dat de robot de lasnaad exact blijft vol-

gen met name bij complexe productvormen.

7. Jiggles weldingJiggles welding is een term die al langere tijd bestaat voor

het gerobotiseerd aflassen van producten zonder dat een

lasmal vereist is. Het idee hierachter is dat een handling-

robot een component op de juiste positie houdt, en de las-

robot deze direct aflast. Toeleveranciers voor de

automotive industrie en leveranciers van staalconstructies

kunnen daar veel handmatig werk mee uitsparen en

vooral ook foutkansen verkleinen. Grote partijen zijn nu

al bezig met de ontwikkeling van software voor dergelijke

toepassingen. Ook visionsystemen zullen daarbij worden

ingezet om de juist componenten op basis van 3D beeld-

herkenning te selecteren.

8. Lager stroomverbruikHet verlagen van het energieverbruik is in de industrie al

langere tijd een actueel thema, niet alleen vanuit milieu-

perspectief, maar ook omdat bedrijven de kosten voor de

steeds hogere energietarieven willen reduceren. Vooral

machines en installaties die de hele dag staan ingeschakeld

blijken grote stroomverbruikers. Nieuwe generaties las-

robots worden daarom voorzien van automatische af-

schakelsystemen die stroomverbruikende componenten

uitschakelen zodra de installatie een x-aantal minuten niet

in productie staat.

De inzet van visionsystemen op zowel handling- als lasrobots zal verder toenemen.

Een robot maakt met behulp van een invoerapparaat en toepassing vansensortechniek dezelfde beweging als de mens.(bron: Fraunhofer IWS).


29

VERBINDINGSWEEK

28

oktober 2012

arker Torchology uit Zwaag is aanwezig tij-dens de Verbindingsweek met een nieuwe

range Parker lastoortsen. Ook de website www.par-kertorchology.com. is geheel vernieuwd. Een kortevooruitblik op de vakbeurs.

Uitgebreid en vernieuwd assortimentNaast het standaardprogramma MIG- en TIG-toortsen

heeft Parker Torchology nu ook een

uitgebreide range plasmasnijtoortsen

en onderdelen. Eind van dit jaar zal

Parker eveneens een nieuw gamma

gas- en watergekoelde Push-Pulltoortsen introduceren, als-

mede de vernieuwde 550A en 600A Dual-Flow waterge-

koelde MIG-toortsen. Nieuw zijn ook de 150A en 250A

MIG-toortsen met 180° draaibare zwanenhals, voor het

lassen op moeilijk bereikbare plaatsen.

YASKAWA Benelux BVTel.: +31 (0)40 289 5500Mail: [email protected]: www.yaskawa.eu.com

INNOVATIE IN ROBOTTECHNIEKYASKAWA is de trendsetter in de ro-bottechnologie met meer dan 250.000 geleverde robots wereldwijd.Door continu te innoveren kunnen wij u als gebruiker essentiële voordelen bie-den. Bezoek ons op de Metavak / Ver-bindingsweek en laat u inspireren door de interessante noviteiten die wij zullen demonstreren.

Metavak: Stand 132Verbindingsweek: Stand 402

advertentie

TIG-toortsenOp het gebied van TIG-toortsen heeft Parker het gamma

uitgebreid met een horizontale potentiometer-regeling,

voorzien van standaardschakelaars en een 2T/4T schake-

laar. “Onze geïntegreerde Dinse centraal-aansluiting op

zowel de gas- als watergekoelde TIG-toortsen is reeds een

groot succes!”, aldus een woordvoerder van Parker Tor-

chology.

Milieuvriendelijk verpakt“Al onze toortsen worden geleverd in

een vernieuwde blisterverpakking, deze

verpakking is 100% recyclebaar en 100% biologisch af-

breekbaar en milieuvriendelijker dan de standaard kar-

tonnen toortsdozen.”

www.parkertorchology.com

Nieuws op het gebied van toortsen bij

Parker Torchology

ijdens de Verbindingsweek laat Henkel uuitgebreid kennismaken met de mogelijk-

heden van structurele verlijming. “Lijmen biedt tal vanvoordelen ten opzichte van de traditionele verbin-dingsmethoden en is daarom de verbindingstechniekvan de toekomst”, aldus Henkel.

Keramische coatingNaast de mogelijkheden van structurele verlijming zal

Henkel ook ruim aandacht besteden aan enkele duurzame

innovaties, zoals Aerodag® Ceramishield. Dit is een kera-

mische coating om lasapparatuur (contacttip, gasmond-

stuk, mal, opspan- en montagemateriaal) tot 8 uur lang

te beschermen tegen metaalspatten, in slechts een keer

aanbrengen. In tegenstelling tot de klassieke anti-spat-

spray vormt Aerodag® Ceramishield een droge keramische

film die bestand is tegen temperaturen tot 1200°C. “Door-

dat het lasproces minder vaak onderbroken hoeft te wor-

den om te reinigen is een productiviteitsstijging tot 10%

mogelijk. De verbruiksmaterialen gaan tot 4 à 5 keer lan-

ger mee en daardoor worden de terugkerende kosten hier-

van gereduceerd met maar liefst 70%.” Aerodag®

Ceramishield kan ingezet worden bij manueel en gerobo-

tiseerd MIG/MAG-lassen, laser- en plasmasnijden, maar

ook bij mallen, opspan- en montagemateriaal. Ceramis-

hield RobotIQ® maakt het mogelijk de toepassing van

deze keramische beschermcoating ook te integreren in ge-

automatiseerde lasprocessen.

Koelsmeermiddelen zonder bactericideEen andere innovatie betreft de bactericide-vrije koels-

meermiddelen Multan 71-2 (the Generalist) en 77-4 (the

Specialist). In tegenstelling tot de klassieke technologieën

voorkomen deze producten de aangroei van bacteriën, een

bekend fenomeen bij het gebruik van koelsmeermiddelen,

zonder dat hiervoor bactericiden moeten worden toege-

voegd. “Deze nieuwste generatie watermengbare koel-

smeermiddelen splitst niet, kan ingezet worden bij 90%

van de verspaningsbewerkingen, draagt bij tot de ge-

zondheid van de medewerkers en is bovendien uiterst eco-

nomisch en gebruiksvriendelijk.”

SnellijmenHenkel presenteert verder het nieuwe assortiment Loctite

Health & Safety snellijmen die vrij zijn van gevarenlabels,

R- en S-zinnen. Eerder dit jaar werd ook al een nieuw

gamma snellijmen gelanceerd met een verhoogde tempe-

ratuurbestendigheid tot maar liefst 120°C. Hierdoor wor-

den de toepassingsmogelijkheden van snellijmen in

OEM-omgevingen aanzienlijk vergroot.

www.henkel.be | www.henkel.nl

Henkel presenteert duurzame innovaties tijdens Verbindingsweek

zonderzonder

oktober 2012VERBINDINGSWEEK oktober 2012

30

Dicht bij het vuurWant zien is gelovenMet een druk op een schakelaar gaat het licht aan. En uw gasfornuis doet het ook altijd. Maar het belang van lasgassen wordt nogal eens onderschat. Wist u dat sommige opleidingsinstellingen consequent gebruik maken van een Linde-faciliteit om de eigenschappen van gassen aanschouwelijk te maken? Zeg nou zelf: dat zal toch niet voor niets zijn? Kom eens kijken in ons Proef- en Demonstratiecentrum.

EN-1090. We gaan er samen voor.Uw kennis van de lichtboog vergroten?Bel 088 262 62 62.

Gassen tot leven brengen. Linde doet het al 125 jaar.

Linde Gas Benelux B.V.Postbus 783100 AB SchiedamTel. 088 262 62 [email protected], www.linde-gas.be

L6

eldas, fabrikant van voornamelijklashandschoenen en laskleding,

heeft twee nieuwe typen lashandschoenen opgeno-men in zijn productenpakket. Tijdens de Verbindings-week zijn de nieuwste producten van Weldas te zienop de beursvloer.

Vrij van chroom VIHet eerste nieuwe type lashandschoen is de 10-2000CF.

Deze handschoen is gelijk aan de bestaande 10-2000

COMFOflex gevoerde handschoen, met als verschil dat

het leder 100 % vrij is

van chroom VI, simpel-

weg omdat er voor het

looien van het voor

deze handschoen ge-

bruikte leder geen

chroom gebruikt is. Het

tweede nieuwe type is

de 10-1050. Deze las-

handschoen, aldus de

fabrikant vervaardigd

van kwaliteitsmateria-

len en met een uitste-

kende pasvorm, is bedoeld als een allround lashandschoen

die voor meerdere lasprocessen is te gebruiken.

GecertificeerdDe nieuwe typen lashandschoenen zijn, evenals alle an-

dere lashandschoenen en laskleding, getest en gecertifi-

ceerd door TÜV in Duitsland volgens de normen

EN12477 en EN11611. Alle testrapporten en certificaten

kunt u terugvinden op www.weldas-ce.com. Meer infor-

matie en nieuws over de producten van Weldas vindt u op

www.weldas.com.

Nieuwe lashandschoenen

van Weldas Europe

metmet

ijdens de NIL Verbindingsweek zal Venvu-las Techniek B.V. uit Vught een aantal no-

viteiten op lasgebied presenteren. Op de stand vanVenvulas zal naast het nieuwe Röwac-SRCS lassys-teem een nieuw TIG-puntlassysteem, een nieuwe in-verter voor AC/DC lassen met beklede elektroden, eennieuwe compacte watergekoelde lastoorts en eennieuw hechtlassysteem voor TIG te zien zijn.

