Greet Cardon, Elisabeth Geldhof, Bernard Cnockaert en Ilse Janda

De KinderrugschoolEen multifactorieel programma voor een rugvriendelijke levensstijl

acco

De K

ind

errug

scho

ol

G. C

ardon, E. Geldhof, B. C

nockaert en I. Jandaacco

Bij kinderen en jongeren komt rugpijn vaak voor. Bovendien verhoogtrugpijn op jonge leeftijd de kans op rugpijn als volwassene. Het is danook aangewezen om al van jongs af preventief een rugvriendelijkelevensstijl aan te leren en de dagelijkse belasting van de rug in balanste houden. Dit boek beschrijft een multifactorieel programma ter pro-motie van een rugvriendelijke levensstijl bij kinderen. Enerzijds wor-den de principes van rugscholing in zes volledig uitgewerkte, actieveen leuke lesjes op kindermaat weergegeven. Anderzijds bevat hetboek een beschrijving van ondersteunende omgevingsfactoren, zoalshet gebruik van ergonomisch materiaal en tips om het langdurig zit-ten in de klas te doorbreken. Het programma werd wetenschappelijkgetest en de belangrijkste resultaten van het onderzoek worden in hetboek beknopt beschreven. Het multifactoriële programma en de velepraktische tips zijn voornamelijk geschreven voor leerkrachten, maarzijn ook zeer bruikbaar voor wie begaan is met de gezondheid vankinderen, zoals ouders, kinesitherapeuten en artsen.

GREET CARDON is docent aan de vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappenaan de Universiteit Gent. Zij is licentiate in de Motorische revalidatie enKinesitherapie en doctoreerde in de Lichamelijke Opvoeding over de effecti-viteit van rugscholing bij kinderen. ELISABETH GELDHOF doctoreerde in de Lichamelijke Opvoeding aan de vakgroepBewegings- en Sportwetenschappen van de Universiteit Gent. Haar docto-raatsstudie handelde over het functioneren van de rug bij kinderen. BERNARD CNOCKAERT werkt gezondheids- en preventieprojecten uit voor hetSocialistisch Ziekenfonds Bond Moyson. “De Kinderrugschool”, die dankzij desteun van de Provincie Oost-Vlaanderen binnen het 4de en 5de leerjaar wordtgebracht, is zonder twijfel een van de meest succesvolle realisaties.ILSE JANDA stond als kinesitherapeut met haar scriptie Primaire rugpreventie bijkinderen uit het lager onderwijs mee aan de wieg van “De Kinderrugschool”.Tot op vandaag is ze nog steeds lesgeefster bij “De Kinderrugschool”.

Greet Cardon, Elisabeth Geldhof, Bernard Cnockaert en Ilse Janda

De KinderrugschoolEen multifactorieel programma voor een rugvriendelijke levensstijl

acco

De K

ind

errug

scho

ol

G. C

ardon, E. Geldhof, B. C

nockaert en I. Jandaacco

Bij kinderen en jongeren komt rugpijn vaak voor. Bovendien verhoogtrugpijn op jonge leeftijd de kans op rugpijn als volwassene. Het is danook aangewezen om al van jongs af preventief een rugvriendelijkelevensstijl aan te leren en de dagelijkse belasting van de rug in balanste houden. Dit boek beschrijft een multifactorieel programma ter pro-motie van een rugvriendelijke levensstijl bij kinderen. Enerzijds wor-den de principes van rugscholing in zes volledig uitgewerkte, actieveen leuke lesjes op kindermaat weergegeven. Anderzijds bevat hetboek een beschrijving van ondersteunende omgevingsfactoren, zoalshet gebruik van ergonomisch materiaal en tips om het langdurig zit-ten in de klas te doorbreken. Het programma werd wetenschappelijkgetest en de belangrijkste resultaten van het onderzoek worden in hetboek beknopt beschreven. Het multifactoriële programma en de velepraktische tips zijn voornamelijk geschreven voor leerkrachten, maarzijn ook zeer bruikbaar voor wie begaan is met de gezondheid vankinderen, zoals ouders, kinesitherapeuten en artsen.

