VERANDERINGEN IN DE BOUWprof. dr. ir. Jan RotmansKeynote speaker

Revitalisering en Modern Realisme | 10 juni 2015 | Pagina 1

twitter.com/janrotmans

Verandering van Tijdperk:Wat betekent dat voor de Bouw?

Gorssel, 10 Juni 2015

Transitie in Bouw

2004 presentatie voor Regieraad Bouw I

2007 presentatie voor Regieraad Bouw II

2011 presentatie voor Vernieuwing Bouw

We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken

• Industriële revolutie

• Modernisering samenleving

• Machtswisseling

Laatste Kantelperiode

19de Eeuw vs 21ste Eeuw

industriële revolutie digitale revolutie

angst voor machines angst voor robots

langdurige onrust steeds meer onrust

sociale ongelijkheid sociale ongelijkheid

Marx Piketty

Kantelperiode

1. samenleving verandert fundamenteel

2. economie verandert radicaal

3. nieuwe macht ontstaat

Samenleving 3.0

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

Horizontaal

Decentraal

Bottom-up

Verticaal

Centraal

Top-down

Tijd

Opbouw van Samenleving 3.0

We zitten hier

Kantelperiode

Overgang naar Samenleving 3.0

• Energiebedrijven vallen om

• Massale ontslagen in thuiszorg

• Welzijnsorganisaties verdwijnen

• Bouwbedrijven saneren op grote schaal

Kantelperiode

Chaos

manifest van de Bezorgde Huisarts: het roer moet om!

gesteund door 7.828 van 11.345 huisartsen in Nederland

Bezorgde huisartsen spijkeren manifest op het ministerie

weg met het rendementsdenken in het onderwijs!

Studenten bezetten het Maagdenhuis is Amsterdam

Groningen als pinautomaat van de Randstad

Boze Groningers Protesteren Tegen Gaswinning

Thuiszorg bezet Stadhuis Borculo

Thuiszorgmedewerkers zijn boos op gemeente

Burgerinitiatief Ons Geld

wil het taboe doorbreken op geldschepping

Systeemwereld vs LeefwereldSysteemwaarden Menswaarden

doelmatigheid aandacht / tijd

efficiency vertrouwen

controle, beheersing ruimte

regelzucht keuzevrijheid

kosten / baten kwaliteit

Efficiency Samenlevingrationeel, bureaucratisch, anoniem, complex, afstandelijk

koude kille afrekenwaarden als rendement en efficiency

alles moet worden gemeten en gecontroleerd

gebaseerd op gestold wantrouwen

mensen zijn vervreemd van deze koude, kille efficiencysamenleving

on(t)menselijke samenleving

centraal

decentraal

top-downbottom-up

grote organisaties kleine netwerken

systemen & structuren mensen & initiatieven

vast & starvloeibaar & flexibel

overheid regisseert overheid faciliteert

Oude Samenleving Nieuwe Samenleving

oude paradigma nieuwe paradigma

exploitatieco-operatie

globaalglokaal

bezitgebruik

lineaircyclisch

individugemeenschap

Denk Omslag

Energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

Welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

Bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

Zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Onderwijs van organisatie centraal naar leerling centraal

Traditionele Sectoren in Transitie

in samenleving 3.0 komt de mens

weer centraal te staan en niet deorganisaties en instituties

BurgerInitiatieven

Broodfondsen

Lokale energiemaatschappijen

Lokale zorg coöperaties

Explosieve Groei van Coöperaties

Economie 3.0

banken

financiële coöperaties

energiebedrijven google, tesla, van de bron

taxibedrijven Uber

hotelketens Airbnb

boekenwinkels Amazon

platenmaatschappij Itunes

Oude Economie vs Nieuwe Economie

Technologische Disruptie

kans op disruptie is groot bij:

- verspilling

- klant te weinig keus heeft

- gebrek aan transparantie

Transport

auto rijdt maar 4% van tijd, is verspilling

klant heeft weinig keuze

klant weet vooraf prijs niet en route niet

opent alle deuren voor Uber

Uber Cargo

Uber geeft de klant

keuzevrijheid

transparantie betere prijs

en verspilt minder middelen

Disruptieve Bedrijven

Uber rush [supersnelle koeriersdienst]

Uber eats [versproducten & maaltijden]

Uber essentials [vervoer medicijnen]

Uber cargo [vervoer bedrijfsleven]

Uber mover [verhuizingen]