Gepatenteerd lassysteemHet nieuwe Röwac-SRCS lassysteem met geïntegreerde

toortskoeling en lasrookafzuiging is inmiddels gepaten-

teerd en zal voor het eerst worden gepresenteerd tijdens de

NIL Verbindingsweek. Het Röwac-SRCS lassysteem is een

doorontwikkeling van het 3-in-1 lassysteem, waarvan

Venvulas vorig jaar een prototype op de stand in Gorin-

chem toonde. Hierbij was nog sprake van een luchtkoel-

systeem met Peltier elementen. Dit vinden we niet meer

terug in het nieuwe Röwac-SRCS systeem. Langs een ge-

patenteerde, met koperlitze omwikkelde draadgeleider,

wordt de in toorts en stroomkabel ontwikkelde warmte

tegelijk met de lasrook afgezogen. De nieuwe luchtge-

koelde toorts is inmiddels uitgebreid in de praktijk getest

bij onder andere IHC Beaver Dredgers in Sliedrecht. Met

deze toorts kan continu met een lasstroom van 270 A

worden gelast. “Vrijwel alle voorkomende laswerkzaam-

heden kunnen hiermee probleemloos worden uitgevoerd.

Door de bronafzuiging heeft de lasser optimale bewe-

gingsvrijheid, kan daardoor makkelijk ‘meters maken’

(hoog lasrendement), terwijl het dragen van een helm met

ademluchttoevoer niet nodig is. Daarbij levert dit systeem

ook een positieve bijdrage aan het algehele binnenklimaat,

omdat de bij de bron afgezogen lucht met daarin de las-

rook (en de restwarmte) na microfiltratie weer schoon

wordt teruggevoerd in de ruimte. Doordat centrale afzui-

ging in feite overbodig wordt, hoeft hierdoor ook geen

warmte meer uit de ruimte te verdwijnen zodat het

Röwac-SRCS systeem ook een significante bijdrage levert

aan verlaging van de energiekosten.” Voor het lassen van

voorverwarmde constructies, waarbij de koelcapaciteit

van de luchtkoeling niet toereikend zou zijn, heeft Venvu-

las een nieuwe watergekoelde toorts ontwikkeld die net

zo compact en licht in gewicht is als de nieuwe luchtge-

koelde toorts.

Veel noviteiten bijVenvulas Lastechniek

Andere noviteitenNaast het nieuwe Röwac-SRCS lassystseem presenteert

Venvulas in Gorinchem ook een nieuwe wisselstroom/ge-

lijkstroom (AC/DC) lasunit voor het lassen met beklede

elektroden. Ook deze noviteit is bijzonder. De stroombron

is een moderne lasinverter met een rendement van 95%.

Naar behoefte kunnen drie stroomvarianten worden ge-

kozen, een sinusvormige wisselstroom met een frequentie

van 50 Herz, gelijkstroom positief en gelijkstroom nega-

tief. In de wisselstroomstand staat de machine in nullast

altijd op een veilige positieve gelijkspanning, wat de start-

eigenschappen ten goede komt. Pas na het ontsteken van

de lasboog gaat de stroombron een wisselstroom leveren.

De driefaseninverter vraagt in nullast slecht 0,5 Ampère.

Een aanzienlijke besparing ten opzichte van de ouderwetse

lastransformatoren die in dat geval het tienvoudige aan

stroom verbruiken.

TIG-innovatiesMet de nieuwe TIG punt-

laselektrode kunnen plaat-

delen sneller worden

verbonden, met als voordeel

dat er minder warmte wordt ingevoerd en minder plasti-

sche vervorming optreedt. Met het nieuwe TIG-hechtlas-

systeem kunnen constructiedelen makkelijk aan elkaar

worden gehecht (alvorens te worden afgelast) zonder de

noodzaak om extra toevoegmateriaal bij het hechtlassen

aan te voeren. Dat betekent dat de lasser een hand vrij

heeft om de delen ten opzichte van elkaar te positioneren

om vervolgens met het TIG-hechtlassysteem onderling te

verbinden. De delen hoeven niet meer eerst met klemmen

aan elkaar gezet worden, wat snelheid- en rendements-

verhogend werkt.

www.venvulas.nl


32

askawa is tijdens de Metavak / Verbin-dingsweek vertegenwoordigd met twee

stands: in het Metavakgedeelte met gerobotiseerdehandlingsoplossingen en in het Verbindingsweekge-deelte met interessante noviteiten voor het geroboti-seerd lassen.

Robotic Award Winner 2012Het RevXperts systeem is tijdens de Hannover Messe eer-

der dit jaar onderscheiden met de prestigieuze Robotic

Award 2012. Eddie Mennen, woordvoerder van Yaskawa:

“Met dit systeem kan een lasrobot zeer eenvoudig wor-

den geprogrammeerd, simpelweg door de lasbewegingen

handmatig 'voor te doen'. Het systeem werkt probleem-

loos samen met de DX100 robotbesturing van alle Yas-

kawa-Motoman robots, dit zal op de beursvloer worden

gedemonstreerd.” Volgens Mennen biedt het nieuwe pro-

grammeersysteem belangrijke voordelen. “Er is minder

specifieke robottraining nodig, zodat ook minder ervaren

bedieners nieuwe producten kunnen programmeren. Ver-

der verloopt het programmeren ook sneller in vergelijking

met conventionele methodes. Het systeem kan overigens

ook worden ingezet voor het genereren van 3D banen

voor andere processen zoals slijpen, polijsten, spuiten en

lijmen.”

Het systeem werkt met een infrarood 'Tracker', in combi-

natie met een handtool die voorzien is van Leds. Door de

handtool handmatig over de lasnaden te bewegen wordt

de 3D baan opgeslagen in het systeem. Het begin en einde

van een las kunnen door een drukknop op de handtool

worden aangegeven. Op een beeldscherm wordt de bijbe-

horende beweging van de lasrobot weergegeven. Als deze

bewegingen naar wens zijn kan automatisch het robot-

programma worden gegenereerd.

BalkenlasmachineSysteempartner Produlas zal op de Yaskawa-stand de

nieuwe balkenlasmachine demonstreren. Met deze inno-

vatieve installatie kunnen volautomatisch enkelstuks sta-

len balken worden afgelast. De lasprogramma s worden

daarbij automatisch gegenereerd vanuit het 3D tekenpo-

gramma. Balken tot een lengte van 18 meter worden, na

het samenstellen, geplaatst op het aanvoertransport van

de balkenlasmachine. Sensortechnieken worden gebruikt

om de balk te positioneren en voor het vinden van de

juiste lasposities. De balk wordt na het lassen automatisch

gekanteld en gepositioneerd. De lasrobot zoekt automa-

tisch de lasnaden op en last de balk met de reeds eerder

aangehechte platen in één keer af. Na het lassen wordt de

balk automatisch afgevoerd en gebufferd.

In aansluiting op de Metavak / Verbindingsweek zal deze

nieuwe installatie worden gedemonstreerd tijdens het

Open Huis bij Produlas in Oosterhout op 13 november.

www.yaskawa.eu.com

Noviteiten voor gerobotiseerd lassen

Contacteer uw Vlamboog-dealer.Voor meer informatie en verkooppunten bel +31 [0]23 567 55 00 of mail naar [email protected]

Lasnaadreiniging,polijsten en etsenmet één machine!

ToepassingMet Baseline is het mogelijk om lasnaden

binnen enkele minuten en met grote precisie geheel te reinigen en te polijsten.

De Baseline reinigers zijn ideaal voor o.a. een snelle en perfecte afwerking van

hoogwaardige RVS-producten.

Niet alleen de reinigings- en polijstfunctie maar ook de ets/markeer-functie van deze

drie-in-één Baseline 93000CP zal u verbazen.

Bezoek de Vlamboog-stand op de Metavak - NIL Verbindingsbeurs en ervaar zelf hoe snel, precies en economisch u met de

Baseline lasnaden kunt reinigen, polijsten en etsen!

De Baseline serie van Vlamboog:Makkelijker, sneller en milieuvriendelijker. De afgebeelde Baseline 93000CP kent 3 functies: lasnaadreinigen, polijsten en etsen. Daarnaast bieden wij u ook de Baseline 92000CL (Lasnaadreinigen en polijsten) en de Baseline 91000CL (alleen lasnaadreinigen). De Baseline serie wordt geheel in Duitsland met Duitse componenten gefabriceerd.

Kom naar de

Vlamboog-stand!

Metavak - NIL Verbindingsbeurs

Stand 368

6, 7 en 8 November

13:00 tot 21:00 uur

Evenementenhal

Gorinchem

35

ACHTERGROND

34

ACHTERGROND oktober 2012 oktober 2012

‘Lijmen wordt nog te veel gezien als


4

en Weenink is projectmanager voor de in-

novatie van lijmtechnieken in het ‘Centre of

Excellence’, waarin onder andere het Albeda College, Ho-

geschool Rotterdam en TU Delft samenwerken. “Mijn uit-

daging is dat het lijmen zijn intrede gaat doen in de

maakindustrie. Lijmen wordt nu nog te veel gezien als re-

paratiemiddel, maar het wordt steeds duidelijker dat bij

het ontwerpen van duurzame en ook recyclebare produc-

ten, het lijmen een zeer interessante verbindingstechniek

is. Lijmen moet een gemeengoed worden, het exotische

idee dat er nog altijd omheen waart moet verdwijnen.”

