Ing. J.C. Baumann 1-2-2018 Heerde In samenwerking met stichting Hoogoverijssel en Laagvliegroutes Nee Friesland

Data-analyse en visualisaties mede tot stand gekomen door BitMark

Verblijfsrecreatie Gelderland Overijssel en Friesland

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 1

Disclaimer:

Deze analyse is gebaseerd op de officiële informatie van Lelystad Airport en de Schiphol Group. De

berekening van de economische schade voor de verblijfsrecreatie in Friesland, Overijssel en

Gelderland is indicatief. Er ontbreekt tot op heden een degelijk maatschappelijke kosten- en baten

analyse van het openstellen van Lelystad Airport (LEY) voor groot verkeer waarbij de effecten voor

bovengenoemde provincies in meegenomen worden. De totale kosten zullen veel hoger uitvallen dan

in dit rapport gepresenteerd omdat hier slechts een gedeelte van de vrijetijdseconomie bekeken

wordt. Er wordt daarom dringend aanbevolen om de totale kosten en baten van het openstellen van

Lelystad Airport op korte termijn alsnog nader te onderzoeken.

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 2

Inhoud

Inleiding ................................................................................................................................................... 3

Conclusie ................................................................................................................................................. 5

Kengetallen verblijfsrecreatie in Gelderland ........................................................................................... 6

Kengetallen verblijfsrecreatie in Overijssel ............................................................................................ 7

Kengetallen verblijfsrecreatie in Friesland ............................................................................................. 8

Totalen kengetallen verblijfsrecreatie in Gelderland, Overijssel en Friesland ........................................ 9

Totalen kengetallen verblijfsrecreatie direct onder de vliegroutes in Gelderland, Overijssel en

Friesland ................................................................................................................................................ 10

Toegepaste methode en bronnen: ........................................................................................................ 11

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 3

Inleiding

Dit onderzoek richt zich op de economische schade voor de verblijfsrecreatie onder de

laagvliegroutes als gevolg van de beoogde implementatie van Lelystad Airport (LEY) per april 2019.

Positieve en negatieve baten

Tot op dit moment, worden door de overheid uitsluitend de kansen en economisch voordelen van

LEY belicht. Tegenover deze positieve baten staan echter ook negatieve baten en zoals uit dit

onderzoek blijkt zijn die negatieve baten in dit geval factoren groter. De voorziene economische groei

rond LEY zal ten koste gaan van de economie in de regio’s Friesland, Overijssel en Gelderland.

Friesland, Overijssel en Gelderland hebben een grote vrijetijdseconomie. In het bijzonder de

verblijfsrecreatie in Friesland, Overijssel en Gelderland zal door de implementatie van de

laagvliegroutes zwaar getroffen worden.

Ernstige aantasting kernwaarden

Een in september 2017, door de Recron onder haar leden, uitgevoerde enquête m.b.t. dit onderwerp

laat zien dat 74% van de respondenten een negatieve impact op de omzet verwacht, 34% verwacht

dat de gevolgen zéér, tot zwaar negatief zullen zijn.

De reden daarvoor is dat de verblijfsrecreatie in deze gebieden gebaseerd is op de kernwaarden

rust, stilte en natuur. Deze kernwaarden zullen onherstelbaar aangetast worden door geluid en

vervuiling als er met ingang van april 2019 vanaf Lelystad Airport gevlogen gaat worden. (zie

onderstaande kaart van de laagvliegroutes).

Laagvliegroutes van en naar Lelystad Airport

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 4

Als vanaf 1 april 2019 vliegtuigen op 1800 meter over tenten, caravans en vakantiehuizen gaan

vliegen zal dat met groot lawaai gepaard gaan (zie de tabel op pagina 10). Met name de pieken in de

vluchten tussen 6 en 8 uur s ’morgens (15% van het totaal aantal vluchten) en in de avond (45% van

het totaal aantal vluchten) zullen desastreus zijn voor de accommodaties direct onder de route (zie

de onderstaande figuur).

