20121121 De Groene Amsterdammer - Review of Pien van der Hoeven's History Of NRC Handelsblad

7/29/2019 20121121 De Groene Amsterdammer - Review of Pien van der Hoeven's History Of NRC Handelsblad

1/5

29-01-13 13:25De Groene Amsterdammer - Product n vertolker van de tijdgeest

Pagina 1 van 5http://www.groene.nl/2012/47/product-en-vertolker-van-de-tijdgeest

downloadDe Groene klavers webwinkel cookies nieuwsbrief service & bezorging contact

colofon

21-11-2012

Product n vertolker van de tijdgeestHET SUCCES VAN EEN KWALITEITSKRANT

Bijna een halve eeuw na dato zijn wij geneigd de

clash tussen jongeren en autoriteiten in het

Amsterdam van 1960-1970 door een roze bril te

bezien. Ze hebben iets goeiigs gekregen, die

happenings op het Spui bij Het Lieverdje, eenstandbeeld dat daar met geld van de tabaks-

industrie was neergezet en daarom door de

Provos tot de schandpaal voor hun protesten was

verheven. Zelfs de agenten die de happenings met

de lange lat uiteensloegen zijn in het romantische

plaatje gaan passen. Een paar blauwe plekken

kom zeg.

Pien van der Hoeven, Het success van een kwaliteitskrant. De ontstaansgeschiedenis

van NRC Handelsblad, ! 29,95

JOOST RAMAER

Tweeten 5 0

Toch staat de historica Pien van der Hoeven uitgebreid stil bij deze episode inHet succes van een

kwaliteitskrant: Deontstaansgeschiedenis van NRC Handelsblad, waarop zij onlangs in Leiden

promoveerde. En terecht, zo maakt zij duidelijk. De jongerenprotesten culmineerden in de rellen en

rookbommen rond het huwelijk in Amsterdam op 10 maart 1966 tussen kroonprinses Beatrix en de

foute Duitser Claus von Amsberg. Vanaf het balkon van hun kantoor aan de Nieuwezijds

Voorburgwal zagen redacteuren van hetAlgemeen Handelsbladhoe een jongeman door de politie

bewusteloos werd geslagen. SSers!, siste redacteur Buitenland Jan Sampiemon. Zijn hoofdredacteur

[email protected]

Like 0
http://www.athenaeum.nl/shop/details/Twee+kranten%2c+twee+paleizen/9789079985265%20http://www.groene.nl/download-de-groenehttp://www.groene.nl/klavershttp://www.groene.nl/webwinkelhttp://www.groene.nl/cookieshttp://www.groene.nl/newsletters/newhttp://www.groene.nl/servicehttp://www.groene.nl/servicehttp://www.groene.nl/contacthttp://www.groene.nl/sessiehttp://www.groene.nl/accounthttp://www.groene.nl/2012/47/product-en-vertolker-van-de-tijdgeest#http://www.groene.nl/zoek?search=&search_author=Joost%20Ramaerhttp://www.athenaeum.nl/shop/details/Twee+kranten%2c+twee+paleizen/9789079985265%20http://twitter.com/search?q=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fproduct-en-vertolker-van-de-tijdgeesthttps://twitter.com/intent/tweet?original_referer=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fproduct-en-vertolker-van-de-tijdgeest&text=De%20Groene%20Amsterdammer%20-%20Product%20%C3%A9n%20vertolker%20van%20de%20tijdgeest&tw_p=tweetbutton&url=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fproduct-en-vertolker-van-de-tijdgeesthttp://www.groene.nl/homehttp://www.groene.nl/colofonhttp://www.groene.nl/contacthttp://www.groene.nl/servicehttp://www.groene.nl/newsletters/newhttp://www.groene.nl/cookieshttp://www.groene.nl/webwinkelhttp://www.groene.nl/klavershttp://www.groene.nl/download-de-groene


2/5



Chris Steketee had er minder moeite mee: Dat schijnt een weerbarstig heerschap te zijn.