Opleiden is cruciaalIn de bouw, maar ook bij schepen, vliegtuigen en auto’s

wordt al vaak met lijm gewerkt. Maar opleiden is cruciaal,

zegt Weenink. “Er zijn bedrijven met ‘lijmers’ die het al

werkende hebben geleerd en geen enkele officiële oplei-

ding hebben gevolgd. Zij kunnen zich in het lijmlabora-

torium laten bijscholen en niet onbelangrijk: laten

diplomeren. Voordat we opleidingen gingen ontwikkelen,

hebben we de behoefte gepeild. Die bleek in alle branches

aanwezig. De ene branche loopt daarin natuurlijk meer

voor dan de andere.”

Lijmen in de elektrotechniekRobert Boks is regional salesmanager bij DELO, een in

Duitsland gevestigde fabrikant van industriële lijmen.

“Lijmen zit overal om ons heen. Pak een mobieltje, hele-

maal gelijmd. Mensen hebben er geen idee van. En toch

blijkt de industrie het vaak als een laatste optie te zien.

Dat komt ook omdat er nog teveel professionals in de

branche lopen die het vak lijmen niet in hun opleiding

hadden.” Volgens Boks heeft lijmen veel voordelen. Niet

alleen in voor de hand liggende branches zoals de bouw en

autobranche, maar ook in de elektrotechniek. “Vele com-

ponenten worden aan printplaten gelijmd. Op printplaten

verlijmde componenten zijn veel beter bestand tegen tril-

lingen en schokken. Dat kan bijvoorbeeld bij militaire ap-

paratuur van belang zijn. Bij LED-verlichting worden

lijmen toegepast om warmte af te voeren. Bij processen

met een hele hoge precisie is lijmen vaak dé oplossing.

Lenzen moeten bijvoorbeeld heel precies ten opzichte van

elkaar worden gemonteerd. Hoe langer je zo’n lens moet

‘vasthouden’ voor hij vast zit, hoe hoger de kans op ver-

schuiven. Dat lossen we op met een lijm die in tienden van

seconden de lens fixeert. In onze mobieltjes zijn de lenzen

trouwens ook allemaal gelijmd.”

FaalangstToch is er nog vaak faalangst, volgens Boks. “Lijmen is

niet berekenbaar zoals een klassieke moer-boutverbinding.

Met een momentsleutel kun je exact de juiste kracht op

een moer instellen. Bij lijmen werk je met tabellen. Eigen-

lijk moet er iets gebeuren om die faalangst weg te nemen.

Energiebesparing kan de komende tijd zo’n trigger zijn.

Er zijn nog relatief oude fabricageprocessen waarbij grote

ovens nodig zijn om lijmen uit te harden. Als dat zou wor-

den vervangen door lichthardende lijmsoorten, geeft dat

een enorme energiebesparing.” We moeten volgens Boks

voorkomen dat het lijmen een bijzondere techniek wordt

die beperkt wordt toegepast. “Of alleen als laatste optie.

Daarvoor biedt lijmen toch teveel voordelen.”

Lijmen in de autobrancheWilly Sprockel (52), technisch adviseur bij FOCWA, zit al

ruim 30 jaar in het vak. Binnen FOCWA heeft hij als am-

LIJMEN IS EEN VERBINDINGSTECHNIEK IN OPKOMST. DRIE LIJMDESKUNDIGEN HOUDEN EEN PLEIDOOI

VOOR HET BREDER TOEPASSEN VAN DE LIJMTECHNOLOGIE IN DE MAAKINDUSTRIE.

door Ruud Vermaase, fotografie Danny Bok, Albert Cornelissen

bitie om alle leden over een goede knowhow te laten be-

schikken. “Dat betekent steeds weer ontwikkelen. De laat-

ste jaren is dat voornamelijk geweest op het gebied van

geavanceerde staalsoorten, lichtmetalen en kunststoffen.

Daarnaast heeft de elektronica natuurlijk een enorme

vlucht genomen binnen de autobranche.” De EU Regel-

geving is volgens Sprockel de ‘driving factor’ voor tech-

nologische ontwikkelingen. “Auto’s moeten veiliger,

zuiniger en milieuvriendelijker worden. Niemand kan

daar omheen, of je nu wilt of niet. En voor al deze facto-

ren is het gebruik van kunststoffen en lichtmetalen één van

de oplossingen. Het maakt de auto’s lichter (dus zuiniger).

De wedloop om de steeds lichtere auto’s gaat nog altijd

voort.”

Nieuwe materialen“Allereerst zocht men de oplossing in aluminium. We heb-

ben het dan over de jaren 90. De staalindustrie zag de be-

dreiging en reageerde met zeer geavanceerde staalsoorten.

De dragende constructie zal nog wel even van staal ge-

construeerd worden; vezelversterkte kunststoffen zijn

daarvoor nog veel te duur. Maar auto’s zijn steeds vaker

multi-materiaalconstructies, de onderdelen worden van

verschillende materialen gemaakt. Tsja, dan kun je niet

meer met de thermische verbindingen uit de voeten. Dan

blijft er nog maar één methode over: lijmen, in combina-

tie met een mechanische verbindingstechniek: de hybride

verbinding.

Bijkomend voordeel is volgens Sprockel dat gelijmde con-

structies stijver zijn. “(Torsie)stijve constructies reageren

sneller, bijvoorbeeld, op stuurbeweging en krachtover-

brenging van de aandrijving. Ze buigen immers minder

mee. Gelijmde constructies zijn ook lichter. Lichter bete-

kent zuiniger, dus milieuvriendelijker. Alle factoren die

Brussel belangrijk vindt. Het is geen futuristisch verhaal.

Er zijn al middenklasse modellen met een multi-materia-

lenconstructie die volledig door middel van hybride ver-

bindingen zijn geproduceerd. De verwachting is dat die

binnen drie jaar zijn productie-klaar zijn.”

reparatiemiddel’

Willy Sprockel (FOCWA): “Auto’s moeten veiliger, zuiniger en milieuvriendelijker worden”

Projectmanager Ben Weenink: “Mijn uitdaging is dat het lijmen zijnintrede gaat doen in de maakindustrie.”

askar is met drie divisies aanwezig tijdensde NIL Verbindingsweek, namelijk Laskar

Puntlastechniek, Laskar Hardinxveld en TLS. Wat heb-ben zij de bezoekers te bieden op de vakbeurs? Eenkorte vooruitblik

Laskar PuntlastechniekLaskar Puntlastechniek zal tijdens de Verbindingsweek

aandacht besteden aan de nieuwe generatie inverter-punt-

lasmachines. Deze machines hebben als groot voordeel dat

zij met een laag vermogen van 30 kVA door middel van de

invertertechniek een hoog secundair vermogen kunnen

realiseren. “Bovendien kunnen deze invertermachines een

perfect regelbare balans tussen kwaliteit en uiterlijk van

de puntlas realiseren. De machines zijn uitermate geschikt

voor het puntlassen van staal, roestvaststaal en alumi-

nium.”

Sinds oktober 2011 is Laskar Puntlastechniek erkend im-

porteur van Soyer stiftlasapparatuur, stiftlaspistolen en

stiftlasautomaten. Bij het complete programma stiftlas-

machines hoort een uitgebreide keuzemogelijkheid uit

stiftlaspistolen. Tijdens de Verbindingsweek worden de-

monstraties gegeven van de Soyer apparatuur.

Laskar Hardinxveld BVLaskar Hardinxveld is totaalleverancier op het gebied van

las- en snijapparatuur, toebehoren en accessoires. Laskar

is onder andere importeur van Cebora las- en snijappara-

tuur en tijdens de Verbindingsweek zal het accent liggen

op twee nieuwe Cebora MIG/MAG-lasmachines met

‘Speed Star’ technologie. “Deze geavanceerde technologie

heeft een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van

conventioneel kortsluitboog-MIG/MAG-lassen. Het ren-

dement is hoger door een hogere neersmeltsnelheid tot wel

30%. Daarbij kan de lasser nu grondlagen leggen in staal

en RVS met minder lagen en zonder lasfouten. Verder

maakt deze technologie het mogelijk om variërende grote

vooropeningen dicht te lassen zonder hulpmiddelen en

kan er met extreem lange uitsteeklengtes gewerkt worden.”

Op de stand van Laskar zal een video te zien zijn over de

werking en voordelen van de ‘Speed Star’-technologie.

Ook worden er ‘live’ demonstraties gegeven en kan men

zelf lassen om de voordelen te ervaren.

36


WWW.GMA-NEDERLAND.NL GMA-HOLDING B.V.

GMA-HOLDING B.V., PROOSTWETERING 103D, 3543 AC UTRECHT, TEL.: +31 (0)30 7601190, E-MAIL: [email protected]

WWW.GMA-NEDERL

AND.NLWWW.GMA-NEDERL

GMA-HOLD

.ING B.VGMA-HOLD

-

.: +31 (0)30 7601190, E-TELOLDMA-HG

.: +31 (0)30 7601190, E-WETSROO., P B.VINGOLD

GMAT@RECHTU: MAIL.: +31 (0)30 7601190, E- 103D, 3543 AC UTERINGTWE

s.

