Post on 23-Dec-2014
description
AD FONTES
Klooster- en abdijarchieven in Vlaanderen en Brussel
Vorderingsrapport FoKAV-registratieproject archiefbestandenvan religieuze instituten in Vlaanderen en Brussel
Jürgen VanhoutteForum Kerkelijke Archieven Vlaanderen (FoKAV)
Heverlee, 15 november 2008
Hoe het allemaal begon
Meten is weten. Het in kaart brengen van religieuze archieven in Vlaanderen
DiBIKAV-project: opzet
Digitale Bestandsinventaris Kerkelijke Archieven Vlaanderen
Systematisch opsporen van alle archiefbestanden van private kerkelijke instellingen in Vlaanderen en Brussel
Religieuze instituten: ordes en congregaties Parochies, dekenaten, bisdommen enz.
Prioritair: archiefbestanden die nog in situ worden bewaard Verzamelen van gestructureerde basisgegevens over
archiefbestanden en instellingen die ze hebben gevormd (archiefvormers): ISAD(G) en ISAAR-CPF
Registratie van gegevens in twee bestaande digitale onderzoeksdatabanken, raadpleegbaar via internet
ODIS (www.odis.be) Archiefbank Vlaanderen (www.archiefbank.be)
Informatiesessies archiefbeheer in de dekenaten (2005-2007)
Totaal: 36 informatiesessiesAantal aanwezigen: 1040
DiBIKAV-project: werkwijze
Vertrekpunt: bestaande overzichten en gegevensverzamelingen over kerkelijke instellingen en hun archiefbestanden afbakening onderzoeksveld
2005: systematische enquêtering van alle religieuze instituten (ordes en congregaties) en parochies in Vlaanderen en Brussel
Enquête voor de religieuze instituten Voorgesteld op de studiedag Meten is weten (Averbode, 29
april 2005), verspreid in mei 2005, rappel in juni 2006 Vraag naar extra gegevens over de historiek van het religieus
instituut en het ledenbestand (= archiefvormer) Enquête voor de parochies
Gradueel verspreid (2005-2007) naar aanleiding van informatiesessies over archiefbeheer in de Vlaamse bisdommen en het vicariaat Brussel
Enkel vraag naar gegevens over bewaarde archieven
DiBIKAV-enquête
Gevraagde informatie
- titel van het archiefbestand- datering en volume - bewaarplaats- naam van de archiefvormer- inhoud en structuur- ordening- ontsluitingsinstrumenten- voorwaarden voor raadpleging- bronnen en overige literatuur- …
ISAD(G): International Standard for Archival Description (General) zie: www.ica.org
DiBIKAV-project: werkwijze
Bijkomende contactnames en hulpverlening ter plaatse bij invullen van enquêteformulieren, (pro-)actieve prospecties, schriftelijke en telefonische rappels enz.
Systematische registratie van de gegevens in digitale onderzoeksdatabanken
www.odis.be www.archiefbank.be
Archiefbank Vlaanderen
DiBIKAV-project: personeel
Kristien Suenens320 religieuze instituten
Veerle Van DammeAdministratieve ondersteuning
Jürgen VanhoutteCaroline Vleugels
(vanaf 2006)1906 parochies
DiBIKAV-project: religieuze instituten
Afbakening onderzoeksveld: 320 autonome religieuze instituten in Vlaanderen en Brussel
Bevraging: 2 schriftelijke enquêtes (2005 en 2006) en 1 telefonische enquête (2007), aanvullende prospecties
Resultaat: van 184 religieuze instituten (60%) werden gegevens verzameld
de historiek van het religieus instituut (archiefvormer) de/het in situ bewaarde archiefbestand(en)
Registratie van gegevens in ODIS en Archiefbank Vlaanderen Hulp en begeleiding bij inventarisatie archiefbestanden Redactie vorderingsrapport:
Kristien SUENENS. Ad fontes. Klooster- en abdijarchieven in Vlaanderen en Brussel. FoKAV-rapporten 1, Heverlee, 2008.