GREET CARDON is docent aan de vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappenaan de Universiteit Gent. Zij is licentiate in de Motorische revalidatie enKinesitherapie en doctoreerde in de Lichamelijke Opvoeding over de effecti-viteit van rugscholing bij kinderen. ELISABETH GELDHOF doctoreerde in de Lichamelijke Opvoeding aan de vakgroepBewegings- en Sportwetenschappen van de Universiteit Gent. Haar docto-raatsstudie handelde over het functioneren van de rug bij kinderen. BERNARD CNOCKAERT werkt gezondheids- en preventieprojecten uit voor hetSocialistisch Ziekenfonds Bond Moyson. “De Kinderrugschool”, die dankzij desteun van de Provincie Oost-Vlaanderen binnen het 4de en 5de leerjaar wordtgebracht, is zonder twijfel een van de meest succesvolle realisaties.ILSE JANDA stond als kinesitherapeut met haar scriptie Primaire rugpreventie bijkinderen uit het lager onderwijs mee aan de wieg van “De Kinderrugschool”.Tot op vandaag is ze nog steeds lesgeefster bij “De Kinderrugschool”.

Greet Cardon, Elisabeth Geldhof, Bernard Cnockaert en Ilse Janda

De KinderrugschoolEen multifactorieel programma voor een rugvriendelijke levensstijl

acco

De K

ind

errug

scho

ol

G. C

ardon, E. Geldhof, B. C

nockaert en I. Jandaacco

Bij kinderen en jongeren komt rugpijn vaak voor. Bovendien verhoogtrugpijn op jonge leeftijd de kans op rugpijn als volwassene. Het is danook aangewezen om al van jongs af preventief een rugvriendelijkelevensstijl aan te leren en de dagelijkse belasting van de rug in balanste houden. Dit boek beschrijft een multifactorieel programma ter pro-motie van een rugvriendelijke levensstijl bij kinderen. Enerzijds wor-den de principes van rugscholing in zes volledig uitgewerkte, actieveen leuke lesjes op kindermaat weergegeven. Anderzijds bevat hetboek een beschrijving van ondersteunende omgevingsfactoren, zoalshet gebruik van ergonomisch materiaal en tips om het langdurig zit-ten in de klas te doorbreken. Het programma werd wetenschappelijkgetest en de belangrijkste resultaten van het onderzoek worden in hetboek beknopt beschreven. Het multifactoriële programma en de velepraktische tips zijn voornamelijk geschreven voor leerkrachten, maarzijn ook zeer bruikbaar voor wie begaan is met de gezondheid vankinderen, zoals ouders, kinesitherapeuten en artsen.

GREET CARDON is docent aan de vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappenaan de Universiteit Gent. Zij is licentiate in de Motorische revalidatie enKinesitherapie en doctoreerde in de Lichamelijke Opvoeding over de effecti-viteit van rugscholing bij kinderen. ELISABETH GELDHOF doctoreerde in de Lichamelijke Opvoeding aan de vakgroepBewegings- en Sportwetenschappen van de Universiteit Gent. Haar docto-raatsstudie handelde over het functioneren van de rug bij kinderen. BERNARD CNOCKAERT werkt gezondheids- en preventieprojecten uit voor hetSocialistisch Ziekenfonds Bond Moyson. “De Kinderrugschool”, die dankzij desteun van de Provincie Oost-Vlaanderen binnen het 4de en 5de leerjaar wordtgebracht, is zonder twijfel een van de meest succesvolle realisaties.ILSE JANDA stond als kinesitherapeut met haar scriptie Primaire rugpreventie bijkinderen uit het lager onderwijs mee aan de wieg van “De Kinderrugschool”.Tot op vandaag is ze nog steeds lesgeefster bij “De Kinderrugschool”.

1.4 Doelstellingen van de Kinderrugschool

De Kinderrugschool moet er in de eerste plaats voor zorgen dat de kinderen, de leer-krachten en ook de ouders rugvriendelijke houdingen en bewegingen inoefenen op lan-gere termijn. Het totale concept zet leerprocessen in gang die het kind in zijn volledigepersoonlijkheid aanspreken. We zetten daarom de doelstellingen even op een rijtje:– motorisch doel: de kinderen oefenen op lange termijn rugvriendelijke houdingen

en bewegingen, ontspannings- en functionele oefeningen en onbelaste houdingen;– cognitief doel: de kinderen weten welke factoren belastend zijn voor de rug, ze

hebben inzicht in rugvriendelijke principes en lichaamsmechanica;– affectief-emotioneel doel: de kinderen ervaren een positieve groepsbelevenis, een

algemeen gevoel van welbehagen en een verhoogd lichaamsbewustzijn;– sociaal doel: de kinderen ervaren de voordelen van een methode gebaseerd op in-

teractie en samenwerking.

