SECTORFOTO 2015

WELZIJN OP HET WERK

Cijfers en tendensen

2

SECTORFOTO - ADDENDUM

TRENDS IN HET THEMA .................................................................................................................................. 3

Definitie van welzijn op het werk ............................................................................................... 3

Naar "werkbaar werk" .................................................................................................................... 3

Nieuwe wetgeving............................................................................................................................ 4

HET THEMA IN DE TOEKOMST ....................................................................................................................... 5

Flexibiliteit ......................................................................................................................................... 5

Evoluties in het bedrijf ................................................................................................................... 5

OPLEIDINGEN ................................................................................................................................................... 8

Stressbeheer en -preventie ............................................................................................................ 8

Ergonomie .......................................................................................................................................... 8

BIBLIOGRAFIE .................................................................................................................................................. 9

Wetenschappelijke bronnen .......................................................................................................... 9

Internetbronnen ............................................................................................................................... 9

Kranten en tijdschriften ............................................................................................................... 10

3

SECTORFOTO - ADDENDUM

TRENDS IN HET THEMA

Definitie van welzijn op het werk

Welzijn op het werk is een heel breed thema, en de thema’s die ermee samenhangen verschillen sterk

van het ene doein naar het andere. In deze nota gebruiken we de definitie van de Federale

Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg als referentiekader. Die omschrijft

welzijn op het werk als "het geheel van factoren met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden waarin het

werk wordt uitgevoerd: veiligheid op het werk, bescherming van de gezondheid van de werknemer,

psychosociale aspecten van het werk, ergonomie, arbeidshygiëne en verfraaiing van de

werkplaatsen."1.

Naar "werkbaar werk"

Het thema welzijn op het werk neemt toe aan belang voor bedrijven, zowel vanwege de bedienden

als vanwege de werkgevers en lijnverantwoordelijken.

Dit past in een ruimere context van veranderingen op de arbeidsmarkt, die verband houden met de

veroudering van de bevolking, de digitale revolutie en de empowerment die een reorganisatie van de

werklast en de organisatie met zich meebrengen.

In België tonen de statistieken van het RIZIV aan dat stress een directe oorzaak vormt van de

stijging van het aantal afwezigheden op het werk: de gevallen van burn-out en chronische stress

zijn tussen 2007 en 2014 meer dan verdubbeld (van 29.112 tot 83.155 gevallen per jaar) en

arbeidsongeschiktheid kost de Staat vandaag meer dan werkloosheid2.

Gezien deze tendens zetten de bedrijven voortaan in op het welzijn van hun loontrekkenden, dat

wordt erkend als een factor voor een goede interne werking en prestaties.

In België doet het concept 'werkbaar werk' onder impuls van Kris Peeters zijn intrede in het sociaal

overleg. In 2015 nam de Federaal minister van Werk het initiatief voor 2 rondetafelgesprekken over

dit onderwerp met vakbonds- en werkgeversvertegenwoordigers en deskundigen3. Het concept rust

op vier grote pijlers die bijzondere aandacht verdienen:

werkstress,

motiveren,

1 Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (2015),

"Welzijn op het werk", Werk België, http://www.werk.belgie.be/welzijn_op_het_werk.aspx (pagina bezocht op

11 februari 2016). 2 RTBF (18 decembre 2015), "Le nombre de dépressions et de burn-out ne cesse d'augmenter en Belgique", Info

Société, http://www.rtbf.be/info/societe/detail_le-nombre-de-depressions-et-de-burn-out-ne-cesse-d-augmenter-

en-belgique?id=9166141 (pagina bezocht op 9 februari 2016).

GERARD Laurent (2016), "l’invalidité en hausse constante", in La Libre Belgique, nr. 34, 3 februari 2016, p. 4-5. 3 Le Vif (9 juni 2015), "Peeters lance la réflexion sur le travail faisable", Actualités Belgique,

http://www.levif.be/actualite/belgique/peeters-lance-la-reflexion-sur-le-travail-faisable/article-normal-

399535.html (pagina bezocht op 9 februari 2016).

Stichting Innovatie en Arbeid (2015), "Werken aan werkbaar werk", http://www.werkbaarwerk.be/werkbaarwerk

(pagina bezocht op 25 januari 2016).Werken aan Werkbaar Werk

4

SECTORFOTO - ADDENDUM

de mogelijkheid tot leren,

en de werk-privébalans4.

