Inkijkexemplaar Natuur is om de hoek

13

description

Overal en altijd valt er te genieten van en in de natuur. Natuurfotograaf Jeroen Stel heeft een scherp oog voor dieren die in het wild leven. Of het nu gaat om parende ijsvogels, een vos op ganzenjacht of burlende edelherten; zijn foto's tonen op spectaculaire wijze de spanning van het moment en tegelijkertijd de rust van de natuur. Hans Peeters vertelt op originele wijze het verhaal bij de foto's, maar laat ook boswachters en andere natuurliefhebbers aan het woord. Met kijk- en fototips om op pad te gaan en zelf zo'n onvergetelijk natuurmoment vast te leggen.

Transcript of Inkijkexemplaar Natuur is om de hoek

2

lente

3

lente

fotografie Jeroen Stel tekst Hans Peeters

ColofonDit boek is gepubliceerd doorTirion UitgeversPostbus 132883507 LG Utrechtwww.tirion.nl

Omslagontwerp: Femke den HertogVormgeving binnenwerk: Femke den Hertog© Foto’s omslag en binnenwerk: Jeroen Stel

ISBN 978 90 5210 896 4NUR 410

© 2013 Tirion Uitgevers, Utrecht

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

Ste

enlo

pers

2

lente

3

lente

fotografie Jeroen Stel tekst Hans Peeters

ColofonDit boek is gepubliceerd doorTirion UitgeversPostbus 132883507 LG Utrechtwww.tirion.nl

Omslagontwerp: Femke den HertogVormgeving binnenwerk: Femke den Hertog© Foto’s omslag en binnenwerk: Jeroen Stel

ISBN 978 90 5210 896 4NUR 410

© 2013 Tirion Uitgevers, Utrecht

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

Ste

enlo

pers

Inleiding Voor wie het wil zien is natuur letterlijk om de hoek, of het nu de pimpelmezen in je nestkast zijn of de scharrelende roodborst in je tuin. Ondanks het feit dat steeds meer natuur op gaat aan bijvoorbeeld wegenaanleg en stadsuitbreiding, blijft er veel te genieten in onze Lage Landen. Zowel in Nederland als in België kunnen we op adem komen in schitterende natuurgebieden, maar valt er ook dicht bij huis van alles te beleven. Met Natuur is om de Hoek willen de auteurs laten zien dat je niet meteen een peperdure exotische reis hoeft te boeken om te kun-nen genieten van adembenemende natuur. Wanneer je op safari gaat in je eigen tuin of in het park om de hoek, zul je versteld staan van de verrassende ontmoetingen. Wel eens lieveheersbeestjes zien paren of de dauwdruppels aan een spinnenweb geteld? Iedereen heeft vanuit de auto langs de autoweg wel eens een haas, ree of torenvalk gezien. Maar wie heeft wel eens de moeite gedaan om deze dieren dichter te benade-ren om ze van nabij te kunnen bekijken? Je zult merken dat dit tot onver-wachte natuuravonturen leidt. De auteurs willen je met dit boek laten genieten van onverwachte, mooie, verrassende dieren en andere natuur. Tegelijkertijd willen zij je uitnodigen om naar buiten te gaan en al dit moois met eigen ogen te aanschouwen. In je eigen tuin, om de hoek en iets verder de straat uit. Met tips voor de natuurfotograaf en voor hen die alleen willen genieten. De natuur is vol met gratis cadeautjes en wat is erop tegen om jezelf daar regelmatig op te trakteren? Veel natuurplezier!

De auteurs

InhoudInleiding 5

LENTE 6Weidevogels 8Amfibieën 14Rietvogels 20Hazen 26Reptielen 30Broedvogels 36IJsvogel 42

ZOMER 48Libellen 50Reeën 56Parkvogels 60Vliegend hert 66Vos 72Steenuil 76Boomkikker 82Hooiland 88Zwarte stern 94

HERFST 98Mini-wereld 100Roofvogels 106Edelherten 112Nachtvlinders 118Vogeltrek 124Paddenstoelen 130

WINTER 136Eenden 138Wilde Zwijnen 144Hollands moeras 148Baardman en buidelmees 154

