De 9 schakels van effectief onderwijs

Interactieve workshop met voorbeelden uit Taal, Spelling en Lezen in beeld.

Jos Cöp

De 9 schakels van effectief onderwijs: bekijk de discussiefilm op ‘Trends in beeld’ (http://trendsinbeeld.blogspot.com).

De 9 schakels van effectief onderwijs

1. leerdoelen2. betrokkenheid3. interactie en afwisseling 4. effectief lesmodel5. toetsen6. instructie en begeleiding7. leertijd8. didactische aanpak9. organisatie

Bron: o.a. Vernooij (2006), Gamoran (1992), Manzano (2001)

Een les zonder leerdoel is als een stuurloos schip. Deze wordt vanzelf activiteitgericht (‘als ze maar zinvol bezig zijn’) in plaats van doelgericht.

1. Werk vanuit leerdoelen.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

Dus maximale mogelijkheden voor zelfstandig leren voor de betere leerlingen.

Veel mogelijkheden voor samenwerkend leren als de hulp van een maatje gewenst is.

Extra veel aandacht voor begeleid leren bij kinderen die het hard nodig hebben.

Kortom: eenvoudig, haalbaar en effectief differentiëren met veel gebruiksgemak.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Zonder betrokkenheid is het moeilijk om tot leren te komen. Maar betrokken zijn, is nog geen leren.

2. Creëer betrokkenheid.

Motiverend: werken met actuele teksten

Bekijk de demofilm op www.leesstudio.nl

Gerichte interactie zorgt ervoor dat kinderen blijven denken. Afwisseling in werkvormen is hiervan de basis.

3. Zorg voor interactie en afwisseling.

Als afwisselende interactie ontbreekt, stopt het denken en het leren. Niet praten maar denken staat hierbij centraal.

3. Zorg voor interactie en afwisseling.

Over de interactieve rol van het digibord: film ‘Meer leesbegrip met het digibord’; film ‘Interactiever leren met het digibord’.

4. Werk vanuit een effectief lesmodel.

Een verantwoorde opbouw van de les, met instructie, is geen keuze maar een voorwaarde.

Introductie

Instructie

Oefening

Evaluatie

Taal, Spelling en Lezen in beeld zijn volledig opgebouwd volgens het directe instructiemodel.

Ook bij het leren met software spelen de didactische fasen introductie, instructie, oefening en evaluatie een belangrijke rol.

instructie

evaluatie

oefening

Uit: Computerprogramma Spelling in beeld

4. Werk vanuit een effectief lesmodel.

Toetsen is noodzakelijk om de gewenste voortgang te bepalen en in te kunnen spelen op verschillen tussen leerlingen.

5. Bewaak de voortgang door te toetsen.

Een compact programma van 32 school-weken. De vierde week van een blok bevat toets-, herhalings- en plustaken.

plustaken

herhalingstaken

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken

basis-lessen

basis-lessen

basis-lessen

toet

staa

k

Risicoleerlingen en gemiddelde leerlingen hebben instructie en begeleiding nodig om de doelen te bereiken.

6. Differentiatie: instructie en begeleiding.

Begeleid leren

Samenwerkend leren

Individueel leren

Goede leerlingen (leesvaardigheid, werkhouding, ontwikkeling) kunnen, individueel of samen, zelfstandig leren.

6. Differentiatie: instructie en begeleiding.

Door verschillende media te gebruiken, kan de instructietijd uitgebreid worden zonder dat het saaie herhaling wordt.

Uit: Taal in beeld / Spelling in beeld

6. Differentiatie: instructie en begeleiding.

Hardop denken (ook wel modeling genaamd) is een effectieve manier om instructie te geven bij begrijpend lezen.

Leesbegrip en instructie: hardop denken

Hardop denken is lastig omdat impliciete denkprocessen en geautomatiseerd aanpakgedrag verwoord moeten worden.

Complex

Het digibord kan het hardop denken didactisch ondersteunen en ook gebruiksvriendelijker maken.

De meerwaarde van het digibord

Meer over effectieve instructie: film ‘Effectieve begrijpend leesinstructie’

7. Differentiatie: leertijd.

Leertijd is vaak de onderscheidende factor. Voor risicoleerlingen is het nodig om veel meer tijd in te roosteren.

