Onder Maas en heuvelsDirect pipe- en H.D.D.-boringen in het Limburgse land

Nog even blijven in IrakA.Hak International gaat meteen verder met volgende klus

Continu blijven lerenSamenwerkingsverband wil uitblinken in veiligheid

‘Samen hebben we de

technische puzzel

opgelost’GERT HOLTHUIS A.HAK LEIDINGBOUW

winteruItgAve voor meDewerkerS en reLAtIeS NUmmeR 4 | febRUARI 2013 | jAARgANg 2

A.HAKpArK MAGAzINE

LICHt AAN HEt EINDE vAN DE tUNNELde Coentunnel is al jarenlang een knelpunt voor het verkeer in de noordelijke Randstad. bekijken we de kluwen van wegen uit de lucht dan kan dat nauwelijks verbazing wekken. om de situatie te verbeteren legt Rijkswaterstaat een tweede tunnel en een nieuwe snelweg aan, de westrandweg. beide werken worden komend voorjaar voltooid. A.Hak Infranet regio zuid zorgt voor de openbare verlichting van de wegen, zowel aan de noordelijke als de zuidelijke oever. In totaal plaatst het team uit Veghel een kleine 600 lichtmasten, die uiteraard vervaardigd zijn door Kaal masten.Meer details op pagina 27.

voorwoord

Samen in een nieuwe rolSommige lezers zullen het meteen zien, anderen valt het misschien niet eens op, maar dit voorwoord heeft een andere afzender dan zijn voorgangers. Voor collega’s is dat geen ver-rassing, zeker niet wanneer ze op onze nieuwjaarsreceptie zijn geweest. En ook de meeste van onze relaties hebben al eerder vernomen dat er een verandering aan zat te komen.

Vanaf 1 januari heb ik de rol van algemeen directeur van A.Hakpark overgenomen van mijn vader. Daarbij word ik bijgestaan door mijn zus Mariska, die de leiding heeft over de ondersteunende afdelingen. Wie mijn vader enigszins kent, zal begrijpen dat zijn betrokkenheid groot blijft. In zijn nieuwe rol is hij onze belangrijkste adviseur, die zich onverminderd com-mercieel zal inzetten. Ook onze bedrijven kunnen een beroep blijven doen op zijn enorme kennis en ervaring. Bovendien blijven mijn vader en moeder prominente gezichten op beurzen en evenementen.

Mariska en ik zijn onze ouders zeer dankbaar. Niet alleen voor de enorme inspanningen die ze hebben geleverd om A.Hakpark te maken tot het prachtige bedrijf dat het nu is, maar ook voor alles wat zij de komende jaren zullen blijven doen om samen met ons allen nog veel meer ambitieuze doe-len te halen.

Als we kijken naar 2013 ben ik positief gestemd. De sterke groei in de energiesector in Amerika zal naar het zich laat aanzien ook in de rest van de wereld een stimulans voor economisch herstel zijn. In Nederland zagen we in januari het economisch vertrouwen stijgen. A.Hakpark heeft gelukkig voldoende werk in portefeuille om mijn optimisme te recht-vaardigen. Als we daarnaast op onze kosten blijven letten, met elkaar de schouders eronder zetten door samen te werken aan samenwerken en bij alles wat we doen oog houden voor veilig-heid en innovatie, dan ben ik ervan overtuigd dat we dit jaar mijn positieve verwachting kunnen overtreffen.

Marco van GeenhuizenAlgemeen directeur

colofon

FotogrAFie

Fotostudio CL

Nicolien van Dam

Casper Mostert

Suus’ FotoSjop

Maarten van der Voorde

teKStBiJdrAgen

EdeA

Adriaan van Hooijdonk

Richard van Santen

eindredActie

Richard van Santen

concePt/ontwerP

Medamo, Rotterdam

Productie

NPN Drukkers

Nr 4 | februari 2013

JaargaNg 2

04 Voorwoord

06 a.Hak industrie

26 HiS in Zwitserland

27 Vaart in ere hersteld

27 Licht rond de Coentunnel

08Onder de heuvelsVoor een van de laatste delen van Gasunie’s Noord-Zuid Route boorde A.Hak Drillcon zowel onder het bronsgroen eikenhout als onder de Maas.

23Nog niet klaar in irakA.Hak International legde in Irak twee olie-pijpleidingen aan. Terwijl de werkzaamheden daar werden afgerond, werd bekend dat er een tweede project is verworven in het land aan de Golf.

30bewuste mobiliteitA.Hakpark kan niet zonder mobiliteit. Met eenvoudige maatregelen kunnen we echter wel bewuster mobiel zijn. En dat levert al gauw mooie besparingen op.

28Op naar NorgroNA.Hak Leidingbouw bereidt zich voor op de aanleg van een 48” gastransportleiding tussen de ondergrondse opslag Norg en het overslagstation in Sappemeer.

watINHOuD

wat brengen de bedrijven van A.Hakpark samen met hun opdrachtgevers tot stand? op de grootste pagina’s van dit magazine krijgen onze projecten de ruimte die ze verdienen.

Bij A.Hakpark zijn we goed in onder- en bovengronds leidingwerk. Verschillende van onze bedrijven hebben hierin hun eigen specialisme. A.Hak Leidingbouw en A.Hak International houden zich vooral bezig met grotere transportleidingen voor olie, gas en water en A.Hak Infranet is met name actief in de nutssector. Industriële opdrachtgevers kunnen met hun specifieke eisen en wensen het beste terecht bij de specialisten van A.Hak Industrie.

a.Hak Industrie is een groep binnen onze groep, bestaande uit A.Hak Industrie Botlek, Born en Noord-Oost, Mechani-

cal Contracting Limburg (MCL) en H.J Mertens. De filosofie die voor A.Hakpark geldt, is ook van toepassing op de bedrijven van A.Hak Industrie: ze opereren zelfstandig maar laten de klant waar mogelijk profiteren van hun gedeelde kennis, ervaring en faciliteiten.

lAndeliJKe deKKing

‘Die faciliteiten zijn verspreid over het land en bevinden zich op en nabij drie bij uitstek indus-triële locaties’, zegt Bart Fleer, directeur van A.Hak Industrie. ‘We zijn gevestigd in Rotterdam-Europoort, in Veendam en in Born. In het westen van het land hebben we dus de Botlek en het Europoortgebied om de hoek, in het noordoosten

TEkST Richard van Santen

FOTOGRAFIE Maarten van der Voorde

Bart Fleer, directeur van A.Hak Industrie

06 OLIE, GAS & CHEMIE a.hakpark magazine

groep binnen de groep

zitten we vlakbij Delfzijl en de Eemshaven en in het zuiden bij het Chemelot Park, waar A.Hak Industrie Born ook een nevenvestiging heeft.. Die spreiding over het land zorgt niet alleen voor lan-delijke dekking, er is ook altijd een van onze goed geoutilleerde prefabshops in de buurt, voorzien van aparte ruimte en equipment voor het verwer-ken van roestvast staal.’

mooie AAnvulling

A.Hak Industrie verzorgt met haar vestigingen Botlek, Born en Noord-Oost van oudsher ont-werp, aanleg, onderhoud en beheer van leidin-gen en installaties voor gassen en vloeistoffen. MCL en H.J. Mertens vormen daarop een mooie aanvulling. Mertens maakt sinds april 2011 deel uit van A.Hakpark, maar heeft daarvoor al veertig jaar ervaring opgebouwd. Het bedrijf ontwerpt, bouwt en renoveert complete meet- en regel-straten, gasontvangststations en gasstraten voor olie- en gasmaatschappijen en (petro)chemische bedrijven.

Ook MCL is voornamelijk actief in de chemische sector, bij energiebedrijven en bij olie- en gason-dernemingen. Het Limburgse bedrijf ontwerpt en produceert apparaten, zoals warmtewisselaars,

A.HAk InduStRIe

SAmen met HiS

De ‘ondergrondse ervaring’ van A.Hak In-dustrie komt zeer goed van pas in het zeven-jarige contract met de Nederlandse Aardolie-maatschappij (NAM) dat samen met A.Hak Industrial Services (HIS) wordt uitgevoerd. HIS richt zich op de inspectie van vrijwel alle ondergrondse NAM-leidingen. A.Hak Industrie verzorgt de graafwerkzaamheden en de aanpassingen aan de leidingen.

kolommen, reactoren en drukvaten en bouwt en onderhoudt productie-installaties. Met haar eigen engineeringafdeling geeft MCL graag maat-werkantwoorden, want standaardvragen zijn er nauwelijks in het industriële werkveld. MCL deelt een vestiging met A.Hak Industrie Born en de twee werken dan ook veelvuldig samen. Een goed voorbeeld daarvan was het gedeeltelijk vernieu-wen en installeren van twee destillatiekolommen voor DSM op het Chemelot Park, een project waarover we in het zomernummer schreven.

eigen PoSitie

‘A.Hakpark is in de gelukkige omstandigheid dat leidingwerk vaak bij verschillende van onze bedrijven kan worden ondergebracht. Toch heeft A.Hak Industrie daarin een eigen positie verwor-ven’, concludeert Bart Fleer. ‘Veiligheid is voor al onze collega’s uiterst belangrijk, maar in een industriële omgeving zijn de eisen vaak net weer anders. A.Hak Industrie is daar volledig voor ge-certificeerd en beschikt over de mensen met de juiste ervaring en vaardigheden. kijken we naar onze concurrenten dan onderscheiden we ons juist weer door vaardigheden die we delen met andere bedrijven binnen A.Hakpark: ervaring met ondergronds werk.’

