Pharmacopaea Amstelredamensis, of d' Amsterdammer apotheek

Pharmacopaea Amstelredamensis, of d'Amsterdammer apotheek

in welke allerlei medicamenten, zijnde tot Amsterdamin 't gebruik, konstiglijk bereid worden

bronPharmacopaea Amstelredamensis, of d' Amsterdammer apotheek, in welke allerlei medicamenten,zijnde tot Amsterdam in 't gebruik, konstiglijk bereid worden. Jan ten Hoorn, Amsterdam 1683

(tweede druk)

Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/_pha001phar02_01/colofon.php

Let op: boeken en tijdschriftjaargangen die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnenauteursrechtelijk beschermd zijn. Welke vormen van gebruik zijn toegestaan voor dit werk of delen

ervan, lees je in de gebruiksvoorwaarden.

https://www.dbnl.org/tekst/_pha001phar02_01/colofon.php

https://dbnl.org/titels/gebruiksvoorwaarden.php?id=_pha001phar02

1r

D.Amsterdamse APOTHEEK.T' AMSTERDAM. Bij Jan ten Hoorn. 1683

Pharmacopaea Amstelredamensis, of d' Amsterdammer apotheek

3r

Boekverkoper tot den Leser.

IKmein dat ik deWaereld geen ondienst sal doen, met een Boeksken te laten vertalen,daar de gansche bende van Duitse Apothekers en Chirurgijns is na verlangende: soois 't dat ik met een goed Genees-Heer raad-plegende, my sulx aangepresen heeft, om'et met een duitskleed te doen drukken, daar en boven heeft den selven de moeitegenomen, om de


3v

kragten van yder compositie in 't besonder te beschrijven, en 't gewigte om 't selvete gebruiken, 't welk te voren in 't Latijnse Werk niet en was; behalven dit, heeft denselven de bereidingen van yder Medicament in 't bysonder by gevoegt: waar uit dejonge Jeugt (die anders by een meester dry of vier jaar, sijn tijd met weinig te leeren,verslijt) ten eersten groot ligt kan krijgen, voornamelijk die de Latijnse taal niet enverstaan: want anders konnen daar ligtelijk veel abusen begaan werden, daar deLijders qualijk souden by toekomen.De spreuk van den H. Paulus past hier wel, dat men


4r

niet alleen voor de ziel, maar ook voor het lighaam moet sorgen.Derhalven zijnder spijzen gewassen om het lighaam te voeden, en wederom

Medicynen om het vervallene en swakke lighaam t' ondersteunen en tot sijngesondheid te brengen.In dese tweede Druk heb ik de quantiteiten laten in letters schrijven, op dat 'er

geen fouten souden konnen begaanwerden, want de eene Character werd in 't drukken,dikwijls voor d' andere geset, 't welk in de compositie te maken veel soude konnenontschieten.Nu dan Leser, doet hier


4v

uw voordeel mede, zijnde alles tot liefde van mijn naasten, en des selfs profijt; welkeik, afbrekende, altijd sal zijn en blijven

Amsteldam 1683.1 Novembris.

Harer ootmoedigeDienaarJAN ten HOORN.


1

Pharmacopoea Amstelredamensis. ofd'Amsterdammer Apotheek.Sectio Prima. Van de Enkele Medicamenten diemen in de Winkels bewaren moet.Wortelen.

A.

ACetosae, oxalidis en oxylapathi, zuring wortel, surkel.Acori, oft Calami aromatici, welriekende lis.Alkannae, Alkanet wortel, Blanket wortel.Allii, Look.Althaeae, oft Ibisci en Bismalvae, Heems-wortel.Angelicae, Angelika wortel, Engel-wortel.Apii, Juffrouw-mark-wortel.Ari, Kalf-voeten.


2

Aristolochiae cavae, Hol wortel. Fabacae, Boontjes Hol-wortel,Longae, Lange Hol-wortel,Rotundae, ronde Hol-wortel,Tenuis, dunne Hol-wortel.

Asari,Mans-oor.Asparagi, Aspergies.

B.

BArdanae, oft Lappae Mai. klissen.Bistortae, Herts-tong.Brusci oft Rusci, Stekende-palm.Bryoniae,Wilde-wijngaart.

C.

CAlami aromatici, siet acori.Capparis, Kapper wortel.Cardui Benedicti, Gesegende distel.Carlinae Ever-wortel.Caryophyllatae, Nagel-wortel.Caevae, Hol-wortel.Cepae, Ajuin.Chelidoniae majoris, Stinkende grouw. Minoris, Speen-kruid.Cherefolij, Kervel-wortel.Chinae Chineesse pok-wortel.Cichorei, suikerejen.


3

Consolidae majoris, oft Symphyti mai. Smeerwortel, waal-wortel.Contrayervae, tegen-gift wortel.Costi utriusque, balsem, kost.Cucumeris asinini, esels komkommers, en wilde komkommers.Curcumae, indise saffraan.Cyclaminis, verkens brood.Cynaglossae, honds-tong.Ciperi longi, wilde lange galega. rotundi ronde wilde galega.

D.

DEntis leonis, oft taraxici, paardeblom, hengste-blom.Dictamni albae oft Fraxinellae, leege essche.Doronici Romani, kleine sonneblom.

E.

EBuli, hadich, water-vlier.Enulae campanae, oft Helenii alants-wortel.Eringii, kruis-distel, duivels naigaren.Esulae utriusque, wolfs melk.

F.

FIlicis, varen.Foeniculi, venkel.Fraxinellae, oft, dictamni albae, lege esschen, essen kruid.


4

G.

GAlangae majoris, minoris, maag-wortel.Gentianae, kruis-wortel.Glycyrrhizae, oft liquiritiae, soet hout, kalissi hout.Graminis, gras wortel.

H.

HElenii, oft Enulae campanae, alans wortel.Hellebori albi, witte nies-wortel, nigri, swarte nies-wortel.Hermodactylorum, herties wortel.Hirundinariae oft Vincetoxici, swaluw wortel.Hyoscyami, bilsem kruid.

I.

JAlappae oft Gialappae, swarte purgeer wortel, wonder bloem van peru.Ibisci oft althaeae, en Bismalvae, heems wortel.Imperatoriae oft ostrutij, meester wortel.Iridis Florentinae, nostratis, lis wortel.

L.

LApatiacuti, wilde patientie.Lappae majoris, oft bardanae klissen,


5

Levistici, lavas wortel.Liliorum alborum, witte leli bollen.Liquiritiae oft glycyrrhizae, soet hout.

M.

MAlvae, kaasjes bladen.Mandragorae, mandragers.Mechoacannae, witte purgeer wortel.Mei, beer wortel.

N.

NArcisci, Tydelosen.Nymphaeae, plompen.

O.

ONonidis oft Restae bovis, prang wortel, Stal kruid.Osmundae regalis, oft Filicis palustris, water varen.Ostrutii, oft imperatoriae, meester wortel.Oxalidis oft acetosae, siet oxylapathi.Oxylapathi, oxalidis siet acetosae.

P.

PAstinacae hortensis, pinxternakels.Paeoniae maris, peoni bloem.

faeminae.Pentaphylli, vinger kruid.


6

Petasitidis, pest-wortel.Petroselini. peterseli wortel.Peucedani, verkens venkel.Phu, oft valerianae, speer-kruid, Sint Joris kruid.Pimpinellae, pimpernel.Plantaginis, weeg-bree.Polypodii querni, eiken varen.Porri capitati, knof-look.Pyrethri, bertram.

R.

RAparum, rapen, knollen.Raphani Hispanici, Ramelassen.

Hortensis, radijs.Rusticani, peper wortel, mierx wortel.

Restae bovis oft ononidis, stal kruid.Rhabarbari oft Rhei, melesoen wortel.

Monachorum, patich.Rhapontici oft centaurij majoris enRheu pontici lange melesoen wortel.Rubiae tinctorum, krappe. meede.Rusci oft brusci, stekende palm.Sambuci, vlier.Satyrij, standel kruid, kullekens kruid.Saxiphragiae, steen breke.Scorzonerae, adder kruid.Scillae, zee ajuin.Scrophulariae, groot speen kruid.


7

Sigilli salomonis, salomons zegel,Spicae nardi celticae, indicae. spijk.Symphyti mai. oft consolidae mai, smeer wortel, waal wortel.

T.

TAraxici oft dentis leonis en dentis canini paarde blom, hengste blom.Tormentillae, seven-blads-kruid.Turbith, vreemde purgeerende heemst.Tussilaginis, hoef blad.

V.

Valerianae oft phu, speer-kruid, sint joris kruid.Vincetoxici oft hirundinariae swaluw wortel.

Z.

ZArzae parillaeWestindische pok-wortel.Zedoariae zever-wortel.Zingiberis, gember.

Uitwassen oft Fungi.

AGaricus, lorken booms kampernoilje.Auriculae judae, judas ooren.Fungus. vulg. arboribus adnascens boom kampernoilje.


8

Moxa, wolligheit der bladen van byvoet.Orbicularis, bovist, en wolfs veest.

Basten, Cortices.

ARantiorum, arangie schillen.Cassiae ligneae, of xylocassiae kleine kaneel.Cinamomi kaneel.Citriorum, citroen schillen.Castanearum interiorum, kastanje schillen.Ebuli, bast van water vlier.Fraxini bast van essen hout.Glandium calices, dopties van ekelen.Granatorum, oftMalicorij, granaat schil.Juglandium okker noten bast.Kinae kinae, koors basten.Ligni guajaci, pok houts bast.Limonum limoen schil.Macis, blom, foelie.Mali chinensis, sinaas appel schil.Malicorij oft granatorum, granaat schil.Quercus, eike bast.Rad. capparum, kappers bast.Sambuci mediani, vlier bast.Tamarisci, tamaris bast.Xylocassiae oft cassiae ligneae, kleine kaneel.Winterani, magellaans kaneel.

Houten, Ligna.

ALoes oft xyloaloes, en van sommige Agallochum, aloes hout, paradijs hout.


9

Aspalatum, aspalt hout.Brasilianum, brasilien hout.Buxinum, bos boom hout, gemeenlijk, doch qualijk palm hout,Colubrinum, slangen hout.Guajacum oft Sanctum, pokhout.Juniperinum, jeneverhout.Molluccense oft panava.Nephriticum, oft santalum caeruleum, graveel hout.Rhodium, rosen hout.Sanctum oft guajacum, pok hout.Santalum album, wit sandel hout.

citrinum geel zandel hout.rubrum rood zandel hout.

Sassaphras sweet hout.Visci quercini, marentakken.Xyloaloes oft lignum aloes.

Agallochum, en lignum paradisi, paradijs hout.

Bladen en Kruiden, Folia & Herbae

A.

ABrotoni maris averuit, averoone.Absinthii romani oft tenuisolii, roomse alsem,

Marini oft Seriphii zee alsem.Vulgaris oft Latifolii, gemeene alsem.


10

Acetosae, oxylidis, oxalapathi Hispanici Romani. Silvestris. Trifolii. zuuring,surkel.Acetosellae, alleluya, lujulae oft trifoliiacetosae, en oxytriphylli. koekoex brood.Adianti albi oft rutae murariae wit eiken varen. nigri oft capilli veneris. swarteiken varen.Agrimoniae, ontstoppent kruid.Alchimillae, onser vrouwen mantel.Alsines, muur-kruid.Althaeae, ibisci en bismalvae. heemst, witte malve.Anethi summitates, dil.Apii juffrow mark.Argentinae, silverkruid.Artemisiae. byvoet, sint jans kruid.Asari mans oor.Asplenii, oft ceterach, steen varen, milt kruid.Atriplicis, melde.

B.

BAsilici oft ocimi, balsem.Becabungae oft anagallidis aq bekeboom.Bellidis, weiblom, madelieven.Betae, beet.Betonicae, betoni.


11

Bismalvae, althaeae, oft ibisci, witte malve, heemst.Boraginis, bernasie.Botryos, druiven kruid, piment.Branc ursinae beren klauw.Brassicae oft caulium, kool.Buglossae buglos, koetong.Bursae pastoris, herders tas.

C.

CAlaminthae montanae, berg calament.Capilli veneris oft adianti nigri. venus hair,Caprifolii, geiteblad, kamperfoelie.Cardui benedicti gesegende distel.

Mariae, marien distel.Caudae equinae oft equiseti paarde staart.Caulium, oft brassicae, kool.Centaurii minoris summitates santorii.Ceterach oft asplenii, steen varen, milt kruid.Chamaedryos, gamanderlijn.Chamaepitiy, siva arthetica, veld-cijpres.Chelidonii majoris, stinkende gouwe.Cherefolii, kervel.Cichorei, cichorei blad.Cicutae, scheerling.Cochlearia, lepel bladen.Cuscutae cum floribus, wrange, schorfte.


12

D.

DEntis leonis oft taraxici, paarde bloem hengste bloem.Dictamni creticae, kandisch kraamkruid.

E.

EBuli, hadich, water vlier.Endiviae oft intybi endivi.Epithymi schorft, wrange.Equiseti oft caudae equinae en Hippuris, paarde staart.Erysimi, hees kruid.Eupatorii aquatici water boelkens kruid.

Cannabini, hennep boelkens kruid.Euphragiae cum floribus, oogen troost.

F.

FArfarae, oft tussilaginis, hoef bladen.Faeniculi venkel.Fragariae, aard-besie-bladen.Fumariae, of fumi terrae duive kervel.

G.

GAllitrichi oft scarleae, scarlei.Hederae arborescentis klim op.

Terrestris, honds draf.Hellecebrae, muur peper.Hepaticae, lever kruid.


13

Hyoscyami bilsem kruid.Hyperici summitates sint jans kruid.Hyssopi, hysop.

I.

IBisci, althaeae, bismalvae, heemst, witte malve.

L.LActucae, sla, salade.Lapathi satavi, patientie.Lavendulae, lavendel.Lauri, lauwrier.Lentis palustris, kroost, waterlinsen.Lichenis, longekruid.Linguae cervinae, siet scolopendriae.Lupuli, hop.

M.

MAjoranae, majorein.Malvae kaasies blaan, malve.Mandragorae, mandragers.Marrubii oft prassii malrouw.Matricariae, moeder kruid.Melissae, Confielje de grein, citroen kruid.Menthae sativae oft crispae, kruis munt.

Aquaticae, water munt.Mercurialis bingel kruid.Millefolii, duisent blad, geruwe.


14

Musci Cranii humani, doods-hoofden mosch.Quercini, eiken mosch.

Myrti mirte bladen.

N.

NAsturtii aquatici, oft sisymbrii aq. water kers.Hiemalis oft barbareae winter kers.Hortensis, tuinkers, sterkers.

Nepetae, nip, katte kruid.Nicotianae oft Tabaci, tabak.Nummulariae, penning kruid.

O.

OCymi oft Basilici balsem.Origani Cretici, orego.

Vulgaris, grove majelein.Oxalidis oft acetosae, oxylapathi, zuuring surkel.

P.

PApaveris Hortensis tuin-mankop.Nigri swarte man-kop.

Parietariae; glas kruid.Persicariae, persik kruid.Petroselini, peterseli.


15

Phellandrii, water eppe.Phyllitis oft ligueae cervinae, herte tong.Pilosellae, nagel kruid.Pimpinellę pimpernel.Plantaginis, weeg bree.Polii montani, berg polei.Polygoni duisent knoop, knoop gras, verkens gras.Polytrichi oft trichomanes, weder dood.Portulacae, porcelein.Primulae veris sleutel kruid.Prunellę, Brunelle.Pulegii, polei.Pulmonariae albae oft lichenis, long kruid.

Maculosae, longekruid.Pyrolae, winter groen.

Q.

Quercus, eike bladen.

R.

RIbesii nigri; Swarte aalbesien.Rorismarini., rosemaryn.Rosarum, rose bladen.Rubi summitates, bramen.Rutae, wijn ruit.Rutae murariae, oft slaviae vitae en adianthi albi, steen ruit.

S.

SAbinae, savel boom, seven boom.Salicis, wilge.


16

Salviae. Sali.Saniculae, wond kruid, sanikel.Saturejae, boonkruid. kunne.Scabiosae, aposteem kruid.Scarleae, scherlei.Schaenanthi oft squinanthi, arabisch hoy, kemels hoy.Scolopendrii oft linguae cervinae herts tong.Scordii, water look.Scorzonerae, adder kruid.Sempervivi majoris, sedi majoris, groot huislook.

Minoris, klein huis look.Senae, sene bladen.Serpilli, quendel, wilden thijm.Solani, nacht schade.Soldonellae, purgerende zee kool.Solidaginis Saracenicae heidens wond-kruid.Sonchi laevis, hasen latuwe.

T.

TAnaceti, reinvaar, worm kruid.Tapsi barbati oft verbasci, wolle kruid.Taraxici, oft dentis leonis paarde blom. hengste blom.Thee indorum, graveel boom.Thymi cum floribus thym.Trifolii aquatici, water dryblad.Tussilaginis oft Farfarae, hoef bladen.

V.

VErbasci, wolle kruid.Verbenae, yser hart.


17

Veronicae, eeren prijs.Vincae pervincae vinkoorde.Violariae viole bladen.Virgae aureae, gulde roede.Urticae, netelen.

Flores, Bloemen.

ANethi, dil bloemen.Balaustia, granaat bloemen.Betonicae, betoni bloemen.Boraginis bernagie bloemen.Buglossae, buglosse bloemen.Calendulae, gouts bloemen.Camomillae siet chamemeli.Caprifolij, camperfoelje oft tunicae.Caryophylleus, ginoffel, anjelier.Chamemeli en camomillae romanae, roomse kermillen.

Vulgaris, kermillen.Cheiri en keiri, muur bloemen.Crocus, saffraan.Cyani oft frumenti, koorn bloemen.Genistae, brem bloemen.Hyperici, St. Jans bloem.Keiri, siet cheiri.Lavendulae, lavendel bloemen.Liliorum alborum, witte lelien.

convallium lelities van den dalen.


18

Malvae arboreae, of hiemalis stokroosen.vulgaris, keesjes bloemen.

Meliloti, melote bloemen.Nymphaeae albae, plompen.Paeoniae, peoni bloem.Papaveris erratici en rhaeados koren rosen.Rorismarini, of anthos, rosemarijn bloemen.Rosarum pallidarum, provinci rosen, bleeke rosen.

Rubrarum, roo rosen.Salviae, sali bloemen.Sambuci, vlier bloemen.Schaenanthum kemels hoy oft arabisch hoy.Staechadis, vreemde lavendel.Tiliae, linde bloeysel.Trifolii odorati, seven getyde bloemen.Verbasci wolle kruids bloem.Violarum, viole bloem.

Saden, Semina.

ACetosae, suuring zaad.Agni casti, kuisboom zaad.Allii, look zaad.Althaeae, bismalvae, heemst zaad.Amnios, koninks komijn.Amomi, garyophylli plinii. ronde nagels. nagels van plinius.Anethi, dil zaad.Anisi, anijs.


19

Antherae oft rosarum, rose zaad.Apii. juffrouw mark zaad.Aquilegiae, akelei zaad.Asparagi, aspergies zaad.Atriplicis, melde zaad.Barbanae, oft lappae, klissen zaad.Basiliconis oft ocymi, balsem zaad.Berberorum, berberissen zaad.Bombacis, katoen zaad.Buniadis oft napi, stekrapen zaad.Caepae, ajuin zaad.Cannabis, kennip zaad.Cardamomi minoris, kardemom zaad.Cardui Benedicti, gesegende distel zaad.

Mariae marien distel zaad.Carei, kerwe.Carthami oft cnici, bastert saffraan.Caulium, kool zaad.Cicer rubrum, roode cicers.Citri, citroen zaad.Citrulli, anguriae, agurk, kicheren zaad.Cnici oft Carthami, bastert saffraan.Colocynthidis quint appel zaad.Coriandri, coriander zaad.Cubebe, steert peper.Cucumeris, comcommer zaad.Cucurbitae, kawoerde.Cumini, komijn.Cydoniorum, que korrel.Dactylorum ossa, dadel steenen.Dauci cretici, vulgaris, vogelnest zaad,


20

oft kroontjes zaad.Endiviae, endivi zaad.Erucae, raket zaad.Fabae, boonen.Faeniculi dulcis, zoet venkel zaad.

Vulgaris, venkel zaad.Faenugraeci, fenegriek, griex hoy,Fraxini oft linguae avis essen boom zaad.Fumariae, duive kervel.Genistae brem zaad.Grana paradisi oft cardamomum majus, grein.Hordeum integrum gerst.

mundatum, gepelde gerst.perlatum, gepaerelde gerst.

Hyperici, sint jans kruid zaad.Lactucae, sla zaad.Lentium wikken.Levistici lavas zaad, lubbestuk.Linguae avis, siet Fraxini.Lini, lijn zaad.Lupini, boxbonen.Malvae, kaesjes bladen zaad.Melonum meloen saad.Milii folis, parel zaad.

Vulgaris, geers.Napi siet Buniadis.Nardi siet nigellae,Nasturtii, kerse saad,Nigellae, oft nardi, nardus zaad.Nuclei cerasorum, kerse steenen.


21

Persicorum, persik steenen.Prunorum, pruim steenen.Pinei, pingelen.Pistachiorum, pistasies.

Oleris atri, groote eppe, en peterseli van alexandrien.Orobi, erven.Oryza, rijs.Paeoniae, peoni zaad,Papaveris albi, wit mankop zaad.

Nigri, swart mankop zaad.Pastinacae, pingsternakel zaad.Petroselini macedonici vulgaris, peterseli zaad.Phellandrii, waater eppe.Plantaginis, weegbree zaad.Porri, parei zaad.Portulacae porcelein zaad.Psyllii, vloy zaad,Raphani radys zaad.Rusci oft brusci, stekende palm.Rutae, wyn ruit zaad.Sambuci vlier zaad.Santonici, zedoariae, ad vermes, sever zaad. worm kruid.Saxiphragiae, steenbreke zaad.Scariolae scherlei zaad.Seselios Maciliensis, gekronkelde venkel van marselien.Sileris Montani, esels commijn.Sinapi, mostert.


22

Sophiae, sien oft sophien zaad.Staphidis agriae, luis kruid.Sumach, smak.Thlaspios, wilde kerse, bessem kruid.Urticae netel zaad.Zedoariae, siet Santonici.

Vrugten, Fructus.

ALkekengi, Halicacabi, krieken van over zee.Amygdala amara, bittere amandelen.

Dulcia soete amandelen.Anacardi, herties.Baccae Ebuli, water vlier besien.

Hederę, klimbessen.Juniperi, jenever, wagholter.Lauri, bakelaar, laurier bessen.Mezeroei, miseri boom, berg-peper.Myrti, myrtilli, myrte bessen.Sambuci, vlier bessen.

Ribesiorum rubr. roo aalbessen, jenivers.nigri swarte aalbessen.

Berberorum, berberissen.Cacoa, Chocolaade boontjes.Capita papaveris, mankoppen.Capparis kappers.Caricae siet ficus.Carpobalsamum, balsem vrucht.Caryophylli, nagelen, kruidnagels.


23

Cassia fistularis, pijp cassi.Cerasa, kersen.Coccus Baphica siet grana kermes.Coffi, coffi boonties.Colocynthis, quint appelen.Corni, kornoeljen.Cucumer asininum, esels komkommers, wilde komkommers.Dactyli, dadels, dayen, palmvruchten.Ficus, caricę, vygen.Fraga, aard besien.Gallę, galnoten.Garyophylli plinii oft amomi nagels van plinius, ronde nagels.Glandes, akers, eekels.Grana kermes of coccus baphica, karmosyn bessen.Jujubę, jujuben, borst pruimen.Kermes grana, siet grana kermes.Mespila immatura, onrype mispels.Myrobalani bellericae.

ChebulęCitrinaeEmblicęindicę oft nigrę purgerende roo loop noten.

Myrtilli, siet myrti,Nuces avellanę, hasenoten.Nuces cerasorum, kerse pitten.Nuces cupressi, cupres noten.Nuces Juglandium,Walnoten, okkernoten.


24

Nuces mespilorum, mispelsteenen.Nux moschata, myristica, Unguentaria note muschaat.Nuces persicorum, persik steenen.Nuces pini, pingelen.Nux pistachiorum, pistasjes.Nux vomica, kraan oogen.Olivae, oliven.Passulae Majores oft uvae passae rasijnen.Passulae minores, corinthiacae, uvae passae krenten.Piper album oft leucopiper, witte peper.Piper Brasiliense, achi, oft bresilien peper.Piper longum, oft macropiper, lange peper.Piper nigrum; melanopiper, swarte peper.Poma acida zuere appels.

Aurantia arangie appels.Chinensia, sinaas appels.Citria, citrioenen.Cydonia, quee appels, queen.Dulcia, soet appels.Granata, punica granaat appel.Immatura, onrype appels.Limonia, limoenen.

Mala, siet in poma.Morum celsi, moerbesien.Pruna brignolensia, prumellen, prumiolen.Pruna catharinae, katrine pruimen.Pruna damascena, pruimen van damast.Pruna gallica oft rotunda ronde pruimen.Pruna silvestria, sleepruimen.


25

Rubi idaei, brommelen, braamboîsen, hinne besien.Sebesten, hoest pruimen.Siliquae dulces, Sint Jans brood.Tamarindum, tamerinde.Uvae, druiven.

Farinae, Meel.

AMylum, stijfsel, ameldonk.Fabarum, boone meel.Faenugraeci, Fenegriek meel.Hordei, gerste meel.Lupinorum, boks-boone meel.Rad althaeae, meel van Heemst.

Consolidae maj. smeer wortel meel.Sem. lini, lijn zaad meel.Volatilis, stuif meel.

Vogtige sappen. Succi Liquidi.

ACetum, azijn, eek, edik.Agrestae, omphacium, verjuis.Aurantiorum, orangie sap.Berberorum, berberissen sap.Citriorum, citroen sap.Cydoniorum, quesap.


26

Fumariae, duive kervel sap.Granatorum, granaat appel sap.Limonum, limoen sap.Oleum, Oly.Omphacium, siet agrestae,Rosarum pallidarum, rosen sap.Vinum canarinum, Canarise sek.

Gallicum; franse wijn,Hispanicum, Spaanse wijn.Moeselanicum, moesel wijn.Rhenanum, rinse wijn.