De uiteenlopende reacties van de journalisten weerspiegelden de brede maatschappelijke verdeeldheid

over de rellen. Vaak liep de breuklijn dwars door de individuele ziel: Van der Hoeven laat zien dat

Steketee de vernieuwers op zijn redactie alle ruimte gaf. Zij schreven serieuze reportages over de

Provos, terwijl de hoofdredactie in haar commentaren het hardhandige politieoptreden bleefverdedigen. De Amsterdamse burgemeester Gijs van Hall verbood spandoeken waarop hij werd

aangespoord vakantie te nemen. Na de huwelijksrellen stelde hij ook een demonstratieverbod in. Een

Provo overhandigde twee agenten een pamflet, dat opriep tot demonstraties tegen het

demonstratieverbod. Deze 1 april-grap kwam hem op drie maanden cel te staan.

Is dat al verre van pittoresk, de schellen vallen ons helemaal van de 21ste-eeuwse ogen wanneer Van

der Hoeven het gesprek over gezag en publiek beschrijft, dat hetHandelsbladnaar aanleiding van de

huwelijksrellen publiceerde. Het rondetafelgesprek tussen drieHandelsblad-redacteuren en driegezagsdragers, destijds een journalistieke nouveaut, was een idee van Hans van Mierlo, een van de

vernieuwers op deHandelsblad-redactie. De Amsterdamse rechtbankpresident U.W.H. Stheeman

verdedigde door dik en dun de keiharde vonnissen tegen de Provos. Een genuanceerde benadering

van gezagshandhaving was volgens Stheeman onmogelijk, zo schrijft Van der Hoeven. Onrust moest

onmiddellijk bedwongen worden omdat de rel in zichzelf gevaarlijk is en besmettelijk.

HetHandelsbladwerd niet beloond voor zijn halfslachtige engagement. Nieuwe, vooral jongere lezers

bleven de krant mijden vanwege de pro-politiecommentaren, de vaste abonnees, overwegend

conservatieve VVDers, zegden massaal op uit woede over de Provo-reportages en -interviews. Ook de

Nieuwe Rotterdamsche Courant, waarmee het zieltogendeHandelsbladsinds 1964 was verenigd in

uitgeverij de Nederlandse Dagblad Unie, zag zijn betalende lezers in snel tempo verdwijnen. DeNRC

werd gestraft omdat hij helemaal niet vernieuwde. De krant had een geduchte reputatie opgebouwd

als de dagbijbel van de elite, met veel buitenland, politiek, wetenschap en kunst en cultuur. De

bedaarde en gemiddeld ook tamelijk bejaarde redacteuren schiepen eer in de accuratesse en

betrouwbaarheid van hun berichtgeving. Voor scoops haalden zij hun neus op. Zij bleven gefixeerd opmaatschappelijke instituties; wat zich in toenemende mate daarbuiten afspeelde pop-art, de

jongerenprotesten, de ontkiemende toenadering tot de DDRdoor de Duitse regering ontging hen, en

daarmee ook hun lezers.

De vernieuwing vanNRCdoor Jrme Heldring, hoofdredacteur van 1968 tot 1970, kwam te laat om

het tij nog te kunnen keren. Het was de directeur-uitgever die de impasse wist te doorbreken. Woeste

Willem Pluygers was een rasondernemer zoals ze maar zelden voorkomen in de Nederlandse

dagbladwereld toen en nu. Pluygers dankte zijn bijnaam aan zijn ouderwets-autoritaire omgang met

het personeel overheersend, maar met hart voor zijn werknemers, aldus Van der Hoeven. Maar


3/5



eveneens aan zijn zakelijke initiatieven, die getuigden van een vooruitziende blik. Hij kocht steevast de

modernste drukpersen tweedehands, als het kon, want zuinig was hij ook. Hij beschouwde de

prestigieuzeNRCals het boegbeeld van zijn uitgeverij, en liet de redactie vrij in haar journalistieke

beleid toen dat nog geenszins vanzelf sprak. Het echte geld verdiende hij met beter renderende

uitgaven, zoals hetAlgemeen Dagblad, de enige landelijke publiekskrant die zich kon meten metDe

Telegraaf.