Belangrijke websites 158De auteurs 159Index 160

Boo

mki

kker

Ree

Vos

Edel

hert

Ste

enro

de h

eide

libel

Kluu

t

Inleiding Voor wie het wil zien is natuur letterlijk om de hoek, of het nu de pimpelmezen in je nestkast zijn of de scharrelende roodborst in je tuin. Ondanks het feit dat steeds meer natuur op gaat aan bijvoorbeeld wegenaanleg en stadsuitbreiding, blijft er veel te genieten in onze Lage Landen. Zowel in Nederland als in België kunnen we op adem komen in schitterende natuurgebieden, maar valt er ook dicht bij huis van alles te beleven. Met Natuur is om de Hoek willen de auteurs laten zien dat je niet meteen een peperdure exotische reis hoeft te boeken om te kun-nen genieten van adembenemende natuur. Wanneer je op safari gaat in je eigen tuin of in het park om de hoek, zul je versteld staan van de verrassende ontmoetingen. Wel eens lieveheersbeestjes zien paren of de dauwdruppels aan een spinnenweb geteld? Iedereen heeft vanuit de auto langs de autoweg wel eens een haas, ree of torenvalk gezien. Maar wie heeft wel eens de moeite gedaan om deze dieren dichter te benade-ren om ze van nabij te kunnen bekijken? Je zult merken dat dit tot onver-wachte natuuravonturen leidt. De auteurs willen je met dit boek laten genieten van onverwachte, mooie, verrassende dieren en andere natuur. Tegelijkertijd willen zij je uitnodigen om naar buiten te gaan en al dit moois met eigen ogen te aanschouwen. In je eigen tuin, om de hoek en iets verder de straat uit. Met tips voor de natuurfotograaf en voor hen die alleen willen genieten. De natuur is vol met gratis cadeautjes en wat is erop tegen om jezelf daar regelmatig op te trakteren? Veel natuurplezier!

De auteurs

InhoudInleiding 5

LENTE 6Weidevogels 8Amfibieën 14Rietvogels 20Hazen 26Reptielen 30Broedvogels 36IJsvogel 42

ZOMER 48Libellen 50Reeën 56Parkvogels 60Vliegend hert 66Vos 72Steenuil 76Boomkikker 82Hooiland 88Zwarte stern 94

HERFST 98Mini-wereld 100Roofvogels 106Edelherten 112Nachtvlinders 118Vogeltrek 124Paddenstoelen 130

WINTER 136Eenden 138Wilde Zwijnen 144Hollands moeras 148Baardman en buidelmees 154

Belangrijke websites 158De auteurs 159Index 160

Boo

mki

kker

Ree

Vos

Edel

hert

Ste

enro

de h

eide

libel

Kluu

t

6

lente

7

lente

7

lente

Gru

tto

6

lente

7

lente

7

lente

Gru

tto

10

lente

11

lente

Pitstop in de polder

Nederland Gruttoland Nergens in Europa komen zoveel grutto’s voor als bij ons. De weidevogels vliegen eind februari/begin maart van hun overwin-teringsgebied in West-Afrika naar ons polderland. Bij aankomst hebben ze er een vlucht van ruim 5000 kilometer op zitten en zijn ze moe en uitgehongerd. Plasdras-gebiedjes, zoals ondergelopen weilanden, trekken de uitgeputte vogels aan als een magneet. Gulzig peuren de steltlopers met hun lange snavel in de modder en ze vinden op de tast wormen en andere bodemdiertjes. Grutto’s smullen ervan.

Koning der weidevogels Eenmaal uitgerust en aangesterkt wordt het tijd voor de liefde. Al een poos gieren de hormonen door de gruttolijven. De mannen kleuren steeds fraaier oranjebruin en laten hun oog al stiekem vallen op de hoogbenige dames. Met snelle vluchten jagen ze achter de ranke vrouwtjes aan, druk grwieto grwieto roepend. Dit is het moment dat de groep grutto’s uit elkaar begint te vallen en gevormde paren hun broedgebied opzoeken: malse, sappige weilanden.

Weidevogels bedreigd Maar vochtige kruidenrijke weilanden, zoals in de veenweide-gebieden van Friesland, Noord- en Zuid-Holland, worden steeds zeldzamer. Door intensivering van de moderne landbouw hebben de weidevogels het in Nederland ronduit moeilijk. Van het aantal grutto’s van vijfentwintig jaar geleden is nog maar de helft over. Door extra beschermingsmaatregelen en het inrichten van speci-ale weidevogelreservaten zetten vogel- en natuurbeschermings-organisaties alles op alles om de vogels te redden.

