Lezing jones boutersem_april_2016

Klimaat: van probleem tot opportuniteit

Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech

Vlaanderen vzw)

21-4-2016, Boutersem

Climate change, the mother of all problems

Eerst het slechte nieuws:

Over het Rockstromdiagram en het

klimaatprobleem

21/04/2016 Jones/Boutersem 3

Planetaire

grenzen

worden

doorboord

Verdwijnen van habitat

Invasieve soorten

Opwarming aarde

…

Bron: WWF bewerking van J.

Rockström et al., Nature, 461, 2009


De geobserveerde temperatuurstijging (atmosfeer, links en oceanen, rechts-onder)


Met 2015 nog warmer (+1°C)


En weer nieuwe records in 2016


Welkom in het Antropoceen


…maar rijke Noorden blijft niet buiten schot:

bv. impact hittegolven


Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”


Of 2,7°C met huidige afspraken van

Parijs

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

Temperatuurstijging indien

beloftes van INDC’s

worden nagekomen

21/04/2016 15Jones/Boutersem

Klimaatbeleid vereist drastische reducties –

hoe langer wordt gewacht, hoe duurder

Bron: IPCC, AR5, WGIII


Energiegerelateerde CO2 emissies zijn alvast

aan het dalen… (Data: IEA, 2016)


Klimaatbeleid vereist drastische reducties –

hoe langer wordt gewacht, hoe duurder


Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele grondstofvoorraden (steenkool,

aardolie, gas) in de grond blijven




Naar het betere nieuws:

De transitiepaden zijn gekend en realistisch


Van probleemanalyse Leitbilder transitiepaden

transitie-experimenten (J. Rotmans, 2009)

Figuur: VITO


Roadmap2050.eu21/04/2016 Jones/Boutersem 26

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie• Energie-efficiëntie


Project Tweewaters Leuven – From a grey

industrial zone to a sustainable community



business modellen


• Hernieuwbare energie



business modellen



(macro-meso-micro)


Het voorbeeld van Denemarken…



business modellen



(macro-meso-micro)

• (Super)Smart Grids

Bron beeld:

www.geni.org


http://www.geni.org/


business modellen

Energietransitie Materialentransitie• Energie-efficiëntie


(inclusief bio-based

economy)

• (Super)Smart Grids

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers


Circulaire economie – schematisch

voorgesteld

https://www.youtube.com/watch?v=zCRKvDyyHmI&list=PLtci30xsa3NEwOm0J0m79tRjUTEYDk31l


Stadsmijnbouw (bv. Edele metalen recycling

in Umicore)


Enhanced Landfill Mining: Vlaanderen =

koploper – Afval Energie + Materialen

Bron: Knack, 2012


Van producten naar diensten



Zo naar het betere nieuws:

Dorbraak in top-down, mondiaal klimaatbeleid

dat heeft geleerd van (dynamischer) bottom-

up klimaatbeleid


Top-down, mondiaal klimaatbeleid is een moeilijke

bevalling geweest ...


UNFCCC Proces COP(1-20) (post-)Kyoto...

Heel moeilijk...

… Maar met een doorbraak in Parijs

UNFCCC Proces COP(21) (post-)Kyoto...

Heel moeilijk...


COP


Wat is er afgesproken in Parijs?

• “…limit planetary warming to well

below 2 °C, urging nations to pursue

an even stricter target, 1.5 °C”

• “Countries will assess their progress

towards reducing emissions in 2018,

and must revisit their climate

pledges every five years, beginning

in 2020”

• “The agreement creates a

transparent system for measuring,

reporting and verifying emissions”

IPCC cijfers:

• Respecteren 2 °C

grens vereist

reducties van 40–

70% tegen 2050

• Respecteren van

1.5°C vereist 70–95%

tegen 2050


Wat is er afgesproken in Parijs?


Een plechtig (ondertekening)moment op 22

april + hoop op een versneld in werking treden


Parijs is gebaseerd op aanpak van bottom-up

klimaatbeleid


UNFCCC Proces COP(1-21) (post-)Kyoto...

Bottom-up proces: gemeenten, steden,

provincies, bedrijven nemen het voortouw...

Heel moeilijk...

Én

én Hoopgevend… Lokale

overheden sneller pro-actief

Bv. Toyota Environmental Challenge 2050:

90% reductie tegen 2050


Steden gaan voorop in de strijd tegen de

klimaatveranderingen

Bron: J. Dirix, W.

Peeters, J. Eyckmans,

P.T. Jones, S. Sterckx,

Climate Policy, 2013


• 6,635 Burgemeesters & 211 miljoen inwoners (status 21-

4-2016)

• > 20% reductie CO2 emissies tegen 2020

• 40% reductie CO2 emissies tegen 2030

EU Burgemeestersconvenant http://www.covenantofmayors.eu/index_en.html


Klimaatprocessen in VlaanderenDe Vlaamse klimaatkaart – Klimaatneutrale

processen – Begin 2015…

Antwerpen 2050

Stadslab

Brugge klimaatneutraal 2050


Vlaams-Brabant klimaatneutraal


59 Vlaams-

Brabantse

burgemeesters

ondertekenden

Burgemeesters-

convenant (incl.