Er worden verschillende pistes voorgesteld om die vier aspecten concreet te verbeteren, zoals:

een grotere flexibiliteit wat betreft tijd en ruimte om het werk uit te voeren, meer bepaald

door de introductie van glijdende uurroosters of telewerken;

meer investeringen in de bijscholing van bedienden, met speciale aandacht voor de oudere

bedienden;

een systematischere preventie van werkgerelateerde psychosociale risico's;

een reorganisatie van de werkplaatsen;

het invoeren van loopbaansparen, dat de bedienden toelaat om vakantiedagen te sparen en

later op te nemen wanneer ze die nodig hebben;

het creëren van speciale functies met betrekking tot de preventie van psychosociale risico's

en de implementatie van welzijn in het bedrijf;

een herziening van de verlonings- en promotiesystemen, die eerder verband moeten houden

met verantwoordelijkheden en competenties dan met anciënniteit5.

Nieuwe wetgeving

De wet van 4 augustus 1996 vormt de basiswetgeving op het gebied van welzijn op het werk6. In

2014 werd een nieuwe wetgeving met betrekking tot de psychosociale risico's op het werk van

kracht7. Die bepaalt dat de bedrijven preventieve maatregelen moeten treffen voor al die risico's, net

zoals voor alle andere risico's die de gezondheid en de veiligheid van werknemers kunnen schaden.

De nieuwe wetgeving bepaalt ook de rol van de verschillende spelers die zijn betrokken bij de

preventie van psychosociale risico's, meer bepaald de aanstelling van een preventieadviseur of

een vertrouwenspersoon8.

Met zijn concept 'werkbaar werk' nodigt Kris Peeters ook de sociale partners uit om concrete

voorstellen te doen, die als basis zullen dienen voor een toekomstige wetgeving op dit gebied9.

4 HEYLEN Kathleen (9 juni 2015), "Hoe kunnen wij ons werk 'werkbaar' maken?", De Redactie.be, Werken aan

Werkbaar Werkhttp://www.werkbaarwerk.be/werkbaarwerk (pagina bezocht op 25 januari 2016). 5 Idem. 6 Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (2015), "Welzijn op het werk", op. cit. 7 De nieuwe wetgeving met betrekking tot de preventie van psychosociale risico's op het werk bestaat uit twee

wetten en een koninklijk besluit:

De wet van 28 februari 2014 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk

wat de preventie van psychosociale risico's op het werk aangaat.

De wet van 28 maart 2014 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en de wet van 4 augustus 1996

betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat de gerechtelijke

procedures betreft.

Het koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico's op het werk. 8 Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (2015), "Welzijn op het werk", op. cit. 9 Le Vif (9 juni 2015), "Peeters lance la réflexion sur le travail faisable", op. cit.

5

SECTORFOTO - ADDENDUM

HET THEMA IN DE TOEKOMST

Flexibiliteit

De belangstelling voor welzijn op het werk blijft toenemen, en die trend zal in de toekomst worden

voortgezet. Een van de uitdagingen die ermee samenhangen is een toenemende vraag naar

flexibiliteit, wat betreft zowel tijd als locatie10.

Die vraag betreft in de eerste plaats een grotere flexibiliteit in de werkuren om een beter evenwicht

te kunnen vinden tussen werk en privéleven of de nadelen van het woon-werkverkeer weg te nemen.

De werkgever kan bijvoorbeeld in het arbeidsreglement glijdende uurroosters voorzien11. Volgens

een studie van de arbeidsmarkt uitgevoerd door Randstad in 2015 blijft de vraag naar flexibele

uurroosters stijgen: voor 58% van de ondervraagde werknemers zou de invoering van flexibele uren

voor een beter evenwicht zorgen tussen werk en privéleven12.

De vraag naar geografische flexibiliteit evolueert op dezelfde manier. Telewerken of mobiel werken

zijn principes die geleidelijk hun intrede hebben gedaan op de arbeidsmarkt. In 2000 had 4,6% van

de werkende Belgen toegang tot telewerken. In 2015 werkten 16% van de werkende Belgen

regelmatig thuis, en 56% van de werkende bevolking wou graag minstens één dag per week

telewerken13. Die evolutie naar meer geografische flexibiliteit is al goed ingeburgerd in Nederland.