OMC.GROUP-GMAT, RECH 103D, 3543 AC UT

mer

oaer

-o

advertentie

37


TLS Totaal in LasServiceTLS Totaal in LasService zal veel nieuwe activiteiten onder

de aandacht brengen gedurende de Verbindingsweek.

Vanaf 1 september 2012 zijn zij dealer geworden van Mil-

ler en uiteraard presenteren zij deze professionele lijn las-

machines op de stand. Daarnaast is TLS Totaal in

LasService een partnerschap aangegaan met RentalXpert

om de klant nog beter van dienst te kunnen zijn. “Ren-

talXpert gaat verder dan verhuur alleen. Het lasspecia-

lisme is onderscheidend in de markt en door de

samenwerking met TLS heeft RentalXpert toegang tot de

exclusieve vertegenwoordiging en een omvangrijke voor-

raad van wereldmerken als Cebora, Kemppi, Miller, Gen-

Set en Tecna.”

Met de nieuwe afdeling S2C (Solutions to Connect) speelt

TLS in op de vraag van de markt, namelijk kennis opdoen

om kwaliteit te borgen en te continueren op lastechnisch

gebied. De wetgeving verplicht bedrijven te investeren in

kwaliteitsborging. Aansprakelijkheid wordt meer regel

dan uitzondering. Kortom: er is lastechnische kennis nodig

om aan deze vraag te kunnen voldoen en kwaliteit te

waarborgen.

Divisies van Laskar

demonstratiesgeven diverse

oktober 2012VERBINDINGSWEEK

39


an 6 tot en met 8 november 2012 isCloos Benelux uit Tienen vertegen-

woordigd op de Verbindingsweek. Op de stand vanCloos zullen de nieuwste ontwikkelingen op het ge-bied van las- en robottechniek worden tentoongesteld.

Nieuwe en verdere ontwikkelingen van de QINEO®

lasapparatuurNieuw in het programma is de QINEO®Tronic Pulse.

Cloos presenteert hiermee de verder ontwikkelde inver-

tertechnologie. Met een kleinere bouwvorm en grotere ef-

ficiëntie is het lassen met pulslichtboog mogelijk. Speciaal

ontworpen voor het lassen op locatie of in de werkplaats

heeft Cloos met zijn nieuwe draagbare inverterserie het

assortiment aanzienlijk uitgebreid. De serie omvat naast

de draagbare MIG/MAG-lasapparaten QINEO® Micro en

QINEO® Micro Pulse ook lasapparatuur voor elektroden-

en TIG-lassen. Het draagbare plasmasnijsysteem QINEO®

Plasma CUT 30 completeert de draagbare inverterserie

van Cloos.

Nieuwe maatstaf in de lasprocestechnologieDe lasapparatuurfamilie QINEO® heeft voor alle lastoe-

passingen de juiste lasmachine beschikbaar. De QINEO®

Tronic of de QINEO® Tronic Pulse zijn bijzonder geschikt

voor de standaard lichtbogen (bijvoorbeeld Control

Weld), de Pulsprocessen Vari Weld en Speed Weld en de

hoogrendementprocessen Rapid Weld en Tandem Weld.

Met de QINEO® Champ kan bovendien het warmte-ge-

reduceerde proces Cold Weld AC worden toegepast. De

nieuwe stroombrontechnologie maakt het ook mogelijk

om te wisselen van lasproces in een lasnaad zonder on-

derbreking van de lichtboog. Dus kan het lasproces een-

voudig worden aangepast aan de toepassing.

Met de functie DuoPuls schakelt het proces cyclisch tussen

twee instelbare vermogens. De functie ondersteunt de las-

ser onder andere bij het overbruggen van grotere spleten

en helpt de vloeibare neersmelt gecontroleerd te sturen en

creëert een mooi lasnaadoppervlak.

www.cloos.nl

et dit jaar 40 jaar bestaande Hatek Las-techniek BV uit Wateringen haalt tijdens

de Verbindingsweek alles uit de kast om de nieuwsteontwikkelingen op het gebied van lassen, lasbeno-digdheden, lasrookafzuiging en opleidingsmogelijk-heden te demonstreren.

Demonstratie AW-WeldcontrollerConcreet wordt een demonstratie verzorgd met de AW-

Weldcontroller, een lasdataregistratie- en bewakingssys-

teem. Dit gebeurt tijdens het lassen met de EWM Tetrix

351 AC-DC Hotwire TIG-installatie op een gemechani-

seerde opstelling met ProArc rollenbank en de nieuwe

Speedglas 9100 FX Air Laskap.

Nieuwe Sorex gevulde draadOok wordt een demonstratie uitgevoerd met de nieuwe

EWM Alpha Q551 lasinstallatie met dubbele draadaan-

voer. Tijdens deze demonstratie wordt een nieuwe Sorex

gevulde draad getoond. De Sorex SFC 71 J (rutiel) gevulde

draad is nieuw in Nederland en wordt exclusief door

Hatek vertegenwoordigd.

Hatek OpleidingenNaast deze demonstraties is ook de afdeling Hatek Op-

leidingen aanwezig om informatie te verstrekken, in het

bijzonder met betrekking tot de nieuwe activiteiten aan-

gaande het begeleiden van bedrijven tot invoering van de

normen EN-1090-2 en EN-ISO 3834. “Met bedrijfscerti-

ficatie volgens EN-ISO 3834 toont u aan dat uw onder-

neming op het gebied van lastechnische werkzaamheden

alle kwaliteitseisen heeft geborgd. De bedrijfscertificering

wordt door opdrachtgevers in de offshore en petrochemie,

maar ook door Defensie vrijwel altijd vereist. Bij werken

onder de EN 1090-2 norm moet u aan kunnen tonen dat

u voldoet aan de kwaliteitseisen van de EN-ISO 3834.

Hatek adviseert en begeleidt ondernemingen op de weg

naar de EN-ISO 3834 bedrijfscertificering.”

U vindt Hatek tijdens de Verbindingsweek op standnum-

mer 347.

www.hatek.nl

Cloos Benelux presenteertinnovaties lastechniek

Cloos Benelux presenteertinnovaties lastechniek

T 0229 - 248484 I www.rolan-robotics.com

Souplesse in robottechniek

Complete snij- en lasrobotsystemen:■ Mig/mag/tig- en plasmalassen■ Laserlassen en lasersnijden■ Lasercladden■ Lijmen, kitten en schroeven

Complete handlingtoepassingen:■ Palletiseren en overzetten■ Machinebelading■ Verfspuiten en slijpen■ Ontbramen en polijsten

advertentie

Hatek Lastechniek

artikelen en scholingbiedt lastechnische

advertentie

Bestel nu uw Verbindingsgids

In 2013 verschijnt de Verbindingsgids, een uniek naslagwerk met alleswat u moet weten over het wie, wat en waar op het gebied van lassen,lijmen en snijden.

Wat vindt u in de Verbindingsgids?• Lasposities• Lasprocesnummers• Technische tabellen• Normenoverzicht• Uitgebreid brancheregister• Opleidingen• Contactpersonen (NIL, BIL, Lasgroepen, etc.)

Voor slechts 30 euro kunt u in het bezit komen van dit praktische boekje.Bestel uw Verbindingsgids via www.vakbladlastechniek.nl

38


41


40

ubribond Benelux, een specialist op de che-mische verbindingstechniek, is een voor-

raadhoudende importeur van hoogwaardige lijmen ensiliconen. In samenwerking met Permabond, één vande belangrijkste innovators op het gebied van structu-rele lijmen, worden de mogelijkheden van structureleverlijming steeds verder uitgebreid. Een goed voor-beeld hiervan zijn de ontwikkelingen bij epoxylijmen.

Structurele verbindingenEpoxy lijmsystemen worden steeds meer toegepast voor

structurele verbindingen in allerhande toepassingen.

Epoxy biedt de mogelijkheid om sterke, strakke en mak-

kelijk te reinigen verbindingen te maken met een hoge

duurzaamheid. Bovendien is het mogelijk om verschil-

lende materialen met elkaar te verbinden. Deze lijmsyste-

men worden frequent toegepast voor het verbinden van

composieten, maar ook bij staal, aluminium, roestvast-

staal en diverse kunststoffen. Epoxylijmsystemen zijn

onder te verdelen in twee hoofdgroepen: één- en twee-

component systemen. Ieder met een aantal specifieke ei-

genschappen.

Eén componentEén-component epoxy is een vloeibaar tot pasteus (thixo-

troop) materiaal dat uithardt door de verbinding aan

warmte bloot te stellen. Tijdens het uitharden kan de fy-

sieke vorm veranderen tot een zeer dunne vloeiende sub-

stantie . De eigenschappen lijken dan zeer veel op soldeer.

Aangezien dit niet altijd wenselijk is, zijn er ook één-com-

ponent epoxysystemen die tijdens het uitharden pasteus

blijven. Na het uitharden is de epoxy hard en zorgt voor

een sterke en duurzame verbinding met een hoge sterkte.

inds september bieden ROC Midden Ne-derland en Hogeschool Utrecht (HU)

samen de opleiding Middelbare Lastechniek aan. Deopleiding Middelbare Lastechniek (MLT) leidt op tothet internationale diploma International Welding Tech-nologist (IWT). De examens worden afgenomen doorhet Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL).