DiBIKAV-project: religieuze instituten
Geregistreerde archieven en archiefvormers 2005-2007
Geregistreerd: 184Geen gegevens: 136
Hulp bij inventarisatie (2005-2008)
Congregatie van de Gasthuiszusters-Augustinessen, Boom Congregatie van de Kanunnikessen van het H. Graf, Bilzen Congregatie van de Zusters Dominicanessen, Brugge Congregatie van de Zusters Maricolen, Brugge Congregatie van de Zusters van de H. Vincentius a Paulo,
Deftinge Congregatie van de Zusters van de H. Vincentius a Paulo,
Lendelede Congregatie van de Zusters van Maria, Landen Congregatie van de Zusters van Maria, Merkem Congregatie van de Zusters van O.L.Vrouw Presentatie,
Beveren Congregatie van de Zwartzusters, Brugge Congregatie van de Zwartzusters, Dendermonde
Ad fontes. Klooster- en abdij-archieven in Vlaanderen en Brussel
Ad fontes. Klooster- en abdij-archieven in Vlaanderen en Brussel
DiBIKAV-enquête voor religieuze instituten
Gegevens over archiefbestanden
Gegevens over archiefvormers
Behoefteanalyse archiefzorg
Toekomstgerichte aanbevelingen
Archiefvormers: stichting
Archiefvormers: geografisch
Archiefbestanden: bewaarplaats
75% archief bewaard in afzonderlijke ruimte: gerecupereerde lokalen
Met veel zorg en vindingrijkheid ingericht ondanks weinige middelen
Geen klimaatregeling, brand- of inbraakbeveiliging
Sterk verspreid: geen onderscheid statisch/dynamisch archief
Archiefbestanden: datering
Loopt parallel met de geschiedenis van de archiefvormers, 1/3 continuïteit van in het Ancien Régime tot vandaag
Hiaten gevolg van impact historische gebeurtenissen en/of overmacht:
Godsdiensttroebelen 16de eeuw Franse Revolutie eind 18de eeuw Eerste Wereldoorlog 20ste eeuw
Archiefbestanden: omvang Moeilijk te bepalen: 115 archiefbestanden ‘meetbaar’ Gemiddeld 27 strekkende meter overwicht grote
bestanden bij mannelijke ordes en congregaties Recht evenredig met omvang van het religieus instituut Werk maken van selectie
Archiefbestanden: ordening
54% volledig geordend, 30% ongeordend Voornaamste ordeningsprincipe: thematisch-chronologisch Toonaangevende inspiratiebron: archiefschema’s KADOC-
handleiding (1990) Generalaatsarchief Zuster van Liefde Gent Archief norbertijnenabdij Tongerlo
Archiefbestanden: ontsluiting
60% ontsluitingsinstrument aanwezig 20% gepubliceerd ontsluitingsinstrument Toegankelijkheid en publiekswerking (bewust) beperkt
Archiefbestanden: inhoud en bereik
Karakteristieken archiefbestanden
Kronieken Stichting en geschiedenis Apostolaat Bijhuizen
Ledenregisters Gemeenschap en gemeenschapsleven Weinig aandacht individu
Leefregels Normatieve documenten Bestuur en beleid oversten Contacten kerkelijke en wereldlijke overheden Religieus leven en vorming
Audiovisueel materiaal Problemen bewaring en ontsluiting
studiedag “Op de gevoelige Plaat”
Archiefzorg in religieuze instituten
Geheel verwaarloosde archiefbestanden zelden of nooit aangetroffen:
Minstens één kloosterling(e) neemt archiefzorg op zich, veelal geen officiële functie (vrijwilliger)
Enkel grote religieuze instituten hebben archivaris in functie
Creativiteit + externe vorming (KADOC-lessenreeksen) Geen uniforme of gecoördineerde aanpak Zelden expliciete beleidskeuze vanuit kloosterbesturen Geen traditie van erfgoedzorg in vele (apostolische)
religieuze instituten: pas vanaf Vaticanum II (1962-1965) en werking KADOC (jaren 1980)
Werk van gemotiveerde enkelingen
Archiefzorg in religieuze instituten
Specifiek archieftechnische problemen: Selectie van documentatie en archiefvreemd materiaal Onderscheid tussen afzonderlijke archiefbestanden Beheer van audiovisueel materiaal
Onvoldoende middelen voor uitbouw van degelijke archiefruimtes
Raadpleging of toegankelijkheid (bewust) beperkt Tekort aan middelen/infrastructuur (leeszaal)/mensen Private en vertrouwelijke karakter van onderzochte
archieven
Toekomstgerichte aanbevelingen
Religieuze wereld
Erfgoedsector Overheid
Gewaarborgd behoud
Toekomstgerichte aanbevelingen Religieuze wereld
Religieuze instituten archiefzorg expliciete beleidskeuze Lange-termijnvisie inzake erfgoedbeheer i.s.m.
specialisten uit erfgoedsector Hogere kerkelijke en religieuze overheden: moderator in
het erfgoeddebat intensieve samenwerking met erfgoedsector
Erfgoedsector Blijvende sensibilisatie, vorming, begeleiding en opvang Samenwerking met hogere kerkelijke overheden Respectvolle houding t.a.v. vertrouwelijk karakter
kerkelijk erfgoed Blijvend afstemmen op concrete noden religieuze wereld
Overheid Blijvend investeren in erfgoedsector