Het land heeft een nieuwe wet, 'de wet flexibel werken', in het leven geroepen, die de bediende het

recht geeft om zelf zijn werkplek voor te stellen. Indien de werkgever weigert, is hij verplicht om

zijn keuze te motiveren14.

Evoluties in het bedrijf

Om het welzijn op het werk te bevorderen, ontwikkelen de bedrijven intern vernieuwende

oplossingen. Hier volgen een aantal goede voorbeelden van de vele voorgestelde oplossingen.

10 Vlerick Business School (14 december 2014), "Werknemer wil meer flexibiliteit in extralegale voordelen",

Vlerick News, http://www.vlerick.com/nl/about-vlerick/news/werknemer-wil-meer-flexibiliteit-in-extralegale-

voordelen (pagina bezocht op 21 januari 2016). 11 OVERMEIRE Liesbeth (18 juni 2015), "Vraag aan een expert: Glijdende werktijden, wat zijn de spelregels",

Partena Professionals, http://www.partena-professional.be/nl/infoflashes/2015/vraag-aan-een-expert-glijdende-

werktijden-wat-zijn-de-spelregels/ (pagina bezocht op 2 februari 2016).

UCM (20 juni 2013), "Modernisation du droit du travail : nouvelle forme de temps partiel et horaires flottants",

Actualités UCM, http://www.ucm.be/Actualites/Modernisation-du-droit-du-travail-nouvelle-forme-de-temps-

partiel-et-horaires-flottants (pagina bezocht op 8 februari 2016). 12 JOBAT (2016), "Thuiswerk en flexibele uren werken productiever", Jobat.be,

http://www.jobat.be/nl/artikels/thuiswerk-en-flexibele-uren-werken-productiever/ (pagina bezocht op

8 februari 2016). 13 JOBAT (2016), "Slechts 1 Belg op 6 werkt regelmatig van thuis uit", Jobat.be,

http://www.jobat.be/nl/artikels/slechts-1-belg-op-de-6-werkt-regelmatig-van-thuis-uit/ (pagina bezocht op

8 februari 2016). 14 VAN DAMME Leen, VAN GRAMBEREN Mieke (28 mei 2015), "Zijn we klaar voor thuiswerk?", De Redactie –

opinie, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/opinieblog/opinie/1.2353160 (pagina bezocht op 25 januari 2016).

6

SECTORFOTO - ADDENDUM

Er is een nieuwe functie ontstaan, de Chief Happiness Officer (CHO). Volgens de Deense

'geluksgoeroe' Alexander Kjerulf15 bewijst de creatie van de CHO dat het belang van geluk op het

werk groter is dan ooit. Het werk van de CHO is gewijd aan het diagnosticeren en verbeteren van

het welzijn van de bedienden. Hij wordt geacht initiatieven te nemen, meer bepaald voor het

aanpassen van de bedrijfscultuur of de werkplaatsen, en is verantwoordelijk voor de implementatie

ervan16. Voor de bedienden garandeert de aanwezigheid van de CHO dat er naar hen wordt

geluisterd en dat hun welzijn een dagelijkse bekommernis vormt voor het bedrijf. Die interesse van

het bedrijf is gunstig voor de motivatie en de betrokkenheid van de medewerkers, wat in het

algemeen een positieve impact heeft op de prestaties17. In de Verenigde Staten maken CHO's het

mooie weer in de start-ups en technologiebedrijven; een must, want er liggen voortdurend kapers

op de kust voor het schaarse technologisch talent. In België loopt het vooralsnog niet zo’n vaart. De

FOD Sociale Zekerheid, die een Chief Happiness Officer heeft aangenomen om zijn HR-systeem

heruit te vinden, speelt een voortrekkersrol op dit gebied18.

Een andere tendens is dat bepaalde bedrijven hun interne manier van werken vernieuwen wat

betreft teamdynamiek om de stress die daar vaak mee gepaard gaat te voorkomen. Dat is

bijvoorbeeld het geval bij Colruyt dat, met de hulp van externe coaches, een heel nieuwe collectieve

visie over teamontwikkeling heeft ontwikkeld. Die visie biedt concrete instrumenten voor een

opener communicatie, een grotere betrokkenheid van de teamleiders en een reorganisatie van de

vergader- en pauzeruimtes en -momenten19.