Aanvulling op aanbodDe samenwerking tussen ROC Midden Nederland en HU

is vastgelegd in een overeenkomst. Dit betekent dat de

partijen gezamenlijk de opleiding aanbieden en onder de

aandacht brengen. Voor Hogeschool Utrecht is de MLT-

opleiding een aanvulling op het aanbod. Daartoe behoren

onder meer de opleidingen Laspraktijkingenieur (LPI) of

International Welding Engineer (IWE), Lastechnisch Con-

strueren en Metaalkunde. Vanuit de ‘Life Cycle Enginee-

ring’-gedachte horen hierbij ook de opleidingen Inspectie-

en Keuringstechnieken Level 2 en Level 3.

MLTDeze opleiding heeft tot doel technici op te leiden en lei-

ding te leren geven bij de voorbereiding, uitvoering en

controle van lastechnische werken. De MLT-opleiding

duurt een jaar en bestaat uit vijf blokken. De cursist volgt

een dag in de week theorielessen. De theorie beslaat de

volgende onderwerpen: lasprocessen en apparatuur, ma-

terialen en hun gedrag bij het lassen, constructie en ont-

Twee componentenTweecomponent epoxylijmsystemen gebruiken een harder

om de lijm te laten uitharden. Door in de juiste verhou-

ding beide componenten te mengen ontstaat er een lijm

die verder uit zichzelf uithardt. Afhankelijk van de geko-

zen lijm zal de uithardingstijd enkele minuten tot een aan-

tal uur bedragen.

OntwikkelingenDe laatste jaren zijn er veel ontwikkelingen geweest bij

epoxylijmen. Er is veel aandacht besteed aan de duur-

zaamheid van de lijmsystemen. Hierdoor is het mogelijk

geworden dat epoxylijmen ingezet worden bij dynamisch

belaste constructies die bovendien blootstaan aan wisse-

lende bedrijfsomstandigheden.

Permabond heeft een epoxy ontwikkeld die bestand is

tegen een constante temperatuur van 140 graden. De Per-

mabond ET5401 kan bovendien kortstondig nog veel ho-

gere temperaturen verdragen, mits de verbinding niet

belast wordt. De hogere temperaturen geven de lijm een

nog hogere eindsterkte en betere duurzaamheid.

www.lubribond.nl

werp, en fabricage en toepassingen. Daarnaast krijgen de

cursisten vijf dagen per jaar practicumonderwijs en prak-

tijklessen.

Mogelijkheid verkort IKT2Dertig cursisten volgen vanaf september de eerste drie

blokken van MLT. “We kunnen continuïteit bieden dank-

zij een slimme combinatie met de opleiding Inspectie- en

Keuringstechnieken Level 2”, aldus Michel Grijpink

(Teamleider Engineering van Hogeschool Utrecht). “Dit

geeft MLT’ers meteen de extra mogelijkheid om de oplei-

ding Inspectie- en Keuringstechnieken in een verkort tra-

ject te volgen. MLT’ers die de IKT-opleiding Level 2 gaan

doen kunnen gebruikmaken van vrijstellingen. Een

MLT’er kan zelfs driekwart jaar van de IKT2-opleiding

overslaan. Dit scheelt tijd en kosten.“

AanmeldenDe toelatingseisen voor de opleiding Middelbare Lastech-

niek zijn een diploma MTS Werktuigbouwkunde of Me-

taalkunde, een diploma Schakelcursus Middelbare

Lastechniek of een gelijkwaardige opleiding in overleg met

het NIL.

Wanneer u zich wilt aanmelden dan kan dat via:

http://bedrijfsopleidingen.rocmn.nl/opleiding/internatio-

nal-welding-technologist-middelbare-lastechniek

www.cvnt.nl/iwt

Samenwerking ROC Midden Nederland en HU leidt tot MLT-opleiding met nieuwe mogelijkheden

‘Epoxylijm - de structurele toekomst’‘Epoxylijm - de structurele toekomst’


43


42

askosten worden in de praktijk vaak onder-schat of verkeerd beoordeeld. Vaak ziet men

dat de kosten van het toevoegmateriaal als belangrijk-ste kosten worden opgevoerd, terwijl de loonkostenen inschakelduur verkeerd worden beoordeeld. DeWelding Pro, een calculatieprogramma dat ontwikkeldis door Ceweld Lastoevoegmaterialen en op de marktgebracht wordt door Certilas, moet uitkomst bieden.

Welding Pro AppTijdens de Welding Week in Antwerpen introduceerde

Certilas Nederland B.V. de Welding Pro App voor de

iPhone®. Sinds de Technishow in Utrecht is daar de An-

droid versie van Welding Pro bij gekomen. Twan Hendrix

van Certilas: “Beide apps zijn zeer succesvol gelanceerd,

waaruit duidelijk is gebleken dat er behoefte was aan een

deugdelijke laskostenberekening.”

Welding Pro nu ook via websiteDe uitgever van deze mobiele hulpmiddelen, Ceweld Las-

toevoegmaterialen, heeft er daarom voor gekozen om dit

calculatieprogramma ook beschikbaar te stellen via zijn

website. “Vanaf heden kan dan ook iedereen met mobiel

en/of normaal internet zijn laskosten op een juiste en mak-

kelijke manier berekenen.”

Hoe werkt het?De Welding Pro maakt het mogelijk allerlei va-

riabelen op een eenvoudige wijze in te geven.

Denk hierbij aan staalsoort, lasmateriaal, kos-

ten van het lastoevoegmateriaal, arbeidsloon

en inschakelduur. Hendrix: “Bij iedere stap zal

de calculator de resultaten doorberekenen,

waardoor uw eigen interne calculatie klopt en

u de juiste prijs aan de eindklant kunt door-

berekenen.” Voor wie de mogelijkheden van

deze lashulp wil verkennen, kan kijken op de

website van Ceweld Lastoevoegmaterialen,

onder Calculaties.

www.ceweld.nl

Laskostenberekeningnu nog makkelijker

en goede en veilige inrichting van de werk-plek is een absolute must voor een onder-

neming die op een professionele manier actief is in delastechniek. Denk aan een goede bescherming tegengevaren als straling, geluid en hitte. Cepro, specialistop het gebied van een veilige inrichting van de las-werkplek, verzorgt de lascabines voor de Lage Lan-denwedstrijden tijdens de NIL Verbindingsweek.“Hiermee ondersteunen wij het programma om jongevakmensen te stimuleren te kiezen voor een mooi vakbinnen de lastechniek”, aldus marketing manager Pie-ter van Laerhoven.

LascabinesDe lascabines worden opgebouwd uit CEPRO® SONIC

geluiddempende wanden. “Door de compacte en unieke

constructie van dit wandsysteem met ingebouwde geluid-

dempende en geluidwerende elementen, ontstaat niet al-

leen een geluidsluwte op de werkplek, maar wordt ook

het geluidsniveau in de omliggende werkomgeving effec-

tief verlaagd.” Dezelfde geluiddempende producten zijn

ook gerealiseerd in industrieën en bij overheids- en on-

derwijsinstellingen. Cepro heeft veel ervaring met allerlei

projecten door heel Europa. Vaak worden daarbij nieuwe

en/of klantspecifieke oplossingen geïntegreerd. “Met

name op plekken waar meerdere mensen in een kleine

ruimte aanwezig zijn (instructieruimtes) bewijst Cepro zijn

kracht.”

Nieuwe lasdekenTijdens de NIL Verbindingsweek introduceert Cepro ook

een nieuwe lasdeken, de Cepro Saturn, waarvan het ma-

teriaal onderscheidt zich door een zeer hoge piektempe-

ratuur (1300 °C) in combinatie met een laag gewicht (420

gram/m²). “De nieuwe Cepro Saturn is zeer geschikt om in

te zetten bij zware toepassingen voor allround gebruik bij

onder andere machinebouw, onderhoudswerkzaamheden,

brand-/snijtoepassingen, scheepsbouw, reparatie en de au-

tomotive. Het materiaal is zeer flexibel en laat zich ge-

makkelijk op maat snijden en knippen zonder dat het

rafelt.”

Over CeproCepro International BV heeft in Europa een belangrijke

positie in het inrichten van laswerkplekken. Naast com-

plete projecten levert Cepro ook kant-en-klare producten,

in standaarduitvoering. Om snel aan de vraag van klanten

te kunnen voldoen, worden hiervoor grote hoeveelheden

op voorraad gehouden. “Tijdens de NIL Verbindingsweek

bent u van harte welkom op onze stand. Hier staat ons

team voor u klaar om jarenlange ervaring en knowhow

met u te delen.”

U vindt Cepro op standnummer 367.

www.cepro.nl

voor de Lage Landen

Laswedstrijden

Cepro levert lascabines

ACHTERGRONDoktober 2012

45

ACHTERGROND

44

oktober 2012

Gezamenlijke visie vanuit TU Delft


5

rof. dr. Ian Richardson, dr. ir. Marcel Her-

mans en ir. Theo Luijendijk hebben zich ge-

bogen over dezelfde vragen die eerder aan em. prof. dr.

Gert den Ouden zijn voorgelegd. De antwoorden verto-

nen zowel duidelijke overeenkomsten als een paar opval-

lende verschillen.

Wat zijn volgens u de belangrijkste doorbraken ge-weest in de ontwikkeling van de verbindingstechno-logie?“De periode 1950 - 1960 was belangrijk voor de ontwik-

keling van het elektronenbundellassen (EB-lassen). De

ontwikkelingen hadden betrekking op een betere bundel

en grotere kamers door een verbeterde vacuümtechniek.

Het elektronenbundellassen in een geringer vacuüm of EB-

lassen onder atmosferische omstandigheden heeft in ver-

band met de slechte bundelkwaliteit het laboratorium niet

verlaten.