Uitgedroogde Sappen, Gummen enHarsten, Succi Condensati, Gummi& Resinae.

ABsinthii Vulg. Succus, sap van alst.Acacia Vera.Aloe Hepatica oft Caballina, paarde aloe.Ammoniacum.Amylum, stijfsel, ameldonk.Assa faetida, duivels drek.Bals. Peruvianum album, nigrum. peruviaanse balsem.Bals. Copayvae wond balsem.Bdellium.Benzoinum.Bitumen judaicum oft aspalatum, jode lijm.


27

Caphura en Camphora, campher.Colophonia, spiegel hars.Elaterium, esels komkommer sap.Eupatorii aq. succus, boelkens kruids sap.Euphorbium. sap van toortse van Peru.Fuligo, roet, bitter.Galbanum.Ghitta jemou siet gutta gamba.Gluten, lym.Glycyrrhizae succus, sap van het zoet hout. Klyssisap, drop.Gutta Gamandra, enGhitta Gamba, Ghitta jemou, enGummi de Peru.Gum anime.

arabicum, arabise gom.caranna.cerasorum, kerse gom.copal.elemni, elemi.Hederae, gom van klim.juniperi oft sandaracha, sandrak.Persicorum, gom van perseboomen.Prunorum, gom van pruimen.Tacamahaca.

Hypocistidis succus.Lacca, Lak.Ladanum en Laudanum.Liquid ambar, vogtige barnsteen.Manna, man, honingh-dauw.Mastiche, mastik.Myrrha, myrrhe,


28

Olibanum, siet thus.Opium, turks heulsap.Opobalsamum, balsem sap.Opoponax.Pix, pik.Pix liquida, teer, tar.Resina abietina, denneboomen harst.

citrina, geel harst.Laricea, lorke boomen harst.pini, rinsen harst, pijn harst.terebinthinae, siet resina citrina.

Saccharum album, witte zuiker.rubrum, roo zuiker.cantum album. witte kandy.rubrum, roo kandy.penidium, drai zuiker, drol zuiker

Sagapenum.Sandaracha arabum oft gummi.

juniperinum, jenever hars.Sanguis draconis, drake bloed.

in lachrymis vogtig drakebloed.Sarcocolla, vleis lijm.Scammonium, scammoni.Styrax calamita oft assa dulcis.

liquida.Succinum album, carabe, citrinum. brandsteen, barnsteen.Tartarum rhenanum, rubrum. wijnsteen.Terebinthina vulgaris, terpentijn.


29

Veneta, veneetse terpentijn.Thus, olibanum, wierrok.Tragacanthum. gom dragant.

Dieren, des selfs deelen en uitwerpselen. Animalia eorum partes &excrementa.

vet van eind vogels.ADeps anatis,

paling.Anguillae,

gansen.Anseris,

honden.Canis,

herten.Cervi,

katten.Felis,

hoenders.Gallinae,

menschen.Hominis,

dassen,Taxi of melis,

beeren.Ursi,

Album graecum, witte klamei, honde keutels.Angues, slangenAraneae, spinnen.Aselli siet millipedes.Axungia porci, verkens reusel.Bezoar occidentale, westindise beser.

orientale, oostindise beser.Bufo, padde.Butyrum, boter.Conchenilia concenyljes.


30

Cantharides, spaanse vliegen.Caseus, kaas.Castoreum, beverswijn.Cera alba wit wasch, maagde wasch.

Citrina of flava, geel wasch.Cochleae, Slakken.Conchenilia, concenylie.Cornu cervi, herts hoorn.

Rhinocerotis rhinoceros hoorn.Cortices ovorum, eijer schillen.CraniumHominis violentâ morte extincti,menschen hooft-pan, die door ongelukdoot gebleven is.Dens apri wilde verkens tand.Ebur, elpen-been.Fel tauri, stiere gal.Hirci sanguis praeparatus, bokke bloed.Hirudines, siet sanguisugae.Ichthyocolla, vislym, huisen blas.Lac animalium, melk.Lapides asellorum, steentjes uit schelvishoofden.Lumbrici terrae, aard-wormen.Mandibulae lucii snoeks kakebeenen.Medulla ossium, beender merg.Melalaum, maagden honing, ongepynden honing, witte honing.Mel flavum oft citrinum bruinen honig.Millepedes, aselli, pissebedden, zeugen.Moschus, muscus.Mumia, mumie, gebalsemt mensche vleis-


31

Oculi cancri, kreeft-oogen.Os è corde cervi, beentjes uit een harten hert.Ova, eyeren.Priapus cervi, herte peest.Ranae, kik vorschen.Sanguisugae, oft Hirudines, bloedzuigers.Sapo niger, gemeene zeep.Sapo venetus, veneetse zeep.Scincus, minder krokodil.Sepiae os oft spuma maris, zeeschuim,Serici folliculi, rouwe zijde.Sevum hircinum, bokke talk.

Ovinum, schape talk.Sperma ceti, wal schot.

Ranarum, kikkers schot.Spodium ex ebore, gebrand yvoor.Stercus capri, geite keutels.

Columbi, duive mist.Equi, paerde keutels.Gallinae, hoender mist.Hominis, mense drek.Ovini, schaaps keutels.Vaccae, koe mist.

Tela aranearum, spinneweb.Testae chamarum, haantjes schulpen met vooren.

Cochlearum slekke huisjes.Concharum, mossel-schulpen.Ostreorum, oester-schulpen.Tellinarum, haantjes schulpen zon-


32

der voren.Viperae, viper slangen.Ungula alcis, eland-klauw.Unicornu, een-hoorn.Vulpes, vossen.Zibetum, civet.

Mineralen Metallen, steenen. Mineralia, Metalla, lapides.

AERugo, viride aeris. spaans groen.Aesustum, gebrand koper.Alumen rubrum, roode aluin.

Rupeum, gemeene aluin.Plumeum, pluim aluin.Ustum, gebrande aluin.

Alabastrum, albaster.Antimonium, stibium, spies-glas.Argentum foliaceum, blad-zilver, geslage silver.

Vivum, Mercurius vivus, quik-zilver, quik.Arsenicum album, rottekruid.

Rubrum, sandaracha graecorum, rus geel.Auripigmentum, piment.Aurum foliaceum, blad goud, geslagen goud.Bolus armenia

Vulgaris, roode klei.


33

alba.Witte klei.Borax, Chrysocolla, goud-lijm.Calx viva, levende kalk.Cerussa, ceruis, lootwit.Chalcitis. koper-rood.Chalybs, staal.Chrysocolla, siet Borax.Cinnabaris, Vermilioen.Creta alba, krijt.Crystallus, krijstal.Ferrum, yser roest.Granatus, granaat steen.Hyacinthus, hyacint steen, jacint.Lapis Armenius, armeni steen.

Calaminaris, klemei steen. Clement steen.Haematites, bloed steen.Judaicus, Jode steen.Lazuli, Lazuur steen.Nephriticus graveel steen.Scissilis, leijen, schaaljen.Silicis, keyen.

Lithargyrium argenti, silverglit,auri, goutglit.

Magnes, magneet steen, zeil steen.Mercurius vivus, siet argentum vivum.Minium, meni.Nihil album, siet Pompholix.Nitrum siet Salpetra.Osteocolla, been lijm.Plumbum ustum, gebrand loot.


34

Pompholix oft Nihil abum. niet, nîet wit.Rubinus, rubijn steen.Rubrica, rood-aard.Sal. armoniacum, armoniak sout.

Gemmae, gegrave sout.Petrae, nitrum, salpeter.Vulgare, gemeen sout.

Sandaracha graecorum, siet arcenicum rubrum.Saphirus, saphyr steen.Sardus, sardix steen.Scoria ferri, hamerslag.Smaragdus, smaragd steen.Stibium, siet Antimonium.Sublimatum, sublimaat, opgeheve quik.Sulphur, swavel, sulpher.Terra lemnia, aard uyt 't eyland Lemnos.

Sigillata, gesegelde turxse aard.Topasius, topaas steen.Tutia, cadmia graecorum, niet, oog niet.Vitriolum album, wit kooperoot, witte klemei.

Anglicum, engels kooperroot.Cyprium, cypers kooperroot.Hungaricum, Ungers kooperroot.Romanum, Rooms koperroot.

Viride Aeris, siet Aerugo.Vitrum antimonii. antimoni glas.


35

Zee gewassen, Marina.

AMbra grisea, amber grijs.Blatta byzantia, ruikende nagel.Corali albi, witte koraal.

rubri, roode koral, bloed kraal.Corallina, koral mos.Margaritae, uniones, perlae, paerlen.Mater perlarum, paerelmoer.Pumex, Puimsteen, drijfsteen.Spongia, spons.


36

Wijse om eenige simpelen te vergaderen.

HEt is behoorlijk, dat ider Apotheker sijn eigen tuin hebbe, om geduurig deWortelen,Kruiden en Bloemen, volgens de voorschriften der Doctoren, varsch te gebruiken;want wy weten dat door het droogen de fijnste deeltjes weg-vliegen, en deselve vaneen anderen aard werden als 't oogmerk des Doctors is: soo niet, sal men die tenminsten in sand zoeken te bewaren, voornamentlijk in de winter; ook willen zommigewortelen gansch geen droogte lijden, gelijk de Radices acetosa, asparagi, cichorei,liliorum alborum, pastinacae, taraxici, &c. Derhalven moet men die noodsakelijkin 't zand bewaren, en 't ware best dat men met alle die soo handelden, die hier telande wassen; met sulks te doen, sou men de wormen en schimmel uit de ladenhouden.Wat aangaat de tyd om die tot het droogen (wanneer men die juist wil droogen)

uit te kiesen, agt ik die best wanneer het loof met geen bloemen, of zaad isopgeschooten, want anders al de zappigheit uit de wortel is, welk blijkt uit harestokkigheid: derhalven moet men die in de herfst, winter en lente uit d' aarde halen,wassen


37

en schrappen die; zijn zy dik, snijd men die in schijven, of zijn sy lang, spouwt mensein vieren, en men snijdse in stukjes so lang als een vinger, en men hangtse buiten dezon te droogen. Daar zijn ook wortelen die stokachtig zijn als van oude venkel, enpeterselie; dese kneust men met een hamertjen tot de schil week werd, en men haalthet stokkige hart daar uit. Want de stokkige herten zijn gans onnut.De vreemde wortelen, moet men soo versch sien te krijgen als mogelijk is, de

vermolmde en doorwormdemoet men niet gebruiken, daar moet wel op gelet werden;want de bedriegende Droogisten weten de worm-steken weer toe te smeeren, en diequansuis wat op te pronken, waar door zy haar Ziel, de Kooper, Doctor en Ziekebedriegen. Hier over heeft Dioscorides te sijnen tijden al dapper weten te klagen.Daarom moet men een Apotheker liever wat duur betalen, en de beste waar hebben:dan weet een Doctor sekerder te gaan, een Apotheker vermeerdert sijn naam daarmede, en de zieken werden haastiger geholpen.De bastenmoeten van de vrugten afgeschilt werden, wanneerse rijp zijn, en aldus

in de schaduwe gedroogt werden. Maar de basten van de boomen zijn best de Herfst- winter en Lente te vergaderen.


38

De houten, die hier te lande wassen, vergadert men, wanneer sy sonder bladen,vrugten en bloeysels zijn, of indien sy niet ontbladeren, moet men die in de Herfstof vroege Lente vergaderen.Alle bladen en kruiden zijn best te plukken, tegen dat deselve in de bloem gaan

schieten, of wanner sy nog in 't zaad niet geschoten zijn, want dan de jeugd uit debladen is; ten zy de bladen laag wiessen, als Violaria, bellis, salvia, sanicula, endiergelijke.Men moet ook agt geven dat men alle kruiden niet droogen kan, gelijk als

Taraxicum, acetosa, bellis, lactuca, sempervivum, solanum, cochlearia, endivia,nasturtium &c dese sal men altijd in sijn tuin groen houden, want gedrooght zijnde,blijven sy van haer kragt berooft. Want alle bladen, die een scherp of zuur zout, ofveel waterigheit by sig hebben, verliesen het selve: maar is 't dat daar eenige olyagtige,slymige of wrange en vast-soute deeltjes by zijn, konnen beter tegen het droogen,gelijk men siet in al de riekende bladen, van Thym, Laurier, Hysop, Majorein &c.en in de slymige van Heemst, Violen, Malve, en diergelijke. Welkers deeltjes veeltaeyer zijn, en by gevolg beter konnen aan een hangen, als wel de andere, die ligtvervliegen.


39

De tijd van de bladen en kruiden te vergaderen is op de middag wanneer de zonnehelder schijnt, want zoose bedauwt, beregent of vogtig waren, souden sy swartopdroogen. Afgeplukt zijnde, strooyt men die op een zolder, alwaarse in de schaduwedroogen moeten, strooyende die niet al te dik op malkander, anders verstikt het kruid,en droogt niet alleen leelik op, maar verliest zyn beste kracht.De bloemen moeten op een heldere dag, voornamentlijk op de middag geplukt,

en in de schaduw gedroogt werden, ten zy men daar terstond Conserven, Syropen ofWateren van maakte. De roode Rosen laat men niet ten vollen open gaan, maar menpluktze af, wanneer die in 't knoppen tzijn, en het rood sig buiten begint te vertoonen,welkers blaatjes afgeplukt werden, het gele afgesneden en gedroogt.De vrugten moeten behoorlijk rijp zijn eerse afgeplukt werden, ten zy men die

onrijp gebruiken moest, alsOkkernoten,Mespelen en diergelijke, dewelke vergadertzijnde in den oven, of soo het wesen kan op een zolder gedroogt werden, daar hetredelijk heet is. Want de Ovens droogen gemeenlijk al te sterk, en maken om haargroote hitte dat alle de vrugten uytdroogen.


40

De Saden vergadert men, wanneer zy rijp zijn, en in haar huisjes rammelen, of willenafvallen, welke dan volkomen rijp zijn, of zoo die in vrugten besloten zijn als Queen,Comcommers &c. moeten die rijp zijn, en de zaden daar uit genomen zijnde zagjesgedroogt worden.

Sectio II. Van de Wateren en Azijnen, de aquis& acetis.

Enkele neergedrupte Waters.

ABsinthii.Acetosae.Artemisiae.Betonicae.Boraginis.Camomillae.Caprifolii.Cardui benedicti.Chelidonii majoris.Cichorei.Cochleariae.Euphragiae.Faeniculi.Florum caryophylleorum.

fabarum.LavendulaeLiliorum alborum.Liliorum convallium.PaeoniaeRosarum.Sambuci.Tiliae

FumariaeHederae terrestrisHyssopi


41

LactucaeLevisticiMalvaeMatricariaeMelissaeMenthaePapaveris erratici.PetroseliniPlantaginisPortulacaePulegiiRaphani rusticani.RorismariniRutaeSalviaeScordiiSolaniSpermatis ranarum.

Manieren om de Wateren te distilleeren.

MEn neemt de Kruiden, na datse op de volle middag geplukt zijn, en men stootsemagtig fijn in een mortier oft vysel, welk men in een distileer ketel doet, totse ontrenthalf vol is, hier roert men dan onder een weinig gest van bier, of tot yder pond kruideneen dragme Tartari, dit laat men een dag of twee staan digereren, op dat de fijnedeeltjes des te gereeder werden om onder het distilleren over te vliegen.Dese kan men beter uit haar eigen sap distilleren, welker water seer kragtig is, of

men doet by yder pond kruid een pinte nats, en men haalt dan van yder pond eenmuddetjen (dat is vijf oncen nat) af.De Helm toegeluteert zijnde met stijfsel, lijnsaad meel, of tarwen meel, distilleert


42

men sagjes, op dat de ketel niet open berste, nog de kruiden aan branden. Zoo het tehard distilleert giet men wat water in het vuur, en boven op de helm, 't welk terstondalle hitte uit dooft.Aan de pijp van den helm, werd nu een ton gevoegt, door welke een tinne of loode

slange loopt, de ton werd dan met kout water gevult, op dat het gedistilleerde waterterstond soude kouwt zijn, en niet door wasem verliezen. Onder aan de ton is hetrecipient of den ontfanger vast gemaakt, wanneer het daar in tappelinx d'een druppelna d' ander drupt, is 't wel.Wanneer ghy Venkel water distilleert, is 't best dat gy daar een goed deel

ongestooten Venkel zaad by doet, want gestooten zijnde, wil d'oli sig met het waterniet mengen, en by gevolg sou men geen olie over krijgen. Dit Venkel zaad doet mendaar by, om het water des te krachtiger te maken.De bloemen zijnde ook beter ongestoten gedistilleert, ten zymen die souten wilde,

't welk in de rosen beter is dan van versche gemaakt, want door het zouten, gestende rosen beter, en de fijne deeltjes zijn dan bequamer om over te vliegen De riekendewaters zijn ook beter wanneer sy een half jaar zijn gedistilleert geweest, dan dat syvers zijn.


43

Wanneer men Aqua Spermatis ranarum maakt moet men de ketel maar een derdevullen, of anders heeft de ketel licht nood van overkoken.

Aqua Centaurii Minoris. Graminis.

GEstooten zijnde, giet 'er water op, tot de hoogte van twee vingers hoog met eenweinig souts, laatse soo eenige tijd digereren, tot ze wat murw en goorachtig beginnente werden, daar na distilleert men die in B. M. tot de helft van het water afgetrokkenis.Is beide bequaam voor de wormen en koors.

Aqua Cinamomi simplex.

Cinamomi, anderhalf pond,Aquae, hordei, agt pond.De Kanneel van de sterkste soort, gestooten zijnde, giet men daar het gerste water

op, en men distilleert soo lang als het water wit is, want klaar werdende is 't slapVersterkt het bloed, en doet de geesten


44

weder verquikken, alleen, of in eenig vogt in genomen.

Aqua Mellis.

RecipeMellis. q.s.Laat het tiende deel van uw glasen of steenen kolf hier mede vervult werden, en

distilleert in 't kokent bad. Wanneer de druppelen beginnen zuur te werden, set mende kolf in 't sand, en het vuur vermeerderende, haalt men daar een tweede en derdevogt af. Om het opbruisen van den honing eenigsins te beletten, doet men daar welwat zand by.Dit water is bequaam om het uitvallende hair te doen wasschen, wanneer men de

kale vlekken daar mede wast. Het dient ook omwratten te verdrijven, en om TincturaCorallorum te maken.

Aqua alexipharmaca.

Recipe Okkernootenmet de basten in de maand van Iunius vergadert vier pond.Herb. Cardui benedicti.

MelissaeRutaeScabiosaeScordii ana vier oncen.


45

Doet hier over een genoegsame quantiteit wijn azyn, tot het twee of dry vingerenbedoken is, eerst d'okker noten en de kruiden klein gestampt zijnde, laat het alsooeen week of twee staan, en distilleert door de kolf in 't zand, tot het vogt, sonderaanbranden daar afgetrokken is.Dit water wort gebruikt in pest en heete koorsen onder Iulapia en Sweetdrankjes

gedaan tot een half once. Het doet sweeten, en doorsnijd alle swavelige en ziltigefenijnen, de zelve t' onderbrengende, of door sweeten uitdrijvende.

Aqua ant-epileptica.

Recipe Rad Paeoniae maris gedroogt een half pond.Angelicae,Fraxinellae,

Fol. origani cretici,Rutae,Salviae ana een once.

Flor. Paeoniae maris,Betonicae,Liliorum convallium,Rorismarini,Tiliae, gedroogt,

Sem. Amnios orientalis,Nigellae ana een half oncePaeoniae twee oncen.

Cassiae ligneae.


46

Caryophyllorum,Cardamomi minoris,Nucis Moschatae,Olei Vitrioli, ana twee dragmen.

Laat alles grof gestooten werden, giet daar over tien pond Spiritus vini,laatse agt dagen of langer in een toegestopte fles staan weiken, sijgtse dan dooreen zift die wat nauw is, of door een doek, en bewaart het in een nauw gehalsdefles.

Dit water is bequaam in de vallende ziekte, als ook in eenige andere hersenziekten, als hooft-swijmel, pijn in 't hooft uit dikke slijmige vogten, endiergelijke: 't is ook niet ondienstig in de kinder stuipen en koude maag ziekten.

In oude persoonen geeft men het lepelwijs elders anders in (tot een once)onder gemengt. In de kinderen doet men dat altijd onder eenig bequaam vogttot twee drachmen en een half once.

Aqua anti-nephritica.

Recipe Rad. Raphani sylvestris vier oncen.Glycyrrhizae,Ononidis,Petroselini,Pimpinellae ana twee oncen.


47

Ligni Nephritici interioris,Sassaphras ana drie oncen.

Fol. Hederae terrest. M. vier.Ribesiorum nigrorum,Betonicae,Cherefolii,Fragariae ana M. twee.

Sem. Faeniculi,Urticae,

Bacc. alkekengi ana twee oncen.Juniperi een oncen.Laat alles in half Succus Hederae terrestris en half Rinsche wijn, soo

veel tot de kruiden ruim bedoken zijn, dry dagen, weiken. Distilleert dan na deKonst, het water digt bewarende.

Dit water drijft alle graveel af, gebruikende het enkel lepelwijs: of tot eenonce of meer elders onder gemengt: men gebruikt het ook in Stranguria, dysuria,urina ardente en diergelijke.

Aqua anti-paralytica.

Recipe Rad. salsae parillae,Ligni Guajaci ana anderhalf pond,

Sassaphras dry oncen.Herb Betonicae.

Calaminthae montanae,


48

Chamaedryos,Chaemaepytios,Hyssopi,Majoranae,Origani,Prassii,Primulae veris,Pulegii,Rorismarini,Salviae,Serpilli,Thymi,

Flor. CalendulaeStaechados ana M. een.

Bacc. Juniperi een once.

Laat dit alles dry dagen lang in goede Spiritus Viniweiken, daar soo veel op gietendetot het vier vingers daar boven op staat: distilleert dan door het glas, weikt dan devolgende in 't gedistelleerde vogt.

Recipe Rad. Costi amariPyrethri,Zingiberis,

Sem. Sinapi albi,Caryophyllorum,Piperis,Cinamomi,Styracis calamitae,Castorei, ana een dragme.


49

Distilleert weder door het glas na de konst, en bewaart het in een nauw toegeslotenglas.Dit water wert innerlijk en uiterlijk voorgeschreven in de lamheit, geraaktheit,

hooftswijmel, kouwe hooftpijn, &c. gebruikt, men giet het in 't oor voor ruisingenen doofheit; opgesnoven, is goed voor een Coryza, en Odonthalgia. In de mondgehouden verdrijft de tand-pijn. Van buiten op verdrijft mede koude klieren, geronnenbloed &c. verdrijft ook de winden, en sterkt een koude maag. Men gebruikt hetinnerlijk en om sijn sterkigheit zelden alleen, en daarom mengt men een once oftwee, in 't eene vocht of 't ander. Uiterlijk gebruikt men het ongemengt.

Aqua Hysterica,Moer-water.

Recipe Rad. Bryoniae gedroogt.Bacc. Sambuci die rijp zijn, en in een matige warme oven gedroogt, van haresteeltjes gesuivert, twee oncen.Fol. artemisiae,

Dictamni creticae,Matricariae,Nepetae,Ocimi,Pulegij,


50

Rutae,Sabinae, in de schaduw gedroogt ana unc. sem.

Cort. arantiorum, het buitenste daar af gedroogt unc. unam & sem.Myrrhae,Castorei, ana drach. tres.Croci, drach. unam.

Gestampt zijnde laatze agt dagen weiken in vier pond Spiritus vini: zijgtse dan dooreen zeer nauwe seef, en bewaart het in een nauw glas.Dit water gebruikt men in de vrouwe opstijgingen, lepelwijs of elders anders onder

gemengt tot een half once en meer.

Aqua Theriacalis.

Recipe Cort. citriorum de buitenste gedroogde geeligheid.Radicum petasitidis,

Rad. glycyrrhizae,pimpinellae,tormentillae ana twee oncen.angelicae.dictamni albae,gentianaeimperatoriaevincetoxicizedoariae,


51

Fol. cardui benedictirutae.scabiosaescordii gedroogt ana een once.sem. acetosaeCardui benedicti ana een half once.Croci brittannici twee drachmen.Laat alles een grof poeder werden, en acht dagen weiken in twaalf pond

Spiritus vini, in een wel toegestopte fles: gietse door een nauwe teems, en mengtdaar byTheriacae die oud is drie oncen.Olei sulphuris per campanam destillati, drag. duas.

Bewaart alles in een toegesloten vat. Wanneer dit water gedistilleert werd is het deste aangenamer te gebruiken.Het wert alleen lepelwijs of elders anders onder gemengt, ingegeven, in koors,

pest, en alle quaataardige ziekten, winden, verkouwtheden, wormen, en diergelijke,en doet fraytjes sweeten.

Aqua Vitae Composita.

Recipe Cinamomi drie oncen.santalorum omnium ana een drachmen.rad caryophyllatae,

galangae,


52

Zingiberis,Cort. aurantiorum.

citriorum, het buitenste gedroogt ana derde half dragme.Nucis Moschatae,Cardamomi minoris,Macis ana dry drachmen.sem anisi,

dauci cretici,Foeniculi dulcis,Ocimi ana anderhalf dragme.

Fol. majoranaesalviaesaturejae ana half once.

Flor. caryophylleorum fragrantium.Rorismarini,Rosarum rubr. ana twee dragmen.Stoot dit tot een grof poeder, welker helft in dry pond Spiritus vini geweikt

wert, agt dagen lang: 't welk men dan door een digte teems doorzygt. By d'anderehelft doet menPulv. diamargariton frigidi,

diambrae ana dry dragmen.Laatse in gelijke quantiteit spiritus vini weiken, en doorgesygt werden

als voren: mengt daar dan byAmbrae griseae,


53

Mosch, in een doekje gedaan ana een half scrupel.Julapii rosacei ses oncen.

Giet dan beide by elkander, en bewaart het in een toegesloten glas.Het verquikt de geesten en het bloed, helpt alle ziekte uit kouw en slijm voort

komstig, als hooft-pijn, swijmeling, quademaag, winden, zuurigheden en ziltigheden,walgen, braken, hik, &c:Men geeft het alleen, of elders anders onder gemengt, lepel wijs, tot een onc. en

een half onc.