De piek van het aantal vakantievluchten per dag ligt daarbij ook nog eens juist in de

zomermaanden, gelijk met het seizoen voor de verblijfsrecreatie op de grond.

In een stille of zeer stille omgeving is een piekgeluid van een op 1800 meter overvliegend vliegtuig

een zeer grote verstoring.

Bron: Analyse van de geluidstudie voor Lelystad Airport, MER-deelonderzoek 4a Door: dr. ir. L.J.M. Adegeest Datum: 27 juli 2017 Versie: 1.3

Kader

Het onderzoek heeft zich tot de bovengenoemde regio’s beperkt maar de laagvliegroutes lopen ook

nog verder over Noord- en Zuid-Holland en Brabant met, voor een deel, soortgelijke effecten.

Daarnaast is verblijfsrecreatie slechts een deel van de totale vrijetijdeconomie en zullen er ook

uitstralende negatieve effecten zijn naar andere delen van de regionale economie, waardoor de

maatschappelijke schade uiteindelijke veel hoger zal uitvallen.

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 5

Conclusie

Het onderzoek gaat uit van het begrip verblijfsrecreatie zoals dat door het CBS gedefinieerd is.

Hierbij gaat het om de toeristische overnachtingen in 4 soorten accommodaties

Hotels

Huisjesparken

Campings

Groepsverblijven

In eerste instantie is er naar de totale verblijfsrecreatie in de 3 provincies gekeken.

Vervolgens is er een profiel van 6 km aan weerszijden van de vliegroutes over het totale gebied

geprojecteerd (zie pagina 11: Toegepaste methode en bronnen).

Aangetoond is dat minimaal 30% van alle verblijfsaccommodaties binnen deze projectie liggen.

Werkgelegenheid versus werkeloosheid

Lelystad Airport zal extra werkgelegenheid voortbrengen. Deze werkgelegenheid is afhankelijk van

het aantal passagiers. Bij 1 miljoen passagiers, wat wordt bereikt in het vierde jaar na opening, is de

verwachting dat er 400 directe een 80 indirecte banen zijn gecreëerd.

Deze banengroei wordt echter volledig teniet gedaan door de te verwachten verliezen in de

werkgelegenheid binnen, alleen al, de verblijfsrecreatie.

Samenvattend is de conclusie dat het direct onder de vliegroutes gaat om

te verwachten grote schade aan:

872 verblijfsaccommodaties

232.596.480 euro omzet

5220 banen

De bedrijven in dit gebied zullen direct geraakt worden in de kernwaarden van hun commerciële aanbod: rust stilte en natuur. De omzetten zullen zwaar negatief getroffen worden en uiteindelijk zal met name dit

deel van de recreatiesector met verliezen, faillissementen en werkeloosheid te maken

krijgen. Daarbij zullen de uitstralende effecten, ook veel verder in de regionale

economie, dusdanig voelbaar worden dat ook de leefbaarheid in het getroffen gebied

in het geding zal komen.

Ook is het duidelijk dat een maatschappelijke kosten- baten analyse voor het

openstellen van Lelystad Airport ontbreekt.

Een onzorgvuldige afweging van economische belangen zal leiden tot

serieuze schadeclaims en daarmee hoge extra kosten voor de overheid.

