Lokaal cultuurbeleid

Miek De Kepper

1. Historische context van cultuurbeleid

2. Maatschappelijke context van cultuurbeleid:

evoluties én effecten

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

4. De toekomst?

5. LOCUS: werking, rol en positie

Programma

• historisch: aangestuurd door Vlaamse overheid

(cf. inleidingen Sofie Taghon en Mia De Smedt)

• korte geschiedenis, te kaderen in:- geschiedenis van de staat: overheidsinterventie neemt toe: van WOII tot jaren ’70- geschiedenis van Vlaamse ontvoogding (1962: eerste minister voor cultuur) (cultuur en taal!)- jaren ‘60 in optimistisch tijdskader met groeiende economie- breed cultuurbegrip- parallelle evoluties binnen jeugdwerk- ontwikkelde instrumenten van boven uit en sectoraal slechts 2 specifiek gemeentelijk georiënteerd: bib en cc

1. De historische context van het cultuurbeleid

Eind jaren ‘70

Gedomineerd door economische problemen: -'eind van de tunnel is in zicht‘- eerst snoeien in welzijnswerk-terreinen - daarna volgt cultuur (bv bibliotheekdecreet niet uitgevoerd, mini-decreet, crisisdecreet, elk jaar een programma-wet)

2. Maatschappelijke context van cultuurbeleid

Eind jaren ‘80

- Bevraging rol van overheid: legitimiteit… (kerntakendebat 1) - Introductie management-denken en technieken- Kunstwereld: reactie: reflexieve kunst of l’art pour l’art

2. Maatschappelijke context van cultuurbeleid

Eind jaren ‘90:kunst en cultuur gebeuren opnieuw opmaatschappelijke relevantie bevraagd

- Probleemsituaties in stedelijke context – ‘zwarte zondagen’ - Kan kunst de wereld redden? - Andere thema’s op de voorgrond: veiligheid en milieu

- Verschuivingen in belang van overheidsniveaus • Europa – Vlaanderen – lokaal

In nadeel van federaal – provincies• Kerntakendebat met 2 dimensies• Lambermont-akkoord

2. Maatschappelijke context van cultuurbeleid

Eind jaren ‘90

- Van centrale naar lokale niveau: • nieuwe domeinen• nieuwe instrumenten: nieuw gemeentedecreet?• nieuwe profielen ambtenaren • vb. jeugdsector, milieu, RO,…

- Communicatie met de mondiger burger:• communicatie-ambtenaar• kanalen: krant, web, e-verkeer• vragenuurtje op GR

2. Maatschappelijke context van cultuurbeleid

Jaren 2000

Meer aandacht voor:- maatschappelijke context

- stedelijkheid (van SIF naar SIF) als rode draad doorheen beleid

- decentralisatie zal doorzetten: belang van lokale niveau (vs. partijpolitieke dominantie?)

- nieuwe sociale netwerken en herstel van sociale weefsel

- vrijwilligerswerk versus professionalisering

2. Maatschappelijke context van cultuurbeleid

3.1. Decreet integraal lokaal cultuurbeleid

3.2. Decreet cultureel erfgoed

3.3. Decreet sociaal-cultureel werk met o.m. Regionale volkshogescholen (vormingswerk)

3.4. Sociaal-artistieke projecten / participatiedecreet

3.5. Intergemeentelijke samenwerking

3.6. Ondersteuning en onderzoek

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.1. Decreet voor integraal lokaal cultuurbeleid Doel

• gemeenten stimuleren tot kwalitatief en integraal cultuurbeleid via cultuurbeleidsplanning• samenhang tussen verschillende cultuurbeleidsdomeinen

Evolutie Van 3 decreten naar één kaderdecreet

Achtergrond: evaluatie van voorbije 20 jaar• landschap van cultuurcentra• taken van bibliotheek in informatiesamenleving• verschillende snelheden m.b.t. professionalisering• fragmentarisch beeld op cultuurleven en beleid

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.1. Decreet voor integraal lokaal cultuurbeleid Instrumenten

- planning: meerjarenplan – actieplan – werkingsverslag

- personeel: * cultuurbeleidscoordinator: nieuwe centrale rol* personeel in cultuurcentra (historische

voorsprong)* bibliothecarissen (lat wordt hoger gelegd)

- infrastructuur: meer variatie en duiding (zie normen)

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.1. Decreet voor integraal lokaal cultuurbeleid Instrumenten

- extra werkingsmiddelen: * differentiatie voor cc en gc* bib = basis: per inwoner met minimum één euro:

2002-2007: voor bijzondere of vernieuwende initiatieven

2007-2013: gemeenschapsvorming

- link met systeem van ondersteuning van lokale initiatieven

- organisatie van overleg en inspraak

- informatie en communicatie met bevolking

Stand van zaken gemeentelijk cultuurbeleid(01/01/2011)Ant

w.Vl- Br

Brus. Gewest

Lim-burg

O-VL

W-VL

Totaal

Gemeenten 70 65 20 44 65 64 328

Gesub. CBC 54 43 14 38 40 53 242

Ingediende beleidsplannen

54 43 14 38 40 53 242

Goedgekeurde beleidsplannen

54 43 14 38 40 53 242

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.2. Decreet voor cultureel erfgoed Context

• gewestmaterie versus gemeenschapsmaterie• ook lokale vaak andere inbedding

Roerend erfgoed roert• vernieuwde aandacht voor volkscultuur• acties zoals Open Monumentendag en Erfgoeddag• erfgoed is dominant aanwezig in cultuurbeleidsplannen• beleidsdomein in beweging• groeiend aantal erfgoedconvenants – regionaal

(20 met gemeenten, 1 met VGC en 5 met provincies)

• erfgoedgemeenschap

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.2. Nieuw decreet voor cultureel erfgoed Monumenten en landschappen