Boutersem)

43 gemeenten

hebben een door

de gemeenteraad

goedgekeurd

klimaatplan (excl.

Boutersem)

Boutersem en klimaatbeleid


59 Vlaams-

Brabantse

burgemeesters

ondertekenden

Burgemeesters-

convenant (incl.

Boutersem)

43 gemeenten

hebben een door

de gemeenteraad

goedgekeurd

klimaatplan (excl.

Boutersem)


Even opletten:

Welke lessen trekken we uit lopende

klimaatbeleidsprocessen op het lokale

niveau?


Aandachtspunten voor klimaatneutrale

processen: wetenschappelijke onderbouw

• Gedetailleerde nulmeting +

consistentie serie van

maatregelen

• Monitoring emissies en

herhaling “nulmeting”

• Vertaald naar

Burgemeestersconvenant:

o Baseline Emission Inventory

o Sustainable Energy Action Plan

• Provincies kunnen helpen in

opmaak nulmeting en SEAPLeuven Klimaatneutraal 2030, Nulmeting


Nulmeting LKN 2030

• Emissies (Scope 1 + 2):

60% gebouwen, 25%

mobiliteit

• Alle Leuvenaars samen

incl. bedrijven: 250 miljoen

EURO/jaar aan energie:

• Leuven: 31% groene

stroom, vooral door import

o Eigen productie aan energie:

< 1% consumptie


LKN 2030: Klimaatplan – “Wetenschappelijk

Rapport”

Scenario’s naar

klimaatneutraliteit

Bron: H. Vandevyvere, P.T.

Jones et al., Eindrapport

LKN 2030, 2013


Boutersem alvast goed op weg… maar nog

een lange weg te gaan


Legende inventaris mogelijke klimaatacties

Prioriteit

Onmiddellijk Geen impact Gemakkelijk

Prioritair Kleine reductie Gemiddeld

Strategisch Gemiddelde reductie Gemiddeld Hoog

Aanzienlijke reductie Hoog

Grote reductie Zeer hoog

Legende:CO2-reductie

Verwaarloosbaar -

Laag

Kosten voor realisatie Moeilijkheidsgraad

Realisatie Geen Laag Groot

Gemakkelijk“Quick wins”

of

Prioritaire

acties

Strategische

acties

onmiddelijke

acties

GemiddeldPrioritaire

acties

Prioritaire

acties

Strategische

acties

MoeilijkStrategische

acties

Strategische

acties

Strategische

acties

Investering

Co

mp

lexite

itsn

ive

au

Investeringskost

Klimaatimpact

van maatregelInvestering-

kostComplex’-

niveau

Kwantificering beginsituatie en

impact maatregelen is cruciaal

Meer aandacht voor gebouwen in

plan


processen: quadruple helix aanpak

Overheid

Civiele samenlevingBedrijven

Kennisinstellingen“Quadruple helix”1. Bewaker proces,

2. Partner in proces,

3. Initiatiefnemer



processen: vermijd inconsistentie

Bv. “Leuven fietsstad” versus

“fietsrazzia’s”

Bv. Leuven autovrij en een

nieuwe ondergrondse parking



processen: robuustheid inbouwen

• Richt een onafhankelijke organisatie op m.b.v. kernactoren

(cf. vzw LKN 2030) – governance aspecten

• Over partijpolitieke grenzen & electorale cycli heen –

evenwicht met politiek bestuur

• Klimaatneutraliteit = economie + ruimtelijke ordening +

landbouw + mobiliteit + milieu


Aandachtspunten voor klimaatneutrale processen:

alternatieve financieringsmodellen

• Aandacht voor Coöperaties

o Voorbeeld Energent

• Groepsaankopen

o Voorbeeldproject Pajottenland

– renovatie op wijkniveau

• Klimaatfonds/crowd funding

o Behoud controle over deze

instrumenten vanuit quadruple

helix (daadkracht)



Optimisme is een morele plicht

Lokaal klimaatbeleid levert massa’s

voordelen op, hier en nu.