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 6

Kengetallen verblijfsrecreatie in Gelderland (Bronnen: Visit Veluwe, NBTC NIPO Research CVO, Provincie Gelderland, CBS, LISA)

Aantal hotels: 380

Aantal campings: 504

Aantal huisjesterreinen: 228

Aantal groepsaccommodaties: 163

Totaal aantal accommodaties: 1275

Aantal toeristische overnachtingen: 13.943.000

Gemiddelde besteding: € 30,40

Omzet: € 423.867.200

Aantal banen: 9000

Publicaties:

http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLnl&PA=82062NED&LA=nl

https://www.gelderland.nl/bestanden/Documenten/Gelderland/06Werk-en-

ondernemen/171025_kerncijfers_vrijetijdseconomie_oktober%202017.pdf

https://www.gelderland.nl/bestanden/Documenten/Gelderland/Kaarten-en-

cijfers/161104_Kerncijfers_Toerisme_Veluwe_2016.pdf

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 7

Kengetallen verblijfsrecreatie in Overijssel (Bronnen: Regio Monitor 2016, CBS, NIPO Research CVO, LISA)

Aantal hotels: 207

Aantal campings: 305

Aantal huisjesterreinen: 160

Aantal groepsaccommodaties: 107

Totaal aantal accommodaties: 779

Aantal toeristische overnachtingen: 6.200.000

Gemiddelde besteding: € 30,40

Omzet: € 188.480.000

Aantal banen: 4470

Publicaties:

http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLnl&PA=82062NED&LA=nl

http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=82059NED&D1=a&D2=0&D3=1-

2&D4=8&D5=16,33,50,54,58,62-64&HD=160407-1651&HDR=G3,T,G2&STB=G1,G4

https://www.marketingoost.nl/nl/publicaties/factsheets-regiomonitor-2016-2017/

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 8

Kengetallen verblijfsrecreatie in Friesland

(Bronnen: Monitoringsrapportage economie van de gastvrijheid 2014, CBS, NIPO Research CVO)

Aantal hotels: 261

Aantal campings: 268

Aantal huisjesterreinen: 160

Aantal groepsaccommodaties: 157

Totaal aantal accommodaties: 852

Aantal overnachtingen: 5.361.000

Gemiddelde besteding: € 30,40

Omzet: € 162.974.400

Aantal banen: 3930

Publicaties:

http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLnl&PA=82062NED&LA=nl

https://provinciale-begroting.frl/2018/wp-content/uploads/sites/4/2017/09/Beleidsbrief-Gastvrijheidseconomie.pdf

https://www.fryslan.frl/bestuur/ingekomen-stukken-2017_3253/item/ingekomen-stukken-week-29-2017_7540.html

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 9

Totalen kengetallen verblijfsrecreatie in Gelderland, Overijssel en

Friesland

Aantal hotels: 848

Aantal campings: 1077

Aantal huisjesterreinen: 554

Aantal groepsaccommodaties: 427

Totaal aantal accommodaties: 2906 Aantal overnachtingen: 25.504.000

Gemiddelde besteding: € 30,40

Omzet: € 775.321.600

Aantal banen: 17.400

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 10

Totalen kengetallen verblijfsrecreatie direct onder de vliegroutes in

Gelderland, Overijssel en Friesland

Met gebruikmaking van de in het volgende hoofdstuk beschreven methode op basis van openbaar

beschikbare datasets zijn de vliegroutes over de 3 provincies ingetekend.

Wanneer een vliegtuig op 1800 meter hoogte pal overvliegt veroorzaakt dat bijvoorbeeld 60 dB(A)

piekgeluid. Wat de hinderbeleving betreft wordt met name de frequentie van pieken als hinderlijk

ervaren. Hoe meer pieken, hoe hinderlijker. Iets wordt al als een piek ervaren, als het 10 dB meer is

dan het achtergrondgeluid.

In onderstaande tabel is aangegeven wat dat op afstanden tot 5000 meter betekent voor de Factor

meer lawaai in het geval van stille en zeer stille omgeving.