In bedrijven wordt steeds meer aandacht besteed aan de omgeving en de inrichting van de

werkplaatsen. Omdat men lang zitten schadelijk acht voor de gezondheid van de werknemers,

wordt rechtstaand werk steeds populairder20. Andere bedrijven stellen vergelijkbare oplossingen

voor, zoals gemengd zittend-rechtstaand werken, zodat de werknemers meer kunnen bewegen en er

meer informele communicatiemomenten tussen collega's plaatsvinden21.

15VERMEIRE Tim (2016), "Iedereen een chief happiness officer?", Attentia.be,

http://www.attentia.be/nl/blog/iedereen-een-chief-happiness-officer (pagina bezocht op 20 januari 2016). 16 KOVENSKY Josh (23 juli 2014), "Chief Happiness Officer Is the Latest, Creepiest Job in Corporate America",

The New Republic, https://newrepublic.com/article/118804/happiness-officers-are-spreading-across-america-

why-its-bad (pagina bezocht op 25 januari 2016). 17 KOVENSKY Josh (23 juli 2014), "Chief Happiness Officer Is the Latest, Creepiest Job in Corporate America", op.

cit.

VERMEIRE Tim (2016), "Iedereen een chief happiness officer?", op. cit. 18 VANHEE Laurence (2013), Happy HR: Geluk op het werk. Langdurig lonend, Parijs: Ingenaaid, 223 pagina's. 19 HUYGE Christine (31 januari 2016), "Gezond team, gezonde medewerkers", Mark Magazine,

http://markmagazine.be/gezond-team-gezonde-medewerkers/ (bezocht op 2 februari 2016). 20 Jobat.be (25 februari 2013), "Bureauwerk doe je beter rechtstaand", Standaard.be,

http://www.standaard.be/cnt/dmf20130225_022 (pagina bezocht op 12 januari 2016).

BARTNIK Marie (6 september 2011), "Le 'bureau debout' fait des émules", Le Figaro.fr,

http://www.lefigaro.fr/vie-entreprise/2011/09/06/09008-20110906ARTFIG00556-le-bureau-debout-fait-des-

emules.php (pagina bezocht op 4 februari 2016). 21 BARTNIK Marie (6 september 2011), "Le 'bureau debout' fait des émules", op. cit.

7

SECTORFOTO - ADDENDUM

Welzijn op het werk zal in de toekomst als een extralegaal voordeel

worden beschouwd waarmee werkgevers hun bedienden kunnen

motiveren en nieuwe talenten kunnen aantrekken. Voor de bediende wordt

het thema belangrijk, zelfs doorslaggevend in zijn loopbaankeuzes.

2020

8

SECTORFOTO - ADDENDUM

OPLEIDINGEN

Stressbeheer en -preventie

Omgaan met stress, bij jezelf en je omgeving 245N

Werkgoesting : de sleutels tot plezier in het werk 247N

Van stress en uitputting naar veerkracht en vitaliteit 249N

Van werkdruk naar werkplezier 251N

Een innovatieve aanpak van stress op het werk 1021N

Alternatief stressmanagement 1239N

Mindful werken 1240N

Het evenwicht vinden tussen werk en privé 1241N

Yoga en Pilates op het werk 1242N

Ademhalings- en relaxatietechnieken op de werkvloer 1243N

Stressreductief bewegen 1244N

Bedrijfstheater: Reset the mindset 1124N

Ergonomie

Pc & ergonomie : preventie van RSI, nek- enrugklachten 243N

Preventie van rugproblemen op het werk 244N

Pc & ergonomie : preventie van RSI, nek- en rugklachten DL243N

9

SECTORFOTO - ADDENDUM

BIBLIOGRAFIE

Wetenschappelijke bronnen

VANHEE Laurence (2013), Happy HR: Geluk op het werk. Langdurig lonend, Parijs: Ingenaaid,

223 pagina's.

Internetbronnen

BARTNIK Marie (6 september 2011), "Le 'bureau debout' fait des émules", Le Figaro.fr,

http://www.lefigaro.fr/vie-entreprise/2011/09/06/09008-20110906ARTFIG00556-le-bureau-debout-

fait-des-emules.php (pagina bezocht op 4 februari 2016).