KIJKTIPTussen Eemnes en Nijkerk ligt het Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland, een van de betere weide-vogelreservaten. Per fiets geschikt voor een dagtocht, pontje bij Eemdijk (niet op zondag). Kijk op www.natuurmonumenten.nl

Begin maart – de sneeuw is amper gesmolten – en het voorjaar

dient zich aan. Grote groepen grutto’s maken een tussenstop in

de Nederlandse weidereservaten.

11

lente

Gru

tto’

s

10

lente

11

lente

Pitstop in de polder

Nederland Gruttoland Nergens in Europa komen zoveel grutto’s voor als bij ons. De weidevogels vliegen eind februari/begin maart van hun overwin-teringsgebied in West-Afrika naar ons polderland. Bij aankomst hebben ze er een vlucht van ruim 5000 kilometer op zitten en zijn ze moe en uitgehongerd. Plasdras-gebiedjes, zoals ondergelopen weilanden, trekken de uitgeputte vogels aan als een magneet. Gulzig peuren de steltlopers met hun lange snavel in de modder en ze vinden op de tast wormen en andere bodemdiertjes. Grutto’s smullen ervan.

Koning der weidevogels Eenmaal uitgerust en aangesterkt wordt het tijd voor de liefde. Al een poos gieren de hormonen door de gruttolijven. De mannen kleuren steeds fraaier oranjebruin en laten hun oog al stiekem vallen op de hoogbenige dames. Met snelle vluchten jagen ze achter de ranke vrouwtjes aan, druk grwieto grwieto roepend. Dit is het moment dat de groep grutto’s uit elkaar begint te vallen en gevormde paren hun broedgebied opzoeken: malse, sappige weilanden.

Weidevogels bedreigd Maar vochtige kruidenrijke weilanden, zoals in de veenweide-gebieden van Friesland, Noord- en Zuid-Holland, worden steeds zeldzamer. Door intensivering van de moderne landbouw hebben de weidevogels het in Nederland ronduit moeilijk. Van het aantal grutto’s van vijfentwintig jaar geleden is nog maar de helft over. Door extra beschermingsmaatregelen en het inrichten van speci-ale weidevogelreservaten zetten vogel- en natuurbeschermings-organisaties alles op alles om de vogels te redden.

KIJKTIPTussen Eemnes en Nijkerk ligt het Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland, een van de betere weide-vogelreservaten. Per fiets geschikt voor een dagtocht, pontje bij Eemdijk (niet op zondag). Kijk op www.natuurmonumenten.nl

Begin maart – de sneeuw is amper gesmolten – en het voorjaar

dient zich aan. Grote groepen grutto’s maken een tussenstop in

de Nederlandse weidereservaten.

11

lente

Gru

tto’

s

AddergebroedWeinig diersoorten spreken zo tot de

verbeelding als reptielen. De een griezelt

al bij de gedachte, terwijl de ander verrukt

raakt over hun uiterlijk en geheimzinnige

leven. Hoe dan ook: reptielen spelen een

belangrijke rol bij het biologisch evenwicht

in de natuur.

FOTOTIPLet op het weer. Kies een ochtend na een koude nacht met temperaturen rond het vriespunt. Ideaal is op de dag zelf een lichte bewolking met een flauw zonnetje en tem-peraturen rond de 15-16°C. Tussen 07.00-11.00 uur liggen reptielen vaak op te warmen, zodat je ze heel voorzichtig kunt benaderen. Ze kiezen vaak de zuidkant van een sloot, helling, boomstam of heidestruik. Gebruik een telelens (bijvoorbeeld 200mm) of een krachtige macrolens, zodat je voldoende afstand kunt houden en de dieren niet verstoort.

33lente

32

lente

Adde

r

AddergebroedWeinig diersoorten spreken zo tot de

verbeelding als reptielen. De een griezelt

al bij de gedachte, terwijl de ander verrukt

raakt over hun uiterlijk en geheimzinnige

leven. Hoe dan ook: reptielen spelen een

belangrijke rol bij het biologisch evenwicht

in de natuur.