Van de Azynen.

Acetum calendulae.lavendulae.rosaceum.sambucinum.

Desen werden alle op een wijse gemaakt, alsRecipe de bloemen middelmatig gedroogt q.v.aceti vini q. s.Tot een deel bloemen mag men wel vier deelen beste edik nemen: maar andere

nemen tot een deel bloemen, agt deelen eek, 't welk best is.


54

Doetse in een fles wel toegestopt, of in een ander verglaasde kan, en laatse in deheete Sonne somers veertig dagen of langer staan, wanneer de kragt uit de bloemengetrokken is, doet men die door een doek of teems: en men bewaartse tot het gebruik.DeAcetumCalendulaewerdmeest in Pest-tijden gebruikt: Lavendulae enRosarum

om met natte doeken op het hooft te leggen, rooskoeken te vervogtigen of ondervoetpappen te mengen: de rose-eek mengt men ook onder Lavamenten, en Empl.Diapalma, om die te dissolveren en tegens eenige ontstekingen te gebruiken.Sambucinum gebruikt men tot het eigenste oogmerk, maar is ook bezonder in deroos, met natte doeken opgeleid.

Acetum Scilliticum.

RecipeRadicum scillae (Zee-Ajuin) schilfert die in schubben, rijgtze aan een draatje,en laatse matig droogen, een pond.Aceti vini agt pond.Laatse als voren in de zonne staan, doetse door, en bewaartse tot het gebruik.


55

Sectio III. Van de Syropen, Honing en Rob.

Syrupus aceti.

Recipe geklarificeerde zuiker, kooktse tot de dikte van tabellen een pond.Giet en mengt hier by in een steene pot.Aceti vini albi twee pond.Laat dit sonder koken tot een Syroop gebragt worden.Het suiker te klarifieeren geschied aldus, men neemt de zuiker, en men doet daer

soo veel regen water by, datse genoegsaam kan smelten; neemt dan tot yder pondzuiker twee hoender eijeren, doet daar de doiren uit, slaat het wit met een weinig van't suiker mengsel of kooksel tot schuim, en giet het by uw zuiker, roert het ter degenom, en laat het eens louter opkoken, soo sullen de gestremde deeltjes van 't ei devuiligheit van uw kooksel of suiker met sig slepen, want die eenigsins met elkandervereenigen; dit giet men dan door een schoone wolle lap, die op een raam gespannenis, door, soo blijft alle vuiligheit daar in sitten, en het kooksel loopt klaar


56

door. Dit werd in alle Syroopen gedaan, behalven wanneer sy purgeren, item niet inde Syrupus violarum, limonum &c.De wijze om tot de dikte van tabellen te koken, ziet hier na, alwaar wy van de

tabellen spreken.Dese Syroop is selden in gebruik, maar is goed in gorgel dranken gedaan, wanneer

de keel ontsteken is. Item is doorsnijdende, en de verstopte ingewanden ontstoppende.Merkt dat men alle Syropen en Apozemaas of Juleppen, van xx en xxx oncen, van

een tot vier oncen gebruiken kan. In een mixtuur van een half tot anderhalf en tweeoncen. Voor een Linctus tot twee oncen alleen, of met andere gemengt. De purgerendeSyropen geeft men alleen van een dragme tot een once in kinderen, indien 't noodigis, gemengt.

Syrupus succi acetosae.

Neemt geklaarde zuiker, gesuivert als gesegt is, en in dikte van tabletten gekooktvier pond, mengt daar onder in een steene pot sap van zuuring, dat door nedersinkengeklaart en doorgegoten is twee pond.Laat die sonder koken tot een Syroop gebracht werden.Sy doorsnijd, verdrijft de gal in koorsen,


57

pest, beneemt de hitte der mond en ingewanden.

Syrupus agrestae, oft Syroop van Verjuis.

Recipe Sacchari clarificati tot een dikte van tabellen gekookt vier pond.Giet en mengt daar onder in een steene pot Verjuis dat versch geperst is, sonder

sout daar by twee pond.Roert dit met elkander om, en laat het sonder koken een Syroop werden.Sy verslaat alle brand, en brengt alle swaveligheit, vlugge en vaste zoutigheit in

't lighaam t' onder: en daarom goed in heete koorsen, gal, pest, heete maag, dorst,bort, braken en innerlijke ontstekingen.Op de zelve wijse maakt men ook:

Syrupus Cydoneorum.Granatorum acidorum.Limonum.

Merkt aan dat alle Syropen, welke zuur zijn, zeer vlugtig, of eenige schoone koleurhebben met geklaarde zuiker tot de dikte van tabellen gekookt, moeten gemaaktwerden, of anders verliesen zy haar kragt en koleur. Als van de zuure zijn Syrupusaceti, acetosae, agrestae, berberorum,


58

granatorum acidorum, limonum, citri. van de vlugge als Syr. Cochleariae, julapiirosacei, rubi idaei, fragorum, en diergelijke. Van de gekoleurde is Syr. violarumsimplex.

Syrupus Cochleariae.

Recipe Sacchari clarificati; tot een konsistentie van tabellen gekookt vier pond.Aquae stillatitiae cochleariae q. s. twee pond.Laat het sonder koken allenxkens al roerende tot een Syroop gebragt werden.Men gebruikt de zelve in scheurbuik, om in dranken of conserven te doen.

Julapium Rosaceum.

Recipe Sacchari clarificati, in consistentie van tabellen gekookt twee pond.Mengt daar onder alroerendeAquae rosarum q. s.Laat het al roerende sonder koken tot een dunne Syroop gebragt werden.Men gebruiktse in hartsterkingen en julapien, om de kragten wat te herstellen, en

om een goede geur te geven,

Syrupus violarum simplex.

Recipe Sacchari tot dikte van tabellen gekookt twee pond.


59

Giet daar by zoo veel infusie van verse violen als het genoeg is. 't Welk al roerendezonder koken tot een Syroop gebracht werd.De wijse om de infusie te maken gaat aldus toe: men neemt de beste blauwste en

grootste violen, van welke men de blauwste blaadjes afplukt, dese stampt men fijnin een steenen mortier, over welke men soo veel heet water giet als het genoeg is omde tinctuur uit te trekken; dit laat men soo warmtjes sonder koken 24 uuren staantoegedekt in een kom of andere verglaasde nieuwe pot, dan soo perst men het uitdoor een doek. Zoo de tinctuur nog niet genoeg uitgetrokken is, stamp-menze nogeens, daar over wat warm water gietende; dit laat men dan weder wat staan, en persthet uit. Giet dan dese laatste tinctuur eerst by de zuiker en daar na de blauwste, soohebt gy een seer blauwe Syroop.Op volgende wijze heb ikze dikwijls gemaakt. Neemt de afgeplukte violen stampt

die fijn, perst daar het sap uit; 't geen overig is, stampt wederom met een weinigwarm viole water, of bernagie water, laat het een tijd staan, perst dit weder uit, doetdit nog eens, soo hebt gy dry bezondere uitpersingen. Neemt dan de witstebroodzuiker, want hoe witter hoe blauwer Syroop, stampt en sift die seer fijn: gietby


60

dese fijn gestampte zuiker uw laatste tinctuur, laat het wat warm werden op het vuur,op dat de zuiker smelte, gesmolten zijnde, giet daar de middelste tinctuur by, altijdmet een tinne lepel omroerende, als de Syroop nu begint kout te werden, sult gy 'erhet sap, dat de hoogste tinctuur heeft, onder roeren, soo hebt gy een schoone blauweSyroop. Laat die heel kout worden, en doetse dan in flessen of kannetjens, enbewaartze in de kelder, of men begraaftse wel in d' aerd; hoe koelder die gehoudenwerd hoe beter; want by aldien hy in de winkels geset werd, wort hy paers. en krijgteen leelijke smaak.In plaats van Violen gebruiken sommige de penseen oft Viola tricolor, 't welk niet

quaad is. maar dat men daar 't vergiftige Indigo by doet of ze van kool-sop maken,kan ik niet voor goed keuren, gelijk zommige Apothekers dat soo aardig weten tedoen.N B. Sommige drogen de groene huisjes, en gebruiken die in plaats van viole

bloemen in de dranken, of zy maken daar haar oly af, dog ik misprijs dit, zijnde deviole blaadjes van veel vlugger en rijper deelen, dan de agsterste huisjens, ook zookan men de oly daar zoo blauw niet mede maken. Men kanse liefst bewaren om deSyr. Violarum compositus te maken, want het voegt niet qualijk dat men by de bladende bloemen doet.


61

De gematigheid deser Syroop, segt men verkoelende te zijn, maar die eenige bloemenknauwt, sal wel eenige brandende scherpigheit op de tong gewaar werden, die sekerniet na de kouwe kant is. Ik ben van gevoelen dat dese bloemen eenige fijne deeltjeshebben, trekkende na den Sal. armoniak, en daarom niet quaad tegen de droogheiten sprouw der tong, want dese fijnigheit is doordringend, ontdoende al die taye enslijmige vogten; als ook in de koorsen onder de juleppen gedaan. Men schrijftse toede gal te temperen en tegen te gaan, maar ik mein dat syde gal eer vermeerdert enscherper maakt, want alle vlugge souten (waar uit ook de violen bestaan) de galvermeerderen.

Syrupus absinthii Compositus.

Recipe Absinthii Romani gedr. ses oncen.Rosarum rubrarum twee oncen.Spicae nardi indicae drie drachmen.Gestooten zijnde laatse vier en twintig uuren weiken inWitte, oude en riekende wijn,Gezuivert Quesap elks drie oncen.Kooktse op een sagt vuurtjen tot op de helft doetse dan door een doek: mengtby het geklarificeerde doorsijgsel


62

Geschuimde honig, die tot een dikte gekookt is.Witte zuiker, elx een pond.

Kooktse wederom tot de dikte van een Syroop.Dese Syroop sterkt het bloed, en by gevolg de maag, lever en andere ingewanden;

maakt appeteit tot eten dood de wormen: verdrijft de winden en pis, is ook goed inde geelsugt, en verstoppingen, men mengtse in eenige dranken tot een once of twee:of men geeftse tot een once meer of min, sonder yets daar by te doen.

Syrupus althaeae Fernelii.

Recipe Radicum althaeae twee oncen.Cicerum rubrorum een once.Rad. Asparagi

Glycyrrhizae rasae,Graminis ana een half once.Laat dese een uur met malkander in regenwater opkoken, doet dan daar

byUvarum passarum van hare korrels gezuivert een half once.Summitatum Althaeae.Herb. Adianthi beide soorten,

Malvae,Parietariae,Pimpinellae,


63

Plantaginis, elks een hand vol.Seminum quatuor frigidorum majorum, minorum, gestooten, elx een drachme.

Laat dese wederom te samen een half uur koken, of tot ontrent een derde van hetvogt verkookt is, doet het door een doek, daar by mengende vier pond witte poedersuiker; neemt dan het wit van dry hoender eyeren, slaat die tot schuim, mengt daareen weinig van uw kookzel by, roert het dan alles onder een, laat het eens opkoken,giet het dan door een wolle lap, soo sal het vogt daar klaar doorlopen, welke gy toteen dikte van Syroop sult koken, 'twelk gy met geduurig wat in een kommetjen tegieten, ligtelijk oordeelen sult, wanneer het kout geworden is. Onder het koken vande Syroop, moet men geduurig het schuim afnemen.Dese Syroop is openende ontrent alle ingewanden, drijft de etter en graveelig sand

uit de nieren, stilt de pijn in de nieren, en bematigt de hitsige pis. Sy werd ookbequamelijk in de gelegentheden van 't bloedspuwen en andere borstqualen gebruikt.Men mengt die onder de dranken van een tot twee of dry oncen, maar alleenig

geeft men het in tot een once.


64

Syrupus Artemisiae Fernelii.

Recipe Rad. Foeniculi,Paeoniae,Rubiae tinctorum, elks een half once.

Laat dese een weinig met elkander gestooten zijnde, in een genoegsame quantiteitdunne mee opkooken, doet dan daar by.

Rad. Helenii,Iridis,Levistici, elks een half onc.

Herb. Artemisiae, twee handen vol.Betonicae,Calaminthae,Chaemaedryos,Chamaepytios,Hyssopi,Hyperici,Majoranae,Matricariae,Mellissae,Nepetae,Origani,Prassii,Pulegii,Sabinae, elks een hand vol.

Sem. Anisi.Dauci,


65

Foeniculi,Nigellae,Ocimi,Petroselini,Rutae, elks dry drachmen.

Alles wel gesneden en gestooten zijnde, laatse met elkander vier en twintig uurenweiken, laat het dan eens sagjes opkoken, giet het kooksel door een seef, doet daarvijf pond witte poeder suiker by, klarificeertse als voren gesegt is; en kookse tot eenSyroop, onder het kooken sult gy daar een sakjen inhangen met een once kaneel, endry drachmen spicae indicae. De Syroop gekookt zijnde, sult dat popjen ook in uwSyroop pot hangen.Zy is bequaam om alle verstoptheden t' ontdoen, welke uit taye, dikke, en lijmagtige

vogten bestaan. want sy doorsnijd; opend, en verdunt seer krachtig; is seer dienstigtot de moeder-qualen, om de stonden te verwekken, of alle winden uit te doen losen.De gifte is als voren.

Syrupus succi Betonicae.

Neemt dry pond sap van Betoni, dat door neersinken gesuivert is, of men clarificeerthet wel met wit van een ei, men kan het selve ook filtreren. Doet daar by anderhalf


66

pond witte poeder zuiker, eens opgekookt hebbende, gietse door een wolle lap,kooktse dan tot een Syroop, onder het kokenmoet men geduurig het schuim afnemen.Sy werd gebruikt in de hooft en moeder qualen: opent sagtelijk, is afvegende, en

de stonden matig afsettende.Men gebruikt die in quantiteit als voren.

Syrupus Boraginis.

Dese werd op dezelfde wijse gemaakt als Syrupus Betonicae: dog sommige makendie uit de bloemen.Sy heeft haar gebruik in dolle en swaar moedige luiden, en schijnt te doen

vervrolijken; hier uit komt het versje

Ik die hiet Bernagie;Geef 't hert altijd couragie.

Zy is openende, het bloed zuiverende, alle verswaktheden te gemoet komende,verdrijft het hert-beven, hert-kloppen, hert-vangen en diergelijke.De gifte is als voren.

Syrupus Cardui Benedicti.

Dese werd gemaakt als voren.Sy is goed in quaadaardige en pestkoorsen; als ook alle andere koorsen, wederhoud

alle bedervingen van vogten, verwekt


67

sweeten, dood de wormen, en ontdoet de geronnen Lympha in de zijde-wee.De gifte is mede als voren.

Syrupus Cichorei simplex.

Men maakt dese als de Syrupus Betonicae.Sy maakt de buik week, ontdoet de verstoptheden der lever, milt, scheil, doet de

gal afscheiden, is bequaam in alle koorsen, en stilt de brand in de nieren.De gifte is als voren.

Syrupus Scabiosae.

Dese maakt men als de vorige Syropen.In de borstqualen bevind men dese Syroop seer goed te zijn, voornamentlijk in de

engborstigheid, zijde-wee, long ontsteking, bloedspuwen uit de long, suivert alleetter en drijft die uit.De gifte is als voren gesegt is.

Syrupus Botryos.

Recipe Herb. Botryos, dry handen vol.Erysimi,Urticae, elk twee handen vol.Caulium rubrorum,Tussilaginis, elks anderhalve hand vol.


68

Kookt dese in een genoegsame quantiteit waters, doet by het doorsijgsel twee ponden een half witte poeder suiker, klarificeert het vogt met eijer wit, laat het door eenwolle lap loopen, en kookt het tot een Syroop.Zy is goed in alle gebreken der borst, als hoest, engborstigheid, heesheid, bloed

en etterspuwen.Men gebruiktze voor een likking of in eenige borstdranken tot een once ofte twee.

Syrupus Byzantinus.

Recipe Succi Apii,Intybi sativi, ana twe pond.Buglossae,Lupuli, ana een pond.

Schuimt de zelve door het koken, tot de sappen klaar werden, en kooktze dan zagjesmet dry pond zuiker tot een Syroop.Haar gebruik dient om alle verstoppingen weg te nemen, alle slijm te verdunnen

en uit te jagen, is goed in de geelzugt, verharding der lever en milt, is goed inwatersugt.Men mengtze gemeenljk tot een of twee oncen in een drank.

Syrupus capillorum Veneris.

Neemt versche Capillus Veneris vijf on-


69

cen, doorsnijdse een weinig. Soethout, geschrabt en gestooten, twee oncen. Laatsesamen 24 uuren in warm-water weiken: kooktse dan sagjes een half uur lang: hetdoorsijgsel door wit van een ei klaar gemaakt zijnde, doet daar by vier pond wittePoeder zuiker, en kooktse tot een Syroop.Dit is een goede Syroop in de gelegentheden van de borst, neerdruppingen in de

long, hoest, zijde wee, als ook om alle ingewanden t'ontsluiten. Men gebruikt haarin een likking alleen, of met andere Syropen gemengt. Menmengt die in borstdrankentot een en twee oncen.

Syrupus Cichorei cum Rhabarbaro.

Recipe Rad. apii,Asparagi,Faeniculi, die versch zyn, elks twee oncen.

Herb. Cichorei,Endiviae sativae,Taraxici, elks twee hand vol.Fumariae,Hepaticae oft Lichenis,Lactucae,Lupuli,Sonchi laevis, elks een hand vol.Capilli Veneris,

Hordei integri, elks anderhalf once.Fructuum alkekengi.Glycyrrhizae rasae, elks ses drachmen.


70

Kooktse in een genoegzame quantiteit waters, tot een derde versoden is: gietze door,doet daar by vier pond witte poeder zuiker, kloptze met wit van een ei, en kooktze

tot een Syroop.Neemt onderwijlen de beste Rhabarber, klein gesneden, vier oncen, Spicae nardi

indicae, twee drachmen, weikt die 24 uren lang in een goed deel van hetbovengeschreve kooksel, sijgtze warmtjes door, en giet des selfs tinctuur by deSyroop, wanneer hy by na hoog genoeg gekookt is, en kookt die dan tot eenbehoorlijke dikte. Sommige nemen de Spica wel, en hangen die in een sakje in deSyroop, maar tot wat voordeel weet ik niet.De Syroop is goed in alle galziekten, als buik loop, roode loop, geelsugt, alle

verstoppingen des levers, milts, scheils en andere deelen, cachexien enongedaantheden, ze werd zeer nuttig in alle kinderziekten gebruikt, als ook tegen dewormen, braken, slijm en diergelijke.Men mengtse in dranken van een half once tot twee, in conditen soo veel tot een

bequame dikte genoeg is. Eerstgeboren kinderen geeft mense tot een pap lepeltjenof twee, wat ouder zijnde van twee dragmen tot een once, by welke men om eenweinig te acueren eenige greinen Scammonii mengt.


71

Syrupus Diacnicu.

Recipe Rad. Angelicae,Apii,Asparagi,Foeniculi, versch.Glycyrrhizae ana een once.Polypodii quercini. anderhalf once.

Cort. Tamarisci, een half once.Herb. Adianti,

Buglossae,Chamaedryos,Chamaepytios,Hyssopi,Origani,Scolopendrii,Thymi ana een halve handvol.Cuscutae,

Fruct. Alkekengi ana een half once.Uvarum passarum van hare korrels gezuivert twee oncen.Sem. cnici contusorum vier oncen en een half.

Anisi,Amnios,Dauci,Foeniculi, ana een once.

De wortels, kruiden en zaden, geklopt, gesneden en gestooten zijnde: zult eerst


72

de wortelen koken, daar na de onruikende kruiden, en op het laatste de ruikende; eenderde van 't water verkookt zijnde, sijgt het kookzel door, doet daar by twee pondwitte Poederzuiker, geklarificeert zijnde kooktze tot een Syroop. Onderwijl neemtmen een gedeelte van t'bovengeschrevene kooksel, en men weikt daar 24 uuren langin

Recipe Fol. sennae mund. vier oncen.Rhabarbari electi anderhalf once.Agarici trochiscati een half once.Zingiberis een drachme.

Des anderendaags drukt men dit weiksel sterk uit, eerst heet gemaakt zijnde, en mendoetse op het laatste by de Syroop, en kooken het zelve met elkander tot eenbehoorlijke dikte.Men gebruiktze in verouderde, dagelijkze en derdendaagse koorsen, tot alle

verstoptheden, en slijmigheden, watersugt, en alle vogtige waterigheden, sy suivertalle ingewanden van hare vuiligheden.Haar Dosis is als in de voorgaande Syroop gezegt is.

Syrupus Diacodii.

Recipe Capita Papaveris albi sonder saad, twintig.


73

Siliquarum dulcium (dat is St. Ians brood sonder zaad, dry oncen.Rad. althaeae.

Glycyrrhizae razae ana unc. duas.

Alles gesneden en gestooten zijnde, kooktze in een genoegsame quantiteit waters,het zoethout op het laatste daar by doende, anders verliest het zijn zoetigheid:doorgedaan zijnde, doet daar anderhalf pond roode kandy zuyker by, na gedaneclarificatie kooktse soo dik als honig, of een dikke syroop.Dese syroop dient in alle hoest en long-ziekten gebruikt, voornamentlijck die des

nagts daar van niet slapen konnen: is seer dienstig in kleine kinderen, zy verwektook eenigsints de slaap, en maakt een ruime borst.Men gebruiktse als een likking alleen, of met andere Syropen gemengt; men doetse

ook by de borstdranken.De Kinderen geeft men daar een pap-lepeltjen min of meer van in, na datse groot

of kleen zijn, of men laatse daar van met een southouts lepeltjen aan likken. In dedranken doet men die van een half tot twee oncen.

Syrupus Fumariae.

Recipe Rad Polypodii quercini twee oncen.Herb. Absinthii Romani,


74

Cuscutae,Endiviae,Scolopendrii,Lupuli ana man. unum.Epithymi anderhalf once.

Kookt het in genoegsaam water tot op de helft: doet by het doorsijgselSucci Fumariae, anderhalf pond.

Boraginis,Buglossae ana libr. sem.

Sacchari albi libr. quatuor.

Kookt alles tot een Syroop.Zy suivert het bloed, en verdrijft alle verbrande en siltige vogten uit het bloed:

opent alle verstoppingen der ingewanden, verdrijft de geelsugt, maakt de buik week,heid des huids.De manier van gebruiken is als in de Syrupus Diacnicu gesegt is.

Syrupus Glycyrrhizae.

Recipe Rad. glycyrrhizae rasae unc. duas.Herb. Tussilag. man. quatuor.

Capilli veneris unc. unam.Hyssopi unc. sem.

Laatse te samen 24 uuren in warm water weiken: kooktse dan een weinig, maar laatde geur van den Hysop niet vervliegen, met te lang te koken.


75

Doet by het doorsijgsel, de beste geschuimde honing, witte poeder zuiker, elks eenpond, en kooktze sagjes tot een Syroop.Men gebruiktze in alle gelegentheden van de borst en hoest, zijde wee, droogen

hoest en diergelijke.Men geeftze in een likking of borstdrank alleen, of met andere gemengt.

Syrupus Hyssopi.

Recipe Herb. Hyssopi gedroogt sesquiunciam.Capilli veneris drach. sex.

Rad. apii.Foeniculi,Petroselini versch.Glycyrrhizae rasae, ana drach. decem.

Jujubas.Sebesten ana triginta.Ficus PinguesDactylos Pingues.Uvatum passarum ana decemUvarum passarum, van hare korrels gesuivert, sesquiunciam.Hordei mundati, semunciam.Sem Cydoneorum,

Malvae, ana drach. tres.

Kookt eerst de gerst met de Rad. apii, Petrosel. en Foenic. wat gekookt hebbendedoet daar de vrugten in, en op het laetste


76

de hysop. Maar trekt de slijmige zaden alleen uit. Alles wel gekookt zijnde doet hetdoor, doet daar by dry pond witte poeder suiker; wel geklarificeert zijnde, mengtdaar het klare doorsijgsel van de zaden by, en kookt het tot een syroop.Het gebruik en dosis is als in de Syrupus Glycyrrhizae gesegt is.

Syrupus Jujubinus.

Recipe Jujubas. sexaginta.Hordei Mundati,Rad. Glycyrrhizae rasae,Herb. capillorum veneris, ana unc. unam.Flor. violarum,Sem. malvae, ana drach. quinque.

Cydoneorum,Lactucae,Melonum,Papaveris albi, ana drach. tres.

Alles wel gekookt zijnde, laatse een nagt te weiken staan, kooktse tot op de helft:doet by het doorsijgsel twee pond witte poedersuiker, geklarificeert zijnde, kooktsetot een Syroop.De kragten en gebruik zijn als voren.

Syrupus Menthae.

Recipe Succi Menthae libr. unam.Cydoneorum,


77

Granatorum acidorum, depuratorum,Infusionis Rosarum rubr. ana libr. sem.Sacchari albi,Mellis despumati, ana libr. unam & sem.

Kookt het te samen tot een Syroop, doet op het laatste van uw Syroop daar een sakjenin metPulveris Diarrhodon Abbatis unc. sem.De Syroop gekookt zijnde, hangt het selve mede in de syroop pot.Sy is dienstig in de koude maag-qualen, of braken, walgen, den hik, buikloop en

diergelijkeMen mengtse onder dranken, konserven als anders, van een half once tot een en

twee oncen.

Syrupus Myrtinus.

Recipe Bacc Myrti unc. duas & semis.Mespilorum immaturorum libr. sem.Sem. oxyacanthae, dat is Berberi,

Sumach, dat is, Rhois obsoniorum,Balaustiorem,Rosarum rubrarum,Santali rubri,

albi, ana unc. unam & sem.


78

Gestoten en gesneden zijnde, kookt alles in regen water tot een derde verkookt is,doet by het doorsijgsel vijf pond poeder suiker, geklarificeert zijnde, giet op hetlaatste daar by.Succi Cydoneorum,Granatorum acidorum, depurator. ana libr. duas.Kookt alles sagjes tot een syroop.Sy is beqaam in de bloed-spuwing uit de long, allerlei buikvloed, neusbloeding,

te groote stonden en kraamvloed, pisvloed, braken en diergelijke, want dese Syroopis bequaam om te stoppen en d' ingewanden te versterken.De Dosis is als voren.