Pluygers stuurde al vanaf eind jaren vijftig aan op een krachtenbundeling tussenNRCen

Handelsblad, twee kranten die visten in dezelfde kleine vijver van VVD stemmende conservatieven. De

NDU was daarin slechts een eerste stap. Naast de tijdgeest knaagde ook de televisie aan de

abonneebestanden, en het werd steeds duurder om kranten te maken en te verspreiden Nederland

beleefde in de jaren zestig een loonexplosie. Eerst stuurde Pluygers aan op een fusie met de gehate

Telegraaf. Dat leidde tot massale publieke protesten. In dat tumult vertrokken Chris Steketee,

hoofdredacteur van de meest noodlijdende NDU-titel, en, uit protest, Jan Blokker, een van de meest

prominenteHandelsblad-vernieuwers.

De Telegraaf-fusie mislukte, maar Steketee werd opgevolgd door Henk Hofland en Andr Spoor. Wat

Pluygers had als uitgever, had Spoor als journalist. Na drie jaar als redacteur Buitenland bijNRChad

Spoor jaren gewerkt voor de GPD als correspondent in Bonn en Washington. Hij schreef zeer kritische

artikelen over de Amerikaanse oorlog in Vietnam. Bovendien had hij The New York Times en The

Washington Postleren kennen. Spoor wist wat hij wilde met hetHandelsblad, en bracht ook zijn grote

eruditie in, en zijn uitgebreide netwerk.

Intussen bleven de verliezen bijNRCenHandelsbladoplopen. In februari 1970 zag Pluygers zijn kans

schoon: hij drukte de fusie door van de twee kranten. Andr Spoor werd al spoedig de enige

hoofdredacteur vanNRC Handelsblad. De eerste vijf jaar verloor de fusiekrant alleen maar meer

abonnees. Geplaagd door verliezen en te veel middelmatige redacteuren kon de nieuwe

kwaliteitskrant zijn belofte nog niet waarmaken. Maar Spoor hield vol, met steun van Pluygers. Hij

recruteerde nieuwe gangmakers als Rob Soetenhorst en Friso Endt, bouwde het netwerk vanbuitenlandse correspondenten verder uit en lanceerde het vrijdagse Cultureel Supplement, lange tijd

het enige in zijn soort in Nederland. CS bevatte beschouwingen van Karel van het Reve, Willem

Frederik Hermans en Rudy Kousbroek, maar ook artikelen over popmuziek en kunstbeleid.

Na enkele moeilijke jaren begonNRC Handelsbladzich ook te onderscheiden met eigen nieuws en

reportages over de Lockheed-affaire rond prins Bernhard, de treinkapingen door Molukkers en de

nucleaire spionage bij Urenco door de Pakistaanse ingenieur Abdul Qadeer Khan. Spoor mengde een

geslaagde cocktail uit de vernieuwing van het oudeHandelsbladen de objectiviteit van de oudeNRC,die lezers van uiteenlopende politieke en religieuze gezindtes zeer aansprak.NRC Handelsbladbegon


4/5



krachtig te groeien, en zou dat tot 2003 blijven doen.

Van der Hoeven schreef een levendig en, dankzij haar toegang tot de rommeligeNRC-archieven,

definitief verslag van dit succes, en van de moeizame aanloop. Bij lezing dringen zich de continuteiten

op in de geschiedenis vanNRC Handelsblad, en de contrasten met het roerige heden. In 1990, toen de

redactie een nieuwe leider moest kiezen, brak wederom een strijd uit tussen vernieuwers la het oudeHandelsbladen conservatieven la de oudeNRC. Ben Knapen was de institutionele kandidaat,

Marc Chavannes de vernieuwer. Knapen won. De strijd kostte zoveel bloed en tranen dat Knapens

opvolgers Folkert Jensma en Birgit Donker vr alles de lieve vrede bewaarden. Het onbedoelde

gevolg was dat het felle, maar inhoudelijke debat dat de redacteuren enkele decennia hadden

gecultiveerd, verzandde in pappen en nathouden, met alle gevolgen van dien voor de krant.

