SpraakStoorniSDysarthrie

pati

ënte

nin

for

ma

tie

2

3

In deze folder geeft de afdeling logopedie van Maasstad Ziekenhuis u

informatie over dysarthrie, een spraakstoornis ten gevolge van een

neurologische stoornis. Wij hopen u inzicht te geven in de problemen

en mogelijkheden voor behandeling bij een dysarthrie. Wij adviseren u

deze informatie zorgvuldig te lezen.

AlgemeenBij neurologische stoornissen (bijvoorbeeld een beroerte (CVA), een

hersentumor of een spierziekte) kan een spraakstoornis (dysarthrie)

voorkomen. Spraakstoornissen kunnen plotseling ontstaan (acuut) of het

kan langzaam aan steeds moeilijker worden om verstaanbaar te spreken

(degeneratief). In beide gevallen zijn er communicatieproblemen en is

het belangrijk de spraak logopedisch te onderzoeken.

Problemen bij een dysarthrieSpreken is een complex samenspel van vele spieren die ervoor zorgen

dat we verstaanbaar zijn en onze bedoelingen duidelijk kunnen maken.

Onze lippen, tong en gehemelte zorgen ervoor dat we klanken kunnen

vormen. Als er in deze spieren zwakte optreedt dan verandert hierdoor

de uitspraak van klanken en kan de verstaanbaarheid beïnvloed

worden.

Mensen geven bij uitval van de spieren van de tong aan dat deze dik

aanvoelt en dat zij het gevoel hebben met een dubbele tong te

spreken. In werkelijkheid zijn de kracht en vaardigheden van de spieren

beperkt waardoor snelle bewegingen niet meer precies genoeg kunnen

worden uitgevoerd.

SpraakStoorniSDysarthrie

4

Als de kracht van de lippen beperkt is (bijvoorbeeld door een

verlamming aan een gezichtshelft) dan is het moeilijk om spanning op

te bouwen die nodig is bij de uitspraak van klanken zoals bij de ‘p’ en

‘b’. Als de gehemeltespieren beperkt zijn in hun functie is dit

herkenbaar omdat er dan “door de neus” gesproken wordt (nasaal).

Doordat hierbij veel lucht door de neus verloren gaat kan de

verstaanbaarheid sterk verminderen.

Onze stembanden zorgen ervoor dat we geluid kunnen maken en

melodie en klemtoon in onze spraak kunnen leggen. Als er in de

stembanden zwakte optreedt, dan is het moeilijk om stem te geven, de

spraak klinkt monotoon en zingen is niet goed meer mogelijk. Ook kan

er juist teveel spanning in de stembanden ontstaan. De lucht wordt dan

langs gespannen stembanden geperst, wat zeer vermoeiend spreken is.

Onze ademhalingsspieren zorgen er voor dat we kunnen kiezen om

hard of zacht te spreken. Als er in deze spieren zwakte optreedt dan is

de spraak altijd zeer zacht en kan er niet luider worden gesproken. Ook

kan het voorkomen dat er moeite is met het doseren van de

ademstroom tijdens het spreken. De spraak komt er dan stotend uit.

Een dysarthrie kenmerkt zich vaak door een combinatie van problemen

met de tong, het gehemelte, de stembanden en de ademhalingsspie-

ren. De verstaanbaarheid kan, afhankelijk van de ernst, variëren van licht

beperkt tot onverstaanbaar.

5

LogopedieDe logopedist beoordeelt de spraak en kan gericht behandelen en

begeleiden bij communicatieproblemen als gevolg van een dysarthrie.

De herstelmogelijkheden en periode van herstel kunnen per persoon

sterk variëren en zijn afhankelijk van de ernst van de neurologische

uitval. Het behandelen van spraakproblemen vergt enige tijd. Een

logopedische behandelperiode varieert van enkele weken tot maanden.

Soms kan het noodzakelijk zijn om een ondersteunend communicatie-

middel te gaan gebruiken omdat de verstaanbaarheid van de spraak te

beperkt is. Ook het leren omgaan met een ondersteunend middel heeft

tijd nodig en wordt begeleid door de logopedist.