“Health co-benefits” klimaat- en transitiebeleid


“Health co-benefits” klimaat- en transitiebeleid

• Groene stadsontwikkeling + schone

technologieën + investeren in sociaal

kapitaal…

Leidt tot…

• Minder ademhalingsaandoeningen en

hart- en vaatzieken

• Betere mentale gezondheid door meer

fysische activiteit, schaduwzones,

groengebied en sociale interactie

• Minder obesitas

• Enzovoort

Tabel: Cheng en Berry, 2012


Andere secundaire voordelen van klimaat- en

transitiebeleid

• Resilience

o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie

gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]


http://concerto.eu/

Jobs in de energiesector: cleantech versus

fossiel (credits: Han Vandevyvere, VITO)

[Bron:

McKinsey 2012]


Andere secundaire voordelen van klimaat- en

transitiebeleid

• Resilience

o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie

gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]

o Daling energiefactuur

o Energie-, materialen- en voedselautonomie


http://concerto.eu/

Permanent verlies aan middelen i.p.v.

middelen in eigen regio te houden

Güssing Renewable Energy (AT): ‘money stays in the region and the air clean’ [www.gussingrenewable.com]


Klimaat- en transitiebeleid trekken wereldwijd

investeringen aan – een boot die niet te missen is


Samengevat: secundaire voordelen van

transitiebeleid

• Leefbare steden – minder gezondheidskosten [Pittel en

Rubbelke, 2008]

• Nieuwe jobs

• Daling energiefactuur

• Energie-, materialen- en voedselautonomie

• Investeringen - herindustrialisatie

• Katalysator voor koerswijziging klimaatbeleid op

continentaal & mondiaal niveau


Dank voor de aandacht!


Hoe ziet de toekomst eruit? Wat moeten we doen?

• Klassieke industrie – de-industrialisering

o Tweede industriële revolutie:

• Fossiele grondstofbasis, Grote bedrijven, kapitaalsintensief, verticaal georganiseerd

(cement, staal, automobiel), kwantitatieve groei (BNP), winstgedreven

o Trends die bezig zijn:

• NEG: Dalend aantal jobs door verdere automatisering en relocatiebeleid (toegang

tot goedkope grondstoffen, goedkope arbeid, laks milieubeleid)

• Kostprijs van energie en materialen wordt duurder op lange termijn (in het bijzonder

voor kritieke materialen)

• POS: trend naar Derde Industriële Revolutie (Jeremy Rifkin)

• Derde industriële revolutie herindustrialisering

• Samengaan energie- en internetrevolutie, Decentralisering, nieuw type van

bedrijven (kleiner), meer sociaal ondernemerschap missiegedreven +

marktgeörienteerd, open innovatie, horizontale netwerken, PSS!)

• Voorbeelden: ELFM, smart grids, ESCO’s in smart cities, auto- en

fieetsdeelbedrijven21/04/2016 Jones/Boutersem 80

Wat doen om 3e industriële revolutie te

ondersteunen?

• Beleid van bedrijven, overheid et al.:

o Transitiemanagement ifv Grand Societal Challenges (cf. H2020: Clean energy, clean transport,

resource efficiency, climate change, biobased)

o TM: langetermijnvisie (Low-carbon circular economy), consistentie beleid (exemplify),

meervoudige actoren aligneren (Q-Helix), just transition

• Industrieel beleid hierop aanpassen

o kansen voor cleantech/transitie maximaal ondersteunen

o Waarom? Resilience: Jobs (cleantech 2-4*meer jobs/investering), Daling energie- en

grondstoffactuur (geld blijft lokaal circuleren ipv weg te lekken), Verbetering autonomie, Daling

gezondheidskosten (health co-benefits)

• Voorbeelden:

o Innovatiebeleid: challenge-driven ipv bottom-up (cf. h2020, MIP): keuzes maken en kritische

massa vergaren

o Offensief normeringsbeleid: cf. EPB wetgeving en nZEB Directives

o Fiscaal beleid: radicale vergroening (alternatieve financiering) zodat IRR cleantechprojecten

verbetert tov fossiele projecten

o Groene openbare aanbestedingen: stimuleren secundaire grondstoffen

o Holistische kijk op vergunningstrajecten21/04/2016 Jones/Boutersem 81

2 prioriteiten

• Innovatiebeleid vanuit Grand Societal Challenges ipv marktgedreven,

zowel:

o Klassieke industrie: cleantech inbouwen ifv grondstof- en energieëfficiëntie

(vb. MIP Transitie Commissie call in Feb 2014: Retrofitting van

industriële procesketens op vlak van water, energie en materialen)

o Zuivere cleantech industrie: nieuwe cleantech oplossingen in duurzaam

energie-, water- en materialenbeheer

• Alternatieve financieringsinstrumenten uitbouwen in het bijzonder voor de

grootschalige renovatie van het gebouwenpatrimonium

o Energie-efficiëntie is kosteneffectief (cf. LKN 2030): 2 miljoen jobs op EU-

niveau + grote impact op CO2 en energiefactuur BOUW, ENERGIE

o Hernieuwbare energie:

o Welke? Klimaatfondsen, crowd funding etc.


Lezing jones boutersem_april_2016

Environment

Transcript of Lezing jones boutersem_april_2016