De periode 1980 - 1990 kenmerkt zich door de ontwik-

keling van het laser-hybridelassen. Een ontwikkeling die in

verband met de hoge kosten van de apparatuur alleen in-

teressant is voor massaproductie. In deze periode begint

ook de digitalisering van de stroombron. Verschillende fa-

brikanten komen met verbeterde stroombronnen en uit-

eindelijk resulteert dit in synergische stroombronnen met

voorgeprogrammeerde lasprogramma’s. Dit maakt het

lassen aanzienlijk gemakkelijker, omdat de stroombron

automatisch een optimaal lasprogramma kiest op basis

van de invoer van materiaal, plaatdikte, naadvorm en be-

schermgas. Tenslotte is de ontwikkeling van het wrij-

vingsroerlassen (friction stir welding) belangrijk geweest

voor met name het lassen van aluminiumlegeringen. Wat

betreft het wrijvingsroerlassen vinden de huidige ontwik-

kelingen plaats in het lassen van hoog smeltende materia-

len zoals roestvast staal, constructiestaal en titaanlegerin-

gen.

Verder mag als ontwikkeling van de laatste tien jaar de

komst van de fiberlaser niet vergeten worden en meer in

het algemeen de ontwikkeling van laserlasprocessen met

een hoger rendement. De disklaser valt hier ook onder.

Het MIG/MAG-lasproces is het werkpaard van de Ne-

derlandse industrie. Verbetering van de stroombronnen is,

denken we, een van de belangrijkste ontwikkelingen ge-

weest van de afgelopen eeuw. Met name de ontwikkeling

van het kortsluitbooglassen en dan het onderdrukken van

het spatgedrag en het minimaliseren van de warmte-in-

breng zodat het MIG/MAG-lassen van steeds dunner

plaatmateriaal mogelijk is geworden.”

Wat vindt u van het niveau van de lastechnologie inNederland, vergeleken met het buitenland?“Wat betreft innovatie spelen we met het verdwijnen van

Philips Lastechniek in Eindhoven en de geringe personele

bezetting bij TNO en TU Delft geen rol meer van beteke-

nis. We zijn volgers geworden. De doorlassingssensor ont-

wikkeld door TU Delft heeft geen echte industriële

toepassing gekregen. De Nederlandse industrie is te aar-

zelend in het toepassen van nieuwe processen. Bedrijven

willen eerst duidelijke bewijzen dat het proces voordelen

biedt voordat ze overgaan tot toepassing ervan.

Niet onvermeld mogen blijven de ontwikkelingen van TU

Twente op het gebied van lasersensoren en de verdere in-

dustrialisering door een Duits bedrijf.

TNO heeft in de jaren zestig de zogenoemde PTAT-dia-

grammen ontwikkeld. Deze diagrammen boden de moge-

lijkheid bij een bepaalde warmte-inbreng en gegeven

IN DEEL 1 VAN DEZE REEKS HEEFT GERT DEN OUDEN ZIJN VISIE OP DE TOEKOMST VAN DE VERBIN-

DINGSTECHNIEK GEGEVEN. IN DIT DEEL 5 HEBBEN DRIE COLLEGA-WETENSCHAPPERS VAN DE TU

DELFT EEN GEZAMENLIJK ANTWOORD GEFORMULEERD OP DEZELFDE VRAGEN.

door Theo Luijendijk

staalsoort en materiaaldikte de structuur in de WBZ te

voorspellen. Het opstellen van een PTAT-diagram vergt

veel tijd; om die reden is deze interessante ontwikkeling

niet door de staalproducenten overgenomen en moeten we

ons nog steeds behelpen met CCT-diagrammen.

Wat betreft ons onderwijs spelen we ook geen voortrek-

kersrol. We hebben zeer goede en gedegen opleidingen op

alle niveaus. Aan kwaliteit ontbreekt het dus niet, maar

we maken te weinig gebruik van audiovisuele technieken.

We zijn daarvoor gewoon te klein om de hoge kosten hier-

van te kunnen dragen.”

In welke richting zal de verbindingstechniek zich ver-der gaan ontwikkelen?“Dit blijft natuurlijk kijken in een glazen bol. We ver-

wachten dat het toegepaste materiaal de keuze van het las-

proces gaat bepalen. Dit in verband met de

ontwikkelingen op het gebied van staalsoorten en alumi-

niumlegeringen met zeer hoge sterkte. Met andere woor-

den het proces wordt aangepast aan het materiaal.

Natuurlijk speelt de geometrie (vorm en afmetingen) daar-

bij een rol, maar de ontwikkelingen gaan volgens ons in de

richting van steeds minder warmte-inbreng in het te lassen

materiaal. Het laserlassen en het laser-hybridelassen zijn

hierbij de grote kanshebbers.

We verwachten niet dat het plasmalassen grote ontwikke-

lingen gaat doormaken, want het ontbreekt op dit mo-

ment aan goede lastoortsen, geschikte stroombronnen en

besturing van die stroombronnen. Toch zien wij dit pro-

ces als een interessant proces in de ontwikkeling van min-

der warmte-inbreng bij het lassen. Hier ligt mogelijk een

taak voor ons in samenwerking met de industrie.

Een ontwikkeling waaraan nog weinig aandacht wordt

besteed zijn vaste verbindingen tussen metalen en kunst-

stoffen. Het ‘lassen’ van kunststoffen aan metaal. Voor

deze toepassing zien wij grote toekomstmogelijkheden.

Het belang van het MIG/MAG-lassen hebben we ge-

noemd en verdere geleidelijke verbeteringen in dit zo be-

langrijke lasproces zullen doorgang vinden.”

Zal het lassen van metalen ooit helemaal overbodig wor-den?“Dat is eenvoudig te beantwoorden. Dat zal nooit gebeu-

ren. Bij lassen wordt een integrale verbinding gevormd

tussen twee te verbinden constructiedelen. De verbinding

heeft dezelfde eigenschappen als de te verbinden delen. Er

ontstaat dus een continue verbinding. Dat biedt zo veel

voordelen dat ‘lassen’ nooit volledig vervangen zal worden

door andere verbindingstechnieken. Het is zelfs heel goed

mogelijk dat lassen terrein zal winnen op andere verbin-

dingstechnieken. De ontwikkelingen op het gebied van het

minimaliseren van de warmte-inbreng geven daar al aan-

wijzingen voor.”

LASGROEPEN

46

oktober 2012 RUBRIEKoktober 2012

47

We hebben te weinig techniekstudenten. Dat is duide-lijk. Zowel op het vmbo als op het mbo, het hbo en deuniversiteiten loopt het niet storm als het gaat om tech-niekstudenten. Alle maatregelen in het verleden heb-ben geen effect gehad. Techniek is niet ‘geniaal’, hetnieuwe woord voor ‘cool’, en zal het voorlopig ook nietworden, is mijn verwachting. Een kat in het nauwmaakt rare sprongen en zo bedacht FME-voorzitterIneke Dezentjé Hamming-Bluemink dat techniekstu-dies gratis moeten zijn. De PvdA, in haar haast om po-pulair te zijn bij jongeren, omarmde dit voorstelonmiddellijk. Allemaal onzin dit soort voorstellen. Alsouder stuur je je kinderen toch niet naar een gratis op-leiding? Nee, je moet techniekstudies juist duurdermaken dan bijvoorbeeld maatschappelijke opleidingenen, ik herhaal het nog maar eens, betaal mensen die inde techniek werken wat beter dan mensen in de ad-ministratieve en financiële sector. Het probleem van teweinig studenten is binnen de kortste keren opgelost. Vmbo’s doen gekke dingen om studenten te trekken.Bouwen schitterende scholen en raken diep in deschulden. Universiteiten doen nog gekker. De Techni-sche Universiteit Delft stelde cabaretier Youp van ’t Hekaan als hoogleraar. Youp bakte er weinig van en kwamop colleges die hij moest geven te laat of verscheenzelfs helemaal niet. Het enige wat hij presteerde in sa-menwerking met de studenten was een onmogelijkkunstwerk bestaande uit een filmpje van 1 minuut datje in een soort zwarte doos individueel kon bekijken.Leuke klus voor Youp, maar weggegooid geld. Dat

geld hadden ze beter kunnen besteden aan onderzoekof perfectionering van het onderwijs.Meer waardering heb ik voor Wim de Bie, die een gast-hoogleraarschap satire accepteerde aan de TilburgseUniversiteit. In zijn afscheidsrede betoogde De Bie hetvolgende: “Al is de satire nog zo snel, de waarheid ach-terhaalt hem wel”. De satire als voorspeller van de toe-komst. Tussen satire en werkelijkheid zit volgens hem30 tot 40 jaar. Zaken waar we nu de gek mee stekenworden zinvol over 30 jaar. De studenten van De Biehebben uitgerekend dat de geesteswetenschappen in2048 nut hebben. De boodschap is duidelijk. Mis-schien is het een idee om juist die studies gratis temaken en niet de techniekstudies.

Is de satire ook bruikbaar voor ons vakgebied? Met an-dere woorden wat voor gekke dingen treden er in delaswereld op die over 30 tot 40 jaar werkelijkheid kun-nen zijn? Zelf heb ik altijd de draak gestoken met deoverdreven aandacht voor de gevaren van lasrook. Erzijn maatregelen genomen die meer gebaseerd warenop veronderstellingen dan op basis van onderzoek enmetingen. Mijn satirische voorspelling is dat er overdertig jaar niet meer met de hand gelast wordt. Datwordt gewoon verboden en al het laswerk zal door ro-bots gedaan worden. We spreken elkaar over 30 jaarbij leven en welzijn.