1.5 Vanaf welke leeftijd kan men deelnemen aan de Kinderrugschool?

Al op kleuterleeftijd (drie à vier jaar) zou men kunnen starten met een praktischevoorbereidende fase. Op deze leeftijd bewegen kinderen rugvriendelijk. De oorzaakhiervan is hun relatief hoge lichaamszwaartepunt ter hoogte van de borstkas en de

20 Inleiding

Figuur 1.5. De wervelkolom: het vertrekpunt van de Kinderrugschool.

De Kinderrugschool

2.1 De inhoud van de Kinderrugschool

De inhoud van de Kinderrugschool wordt in figuur 2.1 voorgesteld. Het educatieveprogramma bestaat uit zes lessen en intensifiërende componenten. In het luik ‘onder-steuning en omgeving’ worden methoden voorgesteld om het dynamisch zitten te be-vorderen, om het statisch zitten te doorbreken en om de klas activerend aan te pakken.

2

DE KINDERRUGSCHOOL

Educatief programma Ondersteuning en omgeving

Door klasleerkracht, leerkracht LO of externeexpert

Door klasleerkracht in samenwerking metleerkracht LO

Het rugscholingsprogramma Bevordering dynamisch zittenZes lessen– anatomie en pathologie van de wervelzuil– principes aangaande rugvriendelijk gedrag– elementaire vaardigheden binnen een rug-

vriendelijke levensstijl (heffen, tillen, zitten)

– actief zitten:in elke klas introductie van ergonomisch ma-teriaal (2 zitballen, een dynair en een zitwig)

– variabel zitten:beurtelings gebruik van ergonomische ele-menten

Door klasleerkrachtIntensifiërende componentenIntegratie en herhaling van de geleerde princi-pes en vaardigheden– principe van de dag, van de week, van de

maand– prenten en posters die verwijzen naar een

rugvriendelijke levensstijl– wedstrijden en acties

Onderbreking van aanhoudend statisch zitten– bewegingspauzes:

bewegingspauzes in de klas, georganiseerdtussen 2 lessen door (2x per dag)

Activerende aanpak– structurele veranderingen in de organisatie

van de klas:gedecentraliseerde opbergplaatsen voor stu-diemateriaal en boekentassen

– stimuleren van posturaal gedrag conform degeleerde rugscholingsprincipes

– actieve methodiek:kinderen consistent laten uitdelen, variatie inwerkvormen tijdens het lesgeven

Figuur 2.1. Inhoud van de Kinderrugschool.

C3. Rekkingsoefening voor de m.quadriceps

Waarom? “De rekkings- (of stretch-ings)oefeningen hebben tot doel om jeverkorte spieren te rekken. Je moet im-mers niet alleen de rugspieren rekken,maar ook de spieren van de omliggendegewrichten (verkorte spieren).”

Uitgangshouding: stand, steunend aande muur of het sportraam.

Beweging: “Breng de hiel van je lin-ker(rechter)been naar de linker(rech-ter)bil. Deze rekking moet je tien tellenaanhouden. Let op de bekkenkanteling.De oefening voer je uit aan beide zij-den.”

C4. Rekkingsoefening voor de len-denspieren

68 De Kinderrugschool

Figuur 2.36. Rekkingsoefening voor de m. quadriceps.

Figuur 2.37. Rekkingsoefening voor de lendenspieren.

3.1.3 Fysiologische krommingen van de wervelkolom

Aan de zijkant bekeken vertoont de wervelkolom drie fysiologische krommingen(vier als de vergroeide wervels meetellen) in een langgerekte S-vorm (zie les 1: deslangvorm; zie figuur 3.2):– de cervicale lordose: de voorwaarts verlopende concave kromme, gevormd door

de zeven halswervels;– de thoracale kyfose: de achterwaarts verlopende convexe kromme, gevormd door

de twaalf borstwervels;– de lumbale lordose: de concave kromme, gevormd door de vijf lendenwervels.

Achtergrondinformatie 109

Figuur 3.2. De fysiologische krommingen van de wervelkolom.