Syrupus Papaveris.

Recipe Capitum papaveris albi, die rijp en gedroogt zijn met haar zaad unc. decem.Kleen gesneden zijnde, kooktse in een genoegsaem deel waters tot op de helft:

laatse een nagt staan weiken, warm gemaakt zijnde, doetse door een zeef, doet byhet doorsijgsel twee pond en een half witte poeder suiker, geklarificeert zijnde,kooktse tot een syroop.Zy is goed in alle Catharren, en sinkingen, als ook in de gelegentheden van de


79

borst, hoest, heese keel: het stilt alle pijn, en doet matig slapen.De Dosis is als in de Syrupus diacodii.

Syrupus Papaveris Erratici.

Recipe Florum papaveris Erratici, versch libr. tres (maar gedroogt zijnde libr. unam.Laat dese te samen in een goed deel warm regen water weiken, tot al de tinctuur

is uitgetrokken: perstze sterk uit, doet daar by dry pond witte poeder suiker,geklarificeert zijnde, kooktse tot een Syroop.Men geeftze in heete koosen, zijde wee, long-ontstekingen, scherpe zinken of

neer-vloeyingen op de long, keel. maag en darm-ontstekingen, verwekt ook eenighsinsde slaap.Men doetse in likkingen, juleppen en dranken van een half once tot twee oncen.

Syrupus Portulacae.

Recipe Succi Portulacae, libr. unam.Bellidis,Fragariae,Lactucae,Plantaginis,Sempervivi Medii,Violariae, alle door neersinken gesuivert, ana unc. duas.

sem. Cydoneorum drach. duas.


80

Maakt uit het Sem. Cydoneorum met wat regen water een slijm. Doet by de sappentwee pond witte poeder suiker, geklarificeert zijnde, kooktse tot een syroop, daar ophet laatste by doende de Mucilago.Dese Syroop stilt eenigsins den dorst, indien men daar van likt, en is daarom

bequaam in de sprouw, en alle heete monden.De dosis is als boven.

Syrupus quinque radicum.

Rad. Apii,Asparagi,Foeniculi,Petroselini,Rusci, alle versch ana unc. quatuor.

Klein gestoten zijnde, kooktse te samen in een goed deel regenwater, laatse een nagtweiken, warm doorgesegen zijnde, mengt daar by vier pond witte poeder suiker,klarificeertse, en kooktse tot een Syroop.Zy opend alle verstoptheden van het scheil, lever, milt, &c. en brengt een bequame

gesting in het bloed.In een drank en conserf geeft men die van een half once tot twee oncen.

Syrupus Rosarum siccatarum.

Neemt een pond gedroogde rosen, laatse


81

in warm water 24 uuren lang weiken, doet by het doorsijgsel twee pond witte poedersuiker. kooktse tot een Syroop.Sy stelpt alle vloed, braken, en versterkt de losse ingewanden, suivert de innerlijke

en uiterlijke sweringen, en heelt de selveHet gebruik is als voren.

Syrupus Rosarum solutivus.

Neemt infusie van versche bleike rosen, daar negen reisen verse rosen is by gedaan.Of neemt dry pond verse bleike rosen, giet daar een goed deel warm regenwater op,laatse een nagt staan weiken, warm doorgesegen zijnde, doet daar by vier pondgeklaarde suiker, en kooktse tot een syroop. Of men neemt tot twee pond sap vanrosen dry pond suiker, en men kookt het tot een syroop.Sy is afgevende, openende, en versagtende, drijft alle gal en slijm sagjens uit, en

doet den buik week maken.De Dosis is als voren.

Syrupus Rosarum solutivus cum sena.

Recipe Fol. Senae Mundatorum unc. octo.Sem. Anisi,

Foeniculi dulcis ana unc. sem.


82

Laatse twee dagen lang in een infusie van bleeke rosen, als voren gesegt, weiken,warm uitgedrukt zijnde, doet daar twee pond witte poeder suiker by, en kookt hettot een Syroop.Dese heeft de kragten als de vorige Syroop, dog sterker, doet niet alleen den buik

week maken, maar purgeert sagtelyk van een half once tot twee oncen ingenomen;dese kan men ook wel met wat Scammoneum acueren: men mengtse ook by depurgeerende dranken.

Syrupus Staechadis.

Recipe Flor. Staechadis unc. quatuor.Herb. Betonicae,

Calaminthae,Origani,Thymi, ana sesquiunciam.Salviae,

Flor. rorismarini ana unc. sem.Sem. foeniculi.

paeoniae,Rutae ana drag. tres.

Alles klein gesneden zijnde, laat in een goed deel waters toegedekt zijnde 24 uurenweiken, kooktse op het laatste eens op, en doet by het doorsijgsel witte poeder zuiker,en witte geschuimde honing, elks twee pont, en kooktse tot een Syroop.


83

Is goed in alle koude hersen siekten, taye slijm in eenige ingewanden: swakke maagkramp, lammigheyd, hooftpijn, stuipen, vallende siekte en diergelijke.Dosis van een half tot een en twee oncen, alleen, of elders anders onder gemengt.

Syrupus symphyti Fernelii.

Recipe Rad, & Cymarum symphyti-majoris,Herb. Bellidis cum toto, elks dry deelen.

Betonicae,Pimpinellae,Plantaginis,Polygoni,Scabiosae,Tussilaginis,

Flor. Rosarum rubrarum elks twee deelen.

Alles klein gestooten zijnde perst daar een sap uit, kookt 'er en schuimt 'er, doet byyder dry pond sap, twee pond en een half witte poeder suiker, en kookt het tot eenSyroop.Sy wert gebruikt in het bloed en etter spuwen uit de long, men gebruiktse ook in

de tering, en alle innerlijke sweringen om te suiveren en te heelen.De Dosis is als voren.


84

Syrupus Violarum Compositus.

Neemt vijf handen vol groene viole bladen, kooktse in een genoegsaam deel gerstenwater, doet daar by Jujuben en Sebesten van elks twintig, daar na Sem. CydoneorumenMalvae elks seven drachmen. wel gekookt hebbende, doet by het doorsijgselanderhalf pond witte Poeder suiker, en kookt het tot een Syroop.Men besigtze in de zijde wee, heete hoest, sprouw en drooge tonge: want zy is

verkoelende en vogtig makende. Sy is ook in de heesheid, brandende pis en niersiektenuttig.De gifte is als voren.

Mel.Mercurialis.

Neemt dry pond gesuivert sap van Bengel kruid, oftMercurialis, witte geschuimdehonig vier pond. kooktse op een sagt vuurtjen tot een Syroop.Sy wert in de klysteren meest gemengt, zijnde seer afvagende, en de buik los

makende, drijvende alle galagtige en waterige vogten na buiten toe, suivert ook delijfmoeder, en maakt die tot het telen bequaam.Van een half tot twee oncen doet mense in de klysteren.


85

Mel. Rorismarini.

Neemt de topjes van de Rosemarijn met haar bloemen in de schaduwe gedrooght,laatse in warmwater weiken, doet daar by dry pondwitte geschuimde honing, kooktsete samen tot een goede dikte; nog warm zijnde, doetse door een doek, en bewaartse.Sy werd meest in klysteren voorgeschreven, tegen de kolijk, en moeder pijnen,

als ook tegen de lammigheid die na de kolijk dikwils komt te volgen. Sy verdrijft dewinden en alle rauwe slijm uit de darmen.De gifte is als voren.

Mel. Centaurii.

Haar manier van bereiden en gifte is als voren.Zy is goet in verswore darmen en andere ettergaten om te suiveren, doet de oogen

klaar sien, suivert de lijfmoeder, dood de wormen, stilt de kolijk, en maakt de buikweek, alle gal en slijm uitdrijvende.

Mel. Rosarum astringens.

Neemt versche roode Rosen, die nog niet


86

volkomen open zijn twee pond: of gedroogt zijnde een pond, laat dese in waterweiken, tot al de tinctuur is uytgetrokken, doetse door een seef, en mengt daar byanderhalf pond witte geschuimde honing, en kookt het tot de dikte van een Syroop.In klysteren gedaan geneest de buikloop, en suivert de versworene darmen, als

ook alle sweringen uiterlijk gebruikt: men gorgelt daar mede by gorgelwaters gedaantegen alle ontstekingen der keel, mond, en tandvlees: sterkt ook de losse maag eningewanden.De dosis is als voren.

Mel Rosarum solutivum.

Neemt infusie van bleike rosen, gemaakt als in de Syroop van rosen gesegt is drypond. Kooktse tot de dikte van Syroop.Sy is van kragten als de syroop van bleike rosen, en wert meest by de klysteren

gemengt.

Oxymel simplex.

Neemt geschuimde honing, soo veel gy begeert, smeltze op de warme assche in eenverglaasde nieuwe pot, gesmolten zynde, doet daar soo veel wijn edik by, tot hetsonder koken tot een Syroop werd.Sy is seer goed om alle taye en slymige


87

vogten te doorsnijden en dun te maken; alle verstoppingen t'ondoen, sy dempt dewoedende gal en swavel des bloeds; maar moet in alle lighamen die veel suur hebbenniet gebruikt werden.De dosis van een half tot een en twee oncen, alleen of elders anders onder gemengt.

Oxymel Scilliticum.

Dese werd op de zelfde wijse gemaakt als boven, alleen dat men in plaats vangemeenen edik Acetum scilliticum neemt.Sy is dienstig tot alle slijmige qualen in de hersenen, long, maag, darmen, en andere

ingewanden, de gifte is als voren.

Diamorum Nicolai.

Neemt sap van onrijpeMoerbesien en Braambesien, elks een pond, witte geschuimdehonig, anderhalf pond, kooktse tot een dikke Syroop.Ze werd in alle keel en mond ontstekingen gebruikt, trekt samen, verkoelt de mond,

en maakt de droge tonge vogtig: men maakt daar likkingen van, of men mengtse byde gorgel waters, van een half once tot twee oncen.


88

Gemeene Rob Acaciae oft van Slee pruimen.

Neemt soo veel onrijpe Slee-pruimen als't u belieft, kooktse in water totse sagt zijn:vrijft dan de Pulpa ofte merg door een wyde zeef met een houte lepel: doet dan byyder pond van dese Pulpa, twee pond witte suiker, en kooktze tot de dikte van Robof gelei.Men gebruiktse in allerlei buikloop, soo van boven als van onder in gegeven, stilt

ook de stonden en kraamvloed: men mengtse ook onder de pleisters om op de maagen darmen te leggen, als ook tot het uithangen des darms en moeders.

Rob. Berberorum. Ribesiorum.

Neemt het sap van Berberissen, of van aalbessen twee pond, witte poeder suiker eenpond, kooktse te samen tot de dikte van een gelei oft Rob. andere nemen de bessenen de suiker te gelijk, welke sy te samen op het vuur setten, welke tot een bequamedikte gekookt zijnde, door een doek gedrongen en bewaart werd.Zy zijn beide zeer alle gal, swavel en siltigheid t'onderbrengende, en verkoelen

by gevolg, verslaan den dorst en verfrissen den mond, voornamentlijk in heetekoorsen, heete gallige maag.


89

Sectio IV. Van de Confituren en Conserven.

Confituren.

Radices.Acori Vulgaris.Cichorei.Enulae Campanae.Eryngij.Satyrii.Scorzonerae.Zingiberis.Cortices.Aurantiorum.Citriorum.Caules.Lactucae.Flores.Arantiorum.Cittiorum.Fructus.Berberi.Cerasa.Cerasa amarena.Myrobalani.Nuces moschatae.

JuglandesRibesii.Caro & miva Cydoneorum.

Dewortels geschilt zijnde en gesuivert, werdenmatig sagt gekookt, als ook de schillenvan Orangien en Citroenen: item de Okkernoten welke van binnen nog sagt moetenzijn, soo datse makkelijk met een priem doorstoken werden; maar dese werden eersteen nagt twee dry in 't water geweikt om de bitterheid uit te trekken; dese dan sagtgekookt zijnde, werden op een vergiet test gelegt, om dat het water daar wat uitdrooge.Kout geworden zijnde, giet men daar geklarificeerde


90

Syroop op dese laat men een dag of twee daar op staan totse dun geworden is, welkemen afgiet, en men weder tot hare behoorlijke dikte opkookt; dese kout gewordenzijnde, doet men als voren, weder opkokende en daar op gietende; dit doet men soolange tot de Syroop sijn behoorlijke dikte blijft houden.N.B. de Okkernoten geschilt, geweikt, en gekookt zijnde, werden met nagelen en

kaneel doorstoken.De Kersen en Krieken werden aldus geconfijt, men snijd de steeltjes eerst half af,

en men wastse; dan soo neemt men tot vijf pond witte geklarificeerde Poedersuiker,die tot de dikte van tabellen gemaakt is, agt pond kersen, welke men daar sagjens inlaat koken, tot de zuiker sijn redelijke dikte krijgt: alsoo doet men ook met deberberissen, aelbessen, bloemen en diergelijke.De Caro oftMiva Cydoneorum, anders Queenvleis en Mermelade gesegt, wert

aldus gemaakt.Neemt de Queen, van haer klokhuisjes gesuivert zijnde, snijdse in vieren door,

kooktse sagt, en vrijftse door een zeef, of doet by ses pond gekookte Queen, vierpond zuiker, kooktse te samen al roerende en stukken vrijvende, tot een behoorlijkedikte, welke gy heet zijnde, sult door een doek


91

wringen, maar is 't dat gy se eerst hebt door een seef gevreven, kond gyse makkelijkerin doosjes doen.

Passulae Purgantes.

Recipe Fol. Senae mundatorum unc. octo.sem. Foeniculi dulcis unc. unam.

Weiktseeen nagt lang in rosen infusie, gelijk in de Syroop van rosen geschreven is,een nagt lang; settende die op de warme asschen. Kooktse 's ogtens eens sagjes op.Doet by anderhalf pond van het doorsijgsel, anderhalf pond geklarificeerde wittesuiker, met een pond krenten van hare vuiligheid wel gezuivert zijnde, en kooktsetot een dikke Syroop.Sy maken de hartlijvige, doorgang, en houden den buik week: zijn aangenaam te

gebruiken voor rijke en delikate luiden, als ook voor kinderen.Men gebruiktse van een half once tot twee oncen: is 't dat het al te soet is, kan men

het met een weinig spir. vitrioli rins maken.


92

Conserven.

Van Bloemen.Betonicae.Boraginis.Calendulae.Caryophylleorum.Cichorei.Euphragiae.Malvae.Nymphaeae.Paeoniae.Rosarum Pallid.

Rubr.Rorismarini.Salviae,Symphyti.Violarum.

Van Kruiden.Absinthii Romani

VulgarisAcetosae.Melissae.Menthae.Trifolii acetosi.

De Bloemen of Kruiden werden versch gestooten, eerst van hare stelen en ribbengesuivert zijnde: dese sijn genoeg gestoten zijnde, doet men by yder pond, indiensedroog zijn, dry pond witte poeder suiker, maar indiense vogtig zijn, maar twee pond:de suiker daar te degen onder gestooten zijnde, werden in een pot tot het gebruikbewaart.Men gebruikt die alleen tot een drachme of meer, en in een bolus tot twee

drachmen: in conditen tot twee oncen.


93

Saccharum Perlatum.

Neemt de witste broodsuiker een pond, doet daar soo veel rooswater by, dat de suikerbequamelijk kan smelten: kookt deselve tot een dikte van tabellen: 't welk aldusgeschied, als de suiker begint te spinnen, dat is, wanneer gy daar een spatel in doet,en de selve uithalende daar een draad aan blijft hangen, soo moet gy een druppel opde verkeerde zijde van uw vijsel laten druppen, welk soo hard werdende tot se knapt,hebt gy uw behoorlijke dikte, wagt u de zelve niet te hard te koken, want dan soudie branden en bruin werden.Als gy nu dese dikte hebt, soomengt daar een half once fijn geprepareerde paerlen

onder, en men giet de suiker dan op een Marmersteen uit in koekjes of tabellen.Men gebruikt dese suiker meest om te hartsterken, en werd daarom van een dragme

tot een half once by de hartsterkende wateren gemengt.

Saccharum Althaeae.

Neemt versch gestoten wortels van althaeae, dry oncen, seer witte broodsuiker, dieheel fijn


94

gevreven is, een pond, mengt het met soo veel rosewater tot dat gy daar een deeguit kond maken, die gy dan met een rol op een tafel kond uitrollen, en snijden daarvierkante stukjes af, en op een stoof koud laten droogen.Dese gebruikt men in de heete borst, wanneer daar hoest is, en kan daar somtijts

eenige stukjes van uit de hand eten.

Sectio V. Van de Purgerende Electuarien.

Benedictum Laxativum.

Recipe Rad. Turbith (die gomachtig is.)Esulae praep. ana drach. decem.Hermodactylorum,

Florum Rosarum rubrarum ana drach. quinque.Rad. Acori,

Galangae,Spicae nardi indicae,Zingiberis,

Macis,Caryophyllorum,Piperis Longi,


95

Sem. Apii,Asparagi,Cardamomi minoris,Carei,Foeniculi,Milii solis,Rusci,Saxiphragiae,

Salis gemmae, ana drach. unam.

Dit alles fijn gestooten zijnde, roert daar onder vijf drachmen fijn gewrevenScammoniummet een drachme gestoten Saffraan. alles wel onder een gemengt zijnde:neemt dan drymaal soo veel witte geschuimde honig als het poeder weegt, en mengtalles te degen onder een.Men gebruikt de zelve zelden van boven, maar gemeenlijk in klysteren. is goed

van boven tot alle koude slijmigheden, jicht, flerecijn, nieren, blaas en diergelijke.In klysteren is die goed tegen kolijk, winden, graveel, blaas-wee, in barens nood, enopstijgingen.Van boven geeftmen die van een drachme tot twee en dry drachmen. maar van

onder tot twee oncen.

Confectio Hamech.

Recipe Fol. sennae mund.Rad. polypodii quercini,


96

Rhabarbari electi,Agarici albi,Pulpae Colocynthidis (in een doekjen gebonden.)Flor. Violarum.Herb. Epithymi, ana unc. duas.

Absinthii Vulgaris,Thymi ana een once.

Sem. anisi,Foeniculi,

Rosarum rubrarum ana unc. sem.

Laat de dingen 24 uren weiken in een goed deel wei: doet by het doorsijgselGesuivert sap van Duivekervel.Sacchari albi ana libr. unam & sem.

Kookt die tot de dikte van honig, roert dan daar onder.Pulpae Cassiae fistulae,

Prunorum,Tamarindorum,

Mannae Calabrinae, ana unc. unam. & sem.

De Manna dient eerst in wat water gesmolten en doorgedaan. Dit moet soo langeuitgewasemt werden, en met een houte stamper geroert, tot dat men een weinig meteen mes opnemende en kout geworden zijnde, daar niet meer van afloopt; by na koutzijnde roert volgende poederen daar onder.


97

Fol. senae mund.Rhabarbari electi ana unc. unam.Scammonii praeparati unc. unam. & sem.Sem. Fumariae,

Anisi,Spicae nardi indicae ana drach. duas.

De Scammoni moet alleen gevreven werden, en daar na met de andere poedersgemengt: merkt dat gy de poeders daar niet te heet moet by doen, of de Scammoneumkomt ligt te stollen.Sy drijft alle gallige, siltige, suure en slijmige vogten door het purgeren van onderen

af; wert veel in de melancholie en swartgallige luiden gebruikt, als ook in schurft,jeuksel, laseri, kanker, dauworm, hairworm, derdendaagse koors en diergelijke vaneen half drachme tot twee drachmen, en tot een half once in sterke luiden.

Diacarthamum.

Stoot het zaad van Carthamus grof, en sift het door een grove sift, soo krijgt gy hetmerg uit dit zaad.

Recipe Het merg van Carthamus zaad.Turbith die gomagtig is ana unc. unam.Hermodactylorum.Glycyrrhizae rasae ana unc sem.Zingiberis,Cinamomi, ana drach. duas.


98

Dit alles fijn gestoten zijnde, roert daar onder een half once fijn gevreven Scammoniipraeparati.Neemt dan een pond witte poeder Suiker, smelt die in Queperen sap, doet daar by

uitgelesen manna en honig van rosen, elks een once, doorgegoten zijnde, kookt hettot een dikke Syroop, welke gy laat verkoelen; by na kout zijnde roert daar debovenschreven poeder in, soo hebt gy een electuarium.Sy drijft de gal, slijmigheid en water uit, werd gebruikt in 't podagra, lamheid,

hooftpijn en diergelijke, van een tot dry en vier drachmen, doet wel purgeren.

Diacatholicon.

Recipe Rad Polypodii querni unc. quat.Sem foeniculi drach. sex.

Kooktse in een goed deel regenwater, en laatse een nagt weiken, doet by hetdoorgesegen vogt, twee pond witte poeder suiker, doorgegoten zijnde, kooktse toteen syroop, daar onder mengende.

Pulpae cassiae fist.Tamarindorum, ana unc. duas.

Roert dese op een sagt vuurtjen met elkander soo lang om, tot 'er een bequame dikteis, gelijk in de Confectio Hamech ge-


99

segt is, roert dan het volgende poeder daar onder:Fol. senae mund, unc. duas.Rhabarbari electi.Mechoacannae, die niet wormstekig is, unc. unam.Sem. anisi, unc. sem.

Quatuor frig. major. mund.Rad. glycyrrhizae rasae,Flor. violarum, ana drach. duas.M. F. electuarium.

Merkt dat men de vier koude saden grofjes moet stooten, en door een grove sift siften,dan soo krijgtmen de Pulpa.Dit is een sagt laxerend electuarium, is goed voor gallige, slijmige en verstopte

luiden, om dagelijks open lijf te houden: het zuivert met een woord alle vuile vogtenuit.Men geeft het van een drachme tot een half once.

Diaphoenicum.

Neemt een goed deel Dadels, suivertse van haar steenen en witte vliesen, laatse inazijn weiken en koken, sagt zijnde moet men die door een seef vrijven, dese tot eengoede dikte uitgewasemt zijnde, neemt men daar van een pond.


100

GepeldeAmandelenmet roose water, gestooten en door een sift gevreven, dry oncen,onder een gemengt en geroert zijnde, doet daar by twee pond witte geschuimde honig,laatse met elkander uitwasemen tot een dikte als voren gesegt is, kout gewordenzijnde, stroit dan de volgende poeders by:

Turbith. unc. quatuor.Zingiberis,Galangae,Ligni aloës,Cinamomi,Macis,Fol. rutae, gedroogt,Piperis nigriSem, Foeniculi,

Dauci ana drach. duas.

Alles fijn gestooten zijnde, mengt daar onder anderhalf once geprepareerdescammonium, en roert het met het bovenste onder de honig.Het drijft de slijm, water en de gal uit, sterkt de maag en ingewanden, beneemt de

opblasingen en winden der selver.Dosis van een drachme tot een half once, maar in klysteren tot twee oncen.

Diaprunum Solutivum.

Neemt de Pulpa van ronde Pruimen, een


101

Pond van Tamarinde en Cassie fist. in het Pruimsop gesmolten elks twee oncen,geklarificeerde suiker, twee pond, dampt dit met elkander uit tot een bequame dikte,als voren gesegt is, en stroit'er dan volgende poederen onder.

Rhabarbari, unc. unam.Cinamomi, unc. sem.Flor. violarum

Rosarum rubrarumSem. cucumeris, (het merg daar uit.)

Portulacae,Succi glycyrrhizae, ana drach. duas.Santali Citrini,Tragacanthi, ana drach. unam.

Dit alles fijn gestoten zijnde, roert daar onder twee oncen fijn gevreven Scammonii:en roert het onder het boven geschrevene mengsel, als het by na kout is.Het doet de gal uit purgeren van een drachme tot een half once, maar in klysteren

tot twee oncen.

Hierae Diacolocynthidos.

Recipe Pulpae Colocynthidis,Agarici,Chamaedryos,Marrubii,


102

Staechadis Arabicae, ana drach. decem.Opopanacis.Sagapeni,Aristolochiae rotundae,Sem. Petroselini,Piperis albi, ana drach. quinque.Cinamomi,Spicae nardi indicae,Polii,Croci,Myrrhae, ana unc. sem.

Alles tot een Poeder gestooten zijnde, mengt het onder dry pond witte honig, dieeerst wel geschuimt en tot een behoorlijke dikte gekookt is.

F. S. a. Electuarium.

By aldien de gommen te weik zijn om te stampen, dissolveert men die in wat azijn,en men kooktse tot een dikte van honig, welke warm onder de honig geroert wert,wanneer die half kout is.Zy is alle vogten uitsuiverende, dood de wormen, en ontdoet de verstoptheden:

van onder ingeschoten, verdrijft de wormen, en doet de vrugt afgaan.De dosis is als voren.

Hiera Picra Galeni.

Neemt fijn gevreven Aloes Socotorina,


103

een pond en een half once, dat is hondert drachmen.Cinamoni,Ligni aloes,Rad. asari,

spiciae nardi indicae.Croci,Mastiches, ana drach. sex.

Dit alles tot poeder gebragt zijnde, roert die onder drie pond en vijf oncenwitte honig, die geschuimt is, en tot een behoorlijke dikte gekookt.F. Electuarium.

Sommige koken wel de Aloe een weinig onder den honing, dat niet quaad is.Dit Electuarie gebruikt men tegen alle maag qualen, wormen, hartlijvige, om de

stonden te suiveren, en diergelijke.De gifte is als boven.

Lenitivum.

Recipe Uvarum passarum, van hare korrels gezuivert, unc. duas.Herb. mercurialis, Manip. tres,Capilii veneris versch.Flor violarum,Hordei mundati, ana man. unum.Sem. foeniculi,Rad. glycyrrhizae rasae, ana unc. sem.


104

Polypodii querni versch,Fol. senae mund. ana unc. duas.Jujubas.Sebesten ana viginti,Prunorum.Tamarindorum ana unc. unam.

Dit alles behoorlijk gekookt en geweikt hebbende, zijgt het door, doet daar by, eenpond witte suiker; en een half pond witte geschuimde honig, tot een syroop gekooktzijnde, roert daar onder

Pulpae cassiae fistulae,Tamarindorum,Prunorum, ana unc quator.