• gemeentelijke inbedding en gemeentelijke comités

• provinciale ondersteuning

• van monumentendag naar monumentenwerking

• erfgoedverenigingen

Zie latere bijdrage FARO

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.3. Decreet sociaal-cultureel werk

• “nieuw” decreet sociaal cultureel werk• regionale volkshogeschool

Zie latere bijdrage Socius

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.4. Sociaal-artistieke projecten• voorwaarden scheppen in functie van participatie verhoging

• financiële ondersteuning van sociaal-artistieke projecten • laagdrempelige en grensoverschrijdende werkplaatsen • zowel kleinschalig als professioneel uitgebouwd

• recentste legale inbedding: kunstendecreet

• van Kunst en Democratie naar DEMOS

• “nieuw”: participatiedecreet - evaluatie

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.5. Intergemeentelijke samenwerking• opzet en context

• zachtere vormen dan huidige intercommunales • diverse formules: interlokale vereniging, projectvereniging, e.a. • met of zonder afstand van bevoegdheid

• interessant voor “zachte” sector

• stand van zaken

3. Evoluties binnen gemeentelijk cultuurbeleid

3.6. Ondersteuning en onderzoek

Nieuwe instrumenten• IVA en EVA ook gemeentelijk – zie gemeentedecreet• PPS

Ondersteuning• scheiding tussen belangenbehartiging en steunpunt• transversale steunpunten en domeingerichte• Vlaamse administratie

Onderzoek• cultuurregio • participatieonderzoek – wetenschappelijk steunpunt• gebruikersonderzoeken in bib en cc/gc• smaakprofielen (Maja Caen – zie: www.uitforum.be)• onderzoek koop-, lees- & leengedrag van boeken

4. De toekomst?

4.1. Integratie: van instellingen naar beleidsdomein cultuur – vrije tijd

4.2. Bestuurlijke evolutie

4.3. Professionalisering en vermaatschappelijking evolueren in ‘spagaat’

4.4. Inspelen en anticiperen op veranderingen

4.5. Gevolgen voor professionalisering

4. De toekomst?

4.1. Integratie: van instellingen naar beleidsdomein

cultuur – vrije tijd • Binnen cultuur als beleidsdomein• Erfgoed in cultuurbeleidsplan • Naar vrije tijdsdiensten?• Integratie in gemeentelijk strategisch plan cf BBC

– geen afzonderlijke cultuurbeleidsplannen meer– relatie/belang van Vlaamse prioriteiten vs

gemeentelijke prioritaire beleidsdoelstellingen)– Link met R.O., welzijn, economie, milieu…

4. De toekomst?

4.2. Bestuurlijke evolutie• Gemeentedecreet

Managementteam

Nieuwe beleids- en beheercyclus (vanaf 2014)

Decreet ‘planlastenvermindering’

Verzelfstandiging

• Interne staatshervorming– Rollen Vlaanderen – provincies – lokale besturen?– Van groenboek naar witboek …in uitvoering

• Clustering van diensten – “efficiëntiewinst”- link bbc

• Meer deskundigheid m.b.t. management noodzakelijk

4. De toekomst?

4.3. Professionalisering en vermaatschappelijking evolueren

in ‘spagaat’ (F. De Rynck)• professionalisering: interne oriëntatie

– elke sector organiseert zijn eigen inspraak– eigen “van binnen naar buiten”-processen– eigen batterij instrumenten – Bureaucratisering en ritualisering ?

• vermaatschappelijking: – buitenwaartse gerichtheid van besturen – maatschappelijke druk op politici – accent op actieve burger

4. De toekomst?

4.4. Inspelen en anticiperen op veranderingen• Vergrijzing: toekomstige vrijetijdsbesteding

45plussers (babyboom generatie)• Interculturaliseren• Gemeenschapsvorming: brede wisselende invulling• Meer aandacht voor participatie• Duurzaamheid • BESPARINGEN

4. De toekomst?

4.5. Gevolgen voor professionalisering• Nieuwe profielen

• Nieuwe methodieken

• Nieuwe opstelling?

• Debat rol professional – middenveld

• …

5. LOCUS: werking, rol en positie

5.1. Visie

5.2. Missie

5.3. Positie

5.4. Organisatie en strategische doelstellingen

5. LOCUS: werking, rol en positie

5.1. Visie• Belang van cultuurbeleving en participatie

• Belang van een (warm) lokaal bestuur Lokale culturele professional en rol ‘civil servant’

• Betekenis van lokaal cultuurbeleidBetekenis van de rol van de openbare bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentraProfessionele kennisgestuurde organisatiesBelang van participerende burgers in een levende democratie

5. LOCUS: werking, rol en positie

Het steunpunt is een autonome organisatie die in het kader van de beheersovereenkomst met de Vlaamse regering:

• gemeenten ondersteunt bij de uitbouw van een integraal en kwalitatief cultuurbeleid en bij de opmaak en de uitvoering van een gemeentelijk cultuurbeleidsplan;

• de werking van cultuurcentra, openbare bibliotheken, gemeenschapscentra, lokale culturele professionals waaronder cultuurbeleidscoördinatoren e.a. en adviesorganen voor cultuur ondersteunt.

5.2. Missie

5. LOCUS: werking, rol en positie

Procesgerichte organisatie:• De teams werken hun eigen thema’s volledig

zelf uit in projecten en acties, van in de conceptfase tot bij de implementatie

• Ze werken vanuit hun eigenheid ook vaak samen aan projecten, acties, …

Teams:• Lokaal cultuurmanagement• Publiekswerking • Algemene Diensten

(Jaaractieplan 2011 LOCUS op www.slideshare.net/introductiecursus)

Miek De KepperDirecteur

VRAGEN?