BehandelingDe behandeling van een dysarthrie kan bestaan uit training van

specifieke spieren in de mond, de stem en de adem. Tijdens de

behandelingen moeten de spraak, stem en adem weer zo goed

mogelijk op elkaar worden afgestemd. Het kan zijn dat aan het eind van

de behandeling de spraak niet is zoals voor de neurologische

aandoening. Het herstel is immers altijd afhankelijk van het herstel in de

hersenen. Het doel van logopedische therapie is de verstaanbaarheid te

verbeteren en de informatieoverdracht te bevorderen.

Bij degeneratieve ziekten, waarbij de verstaanbaarheid door

verzwakking van de spieren langzaam achteruit gaat, heeft

logopedische behandeling een andere doelstelling.

6

Gedurende het ziekteproces zal er geregeld logopedische behandeling

worden gegeven met als doel de functionele bewegingen die nodig zijn

voor het spreken, maar vooral ook het slikken, zo lang mogelijk te

behouden.

Bij neurologische ziekten kan het, soms ondanks veel oefenen, nodig

zijn om ondersteunende communicatiehulpmiddelen in te schakelen.

Dit is geen makkelijke keuze omdat er immers niets gaat boven

communicatie door middel van spraak. De ervaring leert dat als er

eenmaal een passende keuze is gemaakt er toch met tevredenheid met

een ondersteunend middel kan worden gecommuniceerd.

Algemene adviezenAls er problemen zijn met de beweeglijkheid van de tong en iemand −

steeds struikelt over zijn woorden is het belangrijk om in een

langzamer tempo te spreken. Moedig de patiënt hiertoe aan. De

tong heeft dan meer tijd om de snelle afwisselingen, die nodig zijn

voor de verschillende klanken, te vormen. Dit komt de

verstaanbaarheid ten goede.

Voor optimale verstaanbaarheid is het belangrijk de gesprekken −

(voor zover mogelijk) in een rustige omgeving te voeren.

Kijk elkaar aan tijdens een gesprek. Veel informatie is afleesbaar aan −

de mimiek, maar ook van de mond.

Stimuleer de patiënt om zo nodig ondersteunende gebaren te −

maken.

Als er onvoldoende adem is om hele zinnen uit te spreken, kan het −

prettig zijn de zin te verdelen in korte stukjes en na een paar

woorden steeds even adem te halen (adempauze). Als ook dit te

7

veel inspanning kost kan ervoor gekozen worden alleen de meest

belangrijke woorden (kernwoorden) aan te geven.

Als het spreken iemand erg veel moeite kost, kunt u tijdens het −

gesprek vragen stellen waarop alleen ‘ja’ of ‘nee’ kan worden

geantwoord (gesloten vragen). Dit vergemakkelijkt de

communicatie.

Als het even helemaal niet lukt om te spreken, kunt u vragen of het −

wel lukt om de informatie op te schrijven.

Ook als iemand zeer slecht verstaanbaar spreekt blijft communicatie −

zeer belangrijk. Betrek iemand bij een gesprek en waak ervoor dat

er niet over de persoon met dysarthrie wordt gesproken maar mét.

NazorgIndien logopedische nazorg nodig is, zorgt de afdeling logopedie voor

een verwijzing. Tevens zorgt de afdeling ervoor dat u terecht kunt bij

een logopedist bij u in de buurt. Alle logopedische gegevens worden

dan naar de betreffende logopedist gestuurd.

Binnen Maasstad Ziekenhuis is er ook een mogelijkheid om poliklinisch

logopedisch behandeld te worden. Wij bespreken tijdens opname alle

mogelijkheden met u, aan de hand van dit gesprek kunt u een keuze

maken over uw nazorg.

Tot slotWij hopen dat deze folder u inzicht in de problemen en mogelijkheden

voor behandeling bij dysarthrie heeft gegeven. Mocht u naar aanleiding

van deze folder nog vragen hebben, stelt die dan gerust aan de

logopedist.

Maasstad ZiekenhuisPostbus 9100, 3007 AC Rotterdam

Telefoon 010 – 291 19 11

www.maasstadziekenhuis.nl

info@maasstadziekenhuis.nl

Locatie ZuiderGroene Hilledijk 315, 3075 EA Rotterdam

Locatie ClaraOlympiaweg 350, 3078 HT Rotterdam

mzp2170 oktober 2008