HEYLEN Kathleen (9 juni 2015), "Hoe kunnen wij ons werk 'werkbaar' maken?", De Redactie.be,

Werken aan Werkbaar Werkhttp://www.werkbaarwerk.be/werkbaarwerk (pagina bezocht op

25 januari 2016).

HUYGE, Christine (31 januari 2016), "Gezond team, gezonde medewerkers", Mark Magazine,

http://markmagazine.be/gezond-team-gezonde-medewerkers/ (bezocht op 2 februari 2016).

JOBAT (25 februari 2013), "Bureauwerk doe je beter rechtstaand", Standaard.be,

http://www.standaard.be/cnt/dmf20130225_022 (pagina bezocht op 12 januari 2016).

JOBAT (2016), "Thuiswerk en flexibele uren werken productiever", Jobat.be,

http://www.jobat.be/nl/artikels/thuiswerk-en-flexibele-uren-werken-productiever/ (pagina bezocht

op 8 februari 2016).

JOBAT (2016), "Slechts 1 Belg op 6 werkt regelmatig van thuis uit", Jobat.be,

http://www.jobat.be/nl/artikels/slechts-1-belg-op-de-6-werkt-regelmatig-van-thuis-uit/ (pagina

bezocht op 8 februari 2016).

KOVENSKY Josh (23 juli 2014), "Chief Happiness Officer Is the Latest, Creepiest Job in Corporate

America", The New Republic, https://newrepublic.com/article/118804/happiness-officers-are-

spreading-across-america-why-its-bad (pagina bezocht op 25 januari 2016).

Le Vif (9 juni 2015), "Peeters lance la réflexion sur le travail faisable", Actualités Belgique,

http://www.levif.be/actualite/belgique/peeters-lance-la-reflexion-sur-le-travail-faisable/article-

normal-399535.html (pagina bezocht op 9 februari 2016).

OVERMEIRE, Liesbeth (18 juni 2015), "Vraag aan een expert: Glijdende werktijden, wat zijn de

spelregels", Partena Professionals, http://www.partena-professional.be/nl/infoflashes/2015/vraag-

aan-een-expert-glijdende-werktijden-wat-zijn-de-spelregels/ (pagina bezocht op 2 februari 2016).

10

SECTORFOTO - ADDENDUM

RTBF (18 decembre 2015), "Le nombre de dépressions et de burn-out ne cesse d'augmenter en

Belgique", Info Société, http://www.rtbf.be/info/societe/detail_le-nombre-de-depressions-et-de-burn-

out-ne-cesse-d-augmenter-en-belgique?id=9166141 (pagina bezocht op 9 februari 2016).

Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (2015),

"Welzijn op het werk", Werk België, http://www.werk.belgie.be/welzijn_op_het_werk.aspx (pagina

bezocht op 11 februari 2016).

Stichting Innovatie en Arbeid (2015), "Werken aan werkbaar werk",

http://www.werkbaarwerk.be/werkbaarwerk (pagina bezocht op 25 januari 2016).

UCM (20 juni 2013), "Modernisation du droit du travail : nouvelle forme de temps partiel et horaires

flottants", Actualités UCM, http://www.ucm.be/Actualites/Modernisation-du-droit-du-travail-

nouvelle-forme-de-temps-partiel-et-horaires-flottants (pagina bezocht op 8 februari 2016).

VAN DAMME, Leen en VAN GRAMBEREN, Mieke (28 mei 2015), "Zijn we klaar voor thuiswerk?", De

Redactie – opinie, http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/opinieblog/opinie/1.2353160 (pagina bezocht

op 25 januari 2016).

VERMEIRE, Tim (2016), "Iedereen een chief happiness officer?", Attentia.be,

http://www.attentia.be/nl/blog/iedereen-een-chief-happiness-officer (pagina bezocht op

20 januari 2016).

Werken aan Werkbaar Werk

Vlerick Business School (14 december 2014), "Werknemer wil meer flexibiliteit in extralegale

voordelen", Vlerick News, http://www.vlerick.com/nl/about-vlerick/news/werknemer-wil-meer-

flexibiliteit-in-extralegale-voordelen (pagina bezocht op 21 januari 2016).

Kranten en tijdschriften

GERARD Laurent (2016), "l’invalidité en hausse constante", in La Libre Belgique, nr. 34,

3 februari 2016, p. 4-5.