Tabel (bij benadering en afgerond in hele decibellen):

Afstand Geluid Extra bovenop 30 dB (zeer

stil)

Factor meer lawaai

Extra bovenop 35 dB (stil)

Factor meer lawaai

1.800m 60,00 dB 30,00 dB 1.024 25,00 dB 322

2.000m 58,48 dB 28,48 dB 721 23,48 dB 227

3.000m 51,96 dB 21,96 dB 160 16,96 dB 50,3

4.000m 46,46 dB 16,46 dB 44,8 11,46 dB 14,1

5.000m 41,53 dB 11,53 dB 9,04 4,53 dB 2,85

Bron: http://www.rekenvoorbeeld.nl/index.php?view=article&id=18

Omdat er rekening gehouden moet worden met koersafwijkingen tot 1500 meter van de lijn gelden

de waarden in de bovenstaande tabel tot 6 km aan weerszijden van de geprojecteerd vliegroutes.

Uit deze projectie blijkt dat in Friesland en Overijssel 30% van de accommodaties direct onder de

laagvliegroutes liggen. (Totaal Overijsel en Friesland: 1631 accommodaties, totaal direct onder de

vliegroutes Overijsel en Friesland: 491 accommodaties, Ratio: 491/1631=0.3)

Voor Gelderland is alleen de dataset met campings openbaar beschikbaar.

Daaruit blijkt dat 50% van de campings direct onder de routes liggen. Mogelijk ligt de uiteindelijke

ratio hier dus hoger maar voor het totaal wordt ook hier (conservatief) gerekend met 30%.

Dit betekent dat er 872 verblijfaccommodaties direct onder de laagvliegroutes liggen. Daarmee wordt een werkgelegenheid ter grootte van 5220 banen en een omzet van € 232.596.480 zéér ernstig getroffen.

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 11

Toegepaste methode en bronnen:

In een geospatial Database (Postgis) zijn de route elementen, evenals ondergenoemde bronnen als

tabellen beschikbaar gemaakt. Dit maakt het mogelijk deze informatie aan elkaar te koppelen op

basis van geografische overlap.

Als eerste is er een set gemaakt van de route elementen met een 6-km contour, dat wil zeggen een

contour die 6 kilometer naar links en 6 kilometer naar rechts gaat t.o.v. de getekende route.

Vervolgens is op basis van geografische ligging bepaald welke verblijfsrecreatie (uit bovengenoemde

bronnen) een (gedeeltelijke) overlap heeft met deze contour. Voor Friesland en Overijssel is dat alle

getroffen verblijfsrecreatie, voor Gelderland alleen de campings.

Let op, in Overijssel en Gelderland worden de campings als polygoon weergegeven op basis van de

grootte van het verblijf. Kleine verblijven vallen dus slecht op. Daarom is hieronder ingezoomd per

provincie waarbij de namen als label zijn weergegeven. Daarbij valt op dat er heel veel kleine

accommodaties zijn.

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 12

Zoom in op Friesland:

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 13

Zoom in op Overijssel:

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 14

Zoom in op Gelderland:

Analyse van de economische schade door laagvliegroutes Lelystad Airport

Pagina | 15

Bronnen

Gebruikte route kaart:

https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=16DtIkJ_5DOa8UPcnGoRjJpqR5MU&ll=52.961354794

65924%2C4.602584850000085&z=7

Gebruikte zoekbron:

https://data.overheid.nl/

Gebruikte Datasets:

Overijssel

Verblijfsrecreatie:

http://services.geodataoverijssel.nl/geoserver/B51_recreatie/wms?

B5. Recreatieterreinen verblijfsrecreatie

Friesland

http://geoportaal.fryslan.nl/arcgis/services/ProvinciaalGeoRegister/PGR2/MapServer/WMSServer?

Recreatiewoningen

Hotels

Groepsaccommodaties

Campings

Gelderland

https://data.overheid.nl/data/dataset/campings-en-kampeerterreinen/resource/2a8ae0dc-6150-

4716-b75c-4568e8816a51

Campings en kampeerterreinen, gebruikt voor alleen Gelderland

CBS Gebiedsindeling (2016)

https://geodata.nationaalgeoregister.nl/wijkenbuurten2016/wfs