07a.hakpark magazine OLIE, GAS & CHEMIE

gasunie heeft sinds 2008 fors geïnvesteerd in de uitbreiding van het gastransportnetwerk in Nederland. De ambitie is om van ons land dé gasrotonde van

Europa te maken. Daarom zijn er in de Noord-Zuid Route vele kilometers extra aardgasleidingen aangelegd door heel Neder-land. Ook zijn er twee nieuwe compressorstations gebouwd.

derde FASe noord-Zuid route

Op 1 oktober 2010 is de eerste fase van de Noord-Zuid Route afgerond met de oplevering van 275 kilometer gastransportlei-ding en compressorstation Scheemda. Een jaar later werd nog eens 100 kilometer leiding opgeleverd samen met compres-sorstation Wijngaarden. Het Limburgse tracé Odiliapeel-Melick behoort tot de derde fase van de Noord-Zuid Route. ‘In het voorjaar van 2012 zijn verschillende bedrijven van A.Hakpark met de werkzaamheden voor het tracé gestart’, vertelt projectleider Raymond Bos van A.Hak Drillcon. ‘Voor ons stond een flink aantal boringen op het programma, waarvan de kruising van de Maas ter hoogte van kessel de meest uitdagende was. Vanwege de ondergrond ter plaatse, die zich kenmerkt door de aanwezigheid van grote hoeveelheden grind, waren conventionele boortechnieken niet geschikt. Daarom hebben wij Gasunie geadviseerd om van de direct pipe-boor-techniek gebruik te maken.’

nieuwe BoormetHode

A.Hak Drillcon is momenteel het enige bedrijf in Nederland (en één van de weinigen ter wereld) dat deze nieuwe techniek

borenin Limburg

Gasunie maakt gebruik van de expertise van verschillende A.Hakpark-bedrijven bij de aanleg van de noord-Zuid Route. In Limburg zijn daarvoor niet alleen veel sleuven gegraven, maar ook een flink aantal boringen uitgevoerd. Onder andere voor het kruisen van de Maas. ‘Met de direct pipe boormethode zijn wij er ondanks de moeilijk doorboorbare grondlagen in geslaagd het project veilig, op tijd en binnen budget op te leveren’, vertelt projectleider Raymond Bos van A.Hak drillcon.

Met dIRect pIpe dOOR GRInd en keIen

TEkST Adriaan van Hooijdonk

FOTOGRAFIE nicolien van dam en Maarten van der Voorde

08 GAS a.hakpark magazine

toepast. De boormethode combineert de bestaande technieken van H.D.D- en gesloten-frontboring. ‘Voor direct pipe gebruiken we een geavanceerde boorinstallatie met een nieuwe machine’, licht Bos toe. ‘De pipe thruster klemt zich om de gasbuis en levert met behulp van twee cilinders een perskracht van maxi-maal 750 ton.’

Nadat de ondergrond nauwkeurig in kaart was gebracht, ston-den onze mensen voor de grote technische uitdaging om de stalen buis van ruim één kilometer lengte onder de Maas aan te brengen. Bos: ‘Door de beperkte opstelruimte voor de gas-buis moest deze in twee lengtes worden geboord. Eerst heb-ben we een tunnel van 700 meter geboord. Vervolgens hebben de collega’s van Hak Leidingbouw de resterende lengte van 300 meter aan het geboorde gedeelte gelast. Een complexe opdracht omdat het uitlijnen van twee buizen van deze diameter een uitdaging is. Bovendien was het door deze verbinding niet mogelijk om de complete leiding onder druk te zetten om de lassen te testen. Normaal gebeurt dat wel bij zulke kruisingen. Een gedeelte bevond zich immers inmiddels onder de grond. Daarom is er door middel van een zogenaamde ‘gouden’ las de verbinding gemaakt. Overigens met een positief resultaat.’

SAmenwerKing

Door een soepele samenwerking tussen A.Hak Drillcon, A.Hak Leidingbouw en Tjaden ligt de nieuwe gasleiding inmiddels onder de Maas. ‘Momenteel is A.Hak Leidingbouw bezig om de grond terug te plaatsen op het afgegraven tracé’, vertelt Bos. ‘De werkzaamheden zijn naar verwachting in juni van dit jaar afgerond, zodat Gasunie de leiding in oktober in gebruik kan nemen.’

Hoe werKt de tunnelBoormAcHine?

Bij de direct pipe-boormethode wordt een speciale tunnelboormachine (TBM) voorop de productbuis aangebracht. Deze machine is circa 20 meter lang en heeft een op de lokale bodemopbouw afgestemd boormes, meerdere meetsystemen, stuurcilinders en bento-nietinjectiepunten. Bij een direct pipe-boring wordt net als bij een horizontaal gestuurde boring eerst schuin naar beneden geboord, waarna een verticale bocht wordt gemaakt. Eenmaal op diepte wordt de tunnelboormachine weer bijgestuurd om horizontaal verder te boren. Naarmate de boring vordert, volgt opnieuw een bijsturing van de TBM om een verticale bocht naar boven te maken. In Limburg hebben we op deze manier de Maas ge-kruist. Samen met onze partner Meyer & John GmbH & Co beschikken wij over meerdere direct pipe-boorinstallaties en pipe thrusters/pipe pushers met capaciteiten tot 1250 ton druk- en trekkracht.

Drillcon past als enige in Nederland de direct pipe-methode toe

09a.hakpark magazine GAS

tollig water in het geval van hoge waterstanden. ‘De deadline hebben we ondanks een paar kleine technische problemen met de boormachine ruimschoots gehaald’, vertelt Raymond Bos ‘Door een defecte pomp was er namelijk water in de buis gelopen, waardoor er mogelijk storing zou kunnen ontstaan. Gelukkig is dat niet gebeurd en hebben we het water tijdig kunnen verwijderen.’

veiligHeid

Tijdens de piek van het project waren verschillende ploegen van de A.Hakpark-bedrijven soms dag en nacht aan het werk. Bos: ‘Voor de H.D.D.-boringen maakten we gebruik van een ploeg van gemiddeld tien tot vijftien mensen in dagdienst. Voor de gesloten front boringen werkten we met dag- en nachtploe-gen van zes medewerkers. De collega’s van A.Hak Leiding-bouw waren overdag niet alleen aan het lassen, maar brachten eveneens een speciale coating aan. Vervolgens boorden de medewerkers van A.Hak Drillcon de buis ’s nachts in de grond.’ Ook bij de direct pipe-boormethode was dag en nacht een ploeg van tien tot vijftien mensen aan de slag. Ondanks de drukke werkzaamheden en het technisch uitdagende werk, zijn onze mensen er in geslaagd om het project zonder ongevallen met verzuim af te ronden. ‘En daar mogen we met z’n allen trots op zijn.’

Naast de direct pipe-boormethode heeft A.Hak Drillcon ook andere boortechnieken ingezet op dit tracé. ‘De engineering-afdeling van Gasunie had ons gevraagd om de H.D.D.-methode toe te passen omdat ze geen bos wilde kappen op een ge-deelte van het tracé. Verder hebben we in totaal zeven gesloten frontboringen uitgevoerd, waarvan één onder een spoorlijn en een onder een rijksweg.’ Deze boring was nodig omdat ProRail strenge eisen stelt aan leidingen die het spoor kruisen. ‘Daarom hebben wij eerst een mantelbuis van beton gemaakt. Vervolgens is de gasleiding aangelegd. Daarmee reduceer je de kans op breuken en andere problemen. Ook hier komt veel technisch inzicht en expertise bij kijken. ProRail stelt daarom hoge eisen aan de aannemers, maar wij beschikken al geruime tijd over alle relevante certificaten’, aldus Bos.

AAnPAKKen

De medewerkers van de verschillende A.Hakpark-bedrijven hebben overigens alle zeilen bijgezet om het project op tijd en binnen budget af te leveren. Er lag enige druk op de werk-zaamheden omdat de vergunning van Rijkswaterstaat even op zich liet wachten. Rijkswaterstaat had als voorwaarde gesteld dat uiterlijk eind december 2012 de gehele leiding in het stroomdeel van de Maas zou liggen. De uiterwaarden van de rivier spelen immers een belangrijke rol bij de opvang van over-

BronSgroen

eiKenHout

geSPAArd

De Maas is niet de enige stroom die in Zuid-Limburg ge-kruist is. Meer zuide-lijk in het tracé gaat de leiding ook onder het kleine riviertje de Swalm door. Gas-unie besloot om in Swalmen, een dorpje dat tegenwoordig deel uitmaakt van de gemeente Roermond, met een ruime marge onder de Swalm te laten boren zodat ook in een aangren-zend bos de rust niet verstoord werd. Voor deze boringen werd de nieuwe, 330 tons H.D.D.-boorrig ingezet.

10 GAS a.hakpark magazine

Kennis­centrum

dat kennis deelt

17Samen veiligerEdeA en A.Hak Industrie werken met vijf andere bedrijven samen in de Safety Excellence Cooperation (SEC).

14Snel aanleggenA.Hak Telecom werkt aan een methode om glasvezel supersnel aan te leggen.

16Zeeuwse kabelsA.Hak Electron gaat de kabels aanleggen voor een schakel­station van Zeeland Refinery.

203 P’s en geen 2People, planet, profit, de mantra van maatschappelijk verantwoor­den ondernemen. Gerrie Robbe, directeur A.Hak Leidingbouw, vraagt aandacht voor de derde P.

hoe

InHoud

Hoe bieden onze bedrijven de meerwaarde waaraan je een project van A.Hakpark herkent? In het hart van het magazine komen we tot de kern van de zaak.