Uber verandert vervoersketen

Uber verbindt chauffeurs aan passagiers

Uber Platform

technologie democratiseert

decentraal maken van

geld, data, kennis, zorg, muziek, energiefilms, verzekering, boeken, reizen, educatie

Economische Kanteling

1. industriële productie digitaliseert

internet of things, cloud technologie, robotisering

alles kan slim met elkaar communiceren

combinaties van hoofd-, hand-, machine-, robotwerk

zelforganiserende fabriek

Economische Kanteling

2. makersbeweging rond de 3D-printer

wie dingen maakt en hoe we dingen maken verandert

digitalisering van het productieproces

alles kan op een PC worden gemaakt

unieke productie op lokale schaal

3D-Printer Verandert Bouwwereld

van massaproductie naar productie door de massa

voorraadbeheer, distributie, productie op locatie

open source co-creatie ontwerpomgeving

unieke nieuwe bouwproducten op maat

Economische Kanteling

3. decentrale, schone energie (opslag)

slim combineren van energiestromen op lokale schaal

cascade van energieniveaus, van huis tot stad en regio

accu van elektrische auto laat wasmachine draaien

buurtbatterij in Etten-Leur

Economische Kanteling

4. circulaire economie & bio economie

sluiten van kringlopen van grondstoffen en afval

productie op basis van groene grondstoffen

van bezit van product naar gebruik van dienst

Groningers Bouwen Huis van Hennep

Economie 3.0deeleconomie digitale economie

circulaire economie

maker-economie robot-economie

bio- en groene economie

in de vorige kantelperiode veranderdeniet alleen technologie maar ook mens

Consumens 3.0 autonoom pro-actief

prosument fabricentenergieleverancier

ontwikkelaar bouwer ontwerper

hotelier filmer

Investering in de Nieuwe Economie

elke euro die we investeren in de nieuwe economie

levert 3 euro op in termen van:

innovatie, werkgelegenheid, economische structuur

elke euro die we investeren in de oude economie

kost de samenleving 2 euro

PBL, 2013

Wat betekent dat voor bedrijven?

risicomijdend gedrag

angst voor verandering

focus op korte termijn

log en bureaucratisch

Meeste Bedrijven zijn niet voorbereid

Wie wordt de volgende Kodak?

50 jaar stabiele groeimarkt

Disruptie in minder dan 10 jaar

Digitale fotografie disruptie

analoog

digitaal

Selexyz kon bol.com in 2002 voor 200.000 Euro overnemen….

15-04-2023

Typologie van bedrijven

3 van 5 bedrijven sneuvelenin kantelfase van transitie

Survival of the Fittest

niet de grootste bedrijven overleven,

ook niet de slimste bedrijven, maar

de meest adaptieve bedrijven

Transitie binnen bedrijfsysteemtransitie vergt bedrijfstransitie

bedrijfstransitie = nieuwe structuur, cultuur, werkwijze

cultuuromslag is het lastigst te realiseren

cultuuromslag duurt 5-10 jaar

fundamentele

veranderstrategie

nieuwe klanten

nieuwe businessmodellen

nieuwe oriëntatie

Permanente Verander Strategie

ontwikkel schaduwlijn binnen bedrijf

experimenteer met nieuw verdienmodel

zoek samenwerken nieuwe partners

Duale Strategie

Transitie Fasen binnen een Bedrijf

Kantelpunt

strategie / missie

Versnelling

DNA

Voorontwikkeling

bewustwording

Stabilisatie

uitvoering

tijd

Organisatie 3.0

Verdient niet zozeer geld met energie

maar met het faciliteren van de klant

energiebesparing

smart grids

wijk/buurt niveau

Energie Bedrijf 3.0

Verdient niet zozeer geld met zorg

maar met het faciliteren van de klant

van 100% naar 20% zorg

helpen met netwerk ontwikkelen

helpen met scholing & baan zoeken

Zorg Bedrijf 3.0

Verdient niet zozeer geld met bouwen

maar met het faciliteren van de klant

decentrale energie

telecommunicatie

interieurinrichting

Bouw Bedrijf 3.0

Wat betekent dat voor de bouwsector?