Satire als voorspeller van de toekomst

Lastechniek #11verschijnt in november 2012

Voor redactionele bijdragen en advertenties kunt u ons bellen071 589 56 44 of e-mailen: [email protected] informatie over alle activiteiten is op te vragen bij het

NIL, Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer. T 088 400 85 60, F 079 353 11 78, E [email protected] informatie staat op www.vakbladlastechniek.nl en op www.nil.nl/algemenelasinfo

Lasgroep Noord (LGN)Plaats van samenkomst:Rsg De Borgen; Waezenburglaan 51a; Leek

Lasgroep West (LGW)Plaats van samenkomst:Tata Steel Training Centre; Rooswijklaan 61; 1951 MH Velsen-Noord

Lasgroep Oost (LGO)Plaats van samenkomst:Sg Sprengeloo; Sprengenweg 81; Apeldoorn

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR)Plaats van samenkomst:Applus-RTD; Delftweg 111; Rotterdam

Zeeuwse Lasgroep (ZLG)Plaats van samenkomst:Wisselend, voor meer informatie kijkt u op zeeuwselasgroep.nl

Lasgroep Zuid (LGZ)Plaats van samenkomstSociaal Cultureel Centrum De Enck OirschotDe Loop 67; 5688EW Oirschot

Lasgroep Zuid-Limburg (LZL)Plaats van samenkomst:Amerikalaan 35; Maastricht-Airport

Lasgroep Noord (LGN)18-10-2012 Excursie vlamspuiten13-12-2012 All you need is welding,

door Reinier Hoving

Lasgroep Oost (LGO)26-10-2012 Viering 25-jarig bestaan Lasgroep Oost22-11-2012 Warmtebehandeling, door Delta Heat

Lasgroep West (LGW)01-11-2012 Lijmtechnologie13-12-2012 Avondje NIL

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) 23-10-2012 Radiografisch onderzoek met demo20-11-2012 De Pats Boem Show, bij Multiweld

Zeeuwse Lasgroep (ZLG)23-10-2012 CMT-lassen bij Wärtsilä in Kruiningen

Lasgroep Zuid (LGZ)27-11-2012 Lastechnische normen en WPS,

door Leo Vermeulen (NIL)

Lasgroep Zuid-Limburg (LZL)16-10-2012 Hogerekgrensmateriaal,

door Ad van den Hoek27-11-2012 Explosielassen, door Hugo Groeneveld

Lasgroep VlaanderenPlaats van samenkomstWisselend, voor meer informatie kijkt u op www.bil-ibs.be/lasgroep-vlaanderen

Activiteiten bij de lasgroepen

RUBRIEKoktober 2012

49

Welke opleiding heb je gevolgd?“Ik heb een mbo-opleiding niveau 2 gevolgd, richting me-

taalbewerker/lasser. Verder heb ik de NIL-diploma’s

BMBE niveau 2 en MAG niveau 3. Via mijn werkgever

heb ik verschillende TIG-certificaten behaald voor het las-

sen van koolstofstaal en RVS, een certificaat MAG-lassen

met gevulde draad en een combi-certificaat TIG/ BMBE.”

Waarom heb je gekozen voor het lassersvak?“Van jongs af aan hou ik al van techniek. In het eerste jaar

van het mbo heb ik gekozen voor de richting techniek-

breed. Ik heb toen naast metaalbewerking kennisgemaakt

met het vak van loodgieter, elektricien en houtbewerker.

De metaal bleek toch echt mijn ding. Ik heb familieleden

die lassen, dat heeft ook meegespeeld.”

Hoe kwam je terecht bij MOB?“Mijn oom, die al vaak als lasser door MOB was inge-

huurd, had mij aanbevolen. Ik kwam hier via school als

stagiair, en kreeg na een gesprek met de QC-manager een

contract voor een half jaar. Na deze stage mocht ik blijven

en kreeg ik een werkcontract.”

Wat vind je zo mooi aan het lassen?“Het meeste wat ik doe is TIG-lassen van pijpen, voorna-

melijk met de hand. Ik vind het uitdagend werk. Het las-

sen in positie en het volgen van het smeltbad vraagt veel

ervaring. Elke las die ik maak zie ik als mijn handteke-

ning. Ik zie ook gelijk aan de las of het mijn werk is. Ver-

der is het afwisselend werk. Elke naad is verschillend door

de verschillende te lassen materialen, diameters en diktes.”

Zijn er prestaties of projecten waar je extra trots opbent?“We hebben wel een aantal bijzondere projecten gehad ja,

zoals een project voor de BAM in Amsterdam en grote

projecten in België en Vlaardingen. Het meeste wat we

doen is piping voor de olie- en gasindustrie, de chemische

industrie en de voedingsindustrie.”

Wat maakt iemand volgens jou tot een goede lasser?“Ervaring opdoen is het belangrijkste, naast het beheer-

sen van kennis over verschillende lasprocessen. Volgens

mij kan iedereen die er interesse in heeft het lassen leren,

ook vrouwen! Zelf heb ik veel van een paar oudere en er-

varen lassers geleerd. Zij kunnen heel goed uitleggen

waarom ze iets op een bepaalde manier aanpakken en dit

ook laten zien. Als je maar heel veel oefent komt een vaste

hand vanzelf, die had ik in het begin ook nog niet. En

goede ogen zijn natuurlijk ook belangrijk.”

Heb je naast je werk nog tijd voor hobby’s?“Ik hou van muziek en speel als drummer in een Suri-

naams bandje. Optreden doe ik niet zo vaak meer; mijn

werk is nu het belangrijkste. Verder breng ik veel vrije tijd

door met mijn familie. We hebben een hechte band en on-

dernemen samen veel activiteiten.”

Zijn er mensen in je vak waar je bewondering voorhebt?“Ja, dat is vooral mijn oom Kamtha, een kleine ervaren

lasser. Bij MOB ben ik vooral bekend als het neefje van

mijn oom.”

Wat zijn je plannen voor de toekomst?“Ik wil genoeg ervaring opbouwen en dan verder stude-

ren. Ik zou wel kwaliteitsman willen worden. Maar dan

moet ik dus eerst weten waarover ik praat.”

Naam: Surin Boedjarath - Leeftijd: 19 jaar - Functie: Lasser bij Montage Onderneming Benelux (MOB) te Rotterdam, sinds 1 augustus 2011

door Margriet Wennekes, fotografie MOB, Rotterdam

Gorinchem, 6, 7 en 8 november 2012Gorinchem, 6, 7 en 8 november 2012

Evenementen

HALHARDENBERG

GORINCHEM VENRAY Ons evenement. UW MOMENT.

Evenementenhal GorinchemFranklinweg 24207 HZ GorinchemT 0183 - 68 06 80F 0183 - 68 06 00I www.evenementenhal.nlE [email protected]

Dé week voor:

Openingstijden: 13.00 - 21.00 uur

Bezoek ook METAVAK

welke gelijktijdig

met NIL Verbindingsweek

plaatsvindt

BRANCHEREGISTERBRANCHEREGISTER oktober 2012 oktober 2012

50 51

Materiaal Metingen Testgroep B.V.MME GroupRietdekkerstraat 16 - RidderkerkPostbus 4222 - 2980 GE RidderkerkT 0180 48 28 28 - F 0180 46 22 40E [email protected] www.mme-group.com

LASTOORTSEN MIG en TIG

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E [email protected] www.valkwelding.com

Lashuis HaprotechRooswijkweg 2001951 MD Velsen-NoordT 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09E [email protected] www.hetlashuis.nlTotaalpakket in lastechniek,opleidingen, training en consultancy


ADVIES en CONSULTANCY AFZUIGINSTALLATIES enLUCHTBEHANDELING

AUTOMATISCHE LASHELMEN

GEAUTOMATISEERD SNIJDEN

INDUSTRIËLE GASSEN

LASACCESSOIRES

KEURINGEN

LASAPPARATUUR ENANDERE TOEBEHOREN

LASKWALIFICATIES/CERTIFICERING

ADK TechniekStaalindustrieweg 15Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 750 38 20 - F 078 750 38 21E [email protected] www.adktechniek.nl

ATTC B.V.Fornheselaan 2243734 GE Den DolderT 030 225 95 00 - F 030 225 95 01E [email protected] www.attc-bv.euOnze producten zijn: Slijtdelen voorsnijprocessen: Plasma, Autogeen, La-sert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG,TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Air Liquide Welding Nederland B.V.Rudonk 6b - 4824 AJ BredaPostbus 6902 - 4802 HX BredaT 076 541 00 80 - F 076 541 58 96E [email protected] www.alwn.nl






LAS- EN SNIJTOORTSEN

LASTOEVOEGMATERIALEN

MANIPULATOREN ENMECHANISATIE

MECHANISATIE EN AUTOMATISERING



Linde Gas Benelux B.V.Havenstraat 1 - 3115 HC SchiedamPostbus 78 - 3100 AB SchiedamT 010 246 14 70 - F 010 246 15 06E [email protected]

Linde Gas Benelux B.V.Havenstraat 1 - 3115 HC SchiedamPostbus 78 - 3100 AB SchiedamT 010 246 14 70 - F 010 246 15 06E [email protected]


Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected] www.lincolnelectric.nl

Lincoln Electric Smitweld B.V.Nieuwe Dukenburgseweg 206534 AD NijmegenPostbus 253 - 6500 AG NijmegenT 024 352 29 11 - F 024 352 22 02E [email protected] www.lincolnelectric.nl


AIB-Vinçotte Nederland B.V.Takkebijsters 8 - 4817 BL BredaPostbus 6869 - 4802 HW BredaT 076 571 22 88 - F 076 587 47 60E [email protected] www.vincotte.nl






Welding Support NederlandBotterlaan 32 - 4484 RD KortgeneT 0113 302409 - F 0113 301740E [email protected] www.hsweldingsupport.nlBegeleiding, advies en training in lastechnische zaken.