HIS LEIDT KLANTEN EN COLLEGA’S OP

A.Hak Industrial Services (HIS) verzorgde begin december een cursus pigging waaraan niet alleen collega’s van A.Hak Industrie deelnamen, maar ook medewerkers van de NAM en van Shell. Volgens pipeline inspection manager Niek Bruijnesteijn was het de eerste van vele cursussen en zullen de deelnemers steeds internationaler worden. Eén van de effecten waar HIS met deze trainingen op mikt, is het versterken van haar naam als kenniscentrum.

a.hakpark magazine oLIE & GAS 11

Pigging is een belangrijk onderdeel van de levensloop van pijpleidingen. Je stuurt een ‘pig’ van de ene naar de andere

kant van de pijpleiding en laat hem onderweg de wanden schoonmaken of informatie verzamelen. Maar dat is wel een heel eenvoudige omschrijving. Er is een groot aantal verschillende manieren om de pig door de leiding te bewegen. Bijvoorbeeld door middel van stikstofdruk of de druk van een vloeistof. ook is de ene pig de andere niet. Een pig kan een flexibel stuk foam zijn, maar ook een technologisch hoogstandje dat de dikte van de leidingwand inspecteert met geluidsgolven en die informatie real time doorstuurt naar een pc. daarbij is iedere pijpleiding uniek.

‘HARD TO PIG’ EN ‘UNPIGGABLE’

Als specialist in onder andere reiniging en inspectie van leidingen is HIS bekend met al die verschillende manieren van pigging. Vooral met het echt specialistische werk – het piggen en inspecteren van leidingen die als ‘hard to pig’ of ‘unpiggable’ te boek staan – onderscheidt het bedrijf zich. Je zou je dus kunnen afvragen of het verstandig is om je klanten door middel van een

TEkST Richard van Santen

foToGRAfIE Maarten van der Voorde

cursus alle geheimen van de smid te vertellen. niek Bruijnesteijn, pipeline inspection manager en één van de trainers die de cursus in december verzorgden, is daar niet bang voor. ‘Het delen van kennis heeft voor beide partijen voordelen, voor HIS en voor onze klanten. Wan­neer we de kennis van de klant vergroten, worden we betere gesprekspartners. Een klant met meer kennis kan gerichte vragen stellen. daardoor komen we samen sneller tot betere oplossingen. door in de cursus te behandelen welke moei­lijkheden er kunnen opduiken bij het piggen van een leiding, worden risico’s beter in te schatten, wat ten goede komt aan de kwaliteit, veiligheid en effectiviteit van projecten. daarbij is de cursus geen eenrichtingsverkeer. Wij horen ook waar onze klanten mee bezig zijn en welke vragen en behoeften er bij hen leven.’

NAM EN A.HAK INDUSTRIE

de cursus werd begin december twee keer gegeven. Een keer voor een groep medewerkers van Shell en een keer voor medewerkers van de nAM en A.Hak Industrie. Bij die laatste twee had de cursus een bijzonder tintje. HIS en A.Hak

12 oLIE & GAS a.hakpark magazine

‘ook als business unit manager vond ik het belangrijk om deel te nemen’, vervolgt Adriaan. ‘Als je het eens aan den lijve hebt ondervonden, weet je beter waar je het over hebt en kun je je in gesprekken met de klant een beter oordeel vormen. daarbij was de cursus ook goed voor de teambuilding met de mensen van de nAM. Een ander aspect is dat je ziet welke know­how er bij HIS zit en wat er allemaal aan research & deve­lopment plaatsvindt. Pigging is niet zomaar een klep openmaken, pig erin, klep dicht en pompen maar. Er komt veel meer bij kijken dan je vanach­ter je bureau denkt. Het is goed om ook bij de klant dat bewustzijn te creëren, te laten zien dat HIS continu investeert in het onderhouden van de kennis en het verbeteren en doorontwikkelen van de technologie.’

VERREKTE INTERESSANT

Arno van den Hurk, pipeline engineer bij Shell, is al sinds 1996 werkzaam in de pijpleidingen. ‘Wij piggen ook veel zelf, vooral als het gaat om schoonmaken, maar ondanks die ervaring vond ik de cursus toch heel leerzaam’, zegt hij. ‘Vooral het deel waarin werd uitgelegd hoe je een leiding beoordeelt die nog nooit is gepigt. de trainers legden uit hoe je daarmee het beste aan de slag kunt gaan en hoe je problemen voorkomt en oplost.’ Het werken met intelligent pigs blijft boei­end, vindt Van den Hurk. ‘Het versturen van zo’n apparaat is één ding, maar dat je op een scherm direct ziet wat er gebeurt en de situatie in de leiding á la minute kunt beoordelen, blijft verrekte interessant.’ dat de deelnemers aan de cursus uit allerlei lagen van de organisatie kwamen, viel bij de pipeline engineer in de smaak. ‘Je hebt met operators te maken die zelf piggen, maar ook met opzichters en managers. Voor die laatste groep is het goed om zelf ook eens een klep te openen.’

‘ Elke pig vertelt een verhaal, als je maar luistert’

Industrie werken namelijk samen voor de nAM in het kader van een meerjarig contract voor in­ en uitwendige inspectie en civiele en leidingtechni­sche werkzaamheden. Samen vormen de twee A.Hakpark­bedrijven één loket voor de nAM. ‘door aan onze beide contractpartners deze cur­sus te geven, kunnen we nog beter als één team opereren’, stelt Bruijnesteijn.de cursus pigging biedt een mix van theorie en praktijk. na een eerste deel waarin alle mogelijk­heden van pigging tegen het licht worden gehou­den, volgt een tweede deel waarin de cursisten in theorie door het proces worden meegenomen. daarna volgt wellicht het leukste deel: praktisch oefenen. Hiervoor kan HIS beschikken over haar eigen faciliteiten. op het terrein van HIS staan drie testloops, leidingsystemen van 4, 6 en 12 inch waarin inspectietools worden getest die het bedrijf zelf ontwikkelt en modificeert. Tevens kunnen hier specifieke non­piggable scenario’s getest worden die klanten zelf kunnen aandragen.deze testsystemen doen tevens dienst als oefen­omgeving voor de cursisten. Als besluit van de dag werden de cursisten uitgedaagd om onder begeleiding van projectmanager Tom Prins zelf een inspectie uit te voeren met een 12” inspec­tiepig, waarbij realtime in de data de effecten te zien waren van de handelingen die men uitvoerde. Wanneer je op het terrein mensen ziet rondlopen die zo af en toe hun oor te luisteren leggen op een pijp dan weet je dat er een cursus in volle gang is. ‘dat ziet er misschien koddig uit’, glim­lacht niek, ‘maar het is belangrijk om te weten waar de pig zich bevindt in de leiding. daar zijn geavanceerde technologieën voor, maar je krijgt het beste inzicht door gewoon te luisteren.’ of, zo­als het wordt gesteld in de samenvatting aan het einde van de cursus: ‘Elke pig vertelt een verhaal, als je maar luistert.’

TEAMBUILDING EN KENNISDELING

Adriaan Post, business unit manager van A.Hak Industrie noord­oost heeft deelgenomen aan de cursus. Hij onderstreept het belang van de gezamenlijke training met nAM­medewerkers. ‘Wij hebben in het contract met de nAM afge­sproken dat we ze als partner een solide basis bieden, waarbij essentiële kennis over meerdere mensen is verdeeld en we altijd over voldoende gekwalificeerd personeel kunnen beschikken.

dat alleen vind ik voor A.Hak Industrie al een heel belangrijke reden om deel te nemen. Bekijk ik het alleen vanuit mijn eigen vakgebied dan heeft de cursus ook nut. Je zou kunnen zeggen dat onze werkzaamheden voor en na die van HIS komen. Wanneer je meer kennis hebt van elkaars werk dan kun je dat werk van beide kanten beter op elkaar laten aansluiten.’

13a.hakpark magazine oLIE & GAS

Ruim 1,5 miljoen huizen in nederland hebben inmid­dels een glasvezelaansluiting. En jaarlijks komen er honderdduizenden aansluitingen bij. die zijn ook hard

nodig want de hoeveelheid data die we elkaar sturen en die we ontvangen, groeit explosief en kan eenvoudigweg niet meer op kopergebaseerde infrastructuur verwerkt worden. daarom breiden verschillende spelers, zoals Reggefiber, CIf, Cogas en kabelnoord, hun glasvezelnetwerken in hoog tempo uit. de Europese Investeringsbank stelde eind 2012 zelfs 125 miljoen euro beschikbaar aan Reggefiber om in nog eens 50 gemeen­ten een glasvezelnetwerk aan te leggen. daarmee krijgen honderdduizenden huishoudens een ultrasnelle verbinding, waarmee ze up­ en downloadsnelheden van 1 Gbps (1.000 Mbps) kunnen bereiken. de haardunne vezel van een speciaal soort glas maakt het immers mogelijk om informatie te verstu­ren en te ontvangen met de snelheid van het licht.