FOTOTIPLet op het weer. Kies een ochtend na een koude nacht met temperaturen rond het vriespunt. Ideaal is op de dag zelf een lichte bewolking met een flauw zonnetje en tem-peraturen rond de 15-16°C. Tussen 07.00-11.00 uur liggen reptielen vaak op te warmen, zodat je ze heel voorzichtig kunt benaderen. Ze kiezen vaak de zuidkant van een sloot, helling, boomstam of heidestruik. Gebruik een telelens (bijvoorbeeld 200mm) of een krachtige macrolens, zodat je voldoende afstand kunt houden en de dieren niet verstoort.

33lente

32

lente

Adde

r

144

lente

145

lente

145

winter

144

winter

Bulldozers van het bosEen ontmoeting met wilde zwijnen

behoort voor veel natuurliefhebbers

tot de hoogtepunten. Zwijnen zijn

schuw, ruiken je al op kilometers

afstand en gaan een ontmoeting met

de mens meestal uit de weg. Vooral

de beren zijn imposante beesten,

die door hun kolossale verschijning

ontzag inboezemen.

Gebruik geen ‘luchtje’ en ga niet in bad voordat je op wilde-zwijnenpad gaat

147

lente

146

winter

Lekkerbek Wilde varkens zijn enthousiaste bewoners van eiken- en beuken-bossen. Met de nadruk op ‘enthousiast’. Ze zijn dol op eikels en beukennootjes, maar hun hoofdvoedsel bevindt zich toch in de bodem. Knollen, wortels, muizen, insectenlarven, truffels; noem het maar op. Ze laten het zich allemaal goed smaken en zijn echte lekkerbekken. Door hun gastronomisch enthousiasme willen ze nog wel eens tekeergaan en ploegen dan een groot deel van de bosbodem of, nog erger, een totale akker om. Mensen die aan de rand van de Veluwe of langs de Duitse grens wonen, kunnen ’s ochtends hun tuin omgeploegd vinden door wilde zwijnen.

Zuigorde Wilde zwijnen leven in roedels, die bestaan uit moeders met kinderen en een aantal onvolwassen mannetjes. De beren leven afgezonderd en leveren hartje winter onderling felle gevechten, om te bepalen wie de tijdelijke leider wordt en de zeugen mag dekken. Vier maanden later worden de jongen geboren, waarbij worpen van meer dan vijf geen uitzondering zijn. De biggetjes zien er in hun lichtbruin gestreepte pyjama aandoenlijk uit. Ze zijn levenslustig en volgen al na een week moeder en roedel zonder moeite. Ze worden zo’n twee maanden gezoogd en bij het drinken heeft iedere big zijn eigen tepel. Daarover hoeft dus geen ruzie te ontstaan.

Zwijnenpraat Jagers en jachtopzieners hebben ten aanzien van wilde zwijnen een aantal vaktermen ontwikkeld. Zo noemt men een mannetje de beer, ever of keiler. De indrukwekkende slagtanden van de keiler heten houwers of geweren. Het volwassen wijfje wordt zeug of bagge genoemd en de pas geboren jonge biggetjes zijn frislingen. Onvolwassen mannetjes worden als overlopers in een roedel geduld. Een roedel wilde zwijnen kent men als rotte en heeft men het over wilde zwijnen in het algemeen, dan praat men over zwart wild. De paartijd of de bronsttijd noemt men beertijd. De modderpoel waar een wild zwijn zo graag een bad in neemt, heet een zoel.

Door hun gastronomisch enthousiasme ploegen wilde zwijnen bossen en akkers om

FOTOTIPWilde zwijnen hebben een bijzonder gevoelige neus en kunnen extreem goed ruiken. Om die reden is het raadzaam geen parfum of aftershave te gebruiken en je niet te wassen voordat je op wilde-zwijnenpad gaat. Het is zelfs aan te raden om je kleding de nacht tevoren buiten te hangen, zodat er geen vreemde luchtjes aan kleven. Maak als het enigszins kan gebruik van een schuil-hut en bereid een plek goed voor, door er bijvoorbeeld eerder wat maïs te strooien.

KIJKTIPHet gebied rondom Radio Kootwijk; de buitenwegen rondom Park De Hoge Veluwe en de driehoek tussen Nunspeet, Vierhouten en Elspeet zijn uitermate geschikt om bij scheme-ring wilde zwijnen te zien. In de Belgische Ardennen kan men op diverse plaatsen een ontmoeting hebben met wilde zwijnen.

147

winter