Czaar Peterstraat 2291018 PL AmsterdamT +31 (0)20 556 35 55E [email protected] 18 - 4824 GN BredaT +31 (0)76 5424 300E [email protected] www.element.com

Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda,Hengelo, Rotterdam, Veendam.





Exova B.V.Hofweg 5 - 3208 LE SpijkenisseT 0181 61 71 44E [email protected]. Nemostraat 12 - 7821 AC EmmenT 0591 61 85 55E [email protected] www.exova.com




ONDERZOEK

NDO/DO ONDERZOEK

CHEMISCHE METAAL-OPPERVLAKTEBEHANDELING

ONDERHOUD & NIEUWBOUWINSPECTIE

3P Quality Services B.V.Nijverheidsweg 4 - 4854 MT Bavel3P Project Services B.V.Nijverheidsweg 4 - 4854 MT BavelT 0161 43 85 00 - F 0161 43 85 01E [email protected] www.3pgroup.comTotaalproject in inspectie en lastechnischeondersteuning en projectmanagement

Henkel Benelux Adhesive TechnologiesT +32 (0)2 421 25 59F +32 (0)2 421 25 99E [email protected] www.henkel.nlHenkel is wereldmarktleider op het vlakvan oplossingen voor lijmen, afdichtenen oppervlaktebehandeling.



LIJMEN

Lorch Lastechniek B.V.Postbus 5 - 2200 AA NoordwijkT 071 362 56 27 - F 071 362 38 85E [email protected] www.lorch.eu

Vecom Metal Treatment B.V.Mozartlaan 3 - 3144 NA MaassluisT 010 593 02 99 - F 010 593 02 23E [email protected] www.vecom.nl

Magnatech International B.V.De Amer 24 - 8253 RC DrontenT 0321 38 66 77 - F 0321 31 41 65E [email protected] www.magnatech-international.com

3P Quality Services B.V. is een onafhankelijk technischinspectiebureau binnen de petrochemische industrie,process industrie, offshore en energiesector.Wij bieden een breed scala aan support services.Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance enVendor inspectie activiteiten.

3P Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectma-tige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen devakgebieden Engineering, Construction management,Shutdown management en Project management.

Voor diverse nationale en internationale functies op hetgebied van inspectie en aanverwante diensten, zijn wijdoorlopend op zoek naar:

De ideale kandidaten beschikken minimaal over:• MBO/HBO werktuigbouwkunde• Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT• Beheersing van Microsoft Office• Goede contactuele eigenschappen• Grote mate van zelfstandigheid

3P Quality Services biedt kansen en mogelijkheden ookvoor 50 plussers en starters op de arbeidsmarkt. 3P Qua-lity Services is gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Eenkwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen enstandaarden, maar vooral ommensen. Daarom investerenwij voortdurend in onze professionals door middel van op-leidingen en coaching.

Werktuigbouwkundigen MBO/HBO niveau

3P zoekt ook jong talent

3P heeft in samenwerking met diverse klanten een overeen-komst om jonge talenten een kans te geven. 3P en onze klantenwillen graag investeren voor nu en in de toekomst en 3P ver-zoekt kandidaten die als lasser of NDO-er reeds 5 jaar ervaringhebben en een MTS diploma hebben en/of dit willen behalen tesolliciteren.In overleg en in samenwerking met onze klanten zoekt 3P eengeschikte werklocatie om op termijn door te groeien naar eenvolwaardige QC-er en/of inspecteur.

Voor een volledig overzicht van de vacatures bekijk het aanbodop: www.3pgroup.com

Voor meer informatie en vragen kunt u contact opne-men met Dhr. C.J. de Graaf of Dhr. K. van OevelenT +31(0)161 438 500.

Bent u onze juiste kandidaat? Mail dan uw sollicitatiemet CV naar [email protected] onder vermelding van3P zoekt werktuigbouwkundigen en jong talent.

3P Quality Services zoekt:

Continuïteit doordeskundigheid.

BRANCHEREGISTER oktober 2012

52

Valk Welding B.V.Staalindustrieweg 15, Postbus 60 - 2950 AB AlblasserdamT 078 691 70 11 - F 078 691 95 15E [email protected] www.valkwelding.com

ROBOTS EN ROBOTISERING


SNIJDEN




VOORBEWERKINGSAPPARATUURVOOR PIJP EN PLAAT

WARMTEBEHANDELING

Delta Heat Services B.V.Scheelhoekweg 2 - 3251 LZ StellendamPostbus 52 - 3250 AB StellendamT 0187 49 69 40 - F 0187 49 68 40E [email protected] www.delta-heat-services.nl• Elektrisch voorwarmen en gloeien• Inductie verwarmen• Stationaire gloeiovens• Mobiele gloeiovens• Uitdrogen beton / coatings• Verhuur / verkoop• Advisering

Rolan Robotics B.V.De Corantijn 6 - 1689 AP ZwaagPostbus 135 - 1620 AC HoornT 0229 24 84 84 - F 0229 27 27 07E [email protected] www.rolan-robotics.nl

PLASMASNIJDEN



Magnatech International B.V.De Amer 24 - 8253 RC DrontenT 0321 38 66 77 - F 0321 31 41 65E [email protected] www.magnatech-international.com

ORBITAAL EN APPARATUUROPLEIDINGEN EN CURSUSSEN

De Groot Lasopleidingen B.V.Weidehek 24 - 4824 AS BredaT 076 541 07 20 - F 076 542 72 95E [email protected] www.lasopleidingen.nlLastechnische opleidingen, adviseringen certificering.

Hogeschool Utrecht, Centrum voor Natuur & Techniek en ROC Midden NederlandNIL erkende opleidingen voor alle niveau’s en processen. • International Welding Engineer (IWE/ LPI)

• International Welding Technologist (IWT/ MLT)

• IWI-c erkenning door combinatie van IWE of IWT

met Inspectie- en keuringstechnieken.

• Lastechnisch construeren, Workshop lasnormen,

Lasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG, Autogeen,

Laskwalificalties/ certificeringen, SMLT.

Ook cursussen op gebied van Materia-len, Procestechnologie, Onderhoud &Inspectie, Engineering, Bedrijfskunde(hbo, post-hbo en masterniveau).

Meer informatie CvNT Lenneke KokT 088 481 88 88E [email protected] www.cvnt.nl

Meer informatie ROC Sander AchterbergT 030 754 69 03E [email protected] http://bedrijfsopleidingen.rocmn.nl


ITW WELDING PRODUCTS

levert een uniek en volledig producten programma

uit een aantal marktleidende merken. Het assortiment

omvat lastoevoegmaterialen, lasmachines, accessoires

en inductieve verwarming apparatuur.

Miller lasapparatuur

Miller is wereldwijd de marktleider op het gebied van

lasapparatuur. Miller staat al meer dan 80 jaar garant

voor uitstekende laseigenschappen, vooruitstrevende

innovatieve lasboogprocessen en bovenal ultieme

betrouwbaarheid!

Zeer uitgebreid pakket lastoevoegmaterialen

Keuze uit de vooraanstaande merken Elga, Hobart,

McKay en Trimark biedt u de mogelijkheid het juiste

lastoevoegmateriaal te selecteren voor elke specifieke

toepassing variërend van hoogwaardige verbindings-

lassen tot reparatie en oplassen.

ITW Welding Products BV

Edisonstraat 10

NL-3261 LD Oud-Beijerland

T +31 (0)186 641 444

F +31 (0)186 640 880

www.itw-welding.com

ITW WELDING PRODUCTS

Kennis en Passie voor Lassen

FORTUNE 200ITW Welding Products BV is onderdeel van Illinois

Tool Works Inc. (ITW), met ongeveer 800 business

units. ITW maakt deel uit van de “Fortune 200-lijst”

van Amerikaanse beurs genoteerde ondernemingen.

Vakkundige technische ondersteuning staat voor u klaar

Onze diensten en producten zijn gebaseerd op

“Quality and Know-How in Welding”.

ITW Welding Products biedt u een bekwaam team

van technische adviseurs. Zij kunnen u adviseren

en begeleiden op het gebied van efficiënte proces-

en productkeuze, het ontwikkelen van lasprocedures,

training en kwalificatie van lassers.

Geïnteresseerd in onze mogelijkheden?

Onze verkooporganisatie evenals zorgvuldig geselecteerde

dealers met gedegen vakkennis staan voor u klaar voor

ondersteuning en aanschaf van lasapparatuur en

lastoevoegmaterialen.

Bel ons op: Tel. 0186 641 444.

Wij zijn u graag van dienst!

Downloaden (PDF, 8.6MB)

Documents

Transcript of Downloaden (PDF, 8.6MB)