SNELLER EN GOEDKOPER

A.Hak Telecom is al jarenlang actief bij de aanleg van glasve­zelnetwerken en heeft inmiddels een indrukwekkend klanten­portfolio opgebouwd. Commercieel manager koop Talen wijst erop dat wij samen met onze klanten continu nadenken over manieren waarop we glasvezelleidingen nog sneller en goed­koper aan kunnen leggen. “En dat is essentieel in deze zware economische tijden, waarbij opdrachtgevers continu kijken hoe ze geld kunnen besparen”, aldus Talen.Samen met leverancier LG Cable heeft A.Hak Telecom een vernieuwende werkwijze ontwikkeld om glasvezelleidingen nog efficiënter aan te leggen. Talen legt het verschil met de voorma­lige methode uit. “Voorheen rolden we via een distributiepunt in een straat meerdere glasvezelkabels uit naar verschillende

huizen. daarna werden de aansluitingen aan elkaar gelast en vervolgens getest op de werking. Maar nu hebben we een sys­teem ontwikkeld waarbij we de kabels al in de werkplaats aan elkaar lassen en controleren. deze aanpak brengt niet alleen grote voordelen mee voor onze eigen mensen, maar ook voor de klanten. Het is immers veel eenvoudiger om onder ideale om­standigheden in de werkplaats te lassen in plaats van de onder­grond bij een woning. Bovendien kunnen we de kabels meteen testen, waardoor we voor de klant tijd en dus geld besparen.”

PROcESSEN OPTIMALISEREN

de nieuwe werkwijze is maar een van de vele voorbeelden van de manier waarop A.Hak Telecom continu met haar klanten meedenkt om processen te optimaliseren. “Wij houden regelma­tig brainstormsessies om onze dienstverlening te optimaliseren”, aldus Talen. En met succes, want de orderportefeuille is volgens hem de komende maanden goed gevuld. “Wij zijn momenteel voor verschillende opdrachtgevers door heel nederland aan het werk om glasvezelnetwerken aan te leggen. In totaal met ruim 150 A.Hak medewerkers en een vergelijkbaar aantal werkne­mers van onderaannemers.” de voordelen voor de consument zijn legio. die kan straks niet alleen supersnel internetten, Hd­tv kijken en beeldbellen, maar ook zelf bepalen bij welke provider deze diensten worden afgenomen. Want in tegenstel­ling tot de huidige AdSL­ of kabelaansluitingen is glasvezel een ‘open’ netwerk waarop meerdere aanbieders actief zijn.

Glasvezel supersnel aangelegd

TEkST Adriaan van Hooijdonk

foToGRAfIE Maarten van der Voorde

Supersnel internetten, HD-tv kijken en beeldbellen willen we allemaal. Daarom breidt Neder-

land haar glasvezelnetwerk in hoog tempo uit. A.Hak Telecom heeft met LG Cable een innova-tieve werkwijze ontwikkeld om

glasvezelleidingen nog sneller en goedkoper aan te leggen.

In Westerbork werken teams van A.Hak

Telecom en A.Hak Infranet zij aan zij

aan de aanleg van glasvezelkabels.

14 CoMMunICATIE a.hakpark magazine

HOE wERKT

GLASVEzEL?

Glasvezel, ook wel optical fiber genoemd, is een haardunne vezel ge-maakt van een speciaal soort glas. Glasvezel kan informatie versturen en ontvangen met de snelheid van het licht. Door een laserlicht met zeer hoge snelheid aan en uit te schakelen, worden digitale gege-vens doorgegeven. Deze informatie verplaatst zich razendsnel door het kabeltje. Hoe sneller de laser aan en uit knip-pert, des te sneller de informatie over en weer kan worden gestuurd. Het is vergelijkbaar met het seinen van een boodschap door middel van een zaklantaarn en morsecode in het don-ker. Ook hierbij vormt een serie van punten en strepen de informatie.

15a.hakpark magazine CoMMunICATIE

ScHAKELSTATION

Het nieuwe schakelstation wordt een gebouw van 70 bij 15 meter en 10 meter hoog. De bouw van het station en de aanleg van de 150 kV hoog-spanningskabels waarmee de installatie op het landelijk netwerk wordt aangesloten, zal ongeveer een jaar in beslag nemen. Daarna volgt de instal-latie van de hoog- en laagspanningsapparatuur. Het project zal rond november 2013 afgerond zijn. Begin 2014 zal de inbedrijfstelling plaatsvinden.

A.Hak Electron gaat de ondergrondse kabelverbindin-gen van en naar het nieuwe schakelstation van zee-land Refinery aanleggen. Dit station zal een belangrij-ke rol spelen in de hoogspanningsvoorziening van de zeeuwse raffinaderij. Electron kreeg de opdracht van hoofdaannemer DELTA Infra. A.Hak Drillcon en Tjaden zullen ook een rol spelen in het project.

op dinsdag 26 juni 2012 heeft burgemeester J. Gelok van de gemeente Borsele het startsein gegeven voor de bouw van een nieuw schakelstation voor de hoogspanningsvoorziening van Zeeland Refinery. de bouw en technische inrichting van het elektrische schakelstation, samen met de aanleg van een 150 kV hoogspanningskabel, vergen een totale investering van ruim 20 miljoen euro.

Vanuit het nieuwe schakelstation zullen de twee bestaande schakelstations op het raffinaderijterrein van elektriciteit wor­den voorzien. de uitbreiding van de capaciteit van de hoog­spanningsvoorziening is van groot belang voor de toekomstige infrastructuur van de raffinaderij. de huidige elektriciteitscapa­citeit laat geen verdere uitbreiding meer toe. ook draagt deze uitbreiding van de elektriciteitsvoorziening bij tot de verdere verbetering van de betrouwbaarheid van de fabrieksinstallaties.

‘de opdracht omvat voor ons in totaal 13.800 meter kabel’, vertelt Giuseppe Pluchino, procesmanager bij A.Hak Electron, ‘12 x 450 meter 50kV­kabels van het nieuwe schakelstation naar de twee bestaande trafo’s op de raffinaderij en 6 x 1.400

Bijna 14 kilometer kabel voor Zeeland Refinery

meter 150kV­kabels tussen de centrale en het schakelstation. Bij dit tracé komt A.Hak drillcon in beeld. Er moet namelijk een spoorlijn gekruist worden. Tjaden verzorgt de bemaling van de kabelsleuven.’

VEILIGHEID

‘Een belangrijk aandachtspunt tijdens de uitvoering van dit werk is veiligheid’, vertelt Pluchino. ‘Zoals op elke raffinaderij het geval is, gelden ook hier strenge veiligheidseisen. daar heeft A.Hak Electron inmiddels de nodige ervaring mee opge­daan. ook zullen we ervoor moeten zorgen dat de raffinaderij tijdens onze werkzaamheden gewoon kan blijven draaien. om dit te kunnen waarborgen worden de kabels in een later sta­dium gefaseerd aangesloten op de trafo’s.’ In week 28 is het ondergrondse kabelwerk gereed.

16 ELEkTRICITEIT a.hakpark magazine

Samen uitblinken in veiligheidSAFETY EXCELLENCE COOPERATION

Met vijf andere bedrijven werken EdeA en A.Hak Industrie intensief samen in de Safety Excellence Cooperation (SEC). Het samenwerkingsverband is nog jong, maar begint al vruchten af te werpen.

17a.hakpark magazine CHEMIE

In Zuid­nederland is A.Hakpark al decen­nialang actief op het Chemelot Park. Een van de opdrachtgevers is EdeA, een 50/50­joint

venture tussen dSM en Essent. EdeA verzorgt de productie, distributie en levering van stoom, elektriciteit, verschillende soorten water en gas­sen aan meer dan 50 bedrijven op de Chemelot­locatie in Geleen. de strategie van EdeA is erop gericht utilities tegen optimale kosten te produce­ren en te leveren. daarbij staan tevreden klanten, veiligheid, betrouwbaarheid en milieu voorop. In het door EdeA geïnitieerde veiligheidsplatform Safety Excellence Cooperation (SEC) werken ze­ven partijen samen om de veiligheid bij alles wat ze doen op een zo hoog mogelijk peil te brengen. naast EdeA en A.Hak Industrie zijn dat Stork, Cofely, Hertel, VSH en Z­Safety Services.

‘Als je met zeven organisaties samen wilt uitblin­ken in veiligheid, zoals de naam SEC aangeeft, heeft dat verstrekkende gevolgen voor je totale bedrijfsvoering’, zegt Erik knarren, manager operations van A.Hak Industrie Born. ‘Je kunt niet op dat ene punt intensief samenwerken en voor de rest je eigen gang gaan. Streven naar veilig­heid stelt eisen aan alle werkprocessen en vooral ook aan je interne en externe communicatie. Het vraagt een andere instelling en opstelling.’

GELIjKwAARDIG EN OPEN

Een van de afspraken binnen de samenwerking is dat de partners gelijkwaardig zijn. dat is mooi gezegd, maar hoe wordt de daad bij het woord gevoegd? Erik legt uit: ‘Wij zijn nu een kleine twee jaar bezig en het gaat steeds beter. de onderlinge schermen verdwijnen: “dit is er gebeurd, wat had­den we anders of beter moeten doen?” Zonder naar wie dan ook te wijzen. Maar er wel open met elkaar over durven praten en de resultaten delen. Verder kijken dan je eigen werk en niet redeneren vanuit “We deden het altijd al zo”. de nadruk ligt op leren en continu verbeteren.’

SEC

Met dank aan EdeA dat de tekst

ter beschikking stelde waarop

dit artikel is gebaseerd.

‘ De nadruk ligt op leren en continu verbeteren’

18 CHEMIE a.hakpark magazine

TOEKOMSTGERIcHT SAMENwERKEN

‘EdeA heeft niet gekozen voor het klassieke aanbesteden in de markt, maar heeft ons ook uitgenodigd om deel te nemen in de tender. Mee­denken, samen zoeken naar de beste oplossing ­ is er een even goede, goedkopere manier, dan gaan we daar voor. Continuïteit in samenwerking is hier voor ons het sleutelwoord. uiteraard past daar van EdeA­kant openheid over de budget­tering in. Maar ook dat we geen dubbel werk doen, maar bij elke klus kijken wie wat het beste kan.’ Erik besluit: ’Samen gaan we ervoor om elk project beter te maken, om voor het zelfde geld op een veiligere manier meer meters te maken. Wederzijds vertrouwen en elkaar in een zo vroeg mogelijk stadium informeren zijn daarbij de toverwoorden. Als we daar voor honderd procent in slagen ­ want daar ligt zeker nog een uitdaging ­ dan kunnen we samen wonderen verrichten, daarvan ben ik overtuigd.’