Dit tot een behoorelijke dikte (als voren gesegt is) uitgerookt zijnde, mengt daaronder het poeder van

Fol. sennae mund. unc. tres & sem.Sem. anisi drach. tres.M. F. Electuarum.

Het gebruik en gifte is als in de Diacatholicum.

Succi Rosarum.

Neemt gesuivert sap van versche rosen en witte poeder suiker, elks anderhalf pond,kooktse tot een Syroop, by na kout geworden zijnde, doet daar op het laatsten in.


105

Scammonii proepar sesquiuncam. &Santalorum albi,

rubri, &citrini.

Cinamomi ana drach. duas.

Alles fijn gevreven zijnde, roertse onder een, en mengtse by de vorige syroop.De kragten en giften zijn mede als de Diacarthamum en Diaprunum.

Sectio VI. Van de Antidoten en Opiaten.

Theriaca Adromachi Senioris.

Recipe Rad. iridis Florentinae, unc unam & sem.Costi odorati,Pentaphylli,Rhapontici, oft Rhabarbari,Zingiberis ana drach. sex. die hier te lande wast.Gentianae,Meu athamantici,Phu oft Valerianae, unc. sem.Aristolochia tenuis. drach. duas.


106

Agarici albi & levisCinamomi ana unc. unam & sem.Cassiae ligneae. drach. sex.Fol. scordii cretici, of de hierlandse unc. unam & semis.

Dictamni creticaeCalaminthae montanae,Marrubii,Schaenanthi, ana drach. sex.Chamaedryos,Chamaepytios,Lauri, voorMalabathrum.Polii Montani albi, ana unc. sem.

Piperis Albi,Nigri, ana drach. sex.Longi, unc. tres.

Bacc. Juniperi, versch voor carpobalsamum,Garyophylli Plinii voor Amomum ana unc. sem.Flor rosarum rubr. unc. un. & sem.

Croci Brittannici,Staech arabicae, ana drach. sex.Centaurii minoris, dr. duas.

Sem. Buniadis oft Napi, unc. unam. & sem.Petros. Maced. veri dr. sex.Amnios,Anisi,


107

Cardamomi minoris,Foeniculi,Hyperici,Seseleos Massiliensis,Thlaspios, ana unc. sem.Dauci cretici, drach. duas.

Spicae nardi ind. drach. sex.Celticae unc. sem.

Opii praeparati, unc. tres.Succi glycyrrhivae, unc. unam & sem.

Hycocystidis,Acaciae,

Styracis calamitae sincerae,Gummi arabici Vermiculati,

Sagapeni, ana unc. sem.Opopanacis,Galbani,

Bituminis Judaici, ana drach. duas.Myrrhae,Thuris Masculi,Therebinthinae Cypriae, ana drach. sex.Boli armen verae voor terra lemniaChalciditis, gebrand tot die asgrauw word, ana unc. sem.Castorei, drach. duas.Olei Nucis Moschatae exp. voor opobalsamum, unc. unam & sem.Trochis, Scillitici, unc. sex.


108

Viperini,Magmatis hedychroi, ana unc. tres.Vini Canarini generosi q. s.Mellis Narbonensis, dry maal soo veel als het gewigt van bovengeschrevenebedraagt.

De honig wel geschuimt zijnde, en haar dikte hebbende, roert men daar onder de olievan Note moscaten, welke daar in door de warmte komt te smelten, daar na de fijngevreven Chalcitis, ten derden neemt men de Opium, Succus Glycyrrhizae,Hypocystidis en Acaciae, in de Canarie wijn gesmolten, en tot een bequame dikteuitgerookt zijnde, werd dan mede al warm onder de honing geroert. Ten vierden,smelt men ook de Opponax, Galbanum, Myrrha en Sagapenum met dezelfde wijn,gesuivert en tot haar bequame dikte gekookt zijnde, smelt men daar de Cyperseterpentijn onder, hier schept men dan een lepel of twee honig by om wel onder eente mengen, welke dan op het laatste onder de honing geroert werd, wanneer die nogruim lau is, anders schiften de Gommen. Dit gedaan zijnde werden d'andere poederendaar allenkskens onder geroert, 't welk de Theriaca is.De Theriakel is een goed middel om te doen sweeten, voornamentlijk in koude

gebreken, is seer pijnstillende en windbre-


109

kende, bequaam tegen alle fenijnige pest en besmette logt: verwarmt de maag end'ingewanden: stilt het kolijk van onder en van boven ingegeven. Uyterlijk is sy zeerdiscutierende.Van een half scrupel tot vier scrupels werse gemeenlijk gebruikt: maar

d'eerstgeboren en jonge kinderen, geeft men die by greinen in.Wyl de zelve van de Drogisten en Apotekers zoo seer vervalst werd, werd hy van

de voorsigtige Doctoren so seer niet meer voorgeschreven, want de drogisten doen'eralteveel honig by, of sy maakense uit onnutte kruiden, daarom moet elk Apothekerdie selfs maken. Ook behoeft men sulken opereusen Theriaca niet te hebben, vermidsmen met twe of dry ingredienten doen kan 't geen alle de Theriaken konnen doen.

Mithridatium Damocratis.

Recipe Rad Costi odorati unc. unam.Gentianae drach. quinque.Acori Veri,Asari,Phu, oft Valerianae ana drach. tres.


110

Meii Athamantici, drach. duas & sem.Zingiberis,

Cinamomi, ana drach decem.Cassiae ligneae, drach. septem.Fol. Lauri, voorMalabathrum,

Schaenanthi ana unc unam.Polii montani albi.Scordii cretici, of de hierlandse, ana drach. septem.

Dictamni creticae drach. quinque.Flor Croci Brittan. drach. decem.

Staechadis Arabicae, unc. unam.Rosarum Rubr. drach. quinque.

Agarici albi & levis,Spicae Nardi Indicae, ana drach. decem.

Celticae, drach. quinque.Bacc. juniperi voor Carpobalsamum.Piperis albi ana drach. septem.

Longi unc. unam.Sem Thlaspios, drach. decem.

Seseleos Massiliensis, unc. unam,Dauci cretici, drach. septem.

Petroselini Macedonici veri,Cardamomi minoris.Foeniculi, ana drach. quinque.Anisi, drach. tres.Hyperici, drach. duas & sem.

Myrrhae electae,


111

Thuris masculi, ana drach. decem.Styracis calamitae sincerae,Galbani,Opopanacis, ana unc unam.Sagapeni drach. tres.Terebinthinae Cypriae,Olei Nucis Moschatae expressi voor opobalsamum,Succi hypocistidis ana unc. unam.

Acaciae, drach. duas & sem.Bdelli, drach. septem.Gummi Arabici Vermiculati,Opii praeparati ana drach. quinque,Castorei unc. unam.Ventris scinci, drach. duas & sem.Troch. Cypheos, drach. septem.Vini canarini generosi, q. s.Mellis narbonensis, dry maal so veel als het bovenschrevene weegt.

De wijse van maken, kragten en gifte zijn al de selfde, als in de Theriaca gesegt zijn,alleen dat men dese meer aan de Vrouwen geeft.

Diascordium Fracastorii.

Recipe Rad. Zingiberis, drach. duas.Bistortae,Gentianae,


112

Tormentillae,Cinamomi,Cassiae Ligneae,Fol. dictamni craeticae, ana unc. sem:

Scordii sicc.Flor. rosar. rubr. unc. unam.Piperis longi,Sem. acetosae.Styracis calamitae,Galbani,Gummi arabici vermiculati, ana unc. sem.Opii depurati, drach. duas.Boli armeniae verae, unc. duas.Vini generosi canarini q. s.Mellis despumati albi lib. tres.M. F. s. a Opiatum.

De Galbanum en Styrax werd met Canary wijn gesmolten, en tot een dikte gekookt:alsoo doet men ook met opium. De honig dan nog warm zijnde, werd daar den opiumonder geroert, en nog ruim lauw zijnde, de andere gommen, onder welke eerst eenweinig honig is geroert, op datse so ligt niet souden schiften: daar na roert men daarde overige poederen onder.Deze is soo heet niet om te doen sweeten als de Theriakel of Mithridaat, en werd

minder vervalst, en kan in de selfde gelegentheden gebesigt werden.De dosis is ook de zelfde, maar de eerst.


113

geboren kinderen geeft men die by greinen in.

Theriaca Deatessaron Mesuae.

Recipe Rad. Aristolochiae rotundae,Gentianae,

Bacc. Lauri,Myrrhae, ana unc. duas.Mellis despumati libr. duas.M. F. Electuarium.

De Myrrha wert alleen gevreven en onder d' andere poeders gemengt, en onder dehoning geroert.Is een goedmiddel voor een verkoude maag, breekt koors, de winden, en bevordert

de stonden en het baren.Dosis van een half drachme tot vier scrupels.

Confecto Alkermes.

Recipe Syrupi Granorum kermes van Montepessulo of Lion, libr. duas & sem.Warm gemaakt zijnde, doet daar by Ambrae griseae, klein gesneden, drach. duas.De amber gesmolten zijnde, stroit daar in de volgende poederen.Ligni aloes,Cinamomi, ana drach. sex.Lap. Lazuli pp.


114

Margaritarum pp ana drach. duas.Fol. auri, drach. unam.F. s. a. Electuarium.

Het gout wert niet onder het poeder gemengt, maar onder de confectie grofjesomgeroert.Dese wert gemeenlijk gebruikt om het hert te sterken, en de geesten met het bloed

te verquikken; maar is veel te swak, voornamentlijk wanneerse de ambergrijs daaruit laten, maar 't sou niet vreemt zijn daar eenige droppelen Olei cinamomi enCaryophyllorum by te mengen, 't welk meerder verquikkinge sal bybrengen: ofdatmen de selve olien met Sal. succini volatilemengt, en met een cordiale brandewijnuittrekt.De dosis is tot een drachme in eenige hartsterkingen.

Confectio Hyacinthorum.

Recipe Hyacynthorum,Corall rubri, ana unc. sem.Boli armeniae verae, unc. unam.Granorum KermesRad. Tormentillae

Dictamni albaeSem. acetosae

LimonumPortulacae


115

Flor. rosarum rubr.Croci,

Santali albi,citrini,rubri,

Rasurae eboris, ana scrup. quatuor.Cornu cervi, drach. tres.

Sapphiri,Smaragdi,Topasii,Margaritarum,Serici crudi,Folior. auri,

argenti, ana scrup. duos.

De gesteenten werden besonder gevreven, en onder de andere poeders gemengt, daarmengt men dan soo veel Syroop van limoenen by, dat het een bequaam electuariumkan werden: waar onder dan het goud en zilver grofjes gemengt wert.Dese confectie segt men mede hartsterkende te zijn, is goed in braken, swakke

maag, en allerlei bloed en buikloop te stoppen, voornamentlijk in ziekten die uit eensuur bestaan.Men mengt de zelve onder eenig water of bolus tot een drachme.


116

Philonium Mesuae.

Recipe Sem. Hyoscyami albi,Piperis albi, ana drach. viginti.Croci, drach. quinque.Rad. Pyrethri

Spicae Nardi indicae,Castorei ana drach. unam.

Honig soo veel als het poeder dry maal weegt, wel geschuimt: en tot een genoegsamedikte gekookt zijnde, roert daar onder opii in wat azijn gedissolveert tien drachmen;dit gedaan zijnde, mengt daar het poeder onder.Men gebruikt het in de buikpijn, colijk en winden: stilt ook de pijn in de lijfmoeder,

hooft en andere plaatsen meer: is voort goed in alle koude ziekten.Dosis is in kinderen met greinen en in oude tot een drachme en vier scrupels.

Requies Nicolai.

Recipe Flor. Rosar. rubr.Violarum, ana drach. tres.

Sem. Hyoscyami albi,Lactucae,Papaveris albi,Portulacae,


117

Psyllii,Scariolae,

Cort. Rad. Mandragorae,Opii Praeparati,Zingiberis,Nucis moschatae,Cinamomi, ana drach. unam & sem.santalorum albi.

citrini,rubri,

Spodii ex ebore usto,Tragacanthi, ana scrup. duos.Mellis despum, soo veel als het bovenschreve dry maal weegt.M. F. Opiatum

De honing sijn behoorlijke dikte hebbende, mengt daar onder de opium in wat asijnof wijn ontdaan zijnde, en daar na de poeders.Dit gebruikt men veel voor kinderen die niet slapen konnen eerst met greinen, en

daar na met een half scrupel. In oude luiden tot een drachme en vier scrupels,


118

Sectio VII. Van de Poeders.Purgerende Poeders.

Diasenae Mantagnanae.

Recipe Fol. senae mund. unc. duas.Cremoris tartari, unc. sem.Sem foeniculi dulcis, drach. duas.Macis,Citramomi,

Salis gemmae, ana drach. unam.F. Pulvis,

Drijft alle zuure en galagtige vogten uit, en doet bequamelijk purgeren, tot eendrachme en vier scrupels ingegeven.Merkt dat de crem. tart. en sal. gemmae alleen gevreven werden, en daar na onder

de andere poeders gemengt.

Diaturbith cum Rhabarbaro.

Recipe Turbith gummosi,Hermodactylorum, die niet gewormt zijn.Rhabarbari electi, ana unc. unam.


119

Scammoni pp, unc. sem.Santali albi,

rubri,Zingiberis,Flor. violarum, ana drach. un. & sem.Mastiches,Sem. anisi,Cinamomi,Croci Brittannici, ana drach. sem.M. F. Pulvis,

De scammoni,mastix en saffraan, werden elk alleen gestoten, en by d' andere poedersgemengt.Dit poeder purgeert het suur en waterige vogten: is goed in alle loop, voornamentlijk

in de kinderen, met wat syroop van Rhabarbar gemengt.Men geeft die tot een drachme en vier scrupels, alleen of elders onder gemengt.

Hierae simplicis Galeni.

Recipe Aloes socotorinae lucidae, drach. centum.Cinamomi,Ligni aloes,Rad Asari,

Spicae nardi indicae,Croci,Mastiches, ana drach. sex.


120

De Aloe, Mastix en Crocus elks alleen gevreven zijnde, werden onder de anderepoeders gemengt.De kragten zijn in het Electurium de Hierae beschreven.Dosis tot een drachme.

Pulveres Aromatici.

Aromaticus Rosaceus Gabrielis.

Recipe Rosar. rubr. drach. quindecim.Glycyrrhizae rasae, drach. septem.Cinamomi, drach. quinque.Ligni aloes,Santali citrini, ana drach. tres.Gummi arabici,

Tragacanthi,Macis,Caryophyllorum, ana drach. duas & sem.Spicae Nardi indicae,Nucis Moschatae,Cardamomi minoris,Galangae, ana drach unam.F. Pulvis.

Dit is een bequaam poeder in de verswakte maag, helpt de vertering der spijsebevorderen, stilt het walgen en braken, en verdrijft de winden.Dosis tot een drachme.


121

Diacalaminthes.

Recipe Herb. Calaminthae montanae,Origani,Pulegii,

Sem. Petroselini Macedonici,Vulgaris:Seseleos, ana drach. duas.Ligustici, unc. unam.Apii,

Cymarum thymi, ana unc. sem.Piperis nigri unc. unam.M. F. Pulvis.

Zy verdrijft alle taye slijmige vogten, verdrijft de winden en den hik, loost de pisseen de stonden.Dosis een drachme.

Diagalangae mesuae.

Recipe Ligni aloes,Rad. Galangae ana drach. sex.

Calami aromatici,Zingiberis,

Cinamomi,Macis,CaryophyllorumPiperis albi,

Longi,Cort. arantiorum exter.


122

Citriorum ext.Sem. Cumini.

Levistici, ana sesqui drachm.anisi,apii,Cardamomi minoris,CareiFoeniculi,

Herb. Calaminthae,Menthae, gedroogt,

Spicae indicae, ana drach unam.F. Pulvis.

Dit Poeder is goet in alle verkoude Magen, daar slijm en winden zijn; tempert allezuirigheden, en leelike oprupsingen.Dosis tot een dragme en vier of 5 druppels.

Diaireos simplex.

Recipe Rad. iridis Florentinae unc. sem.Sacchari canti albi,Pulv. diatragacanti Frigidi. ana drach duas.M. F. Pulvis.

Dit poeder wert gebruikt in alle druipingen die op de borst in de verkoudheden vallen,heese keel, hoest en diergelijke: doet ook de rachels ligtelijk voortkomen.Dosis als boven.


123

Dialacca major.

Recipe Laccae pp.Rhabarbari,Schoenanthi, ana drach. tres.Rad. aristolochiae rotundae,

Asari,Costi,Gentianae,Rubiae tinctorum,Spicae nardi indicae,

Cassiae ligneae,Cinamomi,Croci,Herb. Sabinae,

Hysopi,Succi absinthii condensati,

Eupatorii aq. cond.Amygdalorum amar.Sem. ammios.

Anisi,Apii,Faeniculi,

BdelliiMastiches,Myrrhae, ana sesqui drach.Piperis,Zinziberis, ana drach. unam.F. Pulvis.

Het onststopt alle verstoppingen, en knoets


124

geswellen, verwekt de stonden, en maakt een goed bloed. Is besonderlijk goed in deleversiekten en milt, maakt een goede maag.Dosis als voren.

Diamargariton Frigidus.

RecipeMargarit. Splend. drach. tres.Ligni aloes,Santali albi,

Citrini,Nigri,

Canamomi,Sem. 4 frig. Min.

Papav. albi.Bacc, Myrti,Flor. Buglossae,

Nymphaeae,Rosarum Rubr.Violarum,

Cornu cervi crudi, voor os Cordis Cervi,Rasurae Eboris, ana drach. unam.Coralli albi,

Rubri, ana drach. sem.F. Pulvis.

Dit Poeder is versterkende in alle heete ziekten. is goed voor de qualijkten, tering,hoest, en longe ziekten.Dosis als boven.


125

Diambrae Mesue.

Recipe Rad. Doronici Romani,` Galangae,Cinamomi,Caryophyllorum,Nucis Moschatae,Macis,Fol. Lauri, voorMalabathrum, ana drach tres.Zingiberis, sesqui. drachm.Ligni aloes,Santali citrini,Cardamomi minoris,Piperis longi, ana drach. duas.Spicae nardi indicae,Ambrae griseae, ana drach. unam.

F. Pulvis.

Herstelt de geesten, en doet de slappe ligchamen nieuwe kragten krijgen: is het hooftdienstig, geneest de vallende ziekten; hooft swijmel, als ook de slijmige en windigemaag.Dosis als voren.

Dianthos Nicolai.

Recipe Flor. rorismarini, unc. unam.Rosarum rubr.Violarum,


126

Rad. glycyrrhizae, ana drach. sex.Galangae,Zedoariae,Zingiberis,

Ligni aloes,Cinamomi,Caryophyllorum,Nucis moschatae,Macis,Spicae indicae,Sem. anethi,

Anisi,Cardamomi minoris, ana scrup. quatuor.F. Pulvis.

Dit Poeder vervrolijkt alle droefgeestige luiden, versterkt de geesten en de hersenen,verdrijft de flauwten en slappigheden.Dosis als boven.

Diarrhodon Abbatis.

Recipe Rosar. rubr. sesquiunicam.Santali albi.

Rubri, ana drach. duas & sem.Xyloaloes,Gummi Arabici,

Tragacanthi,Spodii ex ebore, ana scrup. duos.Rad. asari,

Rhabarbari,


127

Spicae indicae,Cinamomi,Croci,Caryophyllorum,Fruct. Berberorum,Sem. cetosae,

Anisi,Cardamomi minoris,Endiviae,Faeniculi,Lactucae,Ocimi,Portulacae,Scariolae,

Succi glycyrrhizae,Mastiches, ana scrup. unum.Cornu cervi crudiMargarit. alb. ana scrup. sem.

F. Pulvis.

De kragten en dosis zijn als in de Species Aromaticus Rosaceus gesegt is.

Diatragacanthi Frigidus.

Recipe Gummi Tragacanthi albi, unc. sem.arabici vermiculati, drach. duas & sem.

Amyli, drach. unam.Rad. glycyrrhizae rasae,Sem. Citrulli,

Cucumeris,Cucurbitae,


128

Melonum mundatorum, ana drach. sem.Sacchari canti albi, drach. sex.F. Pulvis.

Hier wert geen groote quantiteit voorgeschreven, om dat de zaden, dry maanden oudzijnde, rans en van een quaade smaak werden: en 't is beeter dat men al d'anderepoeders mede in mindere quantiteit maakt, want men die gemeenlijk heel out ind'Apotheken vind, en by gevolg onkragtig, onnut en schadelijk voor de zieken.Zy werd gebruikt in alle qualen van de borst en long, voornamentlijk indien daar

groote hitte by is: s'is goed in hoest, zyde wee, teering, heesheid, overmatige dorst,en diergelijke.Dosis tot een drachme.

Diatrionsantalon Nicolai.

Recipe Santali albi,citrini,rubri,

Rosarum rubrarum,Sachari canti albi,Sem. Lactucae,

Portulacae,Scariolae, ana drach. tres.

Rhabarbari,Spodii ex ebore,


129

Succi glycyrrhizae, ana drach. duas.Gummi arabici,

Tragacanthi,Amyli, ana drach. unam & sem.

De kragten en gifte siet in diarrhodon Abbatis.

Pulvis Liberans.

Recipe Boli armeniae verae, drach. sex.Rad Tormentillae, drach. duas.Sem. acetosae,

Cardui benedicti,Citri,Coriandri, pp.Endiviae,Rutae, ana drach. unam & sem.

Santali albi,citrini,rubri,

Rad. Dictamni albae, ana drach. unam.Caryophyllatae, voor Behen,Doronici Romani,Zedoariae,

Ligni aloes,Casiae ligneae,Cinamomi,Cardamomi minoris,Florum Buglossae,


130

Croci,Macis,Nymphaeae,Rosarum,

Margaritarum,Coralli albi,

Rubri,Succini,Hyacinthi,Granati,Rasurae eboris,

Cornu cerviSpodii ex ebore usto,Folliculorum serici crudi concisorum, ana drach. sem.

F. Pulvis.

Dit gebruikt men in alle besmettelijke siekten, doet sweeten en van de Pest verhoeden.dosis een drachme.

Pulvis Nephriticus.

Recipe Ligni Nephritici veri,Rad. Glycyrrhizae rasae,Nucleorum persicorum, ana unc unam.Sem. milii solis,

Saxiphragiae, ana unc. sem.Apii,Carei,Dauci,Foeniculi,


131

Genistae,Lappae majoris,Levistici,Petroselini montani,Urticae Romanae,

Rad. asari,Zingiberis, ana drach. duas.Spicae indicae,

Ligni Sassaphras,Schaenanthi, Succini,Oculorum Cancri, ana drach. unam & sem.Lapidis prunellae,Tartari vitriolati ana drach. duas, & sem.M. F. Pulvis.

Dit Poeder is goed om alle slijm en sand der nieren en blaas af te drijven.Dosis een drachme.

Chymise Poederen.

Cremor Tartari.

Neemt gepoederde witte rinsche Wijnsteen, die sommige reisen afgewassen is, sooveel gy wilt, kookt die op een sagt vuurtjen in een verglaasden pot, tot dat 'er eendun velletjen boven op vertoont; welkmet een houten spaantjenmoet afgeligt werden,en op een klad-Papier gedroogt, en gestooten zijnde in een fles bewaard.


132

Is goed tegen alle zoute, galagtige en slijmige vogten uit te drijven, opend alleverstoptheden, maakt de buik week. Dosis tot een drachme of twee.

Crystalli Tartari.

Neemt gepoederde witte rinsche Wijnsteen, die eenige reisen gewassen is, soo veelals gy begeert, laatse met het water opkoken: gietse door, setze 's nagts in de koude,so sullen de krystallen aan de zijden van de pot blijven hangen, welke gy sultvergaderen en droogen.'t Gebruik en gifte is als voren.

Tartarum Vitriolatum.

Neemt oleum tartari die per deliquium gemaakt en gefiltreert is, soo veel gy wilt.doet die in een wijde fles of verglaasde kom, drupt daar allenskens half so veel oleivitrioli in: soo sal het terstont in een witagtige stoffe ter neer gestoten werden, hetoverige vogt sult gy dan op een sagt vuurtjen uitdampen, tot de droogte van sout, enbewaren het.Men noemt dit middel om sijn groote deugden een Panacea, en werd veel in steen

en graveel gebruikt, alle swavelige, gal-


133

agtige, slijmige en scheurbuikige vogten werden daar door getempert, beneemt alleverstoppingen, verdrijft de koorsen, geneest de geelsugt, slaapsiekten, watersugt,maakt honger, doet de stonden voortkomen, en brengt een nieuwe gestinge in 't bloed.Dosis van ses grein tot een half en heele scrupel.

Flores Sulphuris.

Neemt geele swavel, (levende is beter) die van haer vuiligheid gesuivert is, so veelals gy begeert, doetse in een sublimeer-pot, en sublimeertse in 't sand: Siet de figuurvan een sublimeerpot in de Chymie van Docter Blankaart, 't welk ook met tweepotten op elkander te setten kan geschieden.De bloem is goed in de qualen der borst en longe, geneest de schurft en ruidigheid

des huids, is goed om alle wonden, soo uiterlijk als innerlijk, te heelen, verdrijft deJigt, voet en handeuvel, langduurige siekten, doet fraitjes sweeten.Dosis van een half scrupel tot een dragme.

Lapis Prunellae.

Neemt een goed deel Salpeter stukken, laat die in een kroes smelten en gloeyen,werpt daar allenxkens een weinig Flor. sul-


134

phuris in, tot dat de Salpeter van sijn onsuiverheid gereinigt is, en soo klaar als wateris. Gietse dan in een koper bekken, soo sal de selve komen te stollen; of men scheptdie uit met de ketel van een tabaks pijp, en men laat het zelve in droppelen op eensteen vallen, soo staat het cierlijker in uw glas: dog sommige koken de selve na hetuitgieten in schoon water, om in krystallen te doen schieten: die men dan in heetwater smelt, en door een klad papier laat loopen, en op een koude plaats te krystallirenset, dat sy dan wederom in een kroes smelten, en met swavel suiveren, 't welk zy tenminsten tot dry reizen herdoen. Werd ook Sal Prunellae, nitrum fixum, nitrumtabulatum, purificatum, crystallum minerale &c. genoemt.Men gebruiktse in koorsen, dorst, droogemond, bange hitte; opend de ingewanden,

doorsnijd de slymige en taye vogten, brengt alle zuure vogten ten onder; dood dewormen, belet eenigsins het voort teelen.Dosis van vi. grein tot een drachme.