Ward 1987; Vernooy 2006

Extra leertijd in de vorm van verlengde en herhaalde instructie en extra oefening zijn voor risicoleerlingen noodzakelijk.

Introductie

Instructie

Verlengde instructie

Zelfstandige verwerking

Begeleide (in)oefening

Evaluatie

Herhaalde instructie

Extra oefeningen verwerking

Ward 1987; Vernooy 2006

7. Differentiatie: leertijd.

Vlot lezen, woordenschat en achtergrond-kennis zijn de pilaren van leesbegrip. Leesstrategieën zijn de brug die erop ligt.

(Minder) tijd voor van begrijpend lezen?

Meer over ontwikkelingen leesbegrip: film ‘Doelgericht begrijpend lezen’.

Leesstrategieën onderwijzen, is laten ontdekken hoe je het lezen van een tekst het best kunt aanpakken.

Leesstrategieën aanleren

De 6 evidence based leesstrategieën zijn losse eenheden en moeten kindgericht met elkaar verbonden worden.

De samenhang tussen leesstrategieën

Pas als meer instructie en meer leertijd geen resultaat opleveren, is het zinvol om de leerstof anders aan te leren.

8. Differentiatie: didactische aanpak.

Leerstof te snel anders uit gaan leggen, kan tot gevolg hebben dat leerlingen juist in de war raken.

8. Differentiatie: didactische aanpak.

Uitlegkaarten, groep 6

De instructie staat op flexibel inzetbare (klas, rt, thuis) uitlegkaarten.

Uitlegkaarten, groep 6

De instructie staat op flexibel inzetbare (klas, rt, thuis) uitlegkaarten.

Uitlegkaarten, groep 6

De instructie staat op flexibel inzetbare (klas, rt, thuis) uitlegkaarten.

Uitlegkaarten, groep 6

De instructie staat op flexibel inzetbare (klas, rt, thuis) uitlegkaarten.

Een te complexe klassenorganisatie is minder overzichtelijk en biedt geen goede basis voor effectief onderwijs.

9. Houd de organisatie haalbaar.

9. Houd de organisatie haalbaar.

Convergent werken biedt meer overzicht dan divergent werken met veel niveau-groepen en uiteenlopende leerstof.

plustaken

herhalingstaken

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken

basis-lessen

basis-lessen

basis-lessen

toet

staa

kDe eerste drie weken van een blok zijn er basislessen en plustaken. De vierde week zijn er toets-, herhalings- en plustaken.

Alle kinderen dezelfde doelwoorden onderwijzen leidt op groepsniveau tot lessen met een laag rendement.

Ken ik al.

Snap ik niet.

ICT als hulpmiddel bij het organiseren

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

Het gericht trainen van woorden kan gebeuren met speciale woordenschatsoftware.

Er is sprake van veel meer effectieve leertijd als er gewerkt wordt vanuit individuele woordselecties.

Effectieve leertijd

Bron: http://www.youtube.com/user/joscop#p/u/22/tes_CuXyc3Y

Bij het effectief trainen van woorden is gerichte instructie op maat een voorwaarde. Dit kan met een woordenhulp.

Instructiemogelijkheden

bron: http://www.youtube.com/user/joscop#p/u/21/utRdx1nWwL8

Bekende woorden worden alleen kort getoetst. Bij onbekende woorden volgt een intensieve aanpak met instructie.

Effectieve leertijd

9. Houd de organisatie haalbaar.

Als divergent werken met meer dan twee niveaugroepen noodzakelijk is, zal extra formatie op de groep al snel nodig zijn.

Tempo- en niveaudifferentiatie met plustaken: Leesstudio en Taalmaker

Beoordelingspunten

schakel score

1. leerdoelgericht + +/- -

2. betrokkenheid + +/- -

3. interactie / afwisseling + +/- -

4. lesmodel + +/- -

5. toetsing + +/- -

6. instructie / begeleiding + +/- -

7. leertijd + +/- -

8. didactische aanpak + +/- -

9. organisatie + +/- -