’REDDINGSOPERATIE’ ALS TESTcASE

Goede intenties zijn een goed begin, maar de mooie woorden in de praktijk brengen is de echte uitdaging. Het met hoge urgen-tie aanpakken van een lekkage in een kanaal-bluswaterleiding op de Nieuwe Postbaan onderstreept dat woorden omgezet kunnen worden in daden. Erik Knarren, Jan Kemper, Chef Onderhoud en Operaties OBL van EdeA, Martin In ’t Veld, als locatiecoördinator door EdeA ingeleend van A.Hak en Ruud Verbael, locatiecoördinator OBL van EdeA, vertellen kort en krachtig het verhaal van hun ‘reddingsoperatie’.

‘Je kunt het inderdaad wel een reddingsoperatie noemen, want het tankstation in Stein dreigde zo’n beetje weg te spoelen. Uiter-aard komt zo’n situatie onverwacht en dus stond het repareren of vervangen van de slechte leiding niet in de planning. Gezien de urgentie hebben we in overleg met de afdeling Projecten van EdeA besloten om A.Hak de noodreparatie uit te laten voeren en de oude leiding door een nieuwe te laten vervangen. In nauwe samenspraak met Onderhoud en Operaties OBL van EdeA.’

BEDRIjfSLEVEN EN OVERHEID

‘In september, direct na de bouwvak, zijn we samen aan de slag gegaan. Financiën, doorlooptijd, voeding naar het station van SABIC Petrochemical Pipeline Services (PPS), alle factoren die te maken hadden met het snel, veilig en efficiënt leggen van een nieuwe leiding werden bekeken, zodat een goed plan van aanpak kon worden gemaakt. En dan was er de vergunning nog!

Zo’n manier van denken en werken vergt investe­ren in mensen en in geld. Erik geeft een concreet voorbeeld. ‘We werkten tot voor kort bij grond­werken altijd met een houten bekisting die moest voorkomen dat de grond ging verschuiven. dat werkte niet altijd. dus hebben we geïnvesteerd in een sleufbekistingssysteem van aluminium. dat is veiliger, maar het aanbrengen duurt wel langer. nou, dat is dan maar zo! Een ander voorbeeld van investeren in veiligheid is de grondzuigwagen die sinds vorig jaar permanent op de site aanwezig is. Schijnbaar duurder, maar zeker veiliger dan graven.’

IN ELKAARS VERLENGDE

‘Hoe efficiënt we bezig zijn, wordt onderstreept door het feit dat we al vier jaar geen leiding­ of kabelbreuk hebben gehad. overeenkomstig de nieuwe best practice norm die binnen de SEC op tafel is gekomen, kiezen we standaard voor grondzuigen. daar staan we met zijn allen achter.

Op de dag van aanvraag was het gemeentehuis gesloten, maar de betreffende ambtenaar maakte speciaal voor ons de deur open! En de toestemming was binnen twee weken binnen, ter-wijl je normaal met minimaal acht weken moet rekenen. Staal-tje van goede samenwerking tussen bedrijfsleven en overheid.’

SUccES DOOR VERTROUwEN

’De manier waarop we hier hebben gewerkt, kan alleen maar succesvol zijn als je elkaar volkomen vertrouwt. Zie het als een soort testcase. Het was een veel grotere klus dan een normale reparatie en we begonnen vanuit een andere kant, werkend van-uit de praktijk naar het papier. Het grote voordeel is dat we met A.Hak als SEC-partner een eind verder zijn dan met een wil-lekeurige contractor. Op het gebied van veiligheid bijvoorbeeld zitten we op één golflengte en is er geen enkele discussie: samen een zo hoog mogelijk veiligheidsniveau bereiken is de insteek.”

’A.Hak heeft alles gedaan, van de engineering, het regelen van de wegafzetting en de uitvoering, tot en met het aanpassen van de as-builtdocumentatie. EdeA hield het toezicht, maar ook zijn we gezamenlijk naar PPS geweest om de werkzaamheden met hen af te stemmen. En elke morgen was er een bespreking over de voortgang van het werk en eventuele knelpunten. Zo is er een dikke 150 meter nieuwe leiding onder de Nieuwe Postbaan door gerealiseerd. Volgens afspraak vóór het eind van het jaar, in nauwe afstemming met een klant, binnen het budget en zonder incidenten.’

Afgezet tegen de aantoonbare faalkosten die EdeA en haar klanten hadden als gevolg van leiding­ of kabelbreuk door graven, levert dit een forse netto­besparing op.’ ‘naast het realiseren van projecten zijn wij voor de ondergrondse oBL­leidingen EdeA’s partner voor onderhoud en het verhelpen van storingen. dat doen we in een principieel andere rol dan de ‘ouderwetse’ aannemer of leverancier. We zijn veel meer dienstverlener geworden, waarbij onze werkprocessen en die van EdeA vergaand geïntegreerd zijn. We halen ons eigen werk op, hebben budgetverantwoordelijkheid en doen de hele werkvoorbereiding. die veranderde rol zie je ook bij de voorgenomen grote investeringen voor de vervanging van de blus­ en kanaalwater­leidingen. Waarom doen we het zo? door onze processen goed op elkaar af te stemmen halen we de dubbelingen eruit. In totaal levert dit weer een besparing in tijd en geld op.’

19a.hakpark magazine CHEMIE

TEkST Richard van Santen

foToGRAfIE Maarten van der Voorde

‘ Het mag – nee, het moet ook over de centen gaan’

PLEIDOOI VOOR DE DERDE P

20 duuRZAAM ondERnEMEn a.hakpark magazine

Wie maatschappelijk verantwoord onderneemt, doet zaken met aandacht voor de 3P’s: people, planet en profit. Volgens Gerrie Robbe, directeur van A.Hak Leidingbouw, leidt de zorg voor MVO al snel tot een focus op de eerste twee. Hij pleit ervoor niet door te slaan, de P van profit toch vooral niet te vergeten en op zoek te gaan naar maatregelen die ook geld opleveren.

een substantiële bijdrage leveren? Het antwoord “Het maakt niet uit wat je doet, zolang je maar iets doet” vind ik in deze tijd niet houdbaar. Mijn motto zou zijn dat je alleen over MVo moet willen nadenken wanneer je die derde P er nadrukkelijk bij betrekt. Profit is een absolute randvoorwaarde. Alleen dan blijven je initiatieven houdbaar, ook wanneer de economie wat minder draait.’

PRAKTIScHE VOORBEELDEN

Vanuit de dagelijkse praktijk van A.Hak Leidingbouw kan Robbe een paar mooie voorbeelden noemen van maatregelen die niet alleen een goed gevoel geven maar ook iets opleveren. ‘Winterbanden’, zegt hij. ‘Iedereen is het er inmiddels wel over eens dat je daarmee onder winterse omstandigheden een stuk veiliger rijdt. natuurlijk, het vergt een relatief kleine investering, maar het risico op een ongeluk is veel kleiner. Voor het geld dat het kost wanneer één vent zijn auto in de vangrail zet en een half jaar moet revalideren, kun je alle auto’s van A.Hakpark met gemak van winterbanden voorzien. de lease­ en bedrijfswagens van A.Hak Leidingbouw rijden dus allemaal op winterbanden. ’A.Hak Leidingbouw is echter nog wat verder gegaan. ‘Wij willen ook de veiligheid verhogen van medewerkers die niet met een auto van de zaak rijden. daarom hebben we alle privérijders een brief gestuurd waarin we ze aanraden om in de winter op winterbanden te rijden. In die brief bevelen we ze een garage aan waarmee we een kortingsregeling hebben getroffen.’

ENORME VERBETERING

Een tweede voorbeeld heeft ook te maken met weersomstan­digheden. ‘Bij koud weer lieten veel draadkraanmachinisten de motor van de kraan de hele dag door draaien om het warm te houden in de cabine. daarom hebben we standkachels in onze kranen geplaatst. die simpele kacheltjes zijn een enorme verbe­tering. Voor onze people, want die zitten niet te bevriezen op de kraan. Voor de planet, want de Co2­uitstoot neemt gigantisch af. En tot slot: voor de profit. Er wordt op deze manier grofweg vijftig liter brandstof per machine per dag bespaard. uitgaande van tien machines die gedurende veertig weken worden ingezet, bespaar je daarmee honderdduizend liter diesel. Bij de huidige brandstofprijzen al gauw zo’n 140.000 euro.’

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVo) is een niet meer weg te denken onderdeel van modern ondernemerschap. Binnen A.Hakpark spreken we

van zorgvuldig en zorgzaam ondernemen. We vinden dat ons werk waarde moet hebben voor de langere termijn en proberen daarbij steeds de juiste balans te vinden tussen de drie P’s: people, planet en profit. People staat voor sociaal onderne­merschap, planet houdt in dat je werkt met respect voor de leefomgeving en met profit worden de economische prestaties bedoeld. Juist met die derde p, van portemonnee, gaat het nog wel eens mis in het denken over MVo, vindt Gerrie Robbe, directeur van A.Hak Leidingbouw. ‘Als je de websites en jaar­verslagen van veel bedrijven moet geloven, kan het niet groen en verantwoord genoeg zijn. Maar als ze het alleen maar over people en planet hebben, schieten ze wat mij betreft hun doel voorbij. Het mag – nee, het moet ook over de centen gaan.’