Magisterium Corallorum, Margaritarum. Oculorum Cancri.

Neemt Coral, Paelren, Kreeftoogen


135

&c. een once, laatse seer fijn gestooten zijn, doetse in een wijd glas; giet daar overgedistilleerden edik soo veel genoeg is, of ontrent twee, dry vingers hoog, soo sullensy terstond opbruisen: het opbruisen gedaan zijnde, sult het klare vogt afgieten. enfiltreren het door een klad papier, het welk men in een porceleine schotel of anderverglaasde kom laat uytdampen, roerende het somtijds met een houten spateltjeneens om, tot 'er een wit poeder op de grond blijft: 't welk menweder in Aqua Boraginisafwast, filtreert en uitdampt.Sommige druppen by de gesmolte gesteenten, wanneerse gefiltreert zijn, den

Liquor tartari, en dan sinkt een wit poeder op de grond, welk vergadert en afgesoetzijnde, gedroogt en bewaart werd.Alle de Magisterien van gesteenten in 't generaal zijn meest om het zuur ten onder

te brengen, en by gevolg het bloed behoorlijk te doen gesten. Maar in 't bysonderstoppen de Coralen, de Peerlen segt men het hert te sterken, en de kreeftoogen depis af te drijven, en 't geronne bloed te verdunnen.


136

Mercurius Praecipitatus Rubeus.

Recipe Argenti vivi, part unam.Aquae fortis, part duas.

Doetse t' samen in een flesjen, en laatse in heet sand sagjes uitdampen, neemt danuw massa daar uit, vrijft die in een mortier, doetse in een panneken, en rooktse selveop een sterker vuur nog meerder uit, geduurig omroerende, tot dat deselve te degenrood is.Deselve dient om alle wonden en sweeren te suiveren, en het overtollige vlees

dood te bijten. Het doet sterk braken, doet quijlen, geneest de pokken, schurft, lasery.dood de luisen op het hooft gestroit.Dosis van 3. 5. tot 6. grein.

Sal Absinthii.Cardui Benedicti.Fabarum &c.

De gedroogde kruiden brand men tot een witte assche, waarover men warm watergiet om de soutigheid uit te trecken, welke loog men filtreeert, en op een sagt vuurtjenuit dampt, tot een sout: welk, indien men het suiver wil hebben, weder kan solveren,filtreren en uitdampen.


137

Alle de souten uit assche gemaakt, behouden weinig van de kragten der kruidendaarse uit gemaakt zijn. Doen meest alle sweetdrijven, brengen alle zuure vogten tenonder, en daarom in de koorsen seer goed.Dosis van ses grein tot een scrupel.

Sectio VIII. Van de Trochiscen.

Agaricus Trochiscatus.

NEemt het poeder van dry oncen witte en ligte Agaricus, maakt hier metCanariwijn,in welke twee drachmen Gember sijn geweikt, Trochisci van.Sy doen alle slijm en taye vogten uit het lijf purgeren tot een drachme ingegeven.

Trochisci albi Rhasis, oft Sief album.

Recipe Cerussae met roos-water gewassen, drach. decem.Amyli, unc. sem.


138

Gummi arabici,Tragacanthi, ana drach. duas.Caphurae, drach. sem.Maakt met wit van een ei daar koekjes van diese met opium wil hebben, kander

een drachme by doen.Men gebruiktse in alle oog ontstekingen en oogpijn om te verkoelen. Men kanse

ook uiterlijk gebruiken om te cicatriseren. Tot een drachmewerden sy in de oogwatersgedaan.

Trochisci Alhandal.

Neemt ligte en witte Coloquint, van haar zaden gesuivert, klein gesneden en met eenweinigjen olie van rosen gestampt, unc. decem.

Gummi arabici,Tragacanthi,

Bdellii, ana drach sex.

Gestooten zijnde, maakt met rosewater eenmucilago uit de tragacant, soo veel ontrentdat genoeg is om de poeders tot een masse te brengen en trochisci daar uit te maken,die men in de schaduwe droogen kan.Deselve doen alle slijm uitdrijven en uit alle deelen uitsuiverenDosis een half en heele scrupel.


139

Trochisci Alkekengi.

Recipe Fructuum alkekengi, drach. tres.Boli armeniae verae, unc. unam.Gymmi arabici,

Tragacanthi,Sanguin. draconis in lachrymis,Thuris,Amyli,Succi glycyrrhizae,Amygdalorum amarorum,Nucleorum pini,Sem. Papaveris albi, ana drach. sex.

Citrulli,Cucurbitae,Melonum, ana drach. tres & sem.Apii,Hyoscyami,

Succini,Opii praep. ana drach. duas.

Alles gestooten zijnde stampt met sap van Alkekengi daar eenmassa af om Trochiscite maken.Men gebruiktse in de heete pis, versworen nieren, blaas, pisleiders &c. item om

graveel, en pijn der nieren te stillen: reinigt alle innerlijke sweringen, en scherpigheidin 't water maken, doet de opge-


140

stopte pis en droppelpis loopen.Dosis een drachme.

Trochisci bechici albi.

Recipe Sacchari albissimi libr. unam.Canti albi,Penidiati, ana. unc. quatuor.

Rad. iridis florent, unc. duas.Amyli. sesqui. unciam.

Tot een Poeder gestooten zijnde maakt met rooswater en Gum. tragacant een slijmom kleene koekjes te maken.Zy dienen in alle gelegentheden van de borst, heese keel en in de fluimen op te

geven, stillen ook den hoest, wanneer men somtijds een koekjen in de mond houd.

Trochisci Capparum.

Recipe Cort. Rad Capparum,Gummi ammoniaci,Sem. agni casti, ana. drach. sex.

Nigellae,Nasturtii,

Fol. calaminthae,Rutae,

Rad. acori,Aristolochiae rotundae,


141

Amygdalorum amarorum,Succi Eupatorii aq. cond. ana drach. duas.Rad. Cyperi rotundi,Fol. scolopendrii, ana drach. unam.

De Amoniac kan men in asijn smelten en by de anderen poederen mengen om eenmassa daar voorts koekjes af te maken.Men gebruiktse in alle verstoppingen van Lever, milt en andere ingewanden verdunt

alle slijmige en zuure vogten, zijn de miltsugtige seer goed.

Trochisci Cypheos voor deMithridaat.

Recipe Pulpae Uvarum passarum albarum & pinguium,Terebinthinae unc. tres.Myrhae,Schaenanthi, ana unc unam & sem.Cinamomi, unc. sem.Rad. acori veri, drach. novem.

Cyperi rotundi,Spicae nardi indicae,

Cassiae ligneae,Baccarum Juniperi,Bdellii, ana drach tres.Ligni aspalati, oft ligni aloes, drach. duas. & sem.Croci, drach. unam.


142

Het poeder gestooten zijnde, kan men de terpentijn onder een weinig geschuimdehonigmengen, en voorts met Canary wijn eenmassamaken omTrochisci te formeren.Dese Trochisci werden in de Mithridaat gebruikt. Sy zijn voort goed in alle

versworen ingewanden.

Trochisci Hedychroi Galeni voor de Theriakel.

Recipe Ligni aspalathi oft Santali citrini,Mari Syriaci,

Rad. asari, ana drach. duas.Acori,Costi odorati,Phu Pontici,

Ligni aloes,Cinamomi,Schaenanthi,Olei Nucis moschatae, ana drach. tres.Casiae ligneae,Spicae nardi indicae,Fol Lauri,Croci,Myrrhae, ana drach sex.Caryophyllorum Plinii sesquiunciam.Mastiches, drach unam.


143

Alles wel gestooten zijnde maakt daar met kanary wijn koekjes af, die men met devoorseide oly sal smeeren, en in de schaduwe droogen.Dese werden in de theriakel gebruikt.

Trochisci Myrrhae.

RecipeMyrrhae electae, drach. tres.Lupinorum mund. drach. quinque,Rad. rubiae tinctorum,Fol. menthastri,

Pulegii cervini,Rutae,

Sem. cumini,Assae faetidae,Sagapeni,Opopanacis, ana drach. duas.

De gommen kan men in 't sap van artemisia smelten; en met het overige Poeder daarkoekjes uit formeren.Sy dienen om de stonden voort te doen komen, alle slijmigheden te verdunnen,

de baring te verhaasten, de doode vrugt, nageboorte en trage kraam-vloed uit tedrijven.Dosis van een scrupel tot een drachme.

Trochisci Rhabarbari.

Recipe Rhabarbari electi, drach decem.


144

Succi Eupatorii aq. cond. unc. sem.Flor. rosarum rubr. drach. tres.Rad. asari,

rubiae tinctorum,spicae nardi indicae,

Fol. absinthi,Sem. anisi,

Apii, ana drach. unc.Amygdalorum amarorum, unc. sem.Succi absinthii Romani q. s.M. F. Trochisci.

Zy hebben haar gebruik in de geel sugt, watersugt, qualen der lever en milt, alleverstoppingen en quade vogten.Dosis een drachme.

Trochisci Scillitici voor de Theriakel.

Neemt een seer versche en witte Scilla van haar uiterste basten en houtagtige wortelgezuivert, kneedse in tarwen zuurdeeg; en laatse onder d' asschen of in den oven gaarbraden, of tot 'er rondom een bequame korst gebakken is, doet dan het deeg daarrondom af, snijd de selve dan met een houte mesjen.Neemt dan een pond van dese dus bereide Scilla, Farinae orobi of Lupini, agt

oncen.


147

stampt alles te degen onder een, en maakt daar koekjes af, die men in de schaduwedroogen sal.Dese werden voor de Theriakel gemaakt, zijn bequaam om alle slijm te verdunnen.

Trochisci terrae sigillatae.

Recipe Terrae sigillatae, of boli arm. verae unc. sem.Acaciae verae,Hypocystidis,Sanguinis draconis in Lacrymis,Gummi arabici assati.Amyli assati.Lap. Haematitidis,Coralli rubri,Succini,Spodii ex ebore,Balaustiorum,Rosarum rubrarum,Antherae, seu sem rosarum,Sem. portulacae assatorum,Nucum cupressi,Cornu cervi,Thuris masculi,Croci,Opii praeparati, ana drach duas.Sem. papaveris nigri,MargaritarumGummi tragacanthi, ana drach unam. & sem.Alles wel gestooten zijnde, soo maakt


148

met Sap van plantago daar Trochisci af.Zy doen alle bloedvloed stoppen, als ook allerley soort van buikloop.Dosis een drachme.

Trochisci Viperini voor de Theriakel.

Dese werden uit Italien, Venetien of Padua, Vrankrijk en elders van daan ontboden.

Sectio IX. Van de Pillen.

Pilulae Aloëphanginae.

Recipe Rad. Acori.Asari,Spicae nardi indicae,

Ligni aloes,Santali citrini.

Cinamomi.Macis,Nucis Moschatae,Caryophyllorum,Carpobolsami of Bacc. Juniperi.


149

Cubebarum,Cardamomi minoris,Schaenanthi, ana unc sem.Rosarum rubrarum,Absinthii, ana drach. duas.

Alles grof gestooten zijnde, doet het Poeder in een fles, giet daar so veel brandewijnop, dat de tinctuur bequamelijk kan uitrekken: dikwils in Balneo Mariae settende,en daar na warm uitpersende,Smelt dan in dese tinctuurAloes Lucidae puriss. libram unam.Laat dit op de warme assche sagjes uitdroogen tot de dikte van Pillen, op 't laatste

daar onder roerende het poeder vanMastiches,Myrrhae, ana unc sem,Croci, drach duas.F. Massa.

Zy drijven en purgeren alle slijm uit de maag, hersenen en het gantsche ligchaam,sterken de maag, herstellen de koking, verdrijven alle rauwigheid.Dosis tot een drachme.

Pilulae agarici.

Recipe Agaric Trochiscati, drach tres.Turbith Gummosi. drach quinq.


150

Pulv. Hierae simplicis Galeni, unc. sem.Trochisci alhandal,Myrrhae, ana drach. duas.Mastiches,Rad. iridis Florent.Fol. Marrubii, ana drachm. unam.Vini Canarini. q. s.F. Massa.

Zy purgeert de borst van alle dikke, en taye slijm, set alle waterige en slijmigevuiligheden uit het gantsche lichaam af.Dosis een drachme.

Pilulae aureae.

Recipe Aloes lucidae,Scammonii praep. ana drach. quinq.Rosarum rubr.Sem. apii, ana drach, duas & sem.

Anisi,Foeniculi ana sesqui drach.

Croci.Mastiches,Trochisci alhandal, ana drach unam.Mell. Rosacei q. s,

F. Massa.

Zy suiveren en purgeren het hooft, en alle sin-tuigen: scherpen het gesicht en gehoor,drijven de winden en quade op


151

gestingen uit de maag en darmen, is goed voor de maag, kolijk, graveel &c.Dosis tot een drachme.

Pilulae Cochiae.

Recipe Pulv. Hierae simpl. Gal. drach. decem.Troch. alhandal, drach. tres & sem.Scammonii praep. drach. duas & sem.Turbith gummosi.Flor. Staechados, ana drach. quinque,Syr. Staechadis q. s.

F. Massa.

Het gebruik en dosis is als de Pilulae agarici en aureae.

Pilulae Cynoglossi.

Recipe Rad. Cynoglossi sicc.Sem. Hyoscyami albi.Opii praep ana unc. sem.Myrrhae, drach. sex.Thuris Masculi, drach. quinque.Croci,Castorei,Styracis calamitae, ana drach. duas.Aq. rosarum q. s.F. Massa.


152

Sy verdikken alle dunne Catarrhen die hoest maken, of op eenige deelen van de mondschieten: sijn seer bequaam in de Paroxysmen van een Asthma.Dosis 2. 3. 6. 8. 10. grein.

Pilulae Extracti Catholici.

Recipe Pulpae colocynthidis, drach. sex.Agarici albi,Hellebori nigri,Pulv. Diarrhodon Abbatis, ana unc. sem.

Uit desen trekt men een tinctuur met brandewijn, welke in een fles gedaan werd, enin BalneoMariae geset. Het Pulvis Diarrhodôn setten sommige wel alleen te weiken.Alles warmtjes uytgeparst zijnde, doet daar by het poeder van,

Aloes Lucidae, unc. unam.Scammonii praep. unc sem.Laat het sagjes uitrooken tot de dikte van pillen.

Dit purgeert alle vogten uit het lighaam.Dosis van een half scrupel tot vier-en-twintig grein.

Pilulae faetidae Majores Mesuae.

Recipe Troch. alhandal,Aloes Lucidae,Ammoniaci,


153

Opopanacis,Sagapeni,Myrrhae,Epithymi,Sem. rutae, ana drach. quinque.Scammonii praep. drach. tres,Rad. Turbith. Gumm unc. sem.

Esulae minHermodactylorum ana drach. duasZingiberis sesquidrach.Spicae nardi indicae.

Cinamomi,Croci,Castorei, ana drach. unam.Euphorbii triti, scrup duos.Succi fol porri q. s.

F Massa.

De gommen kanmen onder het Succus Porri smelten, en daar het poeder bymengen.Sy konnen ook dienen voor Pilulae de Hermodactylis.Zy doen alle dikke en taye slijm uitdrijven; sy zijn dienstig in 't flerecijn, jigt,

lendevang, kolijk, maagpijn. Verwekken de stonden.Dosis tot een drachme.


154

Pilulae Hierae simpl. cum agarico.

Recipe Pulv. Hierae simpl. Galeni,Agarici Trochiscati, ana unc. sem.Aloes Lucidae, unc. unam.Mel. rosacei q. s.

F. Massa.

Zy hebben haar nuttigheid in de maag, engborstigheid, en alwaar dikke en taye vogtenzijn,Dosis tot een drachme.

Pilulae Lapidis Lazuli Mesuae.

Recipe Lap. lazuli gestooten en dikwils afgewasschen, drach. sex.Epithymi,Rad. Hellebori nigri,Agarici trochiscati, ana unc. unam.Scammonii praep.Salis gemmae, ana drach. duas & sem.Caryophyllorum,Sem. anisi, ana unc. sem.Pulv. Hierae simpl, drach. quindecim.Succi Fumariae. q. s.

F. Massa.


155

Sy purgeren alle suure melancholijke vogten, en dienen in de quartein, kanker, enalle andere siekten die uit suur bestaan,Dosis tot een drachme.

Pilulae Laudani opiati.

Neemt suivere opium, die in brandewijn gesmolten, doorgekleinst, en tot eenbehoorlijke dikte uitgerookt is, een half once.Trekt dan de tinctuur met brandewijn uit een half once Pulv. diambrae. smelt in

dese tinctuur de opium, rooktse te samen uit tot de dikte van Pillen, op het laatstedaar onder mengende.

Croci brittannici, drach. unam.Castorei, drach. sem.

F. Massa.

Het Laudanum is seker een laudabel middel, en kan nauwelijks uit de Geneeskundegemist werden. Is deftig om alle scherpe pijnen te stillen, slaap te maken, trekkingen,braken, alle buik en bloed loop te beletten; stilt den hoest, geneest de koorts, en alleziekten die uit suur voortkomen.Dosis 1. 2. 3. 4. grein.


156

Pilulae Mastichinae.

RecipeMastiches, unc. sem.Agarici Trochiscati, drach. tres.Aloes Lucidae, drach. decem.Succi absinthii, q. s.

F. Massa.

Pilulae Nitri Alexandri Tralliani.

Recipe Salis nitri purificati,Euphorbii triti, ana drach. unam.Scammonii praep,Trochisc alhandal,Rad. Hellebori nigri,Aloes Lucidae,Myrrhae,Gummi Arabici, ana drach. duas.Succi Brassicae.Mellis Cocti ana q. s.

F. Massa.

Zy zijn goed om alle taye en slijmige vogten uit te drijven. Zijn dienstig voor hethooft, goed voor de maag, jigt, en flerecijn, hooftswijmel, Venus pokken, &c.Dosis tot een drachme.

Pilulae Pestilentiales Communes.

Recipe Aloes Lucidae, unc. duas.


157

Myrrhae, unc. unam.Croci, unc. sem.Vini Canarini, q. s.

F. Massa.

Sy zijn goed in alle quaadaardige en pestilentiale siekten om die tegen te gaan,wederstaan alle verrottingen: zijn ook goed om de maag te purgeren,Dosis tot een drachme.

Pilulae sine Quibus.

Recipe Aloes Lucidae, drach. quatuordecem.Scammonii praep, drach. sex.Agarici Trochiscati.Rhabarbari,Fol. senae Mund. ana unc, sem.Myrobalanorum citrinorum drach. duas.Herb. absinthii,Flor. violarum,

Rosarum rubrar.Cuscutae,Mastiches,Salis gemmae, ana drach. unam.Succi foeniculi,

Euphragiae, ana q. s.F. Massa.

Dezelve zijn dienstig in alle hoofd-siekten, suffusien der oogen, en duisterheid derselve, sterken het gesigt; zijn ook bequaam in de ruisingen en doofheid der ooren;zy


158

suiveren met een woord alle vogten uit.Dosis een drachme.

Sectio X. Van de Olien.Uitgeperste Olien.

Oleum Amygdalarum Dulcium.

Neemt drooge, soete Amandelen, die niet rans en zijn, soo veel gy wilt.Kleen gestooten zijnde, doetse in een grove kaasdoek, en perst daar, sonder warm

te maken, de olie uit.Een once versch ingenomen drijft de nageboorte af en graveelig sand; van buiten

is sy versagtende.

Op gelijke wijse maakt men ook

Oleum Amygdalarum amararum.Laurinum, dese komt uit de gelukkige Eilanden.Macis, wert uit Indiën gebragt.Nucis Juglandis,Moschatae, komt uit Indiën.Olivarum Maturarum,Immaturarum, dat is Omphacinum.


159

Palmae, komt uit Guinea en Indiën.Erucae:Hyoscyami,Lini,Nigellae,Papaveris,

Oleum Ovorum.

Neemt soo veel eijeren als gy wilt, kooktse heel hard, neemt de doiren, braadse ineen bekken totse olyagtig werden, en perstse uit.Men gebruiktse om te versagten, en wert qualijk tegen het scheursel gebesigt. doet

alle lidteikens uit, die na het branden gelaten zijn, stilt de pijn der ooren en tanden;doet het hair groeijen; geneest de hairworm en douworm: is dienstig tot winter handenen winter voeten, kloven in de borsten.

Olien door weiken en koken.

Oleum Absinthii.

Neemt d' opperste groene topjes van den alsem klein gesneden en gestooten zijnde,vier oncen, doet daar byOlei omphacini, dry pond.Laatse vijftien dagen in de sonne of andere


160

warme plaatse staan, in een toegesloten fles: doetse door een doek, en stelt daar wedernieuwe alsem op, dit tot dry reisen herhalende, by de laatste infusie sult gy vier oncensap van alsem doen, en koken het tot al het vogt vervlogen is, doet de olie dan dooreen doek, en bewaartse.Uiterlijk opgestreken is sy verwarmende, stilt het braken en walgen, dood de

wormen. Men mengtse ook onder de klysteren tegen de wormen en winden.

Oleum

Anethinum uit de bladen en bloemen.Chamaemelinum, uit de bloemen.Cydoneorum, uit de Quee appels, met de bast en oleum omphacinum.Hyperici, uit de topjes en bloemen.Keirinum, uit de geele muurbloemen.Liliorum alborum, uit de bloemen.Majoranae nobillis,Menthae crispae sativae, met omphaciumNepetae.Nymphaeae, uit de witte bloem en omphacium.Rosaceum completum uit opene rosen, met rijpe olie.Rosaceum omphacinum, uit rode knoprosen, en onrijpe olie.Rutaceum,


161

Scorpionum simplex, met olie van bittere amandelen.Solani, uit de bladen en besien met olie van knoprosen.Trifolii odorati, uit de bladen en bloemen.Violaceum, uit de bloemen en onrijpe olie.Verbasci, uit de bloemen en rijpe olie.

Dese versch gestooten zijnde, werden eenige dagen in de Son geweikt, welke doorgedaan zijnde, wederom met nieuwe konnen ververst werden, kookt de olie op hetlaast tot hy in 't vuur druppende niet meer en kraakt. Doetse door een doek, enbewaartse.De kragten zijn als de kruiden selfs.

Oleum Capparum.

Recipe Cort. rad. Capparum, unc. unam.Tamarisci,

Rad. Cyperi,Sem. agni casti,Fol. scolopendrii oft

Ceterach, ana drach. duas.Rutae, drach. unam.

Aceti vini,Vini optimi, ana unc. duas.Olei maturi, libr. unam.


162

Dese te samen eenige tijd geweikt hebbende, kan men sagjes uitdampen, door persenen bewaren.Zy is goed gestreken op allerhande buiken en harde milten.

Oleum Castorei.

Recipe Castorei,Styracis calamitae,Galbani,Opopanacis,Euphorbii,Cassiae Ligneae,Rad. Costi,

Cyperi,Pyrethri,Spicae nardi indicae,

Fol. Sabinae,Croci,Schaenanthi,Cubebarum,Piperis longi,

Nigri, ana drach. duas.Olei, libr. tres.Vini odoriferi, libr. duas.

Kookt deselve als voren.Zy is dienstig in alle senuw en hooft-siekten die uit koude komen, tegen de

trekkingen, kramp, beven der leden, en lammigheid,


163

Oleum Crocinum voor het Emplastrum de ranis.

Recipe Croci Britannici,Cardamomi,Radicum acori. ana unc. unam.Myrrhae, unc. sem.

Laat alles ses dagen lang in den asijnweiken, doet daar byOlei olivarum, libr. unam& sem.Kookt alles sagjes tot de vogtigheid vervlogen is, druktse uit en bewaartse.Men gebruiktse in alle zenuw en koude Moeder qualen en verhardingen.

Oleum Euphorbii.

Recipe Euphorbii, unc. sem.Olei Keirini,Vini odori, ana unc. quinque.

Kookt alles te samen tot de wijn vervlogen is, doetse door een doek, en bewaartse.Haar gebruik is in de hooft-pijn en slaap-siekten in de neus gevreven. Is bequaam

in 't uitvallen der haren, oortuiting, jigt, flerecijn, verhardingen &c.

Oleum irinum.

Neemt versche wortels van iris gestoten libr. sem. verse bloemen van blauwe irislibr. unam het kooksel, of sap van iris-wortel, libr. unam.


164

Olei olivarum derdehalf pond. kooktse sagjes tot alle vogt vervlogen is, en doetsedoor een doek.De zelve doet versagten, vermurwen en verdwijnen, en daarom bequaam in alle

verhardingen.

Oleum Lumbricorum terrestrium.

Neemt een half pond aardwormen, die in goede sterke wijn gewassen zijn: Olie vanoliven twee pond, Vini albi vier oncen. kooktse tot al de vogt uitgewasemt is, perstseuit en bewaartse.Zy is pijnstillende en bequaam in alle zenuw siekten, en steken der zenuwen en

pesen.

Oleum Mastichinum.

RecipeMastiches electae, unc tres.Olei Rosacei, libr. unam.Vini odori uncias duas

Kookt alles als boven.Zy wert gebesigt in swakheden der maag en darmen van buiten opgestreken, item

in alle zenuw qualen.

Oleum Mucaginum.

Recipe Rad. althaeae rec. incisarum, unc quatuor.


165

Scillae recentis contusae, unc. unam.Sem. foenugreci, ongestooten.

Lini, ongestoten. ana unc. unam & sem.

Laatse in een goed deel waters weiken, tot se al haar slijm hebben afgeleid, doet danby dese slijm

Olei anethini,Chamaemelini,Liliorum alborum, ana unc. sexdecim.

Kooktse sagjes tot alle de vogtigheid vervlogen is, en doetse door.Sy wert in sommige salven en pleisters gebruikt. Is (soo men meint) seer

versagtende.

Oleum Myrtillorum.

Recipe Bacc. Myrti sicc & contus. libr. sem.Olei omphacini, libr. unam. & sem.Vini rubri austeri, unc quatuor.