Andr Spoor trad af als hoofdredacteur in 1983, moe van het zeuren, zemelen, zeiken en zuigen om de

redactie bij de les te houden, aldus de necrologie inNRC Handelsbladna zijn overlijden tweemaanden geleden. Binnen de muren van de redactie kon Spoor hard optreden als redacteuren niet aan

zijn hoge maatstaven voldeden. Maar tegenover boze gezagsdragers en andere indringers van buiten

nam hij het altijd voor ze op. Zijn huidige nazaat, de Vlaming Peter Vandermeersch, neemt ze binnen

n buiten de krant op de korrel. Zelf trad Spoor alleen naar buiten wanneer de tijd daar zijns inziens

om vroeg, met doorwrochte betogen in de krant en vanaf de kansel van de Pieterskerk in Leiden.

Vandermeersch babbelt vooral mee met de flow, in behaagzieke tijdschriftrubrieken en tv-talkshows,

over wielrennen en de Belgische politiek. Zit hij daar voor zichzelf of voorNRC Handelsblad?

Kort voor zijn dood liet Spoor zich in Vrij Nederlandkritisch uit over Vandermeersch en het blad dat

hij maakt. Mensen die ik ken, zeggen allemaal: het is mijn krant niet meer. Niet alleen maar oude

sokken zoals ik, ook mensen die veel jonger zijn.Vandermeersch zit ook in de directie van NRC

Media, waar hij het omstreden superdividend goedkeurde dat de nieuwe eigenaren Egeria en Derk

Sauer zichzelf vorig jaar toebedeelden. In VNherinnerde Spoor aan de journalistieke

beginselverklaring vanNRC Handelsbladdie hij bij zijn aantreden schreef, samen met Hofland en

Heldring. Een van de belangrijkste punten daarin was de volstrekte onafhankelijkheid. Onafhankelijkvan politieke partijen, maar ook van directie, aandeelhouders, marketing. Het enige wat telde was het

geweten van de redactie.

Moderne hoofdredacteuren als Vandermeersch lijken de krant meer als een product te benaderen, dat

domweg beter aan de man moet worden gebracht. Met kleurenmagazines en Libelle-collumpjes die

nergens over gaan, zoals Spoor het in VNverwoordde. Ook de moderne Willem Pluygers is ver te

zoeken. Dit was het advies van Egeria-directeur Peter Visser, de man die al na drie jaar uitgekeken is

geraakt op zijn nieuwe speelgoed: Ontsla de redactie, benoem een paar goede vertalers uit het Engelsen vul de kolommen voortaan met de artikelen uit deFinancial Times. Die krant is tien keer beter dan


5/5



NRC Handelsblad.

Een goede krant kopieert niet, maar is tegelijk het product en de vertolker van de heersende tijdgeest,

zoals Van der Hoeven overtuigend aantoont met het voorbeeld van de roerige jaren zestig. Dat is de

grootste verdienste van haar boek. Ondanks alle strijd over de nieuwe koers, binnen de redactie en

met de aandeelhouders, isNRC Handelsblad, gelukkig voor zijn lezers, voorlopig nog steeds zonkrant.

Pien van der Hoeven

Het succes van een kwaliteitskrant: De ontstaansgeschiedenis van NRC Handelsblad

Prometheus, 544 blz., ! 29,95

Tweeten 5 0Like 0
http://www.groene.nl/2012/47/product-en-vertolker-van-de-tijdgeest#http://twitter.com/search?q=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fproduct-en-vertolker-van-de-tijdgeesthttps://twitter.com/intent/tweet?original_referer=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fproduct-en-vertolker-van-de-tijdgeest&text=De%20Groene%20Amsterdammer%20-%20Product%20%C3%A9n%20vertolker%20van%20de%20tijdgeest&tw_p=tweetbutton&url=http%3A%2F%2Fwww.groene.nl%2F2012%2F47%2Fproduct-en-vertolker-van-de-tijdgeest

20121121 De Groene Amsterdammer - Review of Pien van der Hoeven's History Of NRC Handelsblad

Documents

Transcript of 20121121 De Groene Amsterdammer - Review of Pien van der Hoeven's History Of NRC Handelsblad