Waar staat de bouw nu?bouw is volop aan het vernieuwen

veel innovatie op projectniveau

toch blijft innovatie achter bij andere sectoren

vernieuwing nog te kleinschalig met weinig partijen

De bouwketen

Projectontwikkelaar

Aannemer

Onderaannemer

Toeleverancier

Architect

Adviseur

Klant

Bouwmateriaalproducent

Traditionele Bouwbedrijvenverticaal georganiseerd in werkmaatschappijen

werkmaatschappijen ontwerp, constructie, installatie

hiërarchisch en bureaucratisch

klant staat nog steeds niet centraal

Transitie = Radicale Veranderingsamenleving verandert [stelt hogere eisen]

klant verandert [stelt hogere eisen]

nieuwe productiemethoden [3D-printer]

nieuwe concurrenten [Ikea, start-ups]

wet- en regelgeving [regelluwe zones]

we bouwen wel goed, maar niet de goede dingen

we bouwen vooral ten koste van leefomgeving

we bouwen niet wat de gebruiker wil

Kanteling van Bouwsectorkanteling van de bouwsector is noodzakelijk

vannaar

aanbodvraag

product dienst

economischmaatschappelijk

Kanteling

“van Bob de Bouwer

naar Victor de Verbouwer”

Visie op Duurzaam Vastgoed in 2040

Lessons

Lessons

Dutch Research Institute For Transitions

Kantelplan Bouw

hoe kunnen we de bouwsector laten kantelen?

focus op renovatie & transformatie

focus op duurzaamheid

klant in alles centraal

https://www.youtube.com/watch?v=0u0RQk2Z1-o&feature=player_detailpage

bestaande woningen energieneutraal maken

bestaande woningen zonder energierekening

huurwoningen en koopwoningen

in 2035 woningvoorraad energieneutraal

Verduurzamen Woningen

woningen loskoppelen van gas-infrastructuur

vraagreductie van 80% door optimale isolatie

resterende 20% duurzaam opwekken

prototypes zijn er al, via Stroomversnelling

Gasloze Woningen

van eengezinswoningen tot diverse woningen

diversiteit aan doelgroepen

bestaande woningen transformeren

levensloopbestendig (veilig, comfort, adaptief)

Transformeren Woningen

bestaande kantoren energieneutraal maken

bestaande kantoren multi-functioneel maken

bestaande kantoren levensloopbestendig maken

Verduurzamen Kantoorgebouwen

Transformeren van Winkelgebieden moderne oplossingen om beleving te vergroten

sociale media

gastheerschap

klantgericht ondernemerschap

service, beleving, waarde

Transformeren Zorgcentra, Ziekenhuizen

moderne zorgcentra worden ontmoetingsplekken

moderne ziekenhuizen worden service centra

vraagt om transformatie van bestaande ziekenhuizen

patiënt komt in alles centraal te staan

ZiekenThuis

comfort - inrichting

veilig - voorlichting

thuis - meenemen bekenden

transparant - alles laten zien

Transformeren Scholen

moderne scholen worden campus met bedrijven

leren, werken, ondernemen in één

vraagt om transformatie van bestaande scholen

persoonlijk leertraject voor studenten

hoe kunnen we de kanteling

in de bouw versnellen?

HÉT renovatieproject van Nederland

bestaande woningvoorraad energieneutraal maken

levert 150.000 banen per jaar, 20 jaar lang

Delta-Plan voor verduurzamen woningvoorraad

Groningen: opknappen, versterken en verduurzamen

Samenwerken met andere Sectoren

open innovatie cultuur vraagt externe samenwerking

van buiten naar binnen kijken

valt veel te leren van auto-, vlieg-, energie- zorgwereld

friskijkers & dwarsdenkers

Ander type Bouwbedrijven

horizontale en platte bedrijven

georganiseerd rondom klanten

naast technische kennis mensenkennis

Kantelaar, koplopers, verbinders

wie is de kantelaar in de bouw?

genoeg koplopers, wie zijn de verbinders?

juiste combinatie van koplopers & verbinders

Van Defensief naar Offensiefcommunicatie vaak via branche-organisaties

• “De bouw van nieuwe huizen komt maar niet van de grond. Dat komt omdat banken de geldkraan voor projectontwikkelaars dicht hebben gedraaid. Dat zegt de branchevereniging NVB op basis van een onderzoek onder haar leden. Banken maken projectontwikkelaars kapot”, stellen de NVB-leden ”

Telegraaf, 11 februari 2015

kan ook positief en offensief vanuit een visie

Behoudende mensen zien probleem

Friskijkers & Dwarsdenkers zien kansen

Nieuwe, groene gouden eeuw

voor vastgoedsector vanuit

transitieperspectief

EINDE

Revitalisering en Modern Realisme | 10 juni 2015 | Pagina 113