Arbeid, vergrijzing en globalisering:

naar een nieuw sociaal pact?!

Marc De Vos

België vandaag• Hoogtepunt van private welvaart in

absolute termen (micro)• Tanende gezondheid (macro):

– Geleidelijk verval van de welvaartsstaat: gezondheidszorg, pensioen, gezinsbijslagen, armoede, onderwijs

– Onvoldoende economische groei ondanks historisch hoge en lange mondiale groei

– Onvoldoende werkgelegenheid – dysfunctionele arbeidsmarkt

Uitdagingen 21ste eeuw

• Klimaat

• Energie

• Religie en multi-etnische samenleving

• …

• Vergrijzing

• Globalisering

Vergrijzing

Vergrijzing• Vergrijzing = levensverwachting +

denataliteit + baby boomers / baby busters• Geboortecijfer: 1,6 vs. 2,1• Beroepsactieve bevolking EU25:

– 303 milj. 2004 – 280 milj. 2025– Verlies van 1 miljoen / jaar over de komende

20 jaar economische impact!

• België in 2020:– Actieven: -300.000 + resterende ouder– Niet-actieve ouderen: +200.000

Uitdagingen

• Het “piramidespel” van de sociale zekerheid & stijgende kosten in pensioen en gezondheidszorgen

• Minder financieringsbasis in de economie

• Internationale competitiviteit

• Afbetaling staatsschuld

Meervoudige bankschroef

Een uitweg?• Rapporten Commissie Vergrijzing:

– Activiteitsgraad 70% “asap” (62% nu)– Productiviteitsstijging van 1,75% per jaar tot

2030 (1,45% gemiddeld tussen 1980-2004)– Stijging ziekteverzekering: max. 3% per jaar

(5% gemiddeld 1970-2006)– Afbouw staatsschuld tot 60% BBP tegen 2014

(nu 85%) & alles wat vrijkomt terug in de SZ– Economische groei van gemiddeld 2,2% op

jaarbasis tot 2030 (1,8% tussen 1990-2005)

Activiteitsgraad• Activiteitsgraad:

– van nu 61 % moet naar ong. 70%– +400.000 VTE

• Werkloosheid van 14% naar 8%: trendbreuk• Noodzakelijk:

– Werklozen en zwartwerkers recupereren– Langer werken– Betere “matching” op de arbeidsmarkt– Selectieve immigratie– Tewerkstellingsgroei in de private sector

Arbeidsmarkt vandaag• Meerdere arbeidsmarkten

– Hooggeschoold/laaggeschoold – man/vrouw – Vlaanderen/Wallonië – publiek/privaat etc.

• Keihard voor de zwakste - laaggeschoolde– 3 keer meer kans op werkloosheid – (EU15: 1,5)– Bijna 1 op 10 in langdurige werkloosheid– Nauwelijks 5% per jaar geniet een opleiding– Tewerkstelling geconcentreerd in de marge van

de arbeidsmarkt – insiders/outsiders– Manifeste raciale stratificatie

Arbeidsmarkt en ouderen• Activiteitsgraad:

– 25-49: 85% (EU15: 84%) – 50-64: 41% (EU15 55%) – 60-64: 12% - 65-69: 3% (EU15: 7%)

• Aandeel zelfstandigen:– Algemeen: -20%– 60+: 50%

• Aanwervingen +50 jaren: minder dan 4%• 70% van de 50+ werkt 15 jaar of langer

voor = WG – slechts 54% in tijdelijke AO

Arbeidsmarkt en ouderen• Activiteitsgraad:

– 25-49: 85% (EU15: 84%) – 50-64: 41% (EU15 55%) – 60-64: 12% - 65-69: 3% (EU15: 7%)

• Aandeel zelfstandigen:– Algemeen: -20%– 60+: 50%

• Aanwervingen +50 jaren: minder dan 4%• 70% van de 50+ werkt 15 jaar of langer

voor = WG – slechts 54% in tijdelijke AO Geen arbeidsmarkt na 50 jaar & ontslag

Oorzaken• Push:

– Personeelsbeleid, mentaliteit en discriminatie– Loonkosten en kostprijs aanvullende

verzekeringen– Ontslagkosten

• Pull:– Gebrek aan perspectief: alles of niets– Werken loont te weinig– Mentaliteit

• Vervroegde pensionering: 80% - “lump of labour” syndroom

Globalisering

Globalisering

• Politieke, economische én technologische liberalisering

• Per saldo enorme voordelen voor de gehele wereldeconomie, inclusief voor de ontwikkelde landen

• Verliezers in bepaalde regio’s en bepaalde sectoren

• Nog maar het begin, behoudens mondiale crisis – demografische ontwikkeling

370 460 460

590

1.000 1.000

1.470

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

1980 Pre-1990 Post-1990

Advanced Developing countries Additional developing countries

Globalisering• India en China zijn vandaag nog wezenlijk

agrarische landen• BBP: China = 6 x België; India = 2 x België• China:

– Gemiddelde jaarinkomen top 1% in 2006 = 10.000 EUR

– 77% van de stedelijke huishoudens in China vandaag jaarinkomen van – 2500 EUR

– In 2008 = derde economie ter wereld, maar in BBP/capita nog niet in de top 100

• BRICs + “The Next Eleven”

Implicaties• Gevaren (voor ons):

– Enorm reservoir aan goedkope en goedgeschoolde arbeid

• Kansen:– Enorme investeringen in infrastructuur en

technologie etc. zijn nodig– Lokale consumentenmarkt, ook voor dure

Westerse producten– De groei-economieën worden enorme klanten

én investeerders– Winnen als consumenten én als economie

Productiefactor arbeid

• “Prijs” van arbeid staat onder druk• Dalend aandeel van arbeid in het

nationale inkomen• Productiviteitsgroei essentieel• High velocity arbeidsmarkt: sneller, meer

variatie, meer verandering• Beter omgaan met verandering v.

gestandaardiseerde arbeidsmarkt en loopbaan: IMF, Oeso, Europese Unie

Besluit

Besluit

• Zowel voor vergrijzing als voor globalisering: anders gaan werken

• De budgettaire en economische noodzaak is ook een sociale noodzaak én een ethische noodzaak

• Weg van de retoriek van verworven rechten. Iedereen moet (samen) veranderen: WGs, WNs en overheid

Besluit

• Verandering is geen revolutie en is elders al met succes gebeurd:– Combinatie werk-gezin– Van jobzekerheid naar werkzekerheid– Activering doordrijven in werkloosheid– Langer en anders werken– Opleiding en vorming– Vakbonden en werkgevers kunnen en moeten

voortrekkers worden

• Arbeidsmarkt is prioritair maar geen panacee

Statisch v. Dynamisch

Contact Info

Marc De Vos

marc.devos@itinerainstitute.org

T. 02 412 02 60

www.itinerainstitute.org