KAPSTOKBEGRIP

‘Het lijkt er wel eens op alsof kosten er opeens veel minder toe doen zodra iets maar als MVo of groen kan worden betiteld. Maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt daardoor een vaag kapstokbegrip waar iedereen vol enthousiasme van alles aan gaat ophangen. Je kunt overal wel een MVo­draai aan geven. “overuren maken is niet MVo, want dat vinden mijn vrouw en kinderen niet leuk, dus het is niet goed voor de p van people.” Mensen vergeten waar het echt om gaat. Ze duiken bovenop het onderwerp en gaan een gigantische berg documenten met richtlijnen produceren die vervolgens door vijf anderen worden afgedrukt. uiteraard in kleur en enkelzijdig geprint. dan heb je het niet begrepen.’

GEEN GOEDE TENDENS

Het economisch klimaat lijkt het MVo­enthousiasme inmiddels behoorlijk parten te spelen. Veel bedrijven zingen alweer een toontje lager nu er minder geld binnenkomt. ook opdrachtge­vers die een paar jaar geleden nog vooral inkochten op basis van duurzaamheidcriteria, zoeken weer net als vroeger naar de aanbieder met de laagste prijs. Hoewel dat misschien best begrijpelijk is, vindt Robbe het geen goede tendens.‘Het is een direct gevolg van het feit dat er niet goed is nagedacht over de financiële gevolgen. Iedereen worstelt met dezelfde vraag. Hoe vind je die maatregelen die echt

Gerrie Robbe is directeur van A.Hak Leidingbouw en lid van de

MVO-stuurgroep van A.Hakpark.

21a.hakpark magazine duuRZAAM ondERnEMEn

Regiomanager Siebert van der Veen van A.Hak Infranet regio west vond een bijzon-der verzoek van Liander in zijn voicemail-box. ‘Kunnen jullie 450 mupi’s voor ons aansluiten?’ Dat wilde hij best, maar eerst moest nog even worden uitgezocht wat mupi’s zijn.

navraag bij verschillende collega’s leverde nog niet meteen het juiste antwoord op. niet heel verwonderlijk, want mupi is een afkorting waar­achter een paar dure, franse woorden schuil gaan: ‘Mobilier urbain à Publicité Illuminé’. In gewoon nederlands gaat het om straatmeubilair in de vorm van verlichte reclamezuilen, die elke paar seconden een andere reclame­uiting laten zien. JCdecaux, specialist in buitenreclame, had Lian­der opdracht gegeven 450 van deze lichtbakken op drukbezochte plaatsen door heel Amsterdam te plaatsen.

Voor A.Hak Infranet regio West is deze opdracht weer eens iets anders. ‘Wij vinden het leuk om die beeldbepalende dingen in de hoofdstad aan te sluiten’, zegt Van der Veen.

Nieuwecombi­contracten

A.Hak Infranet en Plaisier hebben goede zaken gedaan op het gebied van combi-contracten. In de regio Noordoost is het bestaande contract met een jaar verlengd, terwijl regio west en Plaisier beide een nieuw raamcontract afsloten.

onder combiwerk wordt de gecombineerde aanleg van hoofdleidingen en aansluitingen voor water, gas, elektriciteit, CAI en telecom verstaan. Plaisier kan aan de slag met de gecombineerde aanleg in perceel 1 (noord­Holland­noord) en A.Hak Infranet regio West verwierf samen met Stam & Co Infratechniek uit Heerhugowaard perceel 3 (noord­Holland­Zuid). dit werk wordt uitgevoerd onder de naam uitvoeringscombinatie Hak Stam.

door de variëteit aan leidingen die aangelegd en aangesloten worden, hebben de bedrijven te ma­ken met een groot aantal deelnemende opdracht­gevers: Liander, kabeltex, kPn, uPC nederland, PWn Waterleidingbedrijf noord­Holland, Ziggo, Reggefiber, Stedin netbeheer en CIf.

de nieuwe contracten gaan in op 1 maart 2013 en hebben een maximale duur van 8 jaar.

Infranet sluit mupi’s aan in Amsterdam

22 koRTJES a.hakpark magazine

teRuG- en VOORuItBLIk

We blijven

nog even

in irak

Irak heeft binnenkort weer een nieuwe mogelijkheid om olie te exporteren. Begin 2013 heeft A.Hak International de laatste hand gelegd aan twee parallelle oliepijpleidingen in Zuid-Irak. door middel van de 8 kilometer lange leidingen gaat de olie naar de kust, waarna tankers het zwarte goud wereldwijd kunnen exporteren. Met de inkomsten kan het door jarenlange oorlogen geplaagde land verder gaan met de noodzakelijke wederopbouw. terwijl het volgende project in Irak zich heeft aangediend, kijkt Michiel de Waard terug op dit werk.

TEkST Adriaan van Hooijdonk

23a.hakpark magazine OLIE

‘Halverwege 2011 zijn wij met een team van der-tien medewerkers naar de omgeving van Basrah in Zuid-Irak vertrokken’, vertelt projectleider Mi-chiel de Waard van A.Hak International. Net terug van een welverdiende vakantie met zijn familie, staat hij op het punt om naar Dubai te vertrekken vanwaar hij weer naar het project af zal reizen. De aan de MTS afgestudeerde weg- en waterbouwer werkt sinds 1990 bij het bedrijf. Begonnen als landmeter groeide hij na verschillende functies door tot projectleider.

lAAtSte FASe

De afgelopen twee jaar heeft hij met zijn team in opdracht van het Iraanse bedrijf unaoil onder meer twee 48 inch oliepijpleidingen aangelegd, evenals twee afsluiterstations. Het project bevindt zich nu in de laatste fase. ‘De aanleg van de twee olieleidingen is voltooid. Op het hoogtepunt waren we hier met ruim 200 man aan het werk. Nu zijn ongeveer 30 van onze mensen onder meer bezig met een aantal kleine leidingen. Die zijn binnen-kort klaar om in gebruik te nemen. Irak heeft dan weer een nieuwe mogelijkheid om olie te exporte-ren. De inkomsten kan het land goed gebruiken, want er moet hier nog veel gebeuren voor het

moeten we uit Nederland via Dubai of Turkije im-porteren. Denk bijvoorbeeld aan elektrodes om de buizen te lassen, slijpschijven en ander materiaal. Verder zitten we hier vrij afgelegen en is het lastig om zaken tijdig op de juiste locatie te krijgen. Zo heeft het wel even geduurd voor de leidingen hier arriveerden.’

veiligHeid

De oorlog mag dan voorbij zijn, het is vandaag de dag nog steeds onrustig in Irak. Religieuze en politieke spanningen tussen soennieten, sjiie-

‘ Er moet nog veel gebeuren voor het weer een beetje leefbaar is’

weer een beetje leefbaar is. Overal zie je bescha-digde infrastructuur, zoals wegen en spoorlijnen, maar ook kapotgeschoten huizen, fabrieken en andere gebouwen.’

uitdAgingen

De contacten tussen het Iraanse bedrijf unaoil en A.Hakpark gaan terug tot in de jaren ’70. Beide partijen voerden toen verschillende projecten uit in Iran. Vervolgens werden de bedrijven een paar jaar geleden benaderd door de Australische opdrachtgever Leighton Contractors voor het project in Zuid-Irak. Veel bedrijven willen er niet zo graag werken in verband met de veiligheidssitu-atie, maar A.Hak International heeft de opdracht toch geaccepteerd omdat het bedrijf op deze manier bijdraagt aan de ontwikkeling van het land. Bovendien biedt Irak interessante zakelijke mogelijkheden in verband met de grote bewezen olievoorraden. Planning en logistiek vormen net als bij veel an-dere buitenlandse projecten de grootste uitdaging voor De Waard en zijn mensen. ‘Door de jaren-lange oorlogen in combinatie met verschillende boycots is er hier maar heel weinig materiaal verkrijgbaar. Vrijwel alles wat we nodig hebben,

24 OLIE a.hakpark magazine

volgend ProJect in irAK

Uit recente cijfers van het Iraakse Ministerie van Olie blijkt dat de Iraakse olie-export het hoogste peil in ruim dertig jaar heeft bereikt. Zo steeg de uitvoer naar gemiddeld 2,56 miljoen vaten per dag. Het land verdient daardoor 8,4 miljard dollar per dag bij een prijs van 106 dollar per vat. Het ministerie gaat er van uit dat de uitvoer de komende tijd al-leen maar zal stijgen. Het land heeft dan ook bewezen reserves van 143,1 miljard vaten olie. Daarmee behoort het tot de grootste olielanden ter wereld. Verschillende internationale oliemaatschappijen zijn dan ook ac-tief in Irak. En dat biedt weer kansen voor A.Hak International, benadrukt De Waard. ‘Zo zijn wij momenteel in overleg met Shell voor een nieuwe opdracht. De oliemaatschappij is bezig met een project dat in april gereed moet zijn, maar de huidige aannemer gaat de planning waar-schijnlijk niet halen. Daarom heeft Shell ons gevraagd hen te ondersteu-nen. Dus blijven wij hier voorlopig nog wel even actief.’

ten en koerden in het noorden van het land, in combinatie met terroristische aanslagen van Al Qaida, halen regelmatig het internationale nieuws.Toch heeft De Waard in de afgelopen twee jaar eigenlijk maar één serieus incident meegemaakt.‘In september 2012 is er in de regio door Al Qaida geschoten, maar daar heb ik zelf niet veel van meegekregen. Ook is er vorig jaar in Basrah een olieleiding opgeblazen. Deze stad ligt echter ruim honderd kilometer van onze compound, dus ook daar heb ik niet veel van gemerkt.’