Een tijd lang geweikt hebbende kooktse tot alle vogt vervlogen is, en zijgtse door.Men segt dat dese Olie is te samen trekkende en verkoelende, dienende om de

inflammatien te verkoelen, en kan mede voor een defensijf verstrekken, op dat opeen gebrooke been oft ontleding geen inflammatie sou volgen.


166

Oleum Nardinum.

Recipe Spicae nardi, unc. tres.Fol. Majoranae, unc. duas.

Lauri,Ligni aloes,Rad. calami aromatici,

Cyperi,Helenii,

Cardamomi,Macis.Schaenanthi,, aa sesquiunciam.Vini albi,Aqua comm. ana unc. quatuordecim.Olei olivarum, libr. quatuor & sem.

Twee, of dry dagen op een warme plaatse geweikt hebbende, kooktse sagjes tot allevogt vervlogen is, en doetse door.De selve is verdunnende en bequaam in koude hooft en zenuwziekten, verwarmt

de maag en ingewanden, geneest de lammigheid, doet de geswellen verdwijnen, stiltde nier en blaas-pijn.

Oleum Vulpinum.

Neemt een Vos van sijn huid en ingewand ontweid, breekt de beenen en brijselt hemin kleine stukken. kookt hem in sout Water, half gaar zijnde, doet daar by


167

Oude olei libr. quatuor.Herb. aneth,

Origani,Thymi, ana libr. sem.

Kookt alles tot het vleis van de beenen valt, en het vogt vervlogen is: doet het dooreen doek en perstse uit.De kragten zijn als in de Oleum lumbricorum.

Gedistileerde Olien.

Olie van

Bacc. Juniperi.Caryophyllorum.Cinamomi.Ligni Rhodii.Macis.Majoranae.Nucis Moschatae:Origani cretici.Rorismarini.Spicae.Sem. anethi:

Anisi.Carei.Foeniculi.


168

Van dese komen sommige uit Indien, en andere werden hier aldus gemaakt.Men neemt de kruiden of saden, welke men dry dagen lang met sout laat weiken,

welke dan op de gemeene wijse gedistilleert werden, soo krijgt gy water en olie, vanwelke de olie moet afgescheiden werden.Dese Olien hebben de kragten van hare simplicien.

Oleum Corticum Aurantiorum. Citriorum.

Neemt het geele van dese versche basten, soo veel gy begeert; laatse niet een dag oftwee in water weiken, totse rot zijn, gelijk sommige willen; want dan heeft men eenstinkende olie, maar distileertze versch op de gemeene wijse, soo hebt gy water enolie.Zy dienen in kolijk, koude maagsiekten, en winden.Dosis guttae 1. 2. 3. 4. 5. 8. 10.

Oleum Cerae

Recipe Cerae, part. I.Arenae, part. iij,

Roert het sand by het gesmolte was, en distilleert in het sand door een retort, niet


169

met al te sterken vuur. Dese Olie wert nog eens gerectificeert.Men gebruiktse in alle zenuw-ziekten: pees-steken, vervrongen en verstramde

leden, jigt, flerecijn en alle koude siekten.

Oleum Laterum oft Philosophorum.

Neemt oude roode tichels, gestooten zijnde, maaktse gloeijend, en blustse in oudeklare olie; welke tot een subtyl poeder gevreven zijnde, met een retort in heet vuurgestookt werd.De kragten zijn als van de Oleum terrae.

Oleum Succini.

Recipe Succini albi oft flavi q. s.Doet 'er ontrent ook so veel sand by, en distilleert door de retort, met niet te sterken

vuur. Soo hebt gy Spiritus, Sal en Oleum succini.Zy heeft de krachten als vooren. Is ook dienstig in genomen om graveel en de

stonden af te drijven, als ook om een zaadloop te genesen. Tempert alle zuure vogten.

Oleum oft Spiritus Salis.

Neemt seer sterke pekel, dat uyt de soutvaten druipt, smijt daar in oude gloeyen-


170

de tichels, 't welk eenige reisenmoet gedaan werden, desen dan fijn gestooten zijnde,werden in een retort gedaan, en met een groote ontfanger gedistilleert.Dese wederstaat alle verrottinge, ontdoet de verstoppinge der ingewanden: suivert

de nieren en blaas van't graveel; en is in de watersugt een deftig middel: zy tempertde gal, en alle swavelige en siltige vogten.Zy wort noit alleen gebruikt, maar elders onder gemengt; in een pint nat mag men

een scrupel mengen, 't beste is na de zuure smaak te oordeelen.

Oleum oft Spiritus Sulphuris.

Set uw swavel in een vlakke schotel te branden, hangt over de kroes met swavel eenglasen klok, 't welk in de kelder op een vogtige plaats moet verrigt werden.Men gebruiktse om te verkoelen in de Juleppen gedaan tegen te koorts: sy tempert

de gal en alle siltigheden.

Oleum Terebinthinae.

Neemt een goed deel Terpentijn, distilleert die met water op de gemeene wijse.Zy doet wel water losen, drijft het graveel af, is goed in zaad-loop, borstsieckten


171

van kouw, alle zenuw siekten, verkrompen en verlamde leden, ruisingen in't oor, jigten diergelijke.Dosis innerlijk 4. 6. 8. en 10. druppels.

Oleum Vitrioli.

Neemt Roomse Vitriool, die tot root wordens toe is gebrand en daar na fijn gevreven,doetse in een geloriceerde retort oft steenen cucurbita, doet daar aan een wijdeontfanger, men gebruikter wel van die groote Oostindische potten toe, en distilleertmet graden.De kragten zijn als in de Spiritus Sulphuris, dog de dosis wat minder.

Olien die door smelting gemaakt werden.

Oleum oft Liquor Guajaci.

Recipe Gummi Guajacini q. v.Ontdoetse in voorloop van Brandewijn, en sijgtse eens door.Zy doet sweeten, en is in de Venus siekten goed.Dosis een scrupel.

Oleum Myrrhae.

Neemt een hard gekookt ei, doet het doir


172

daar uit, vult het wit met gestooten myrrhe, bind het weder toe, en hangt het in eenvogtige plaats, soo druipt daar een oli-agtige vogt uit.Sy geneest de kloven der borsten en winterhanden, maar dient altijd versch bereid

te werden.

Oleum oft Liquor Plumbi.

Neemt een goed deel gecalcineert lood, laat die op gedistilleerde edik staan, filtreerthetzelve door een klad-papier, en bewaart het, is dienstig tot alle ontstekingen.

Oleum oft Liquor Tartari.

Neemt wit gebrande wijnsteen soo veel gy begeert, gepoedert zijnde doetse in eenlinnen sakjen, en hangtse in een vogtige kelder, set onder het sakjen een schotel, soodrupt uw liquor daar in, welke gy filtreren sult en bewaren.Hier uit werden verscheide andere geneesmiddelen bereid. Het maakt de huid

schoon en glad. Is pisdrijvend, en bequaam in koorsen en alle verstoptheden.Hier by telt men ook de

Oleum Petrae naturale.

Welker gebruik is als de Oleum Philosophorum


173

Sectio XI. Van de Zalven.

Unguentum adstringens Fernelii.

Recipe Acaciae,Bacc myrti,Balaustiorum,Cort. Glandium,

Granatorum,Gallarum immaturarum,Nucum cupressi,Rhois culinariae,Mastiches, ana unc. unam.

Alles fijn gestooten zijnde, laat dezelve in sap van mispelen en sle-pruimen, vierdagen lang weiken, en droogtse dan sagjes uit: smelt dan.

Olei Rosacei dikwils met aluin water gewassen, libr. unam & sem.Cerae albae, unc. quatuor.

Dese gesmolten zijnde, doet daar het bovenschrevene poeder onder, 't welk gy sultroeren tot het kout is.Men gebruiktse in scheursels, en kan ook voor een defensijf verstrekken.


174

Unguentum Aegyptiacum.

Recipe Aeruginis, unc. quinque.Aluminis crudi, unc. unam.Mellis optimi, unc. quatuordecim.Aceti fortis, unc. septem.

De Aerugo en aluin fijn gestooten zijnde, doet alles by een, en kooktse tot de diktevan een salf.Sy suyvert alle sweren, geneest het bloedige tandvlees, stuit de gangrenen.

Unguentum Agrippae.

Recipe Rad Bryoniae recentium, libr. duasCucumeris asinini, libr. unam.Scillae, libr. sem.Iridis, unc. tres.Ari,Ebuli,Filicis, ana unc. duas.

Kookt dit alles tot de wortels by na sagt zijn, doet daar dan vier pond olie by, kookthet tot al het vogt vervlogen is, doet het door een doek, en smelt by dese olie vijftienoncen witWas.F. s. a. Unguentum.Sy is dienstig in alle waterige geswellen, vermurwt de verharde klieren: droogt

het


175

sog in de borsten, verdrijft de harde buiken en milten.

Unguentum album Campharatum.

Recipe Olei Rosacei, libr. unam.Cerae albae, unc. tres.

Smelt dese te samen, doet daar byCaphura, drag. duas.Vrijft die eerst met een weinig rosen olie fijn, op het laatste sult gy daar by doenCerussae tritae, unc. sex.Roert alles te degen tot het koud is, anders sinkt de Cerussa, en hetWas stolt boven

op.M. F. Unguentum.Sy is bequaam tot alle ontstekingen, verbrandingen, roos, schurft, &c. droogt haast

alle sweringtjes op.

Unguentum althaeae simplex.

Recipe Olei Mucaginum, libr. duas.Cerae citrinae, libr. sem.Terebinthinae, sesquiunc.

Smelt alles sagjes onder een.Sy doet versagten alle hardigheden. Is goed in borstsiekten, zijde wee, opblasin-


176

gen der maag, verkrompen en pijnelike leden, steken der zenuwen, &c.Droogt de melk in de borsten.

Unguentum althaeae Compositum.

Recipe Olei Mucagnum, libr. duas.Cerae citrinae. libr. sem.Resinae,Colophoniae ana unc. tres.

Smelt alles onder een, neemt dan onder wijlGummi Galbani,

Hederae, ana unc. unam.

Laat dese te samen in wat asijn smelten, en een bequame dikte hebbende, mengt daarby.Terebinthinae unc. unam.Als het bovenste smeltsel dan by na kout is, soo roert alles onder een.De kragten zijn als voren, dog doordringender.

Unguentum Apostolorum.

Recipe Olei Communis libr. duas.Laat hier in koken Lithargyrii auri drach. novem. tot een behoorlijke dikte van een

salf, smelt dan daar by,Cerae citrinae,Resinae, ana drach. quatuordecim.

Gesmolten zijnde hebt gy gereed.


177

Ammoniaci, drach. quatuordecim.Bdellii, drach. sex.Galbani,Opopanacis, ana unc. sem.

Dese in wat edik ontdaan zijnde, en tot een genoegsame dikte uitgerookt, doet daarby.Terebinthinae, unc. quatuordecim.Roert dese dan by het bovenste by na koud geworden smeltsel, te degen onder een

zijnde, doet'er by twee drachmen Aerugo, en daar na het poeder.Aristolohiae longae.Thuris masculi ana drach. sex.Myrrhae, unc sem.

F. s. a. Unguentum.

Zy suivert en reinigt alle verouderde sweergaten en fistels, en kan voor een goeddigestijf passeeren.

Unguentum arthanitae.

Neemt het sap van radices Cyclaminis, een pond of in plaats so veel kooksel van dedroge en klein gesneden wortelen.

Succi Cucumeris asinini,Butyri Vaccini ana libr. sem.Olei irini, libr unam.Rad polypodii Querni unc. tres.Pulpae Colocynthidis sesquiunciam.Euphorbii drach. duas.


178

Gestooten zijnde, laat het eenige dagen weiken: laatse daar na sagjes koken tot devogten vervloogen zijn: doetse door en perstse uit. smelt dan hier byCerae flavae, unc. duas & sem.En nog warm zijnde roert 'er onder Sagapeni in edik gesmolten, doorgegoten en

tot een behoorlijke dikte gekookt dry dragmen. Fellis Taurini, tot de dikte van honiguitgerookt unc sem. Op het laaste de volgende poederen.

Scammonii,Colocynthidis,Turbith albi,Aloes,Bacc. Mezeraei ana drach. duas & sem.Euphorbii,Myrrhae,Flor Chamaemel.Piperis longi,Zingiberis, ana drach. unam.Salis gemmae, drach. duas.F. s. a. Unguentum.

Op den onderbuik gestreken, segt men dat doet purgeren; dood de wormen.

Unguentum aureum.

Recipe Olei Communis, libr. duas.Cerae citrinae, unc sex.Terebinthinae, unc. duas.


179

Resinae pini,Colophoniae, ana sesquiunciam.

Alles sagjes gesmolten zijnde stroit daar in, als het by na kout isMastiches,Thuris, ana unc. unam.Croci, drach. unam.F. Unguentum.

Is een goed digestivum: bequaam in alle wonden, verkrompe leden en zenuwsiekten.

Unguentum Basilicum, oft Tetrapharmacum.

Recipe Cerae citrinae.Resinae, ana libr. sem.Olei comm. libr. duas.

Sagjes gesmolten, en byna kout zijnde, giet daar een half pond gesmolten pik onder,en roert het wel onder een.N B. Indien men de pik onder het andere smelt, wilt de pik dikwils niet mengen.Is bequaam alle sweergaten te suiveren en te genesen, trekt alle splinters uyt, doet

ook de geswellen rijpen en door trekken.

Unguentum Calcis.

Recipe Succi lactucae,Plantaginis,Solatri, ana unc. quatuor.Olei rosacei libr. duas.


180

Dit gekookt zijnde tot al het vogt vervloen is, doet het door een doek, kookt dan byde olie

Litharyrii auri,argenti, ana unc. tres.

Dese de dikte van een salf hebbende, smelt daar by.Cerae albae of q. s. unc. quatuorSevi vitulini unc. octo.Unguenti Rosacei unc. duas & sem.

Gesmolten zijnde smijt daar de volgende poederen in vanCalcis viv. lotae & exsicc. unc. duasCerussae unc. duas & sem.Tutiae praep. drach. duas.

Roert alles te degen onder een tot het kout is.Dese zalf werd gebruikt in verbrandheden, en is niet quaad om te cicatriseren.

Unguentum Diapompholigos.

Recipe Olei solani unc. sexdecim.Cerae albae, unc. quinque.

Smelt dese met elkander, doet daar dan byCerussae lotae, unc. duas.Pompholygo praep.Plumbi usti & loti, ana unc. unam.

Dese moeten alle te degen onder een gevreven en gesift werden, sommige praepa-


181

reren die op een steen met malkander, om reden datse anders niet wel mengen. Ofmen kan de witte stippels van de ceruis daar uit sien. Dese dan fijn zijnde doet daarbyThuris unc. unam.En mengt het onder het bovenste smeltsel, roert het soo lange om tot het koud is.Sy is bequaam in gebrandheid, om te cicatriseren: en neemt d'ontstekingen weg.

Unguentum Enulatum met en sonder Mercurius.

Recipe Axungiae porcinae veteris salitae, unc. octo.Olei veteris unc. quatuor.Cerae novae unc. duas.

Laat die sagjes smelten, doet dan daar by een pond Alants wortel; die in asijn murwgekookt, gestooten door een sift gevreven, en wat uitgedroogt is. Doet daar by Saliscommunis, unc. unam. item terebinthinae lotae unc. duas. met soo veel quikzilver tedegen onder een geroert, of diese sonder quik wil hebben kan s'er aflaten. Mengt ditby het bovenste smeltsel.Men gebruiktse in alle schurft en ruidigheid, krawagie en diergelijke. dood ook

de luisen.


182

Unguentum Martiatum.

Recipe Herb. absinthii,Abrotani,Basilici,Calaminthae,Centaurii minoris,Chamaedryos,Costi Hortensis,Illecebrae,Majoranae,Menthae aquaticae,Paralysios,Sabinae,Salviae,Sambuci, ana unc. unam & sem.

Fol. LauriRorismarini,Rutae, ana unc. tres.

Sem. Cumini,Faenugraeci,Urticae Majoris, ana unc. sem.

Medullae cervinae,Adipis Ursini ana unc. tres.Butyri libr. unam.Olei olivarum, libr. quatuor.

Laat dese te samen in een goed deels rijsende wijn, agt dagen lang weiken, kooktsedan tot al het vogt vervlogen is, perst het door een doek, smelt daar by


183

Styracis liquidae, unc. tres.Olei Nucis moschatae expr. unc. unam.Cerae citrinae libr. unam.M. F. Unguentum.

Dese zalf is goed in alle koude gebreken, jigt, pijn in eenige ingewanden,verhardingen, opgekrompen en verstuikte leden, alle vervronge zenuwen en pesen,flerecijn &c.

Unguentum Nervinum.

Recipe Unguenti Althaeae, unc. quatuor.Ping. anatis,

Anseris,Canis,Felis, ana unc. duas.

Olei anethini,Chamaemelini,Laurini,Lumbricorum,Vulpini, ana unc. unam.Euphorbii,Petrae,Spicae,Terebinthinae, ana unc. sem.

Spir. vini, unc. unam & sem.Cerae, of q s. unc. duas.

Smelt het onder een, en laat het een sagte salf werden. Zy is in alle zenuw siektendienstig, siet de kragten in Ung. Martiatum.


184

Unguentum Nutritum.

Neemt seer fijn gevreven gout glit libr. sem. vrijft die in een mortier met olie vanrosen wijn edik, van elks soo veel genoeg is, dese moeten daar allenskens by gedaanwerden, dan wat edik dan wat olie; dit roert men soo lange, tot de salve heel wit is.Sommige laten de Lithargyrium te voren eenige dagen in den edik weiken.Sy is gebruikelijk in alle schurft en ontstekingen des huids, is droogend en doet

ligtelijk een huid wassen.

Unguentum Oculare.

Recipe Lapid. calaminaris praep. unc. tres.Tutiae praep unc. unam.Vitrioli albi.Caphurae ana, scrup. duos.Ung. Rosacei, libr. unam.

F. Ungventum

De Campher vrijft men met een weinig roossalf klein, en mengt die by de roossalf,met de poederen.Men gebruiktse in de ontstekingen der oogleden, is ook goed in andere

ontstekingen, doet ook een huid wasschen.


185

Unguentum Pectorale.

Recipe Butyri recentis, unc. sex.Olei amygd dulc. unc. quatuor.

Chamaemelini,Violacei, ana unc. tres.

Adipis anatis,Gallinae, ana unc. duas.

Cerae albae unc tres

Alles onder een gesmolten zijnde, doet daar by,Pulv. radicum iridis, unc. unam.F. Unguentum.

Dese salf werd op de borst gebruikt in de hoest en zijde-wee.

Unguentum Pomatum.

Neemt verse verkens reusel van hare vliesen gesuivert; en in witte wijn gewassen,schapen ongel ook in wijn gewassen ana libr. unam geschilde en van haar klokhuisengesuiverde Emmerappelen oft Aagtenappelen, en in rose water gekookt, sestien.

Ligni Rhodii,Sassaphras,

Rad. iridis Florentinae, ana drach. sex,Benzoini,Styracis Calamitae ana unc. sem.

Laat dit alles te samen sagjes koken, tot de


186

vogtigheid der appelen vervlogen is, doetse dan door een doek en sijgtse door.Sy dient voor de kloven der handen, lippen en borsten, maakt de handen en aansigt

sagt en welriekend.

Unguentum Populeum.

Neemt dry pond gestoten Populier botten, of knoppen, en ses pond ongesoute verseverkens reusel: roertse te degen onder een, en laatse soo lange toegedekt staan tot d'onderschreve kruiden konnen geplukt werden: als

Recipe Herb. Bardanae,Hyoscyami,Lactucae,Mandragorae,Papavers nigri,Sempervivi majoris,minoris,Solani cum baccis,Violarum,Umbilici veneris; ofPortulacae,

Topjes van Braambesien, anaMan. duos.

Welke gestooten zijnde onder de bovenste knoppen werden geroert en gekookt total de vogt vervlogen is, doetse dan deur en bewaartse.Sy is slaapmakende en verdoovende, verdrijft de pijne des hoofts en van andere

leden, men gebruiktse ook in de ambeijen.


187

Unguentum Refrigerans Galeni.

Recipe Olei rosacei Omphacini, unc. quatuor.Cerae albae, unc. unam.

Dit werd te samen gesmolten, en dikwils met kout water gewassen, en door malkandergeschud, op het laatste eens met roosewater, daar by doende een weinigjen asijn.Dese doet alle smerten des huids verkoelen en versagten, wanneer de kindertjes

door de scherpe pis tusschen de beenen en billen ontvelt zijn, of de lippen en kinontsteken zijn.

Unguentum Rosaceum.

Neemt versche verkens reusel van sijn vliesen gesuivert en eenige reisen gewasseneen pond bleike versche rose bladen van hare knopjes gesuivert, soo veel als'er onderkonnen mengen. Laatse eenige dagen in de Sonne staan. laatse eens op koken, ensijgtse door; doet daar weder nieuwe rosen by, setse weder in de Son, kooktse, doetsedoor, en doet 'er weder soo lange nieuwe rosen by, tot de reusel een goede reuckbehouden heeft. Bewaartse dan op het laatste.


188

Sectio XII. Van de pleisters.

Emplastrum Betonicae.

Recipe Succi Betonicae,Apii,Plantaginis, ana libr. unam.

Cerae, libr. sem.

Laat alles sagjes onder malkander koken tot al de vogt vervlogen is, maar wagt uvan het aanbranden, moet altijd geroert werden; smelt dan daar by

Gummi Elemni,Resinae pini,Terebinthinae ana libr sem.

Maakt hier rollen van.Sy suivert en rijpt de etterswellen, werd voor een hooft en beenbreuk-pleister

gehouden, is goed op versche wonden.

Emplastrum Diachalciteos dat is Diapalmae.

Recipe Olei veteris,Lithargyri auri ana libr. tres.


189

Kookt dese met een mingele regen waters, tot de selve een bequame dikte van eenplaister heeft, geduurig omroerende met een palmhoute spatel, en water by doende,anders sou deselve swart werden. Sijn dikte hebbende, smelt daar byVerse gesuiverde Verkens reusel, libr. duas. Kooktse dan nog een weinig, tot de

dikte hoog genoeg is, 't welk gy proberen kond met uw spatel in een kom kout waterte laten druppen. Dik genoeg zijnde set het van 't vuur, laat het wat stijven, giet'erhet water af, en roert daar onder twee oncen gestoten Chalcitis ust. of Vitriol, alb.Roertse geduurig om met een palmhoute stamper, wort met het roeren en doorelkander kneden witter.Maakt'er dan rollen af.Zy geneest alle sweren en wonden, doet de huid groyen, is goed in jigt en flerecijn,

en op fistels te leggen.

Emplastrum Diachylum Simplex.

Recipe Olei Mucaginum, libr. tres.Lithargyrii auri, sesqui libram.

Kookt dese te samen sonder water, tot een behoorlijke dikte, en maakt 'er rollen uit.De kragten sijn als voren.


190

Emplastrum diachylum cum Gummi.

Recipe Olei Mucaginum, libr. octo.Lithargyrii auri, libr. quatuor.

Kookt dese op die wijse als in de Diapalme gesegt is, het water afgegoten zijnde,smelt daar by Cerae libr. sem. ondertusschen hebt gy uwe gommen gereed.

Als Ammoniaci,Galbani.Opopanacis,Sagapeni. ana unc. quatuor.

Met edik gesmolten, gesuivert, en tot een goede dikte gekookt, doet daar byTerebinthinae libr sem.Het bovenste dan by na koelende, giet daar allenkskens de gommen en terpentijn

by, en maakt 'er rollen van.De zelve is versagtende, ettermakende, suiverende en genesende.

Emplastrum Gratia Dei, met en sonder Aerugo.

Recipe Cerae novae,Resinae,Saevi hircini, ana unc. quatuor.Terebinthinae, unc. duas.

Dit gesmolten zijnde, doet daar by het poeder van


191

Aerugo,Mastix,Olibanum ana drach. tres.

Koud geworden zijnde, maakt 'er rollen af, diese nu sonder aerugo begeren, kanderdie af laten.Sy is goed op swerende vingers en exter-oogen aan de voeten.

Emplastrum griseum, oft Lapidis Calaminaris.

Recipe Cerae albae, sesquiunciam.Sevi hircini, unc. duas.Terebinthinae unc. unam.Dese gesmolten zijnde, doet daar de navolgende poederen by,Lap Calaminaris praep. unc. unamLithargyrii unc. duas.Cerussae,Tutiae, ana unc. sem.Thuris, drach. quinque.Mastiches, drach. tres.Myrrhae, drach. duas.Caphurae sesquidrachmam.

Kout zijnde, kan m'er rollen af maken.Sommige koken de Lithargirium met de Sevum Hircinum. en wat water, tot de

dikte van een Pleister.Sy is deftig om te doen cicatrizeren.


192

Emplastrum Meliloti.

Recipe Resinae,Sevi Hircini ana unc. quatuor.Cerae Citrinae, unc octo.Olei Spicae unc. duas.Majoranae q. s of unc. octo.

Set dit te smelten, een weinig kout geworden zijnde, doet daar byGummi ammoniaci,drach. decem. eerst in wat brandewijn of water gesmolten (want azijn is hier nietdienstig) gesuivert en tot een goede dikte gekookt, onder welke gy den terpentijnsesquiunciam. moet mengen, dit gedaan zijnde, stroyt'er volgende poederen by.

Summ. Meliloti, unc. sex.Fol. absinthii,

Majoranae,Flor. Chamaemeli,Sem. Faenugraeci,Bacc. Lauri.Rad. althaeae, ana drach. tres.

Cyperi,Iridis Flor.Spicae Nardi Indicae,

Casiae ligneae,Sem. ammios,

Apii,Cardamomi minor. ana drach. duas & sem.


193

Bdellii,Styracis calamitae, ana drach. quinque.Ficus, gedroogt twaalf.

Wel onder een gekneed zijnde, maakt'er rollen af.Zy zijn bequaam om alle hardigheden te vermurwen, tot etter te brengen, of te

verdrijven.

Emplastrum Minii.

RecipeMinii libr unam.Olei comm. libr. duas.

Kookt dese met elkander in wat water tot een bequame dikte van een pleister, smeltdaar by, het water afgegoten hebbende

Cerae, libr. sem.Terebinthinae, unc. quatuor.