conFlicten

Wekelijks ontvangt hij een overzicht van de conflicten die zich in het land tussen de verschil-lende bevolkingsgroepen afspelen. Net als een lijst met potentiële dreigingen, zoals terroristen die aanslagen aankondigen. ‘Tegelijkertijd zijn er tal van strenge veiligheidsmaatregelen. Zo is de compound waar wij met vierhonderd man wonen omheind door een dikke betonnen muur. De twee ingangen worden dag en nacht streng bewaakt. Ook zijn er verschillende wachttorens.’ Het tracé en de wegen naar de werkplek zijn eveneens goed beveiligd. ‘Vanaf het vliegveld moet je zeker zeven wegversperringen passeren voor je in de

compound arriveert. En mochten je papieren niet in orde zijn, dan ga je zo de gevangenis in. Dat overkwam een projectmanager van Leighton die van het vliegveld naar het werk werd gebracht met een beveiligingsauto waarvan de gegevens blijkbaar niet in orde waren.’

duBBel gevoel

De situatie geeft volgens hem een dubbel gevoel. ‘Aan de ene kant werken de vele veiligheids-maatregelen soms belemmerend in de dagelijkse praktijk. Maar aan de andere kant geeft het toch ook een geruststellend gevoel dat mensen die kwaad willen doen zo goed in de gaten worden gehouden.’ De twee nieuwe olieleidingen zijn volgens De Waard erg belangrijk voor de wederopbouw van Irak. ‘Het land heeft meer dan genoeg olie en is geen lid van de OPEC. Ze kunnen de olie dus tegen een heel scherp tarief op de internationale markt aanbieden. Stel dat ze dertig procent onder de marktprijs gaan zitten, dan vormen ze een se-rieuze bedreiging voor andere olie-exporterende landen.’

25a.hakpark magazine OLIE

Pipeline displacement

in het vorige nummer van dit magazine beschreven we enige activiteiten die A.Hak industrial Services (HiS) onder-neemt met stikstof. dat dit maar een greep was uit de toepassingsmogelijkhe-den van stikstof in de olie- en gasindus-trie, blijkt uit het feit dat het HiS-team uit Hoogeveen juist met een andere techniek, pipeline displacement, de concurrentie het nakijken gaf. Het unieke machinepark en de zeer ervaren mede-werkers van HiS stonden aan de basis van dit geslaagde project in Zwitserland.

Bij pipeline displacement wordt het product uit een pijpleiding gedrukt met behulp van gasvor-mige stikstof. Voor Transitgas AG, Zürich werd deze procedure twee keer uitgevoerd in een zeer kort tijdsbestek.

Voor de eerste pipeline displacement is bijna 500.000 kg stikstof verpompt in twee dagen, bij de tweede leiding ging het om maar liefst 1.800.000 kg stikstof in zes dagen. Voor beide operaties werden in totaal drie hoge capaciteit stikstof pompunits en twee stikstofvoorraad-tanks met een volume van 45.000 liter ingezet.

Naast het nodige vakmanschap vereist een opdracht als deze continue werkzaamheden, 24 uur per dag. Er hebben dan ook zes operators en twee supervisors aan deze klus gewerkt: medewerkers van HIS die uiteraard over de juiste kwalificaties beschikken. Voor de stikstof-voorziening werd een beroep gedaan op Linde Gas, al jarenlang een betrouwbare leverancier van HIS. De grote hoeveelheden stikstof die in korte tijd verpompt zijn, maken dit project uniek.

unIek StIkStOFpROJect In ZWItSeRLAnd

26 OLIE & GAS a.hakpark magazine

rijkswaterstaat zorgt voor verbetering van de verkeerssituatie rondom de noordelijke randstad met een tweede coentunnel en een nieuw stuk snelweg, de westrandweg. A.Hak infranet regio Zuid legt rondom dit enorme project de openbare verlichting aan. Kaal masten produceert de lichtmas-ten.

Onder leiding van uitvoerder verlichtingstechniek Alwin van der Leest is A.Hak Infranet regio Zuid verantwoordelijk voor het plaatsen en aansluiten van een kleine zeshonderd lichtmasten in het gebied rond de bestaande en de nieuwe Coen-tunnel. De tweede Coentunnel wordt dit voorjaar opgeleverd, evenals een nieuw stuk snelweg, de Westrandweg, die ervoor moet zorgen dat het pro-bleem van de opstoppingen in dit gebied zich niet zal verplaatsen naar de A10 West.De lichtmasten, geproduceerd door A.Hakpark-dochter kaal Masten hebben een hoogte van vier tot twinitg meter. Ze worden geplaatst langs de wegen aan de noordelijke en de zuidelijke kant van de tunnels en bij de depots van Rijkswater-staat in het gebied. Opdrachtgever voor A.Hak Infranet is Croon Elektrotechniek, dat op haar beurt werkt voor Rijkswaterstaat.De uitdaging in het project zit hem niet zo zeer in het plaatsen van de masten, want daarin hebben onze mensen uit Veghel jarenlange ervaring. Bij de Coentunnel is het belang van de doorstroming van het verkeer zo groot dat het verkeer tijdens de werkzaamheden niet stilgelegd kan worden. Er wordt dus altijd achter afzettingen gewerkt en een groot deel van de werkzaamheden vindt ’s nachts of in het weekend plaats.

Nieuwe tunnel en nieuwe verlichting

Drachtstervaart in ere hersteld

in het Friese drachten wordt de gedempte drachtstervaart weer open gegraven als onderdeel van een woningbouwproject. voor het zover is, verlegt en vernieuwt A.Hak infranet regio noordoost een groot aantal kabels en leidingen van onder an-dere liander, uPc, KPn, Ziggo en tele2.

De Drachtster compagnonsvaart werd in de zeventiende eeuw gegraven door honderden arbeiders in opdracht van de Haagse projectont-wikkelaar Passchier Bolleman. De vaart werd ge-graven om handelswaar, vooral turf, te vervoeren naar Holland. Aan de oevers werden pakhuizen, scheepswerven en smederijen opgetrokken. Veel van de beroemde Friese skûtsjes zijn in Drachten langs de vaart gebouwd.

Vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw zijn grote delen van de vaart gedempt omdat het goede-renvervoer over water sterk was afgenomen. Het centrum van Drachten was daardoor niet meer over water bereikbaar. Met het project Dracht-stervaart wordt het nog bestaande deel van de vaart flink opgeknapt en wordt het gedempte deel van de vaart tot midden in het centrum weer in ere hersteld, zij het nu met diverse bruggen en viaducten en een jachthaventje in het centrum. Tegelijk met het heropenen van de vaart wordt een hoogwaardig woongebied gerealiseerd voor ongeveer 900 woningen.

De kabels en leidingen die nu onder het gedemp-te deel van de vaart liggen worden opgegraven en verlegd. A.Hak Infranet is in week 45 van vorig jaar begonnen en rondt het eerste deel van het tweejarige project na de bouwvakvakantie af. A.Hak Drillcon verzorgt 31 gestuurde boringen met een totale lengte van 2.368 meter.

Illustratie: Via Drupsteen

27a.hakpark magazine kORTJES

‘ Samen de technische puzzel maken’nORGROn-pROJect In de StARtBLOkken

inJectie

AFdicHtendeZoutlAAg

PoreuSe ZAndSteenlAAg

comPreSSor

controleKAmer

gASdrooginStAllAtie

AdSorPtietoren

Putmond

FAKKelPiJP

Productie

Zomer

Het aardgas dat in de zomer wordt geïnjecteerd, komt via een ondergrondse pijpleiding in de gasopslag. Het heeft daar een druk van ongeveer 65 bar. Via de putMOnd wordt ‘s zomers aardgas geïnjecteerd en in de winter aardgas geproduceerd. Om het aardgas de druk te geven die nodig is voor injectie (tot 330 bar) wordt een cOMpReSSOR gebruikt. In de cOntROLekAMeR wordt het complete proces van injecteren en winnen van aardgas gemonitord.

winter

Het aardgas dat wordt ‘gewon-nen’ uit de opslag wordt in de GASdROOGInStALLAtIe gedroogd. Vloeistoffen die van nature in het aardgas voorkomen worden ver-wijderd. Nadat het aardgas is be-handeld in de installatie, stroomt het door de AdSORptIetORen. Deze is gevuld met korrels silicagel die de resterende vloeistoffen uit het aardgas haalt. Eén van de meest zichtbare elementen is de FAkkeLpIJp. Voor de veiligheid zijn diverse afsluiters en kleppen ingebouwd die de productie- en in-jectieinstallatie binnen 2 seconden kunnen sluiten. Het aardgas dat dan nog in de leiding zit, kan via de fakkelpijp worden verbrand.

28 OLIE & GAS a.hakpark magazine

De NAM wint sinds 1963 aardgas uit het Groningen-gasveld. Door geleidelijke afname van de druk in het gasveld kan het steeds minder aan de piekvraag

voldoen. Daarom werd in 1997 onder meer de ondergrondse gasopslag in Norg aangelegd. Als in de zomer de vraag naar aardgas laag is, slaat de NAM een deel van het geprodu-ceerde gas daar op. Als tijdens een koude winter de vraag naar aardgas door huishoudens sterk toeneemt, kan de gasopslag meteen bijspringen. Momenteel ligt er al een doorgaande gastransportleiding tus-sen het Groningen-gasveld en Friesland/Noord-Holland, waar ‘Norg’ op is aangesloten. Deze heeft volgens de NAM echter over een paar jaar onvoldoende capaciteit om aan de toene-mende piekvraag te voldoen en leveringszekerheid te bieden. Daarom besloot de NAM om in september 2009 te starten met de voorbereidingen voor de aanleg van een nieuwe gaslei-ding, die ‘Norg’ en ‘Groningen’ direct met elkaar verbindt: de NorgroN-leiding.

vernieuwende werKwiJZe

‘Het is bijzonder vernieuwend dat de NAM ons heeft ingescha-keld om al mee te denken vanaf de engineeringfase’, vertelt bedrijfsleider Gert Holthuis. Hij vertegenwoordigt A.Hakpark in het nieuwe consortium aQuaintance (voorheen LOP) waar ook Cofely en Tebodin deel van uitmaken. ‘Construction driven engineering’ is volgens Holthuis dé manier om een project veilig, op tijd en binnen budget af te ronden. Hij is zeer te spreken over de innovatieve werkwijze van de NAM. ‘We hebben gezamenlijk nagedacht over de manier waarop we de leiding het beste konden aanleggen. Ook zijn wij vanaf dag één betrokken in het overleg met relevante organisaties, zoals provincies en waterschappen. Samen hebben we de technische puzzel opgelost. Daardoor komen we in de uitvoering niet voor onaangename verrassingen te staan. Ik hoop dat ook andere opdrachtgevers ons in de toekomst op een vergelijkbare ma-nier bij hun projecten zullen betrekken. Het eindresultaat wordt er alleen maar beter van.’

overlASt BePerKen

De nieuwe gastransportleiding krijgt een lengte van 30 kilo-meter en loopt door de gemeenten Noorderveld, Tynaarlo en Hoogezand-Sappemeer. Verder passeert het tracé het Natura 2000-gebied Drentsche Aa, de Rijksweg A28 en het Noord-

Willemskanaal, evenals de zuidzijde van het Zuidlaardermeer. Dat is ook de reden waarom A.Hak Drillcon is ingeschakeld om verschillende horizontaal gestuurde en gesloten frontboringen uit te voeren. Daarnaast maakt A.Hak Leidingbouw gebruik van de expertise van A.Hakpark-dochter Tjaden om verschillende bemalingactiviteiten in het gebied te verrichten. Holthuis wijst erop dat de NAM er alles aan is gelegen om de overlast voor mens en milieu zoveel mogelijk te beperken. ‘Zo hebben we met de NAM onder meer een plan opgesteld om de verkeersoverlast voor een aantal dorpen in de regio te voorko-men. Het betekent onder meer dat onze chauffeurs alternatieve routes moeten nemen om het materiaal op de juiste locatie te krijgen. Bovendien hebben ze allemaal speciale trainingen ge-volgd om zo veilig mogelijk te rijden.’ Ook op ecologisch gebied heeft de NAM verschillende maatregelen genomen om flora en fauna zoveel mogelijk te ontzien. Zo wordt bij de werkzaamhe-den rekening gehouden met de aanwezigheid van vogelbroed-gebieden. Doel is om onherstelbare schade te voorkomen en snel na de aanleg van de leidingen alle sporen uit te wissen.

KlAAr voor de StArt

Het team van A.Hak Leidingbouw is volgens Holthuis klaar om de werkzaamheden te starten. ‘In maart steken we de eerste spade in de grond en zijn we nog niet met zoveel mensen aan het werk. Maar in de piek zullen er ruim 200 man aan de slag zijn. Niet alleen eigen mensen, maar ook onderaannemers en kraanverhuurbedrijven.’ A.Hak Leidingbouw wil volgens hem de leiding eind 2013 gereed hebben. ‘Vervolgens kan begin 2014 het testen en de commissioning plaatsvinden. De capaciteits-verbetering van het Groningen-systeem is dan gereed voor de winter van 2014/2015’, aldus Holthuis.

nieuwe leiding uit Het verre ooSten

In de tweede helft van januari 2013 arriveerde in de Eemsha-ven per schip de nieuwe aardgasleiding van de NAM uit het Verre Oosten. Holthuis wijst erop dat zijn team nauw betrok-ken is geweest bij de kwaliteit- en planningsafspraken met verschillende toeleveranciers van buizen, bochten en afslui-ters. ‘Zo is bijvoorbeeld de lasbaarheid van het pijpmateriaal in een vroeg stadium onderzocht. Daarvoor zijn verschillende testen uitgevoerd met een positief resultaat. Vanaf april gaat de leiding op transport naar het betrokken tracé.’

na vier jaar intensieve voorbereiding is het in maart zover. dan start de aanleg van een nieuwe 48 inch gastransportleiding voor het transport van aardgas tussen de ondergrondse opslag norg in het drentse Langelo en het overslagstation van de nederlandse Aardolie Maatschappij (nAM) in het Groningse Sap-pemeer. daarmee garandeert de nAM de zekerheid om aan de vraag van aardgas te voldoen, voor van-daag en morgen.

TEkST Adriaan van Hooijdonk

FOTOGRAFIE casper Mostert

29a.hakpark magazine OLIE & GAS

bewust mobieleen werkgroep met leden uit verschillende A.Hakpark-bedrijven heeft gezocht naar maatregelen die moeten leiden tot bewuster omgaan met mobiliteit.

De gedachte hierachter is drieledig. Onnodige mobiliteit is

ineFFiciënt

We kunnen onze tijd wel beter besteden.

SlecHt voor Het milieu

Door de uitstoot van verbrandingsgassen en door het verbruik van fossiele brandstoffen.

KoStBAAr

Brandstof is duur, voertuigen slijten en tijd is geld.

Voldoende argumenten om de vraag te stellen of het bewus-ter en daardoor beter kan. Een greep uit de soms verbluffend eenvoudige antwoorden vindt u hier. De komende tijd test A.Hakpark deze en andere maatregelen op effectiviteit en werkbaarheid.

30 DuuRZAAM ONDERNEMEN a.hakpark magazine

StANdKACHeL

Het kan flink koud zijn in de cabine van onze machines. gebruikmaken van een standkachel in plaats van de stationair draaiende motor levert een enorme besparing op.

Ook geschikt om hars op verwerkbare temperatuur te houden

bANdeNSPANNINg

Het maandelijks controleren van de bandenspanning levert al snel een brandstofbesparing op van 2 tot 5%. Daarbij dragen banden met de juiste spanning bij aan een grotere veiligheid.

Zet het controleren van de bandenspanning standaard op de onderhoudschecklist

SLIm tANKeN

A.Hakpark heeft inkoopafspraken gemaakt met bepaalde tankstations. Dat scheelt zo’n 11 cent per liter diesel. Alleen al voor A.Hak Infranet levert dat € 30.000 op.

Omrijden naar de ‘juiste’ pomp is niet slim, het doet dit effect weer teniet

HANdIg PLANNeN

Projectteams samenstellen is soms al lastig genoeg, maar er is veel winst te behalen door ook de afstand tussen woon- en werkplaats van de medewerker mee te laten wegen.

Bespaart brandstof, reiskostenvergoeding voor de werkgever en reistijd voor de werknemer

de AUto UIt!

Het is lang niet altijd mogelijk om een alternatief voor de auto te vinden, maar het kan wel. Zo maakt A.Hak Infranet regio west in de binnenstad van Amsterdam gebruik van een elektrische scooter en fietst A.Hak telecom waar mogelijk van werkplek naar schaftkeet.

In stedelijk gebied zijn andere mobiliteits-vormen vaak sneller

‘tRAVeL LIgHt’

nooit misgrijpen door altijd een gigantische uitrusting mee te nemen. Lijkt handig, maar elke honderd kilo ballast kost circa een halve liter brandstof extra per honderd kilometer.

Schijnbaar kleine besparing die flink doortelt bij een groot wagenpark

31a.hakpark magazine DuurZAAm onDernemen

‘Altijd verrekteinteressant!’zegt de KLANt/CURSISt

A.Hak Industrial Services (HIS) gebruikt haar nieuwe testfaciliteiten, onderdeel van de eveneens splinternieuwe vestiging in Tricht, in eerste instantie om inspectietools te testen. De tools, die door HIS zelf worden ontwikkeld en gemodificeerd, worden in de testloops uitge-probeerd als onderdeel van het research & de-velopment-proces. Een tweede toepassing van de 4”, 6” en 12” buizensystemen is het testen van complexe inspectiescenario’s die klanten aan kunnen dragen. De derde gebruiksmoge-lijkheid is misschien wel de leukste: tijdens de cursussen die HIS geeft aan collega’s en klan-ten, kunnen de deelnemers zelf een inspectie uitvoeren in een echt systeem. Managers, pipeline operators en inspecteurs in opleiding staan gezamenlijk aan de buis om het geleerde in de praktijk te brengen.

Cursist Arno van den Hurk, pipeline engineer bij Shell, is al sinds 1996 werkzaam in de pijp-leidingen en heeft dus al flink wat ervaring als het gaat om het schoonmaken en inspecteren van leidingen. ‘Toch vond ik de cursus heel leerzaam’, zegt hij. ‘Vooral het deel waarin werd uitgelegd hoe je een leiding beoordeelt die nog nooit is gepigt. Het werken met intel-ligent pigs blijft boeiend. Het versturen van zo’n apparaat is één ding, maar dat je op een scherm direct ziet wat er gebeurt en de situatie in de leiding á la minute kunt beoordelen, blijft altijd verrekte interessant!’

Arno van den HurkPIPeLINe eNgINeeR

SHeLL

Benieuwd geworden naar ‘pigging’? Zie pagina 11.

weSteRboRK, febRUARI 2013

Aanleg glasvezelkabels voor Reggefiber