By na kout geworden zijnde, stroyt 'er allenkskens by.Plumbi usti praep. unc. duas.Maaktse tot rollen.Zy is deftig in wonden, oude en quade sweren te genesen. Item voor de jigt en

flerecijn. Doet ook cicatriseren.

Emplastrum Mucaginum.

Recipe Olei Mucaginum, unc. sex.Cerae citrinae, unc. viginti.


194

Gesmolten, en by na kout zijnde, roert daar onderAmmoniaci,Galbani,Opopanacis,Sagapeni ana unc. sem.

Dese met wat brandewijn of water gesmolten, doorgedaan en tot een genoegsamedikte gekookt zijnde, mengt daar onderTerebinthinae unc. duas.Dit wel gemengt zijnde, doet daar op het laatste onderCroci drach. duas,En maakt'er rollen af.Sommige weiken de saffraan eerst in wat limoen sap om de pleister des te geelder

te maken, dog verderft de kragten der pleister, maar het soude beter in brandewijnzijn.Dese Pleister is van kragten als het Empl. Mililoti, dog soo sterk niet.

Emplastrum Oxycroceum.

Recipe Cerae citrinae,Colophoniae, ana unc. sex.

Gesmolten zijnde, laat het by na kout werden, giet dan daar by ses oncen gesmoltenen by na lauw Scheeps pik, daar na de

Ammoniaci,Galban. ana unc. duas.


195

Eerst in asijn ontdaan, gezuivert en tot een pleisters dikte gekookt, onder welke mendoet.Terebinthinae unc. duas.Dit wel onder een gekneed zijnde, smijt daar by de poederen van.Croci BritanniciMastiches,Myrrhae,Thuris, ana unc. duas.

Roert alles wel onder malkander, en maakt 'er rollen af.Men gebruiktse tot gebroke beenen, pijnelijke deelen, en tot oude verhardingen,

is goed om een callus te doen groeyen.

Emplastrum Ranarum met en sonder Quikzilver.

Recipe Ranas viventes vino lotas xij.Lumbricorum terrestrium vino lotorum unc septem.Fol. Matricariae,Flor. Schaenanthi,

Staechados, anaMan duos.Succi rad. Ebuli,

Enulae campanae,Olei Chamaemelini,

Anethini,


196

Liliorum ana unc. quatuor.Vini generosi libr. quatuor.

Laat dit eenige dagen staan weiken, kooktse dan sagjes tot de vogtigheid vervlogenis, en doet by het doorgesijgdeLithargyrii auri, libr. duas.Kookt dit te samen met water of wijn tot de dikte van een pleister, doet daar dan

byOl. Spicae, unc. quatuor.

Crocini, unc. duas.Auxungiae porcinae liber. duas.Pinguedinis vitulinae, libr. unam.Olei Laurini genuini unc octo.

Laat dit nog een weinig koken, doet 'r dan soo veel wit was by dat het dik genoeg is.mengt dan

Argenti vivi unc octo.Terebinthinae clarae unc quatuor.

Onder een, doet daar by Styracis Liquidae unc. tres by naa koud geworden zijnde,gietse by elkander, en op het alderlaatste het poeder

Thuris Masculi, unc. duas & sem.Euphorbii, drach. decem.

Maakt 'er dan rollen van. Die 'er geen quiksilver wil by hebben kan s'er af latenSy is bequaam om de pijne der gevrigten te stillen, soo in de jigt, flerecijn, als van

Venus siekten herkomstig. Men gebruiktse ook op verhardingen, Tophen en Scirrhen


197

Emplastrum ad Rupturas Fernelii.

Recipe Acaciae verae,Aristolochiae longae,

Rotundae,Balaustiorum,Cupularum Glandium,Fabarum,Gallarum immaturarum,Malicorii,Myrtillorum,Nucum Cupressi,Sem. Plantaginis, ana unc. sem.

Alles gestooten zijn, laatse twee dagen in Rosen edik staan weiken, droogtse dan uit,doet by het poeder 't geen volgt:

Recipe Rad consolidae majoris.Filicis,Osmundae regalis,

Herbae caudae equinae, ana unc. unam.Aloes,Mastiches,MumiaeMyrrhae,Thuris, ana unc. duas.Boli Armeniae aceto lotaeLap. Calaminaris praep.Lithargyrii auri,Sanguinis draconis,

Laat dit gesamentlijk een fijn poeder werden.


198

Recipe Picis navalis libr. duas.Cerae libr. unam.Terebinthinae, q. s. of unc. octo.

Dit sagjes gesmolten zijnde, doet daar allenxkens de bovenstaande poeders in, enlaat het tot rollen gekneed werden.Des selfs gebruik is in gescheurtheid.

Emplastrum Stichticum Paracelsi.

Recipe Olei Hyperici, libr. duas.Lithargyri auri, sesqui libram.Kookt dese gelijk de Diapalma tot een dikte van een pleister, smelt daar byOlei laurini genuini unc. duas.Cerae citrinae libr. sem.

Gesmolten en by na koud zijnde, mengt daar onder.Ammoniaci, unc. duas.Galbani.Opopanacis ana unc. unam.

Dese met asijn gesuivert, doorgegoten, en tot een behoorlijke dikte gekookt zijnde,doet daar onder.Terebinthinae, unc. quatuor.Roert dan alles by het bovenste te degen onder een, stroyt'er dan het volgende

Poeder onder;Bdellii. unc. duas.Myrrhae,


199

Olibani,Rad. aristolochiae longae,

rotundae,Dictamni albae,

Magnetis praep. ana unc. unam.

Kneed alles wel onder een, en bewaartse in rollen.Deselve doet alle splinters uittrekken, geneest alle wonden en steken, weert alle

toevallen af, geneest en suivert alle oude sweeren, en doet het vleis groeyen.

Ceratum Santalinum.

Recipe Olei rosacei Omphacini unc. novem.Smelt daar soo veel wit Was in tot het byna een dikte van een Ceratum heeft, by

na kout zijnde doet daar onderCaphurae, drach. duas.Eerst met een weinig Oly van rosen fijn gevreven, op het laatste kneed'er de

volgende poederen onder.Santali rubri, drach. decem.

albi,Citrini. ana drach sex.Flor. rosarum rub. drach. duodecim.Boli armeniae, drach. septem.Spodii ex ebore, unc. sem.

Laat dit een Ceratum werden.


200

Sy wert in de ontstekinge en pijne der maag, lever en andere deelen gebruikt.

Ceratum Stomachicum Galeni.

Recipe Olei rosacei omphacini, libr. unam.Smelt daar soo veelWas by tot het een dikte van een Ceratum heeft (dat is een

weinig dunder als een pleister, en wat dikker als een salf) doet dan daar de volgendepoederen onder.

Mastiches,Rosarum rubr. ana drach. duas. & sem.Fol. absinthii, drach. quindecim.Spicae nardi indicae, unc. decem.

Laat het een Ceratum werden.De kragten zijn om demaag en lever te sterken, het braken te beletten, en de koking

te vorderen.

Sparadrapum, oft Tela Gualteri.

Recipe Olei rosacei omphacini, libr. sem.Sevi Arietini, unc. quatuor.Lithargyrii,Minii, ana unc. tres.

Kookt dit met een goed deel waters, tot de dikte van een pleister, smelt daar byCerae albae drach. decem.


201

Caphurae unc. sem. met wat oly van rosen klein gemaakt.Stroit daar dan volgende poederen onder.Boli armeniae.Mastiches.Plumbi usti praep.Thuris,Tutiae praep. ana sesquiunciam.

Alles wel onder een geroert, en nog warm zijnde, doopt daar stukken linde in, diegy over een beolyd bert kond uitspannen en uit rekken.Dese dient op verouderde sweren, om de huid te doen groeijen, tegen het deurleggen

van het lighaam, en kan ook tot fistels gebruikt werden.

Ruptorium Commune.

Neemt seer sterke zeep-zieders loog, rookt die uit totse droog is, en bewaartse.Sy is bequaam om gaten en fontenellen te doen byten.

Lapis Alchymiae.

Recipe Vitrioli rom. libr. unam.Aluminis. libr. sem.Tartari albi,Vitrioli albi, ana unc. quatuor.


202

Boli comm.Lapid. calaminaris, ana unc. duas.Aeruginis,Cerussae, ana unc. unam.

Fijn gestooten zijnde, kooktse in een goed deel wijn-edik tot de hardigheid van eensteen.Sy suivert de oude sweergaten; bijt het overtollige vleis weg; geneest de schurft,

en voortloopende sweeren; steuit deGangraena en spacelus; is goed in ontstekingender oogen als anders, geneest de losse tanden en bloedent tantvleis, stilt de tantpijn.

Sectio XIII. Van de bereidingen eeniger enkeleMedicijnen.

Aloes Nutritio door het sap van rosen.

NEemt Aloes socotorinae lucidae tritae q. s. ontdoet deselve in sap van bleike rosenq. s. droogtse dan weder; doet daar weder soo veel sap by, laat het droogen, en doetdit eenige reisen.Sy doet sagjes purgeren, herstelt de maag, dood de wormen, en wederstaat alle

bederfenis.


203

Aeris ustio.

Neemt kopere Platen, doetse in een smeltkroes, en stroit tussen yder plaat wat gestooteswavel, setse dan in't vuur te branden: en d'overgebleve, assche kan men met waterdikwils op te gieten, afsoeten.

Gewassen Kalk of Calx Lota.

De kalk klein gevreven zijnde, giet men daar eenige reisen regenwater op, het poedergesonken zijnde, werd weder afgegoten, en soo lange gedaan tot het poeder soet is,eindelijk giet men daar eens rose water op en af, en werd dan gedroogt.Het water dat'er af gegoten werd, kan verstrekken voor het Aqua calcis om in

sweringen en verbrandingen te gebruiken.De Calx Lota doet cicatriseren en op drogen.

Gepraepareerde Staal.

Neemt gevylt staal dat suiver is, giet daar wijn edik op, en laat het in de zonnedroogen, giet daar weder nieuwe op, en laat het weder droogen, doet dit soo dikwyls,tot gy deselve op een steen kond prepareren, 't welk gy met kaneel-water tot een


204

ontastelijk poeder kond vryven, dat is, soo lange tot het tusschen de tanden niet meeren kraakt.Met asijn bereid segt men alle vloeden te doen stoppen.

Gemeene bereiding van Cornu cervi, ebur, en andere gebeenten.

De beenen, of horens in stukken gebroken, werden in een smeltkroes soo langegebrand tot se wit zijn: seer fijn gevreven zijnde, wast mense eenige reisen inrose-water af, en werden eindelijk op een marmersteen gevreven, en in koekjesgemaakt, 't welk geschied wanneer men die op een onverglaasde schotel laat druppen.

Een andere wijse om beenen te bereiden.

Wanneer men aqua vitae, of eenige andere cordiale wateren distileert, werden debeenen of horens met een touwtjen in den helm gehangen, 't welk eenige reisenherdaan werd, en op het laatste murruw werden, die men dan tot fijn poeder vrijft.

Bereiding van Coriander en Comijnzaad.

Het Coriander of Komijnzaad wert vier


205

en twintig uuren in den edik geweikt, en daar na gedroogt.

Elaterium.

Neemt soo veel wilde Comcommers, (esels Comcommers gesegt) die binnen de agtdagen vergadert zijn, soo veel genoeg is.Snijdse voorsigtiglijk met de punt van't mes in't midden van 't steeltjen, op dat de

rijpe saden, sonder de vrugten te duwen, in een wijde pot komen te springen.Uit de vrugten nu, boven op een seef door snijdende, wert het overige zaad en

slijm uitgedaan en in een marmere mortier met een houte stamper gestooten,allenxkens het vogt dat uit de vrugten geloopen is, met een weinig regen water daarop gietende; dit moet alles met warme handen gehandelt werden, tot dat de olyagtigevettigheit uit het zaad en de Pulpa door een seer fijne nieuwe seef gevreven werd,welke op het sand, tot een dikte van Pillen allenxkens werd uitgerookt.Het is seer sterk purgerend, drijft de weiachtige vogten uit: verwekt de stonden,

dood de vrugt, derhalven werd die weinig gebruikt.Dosis grana ii. iv. en vi.


206

Bereiding van Esula en Helleborus &c.

Neemt de basten van de Esel wortel, of neemt Helleborus wortel q.s.Weiktse in scherpe edik in een matige warmte, en droogtse, aldus werden meer

andere dingen bereid.

Bereidinge van Lacca.

Neemt onsuivere Lacca (want de suivere kan men sonder te suiveren gebruiken) sooveel gy wilt, breektse een weinig in stukken, kooktse dan in 't water, in welke eerstRad. aristolochiae longae enSchaenanthi ana part. aeq.Gekookt zijn, tot de vuiligheid op de gront komt te sinken en het klare boven is,

't welk gy sult afgieten en in de Sonne of op een warme plaatse droogen.Sy is goed in alle verstoptheid en leversiekte.

Bereiding van Lapis Calaminaris.

Blust de Lap. calaminaris drymaals in aqua Plantaginis en Rosarum, vrijftse daarna fijn op een marmer steen, en droogtse in koekjes.


207

Bereiding van Lapis Lazuli.

Brandse eerst in een kroes, en vrijftse eerst op een steen met regen water, en wastsedaar na met rosewater of melisse water af, soo lange tot het water klaar blijft.

Lapidum Praetiosorum, Corrallorum, Magaritarum, Oculorum Cancri, enandere meer hare bereiding.

Neemt seer witte uitgelesene paerlen of andere gesteenten, vrijftse in een marmereofte glase mortier met een glase stamper, daar eenige droppen rosewater by doende;vrijft soo lang tot se soo fijn zijn, dat het poeder tussen de tanden niet meer en kraakt:en droogt het.Zijn hartsterkende, en alle zuur t'onderbrengende.

Bereiding van Opium.

Smelt uw opium in brandewijn, gietse door een doek en rooktse uit tot de dikte vanpillen.


208

Gebrand Loot.

Neemt loode platen, stroit tussen de selve gestoote swavel, doetse soo in een nieuwepot: ontsteekt die, en roert het loot met een ysere spatel zoo lange om tot het in assegeraakt is.

Bereidinge van Scammonium.

Vult eenige uitgeholde queappelen met Scammonium, stoptse toe, en braadse in denoven of onder de assche, totse gaar zijn, doet'er de Scammonium dan uit, en bewaartse.Dese wert dan Diacrydium, of Diagridium genoemt.

Bereiding van Tutia.

Laat de Tutia drymaals in uw smeltkroes gloeyen, en blustse drymaals in rose water,stootse fijn, en bereidse met rose water op een steen.

Calcinering van Vitriool.

Laat de gestoote Vitriool in een onverglaasde pot op een sagt vuurtjen tot se wit wert,gedroogt werden, geduurig sterk omroerende, op datse niet aansitte of versteene.Daar na het vuur vermeerderen-


209

de, brandse een vierendeel uurs totse rood is.

Aanhangsel, van eenige benoemingen, door welke verscheide dingenmet een woord uitgesproken werden.

Vijf openende Wortelen.

Apii,Asparagi.Faeniculi.Petroselini.Rusci oft graminis.

Vier versagtende Kruiden.

Althaea-Beta, of Parietaria.Malva.Violaria.

De vijf hairige Kruiden.

Capillus Veneris.Phyllitis, oft Lingua Cervina.


210

Polythricum oft Trichomanes.Salvia vitae, oft Ruta Muraria.Scolopendrium, oft ceterach.

Drie cordiale bloemen.

Boraginis.Buglossae,Violarum.

Vier groote warme Zaden.

Anisi.Cardamomi.Cumini.Faeniculi.

Vier kleine warme zaden.

Ammios.Apii.Carei.Dauci.

Vier groote koude zaden.

Cucumeris.Cucurbitae.Citrulli.Melonum.


211

Vier kleine koude Zaden.

Cichorei.Endivae.Lactucae.Portulacae.

Vijfderlei gruiseling van dierbare Gesteenten.

Granati.Hyacynthi.Sapphiri.Sardi, oft Carneoli.Smaragdi.

Van de Medicinale gewigten en maten, gelijk men hedensdaagsgebruikt.Met des selfs teikenen.

Gr. gr. een Grain, wegende soo veel als een gemeene gerste koorn.. Scrup. een scrupel, doet twintig grein.. Drach. een Drachma, doet dry scrupels.. Unc, een once, weegt agt drachme.

lb. lib. een pond, doet twaelf oncen.lb. ß. een half pond, weegt ses oncen.


212

Quart. Quartarius; doet dry oncen.M. Manipulus is een hand vol, of soo veel als men met de hand kan grijpen.P. Pugillus, is soo veel als men met de uiterste vingers grijpt.Pinta, doet in vogtigheid ontrent twintig oncen.No. Numero. aldus telt men de vrugtenPar. paria. dubbel getal. aldus telt men de vrugten.a , a a , ana, dat is van elks even veel getal van gewigt of mate.Par. aeq. van elks even veel,Q. s. q. s quantum sufficit, soo veel genoeg is,Q. V. q. v. quantum vis. soo veel gy wilt.Q. pl. q. pl. quantum placet. soo veel u belieft.S. A. s. a. secundum artem. na de konst.S. S. S. Stratum super stratum. wanneer menmet loot en swavel of sout tusscheneenige platen of yts anders stroit.B. M. Balneum Mariae, of maris.

EINDE.


213

Register van de gecomponeerde Medicamenten die men in de Winkelsbewaren moet.

40. 53ACETA oft ASYNENVan Gouds bloemen

54Lavendel

54Rosen

54Vlier

54Scillen

105ANTIDOTEN

113Confectio Alkermes

114Hyacinthorum

111Diascordii Fracastorii

109Mithridatium Damocratis

105Theriaca Andromachi

113Diatessaron Mesuae

43AQUAE COMPOSITAE

44Alexipharmaca

45Antepileptica

46Antinephritica

47Antiparalytica

46Hysterica 49

50Theriacalis

51Vitae composita

AQUAE SIMPLICES STILLATITIAE.

40Absinthii

40Acetosae

40Artemisiae

40Betonicae

40Boraginis

40Camomillae


214

40Caprifolii

40Cardui benedicti

40Centauri minoris

40Cochleariae

40Chelidoniimajoris

40Cichorei

40Cinamomi

40Cochleariae

40Euphragiae

40Fabarum

40Faeniculi

40Florum Cayrophyllorum

40Fumariae

40Graminis

40Hederaeterrestris

40Hyssopi

40Lactucae

40Lavendulae

40Liliorum alborum

40Liliorum convallium

40Matricariae

40Melissae

40Mellis

40Menthae

41Papaveris Erratici

41Petroselini

41Plantaginis

41Poeoniae

41Portulacae

41Pulegii

41Rorisimarini

41Rosarum

41Sambuci


215

41Solatri

41Spermatis Ranarum

41Tiliae

CERATA

199Santalinum

200Stomachicum

89CONDITA

89 en 90Caro en Miva Cydoneorum

89 en 90Caulus Lactucae

89 en 90Cortices aurantiorum

89 en 90citriorum

89 en 90Fructus berberi

89 en 90Cerasa amarena

89 en 90Mirobalani

89 en 90Nuces juglandes

89 en 90Moschatae

89 en 90Ribesii

91Passulae Purgantes

89Radices acori Vulgaris

89Cichorei

89Enulae campanae

89Eryngii

89Satyrii

89Scorzonerae

89Zingiberis

CONSERVAE

92Absinthii Romani

92Vulgaris

92Acetosae

92Betonicae


216

92Boraginis

92Calendulae

92Caryophyllorum

92Cichorei

92Euphragiae

92Malvae

92Melissae

92Menthae

92Nymphaeae

92Paeoniae

92Rorismarini

92Rosarum Pallidarum

92rubrarum

92Salviae

92Symphyti

92Trifolii acetosi

92Violarum

94ELECTUARIA SOLITIVA.

94Benedictum Laxativum

95Confectio Hamech

97Diacarthamum

98Diacatholicum

99Diaphaenicum

100Diaprunum solutivum

101Hierae diacolocynthidos

102Hierae Picrae Galeni

103Lenitivum

104Succi rosarum

188EMPLASTRA.

188Betonicae

188Diachalciteos oft diapalmae

190Diachylum cum gummi

189simplex


217

190Gratia Dei

191Griseum oft Lapidis calaminaris

191Meliloti

193Minii

193Mucilaginium

194Oxycroceum

195Ranarum cum &sine Mercurio

197Ad rupturas Fernelii

200Sparadrapum of Tela Gualtheri

198Stichticum Paracelsi

201LAPIS ALCHYMIAE

55MELLITA

87Diamorum Nicolai

85Mel centaurii

84Mercurialis

85Rorismarini

85Rosarum astringens

86Rosarum solutivum

87Oxymel scilliticum

86Simplex

171OLEA PER DELIQUIUM

171Guajaci

171Myrrhae

172Petrae naturale

172Plumbi

172Tartari

167OLEA PER DESTILLATIONEM

167Anethi

167Anisi

167Baccarum Juniperi

867Carci

167Caryophyllorum


218

168Cerae

167Cinamomi

168Corticum arantiorum

168citriorum

167Faeniculi

169Laterum oft Philosophorum

167Ligni Rhodii

167Macis

167Majoranae

167Nucis Moschatae

167Origani cretici

167Rorismarini

169Salis

167Spicae

169Succini

170Sulphuris

170Terebinthinae

171Vitrioli

158OLEA PER EXPRESSIONEM

158Amygdalarum amararum

158Dulcium

159Erucae

159Hyoscyami

158Laurinum

159Lini

158Macis

159Nigellae

158Nucis juglandis

158Moschatae

159Ovorum

158Olivarum Maturarum

158Omphacinum

159Palmae


219

159Papaveris

159OLEA PER INFUSIONEM& DECOCTIONEM

159Absinthii

160Anethinum

161Capparum

162Castorei

160Chamaemelinum

163Crocinum

160Cydoneorum

163Euphorbii

160Hyperici

163Irinum

163Keirinum

160Liliorum alborum

164Lumbricorum terrestrium

160Majoranae nobilis

164Mastichinum

160Menthae crispae

164Mucaginum

165Myrtillorum

166Nardinum

160. 161Nepetae

160. 161Nymphaeae

160. 161Rosaceum

160. 161Rosaceum Omphacinum

160. 161Rutaceum

160. 161Scorpionum

160. 161Solani

160. 161Trifolii odorati

160. 161Violaceum

160. 161Verbasci

166Vulpinum


220

105OPIATA

117Philonium Mesuae

116Requies Nicolai

148PILULAE

148Aloëphanginae

149Agarici

150Aureae

151Cochiae

151Cynoglossi

152Extracti Catholici

152Faetidae majores

154Hierae cum Agarico

154Lapidis Lazuli Mesuae

155Laudani Opiati

156Mastichinae

156Nitri Alex. Tralliani

156Pestilentiales communes

157Sine quibus

PRAEPARATIEN VAN EENIGESIMPELEN.

203Aeris oft koper

302Aloes

203Calcis

203Chalybis

207Corallorum

204Cornu cervi

204Coriandri en cumini

204Eboris

205Elaterium

205Esulae

206Hellebori nigri

206Laccae

206Lapidis calaminaris


207Lazuli

207Lapidum praetiosorum

207Margaritarum

207Oculorum Cancri

207Opii

208Plumbi

208Scammonii

208Tutiae

208Vitrioli

120PULVERES AROMATICI

120Aromaticus Rosaceus Gabrielis

121Diacalaminthes

121Diagalangae Mesuae

122Diaireos simplex

123Dialaccae Major

124Diamargariton Frigidus

125Diambrae mesuae

125Dianthos Nicolai

126Diarrhodon Abbatis

127Diatragacanthi frigidus

128Diatrion santalorum Nicolai

129Liberans

130Nephriticus

131PULVERES CHYMICI

131Cremor tartari


221

132Cristalli tartari

133Flores sulphuris

133Lapis Prunellae

134Magisterium corallorum

134Margaritarum

134Oculorum cancri

136Mercurius praecipitatus

132Tartarum vitriolatum

118PULVERES PURGANTES

118Diasennae Montagnanae

118Diaturbith cum rhabarbaro

119Hierae simplicis Galeni

ROB.

88Acaciae

88Berberorum

88Ribesiorum

201RUPTORIUM COMMUNE

136SALES

136Absinthii

136Cardui Benedicti

136Fabarum &c

55SYRUPI

61Absinthii Compositur

55Aceti

56Acetosae

57Agrestae

62Althaeae Fernelii

64Artemisiae Fernelii

64Betonicae

64Boraginis

67Botrios

68Byzantinus

68Capillorum veneris


66Cardui benedicti

67Cichorei simplex

69cum Rhabarbaro

58Cochleariae

57Cydoneorum

71Diacnicui

72Diacodium

73Fumariae

74Glycyrrhizae

57Granatorum acidorum

75Hyssopi

76Jujubinus

58Julapium rosaceum

57Limonum

76Menthae

77Myrtinus

78Papaveris

79Papaveris erratici

79Portulacae

80Quinque radicum

80Rosarum siccatarum

81Solutivus

81Solutivus cum sena

67Scabiosae

82Staechadis

83Symphyti Fernelii

84Violarum compositus


222

58Simplex

93TABELLAE

93Saccharum althaeae

93perlatum

137TROCHISCI

137Agaricus Trochiscatus

137Albi Rhasis of Sief Album

138Alhandal

139Alkekengi

140Bechici

140Capparum

141Cypheos pro Mithridatio

142Hedychoi ad theriacam

143Myrrhae

143Rhabarbari

146Scillitici ad Theriacam

147Terrae sigillatae

148Viperini ad Theriacam

173UNGUENTA

173Adstringens Fernelii

174Aegyptiacum

174Agrippae

175Album caphuratum

176Althaeae compositum

175simplex

176Apostolorum

177Arthanitae

178Aureum

179Basilicum of Tetrapharmacon

179Calcis

180Diapompholigos

181Enulatum cum Mercurio

182Martiatum


183Nervinum

184Nutritum

184Oculare

185Pectorale

185Pomatum

186Populeum

187Refrigerans Galeni

187Rosaceum

EINDE.


Pharmacopaea Amstelredamensis, of d' Amsterdammer apotheek

Documents

Transcript of Pharmacopaea Amstelredamensis, of d' Amsterdammer apotheek