Kritische succesfactoren in aanbestedingsprocedures

Johan Wempe

Even voorstellen

Johan Wempe: Saxion Hogescholen: Lector Governance Nyenrode: HL Sustainability, innovation & leadership

Doel van deze presentatie

Ontwikkeling in samenleving: markt als organisatiemethode

Visie op problemen in de bouw Vragen naar aanleiding van de De Bos en

Lommer-affaire Onderzoek naar de wijze waarop de aanbesteding

het bouwproces stuurt Uitnodiging voor deelname

Maatschappelijke ontwikkelingen

Maakbare samenleving Geloof in markt als sturingsmechanisme (na 1980)

profijtbeginsel: dwingt consument afweging te maken de vervuiler betaalt privatisering emissiehandel toezichthouders (NmA, Opta, Dte) in plaats van vergunningverlening

Ingrijpende wijzigingen: maatschappelijke ondernemingen

Diensten die traditioneel tot de publiekesector werden gerekend Verzelfstandiging liberalisering privatisering Concurrentie aanbesteding Afgebakende producten: prijs – kwaliteit

Wat zijn de maatschappelijke effecten van het aanbesteden?

Ingrijpende wijzigingen ook binnen de private sector

Concurrentiebeperkende afspraken (door min van EZ goedgekeurde kartelafspraken)

Maatschappelijk belang: o.a. boekenprijs, vooroverleg in de bouw

Wat zijn de effecten? Efficiency, kwaliteit?Maatschappelijke aspecten

Problemen in de bouw

Case 1 Uit eigen ervaring:bouw dierenkliniek

Nisje ten behoeve van apothekerskast

Aanzicht: tekening bij offerte

Case 2 Bos en

Lommerplein

De wijk Bos en Lommer

Bos en Lommer: wijk uit 1935 Ontwerp gaat uit van een ruime

wijkopzet met een marktplein als centrale ontmoetingsplek

A10 splitsing van de wijk in jaren 60

Verdwijnen wijkkarakter en onherbergzaam leefklimaat

Situatie in jaren 90

Het plangebied is “een onherbergzaam gebied met eenovermaat aan verkeersruimte, extreme geluidsoverlast enbebouwing die niet aansluit bij de voor het stadsdeel zokarakteristieke ruimtelijke opbouw.”

Citaat Stedenbouwkundig Programma van Eisen (1999)

Herstructureringsplan in jaren 90

Nieuw hart voor het stadsdeel Oplossingen voor de fysieke, sociale en economische

problemen Terugdringen barrière werking en overlast A10

Ambitieus plan

Woningen, winkels, kantoren, parkeergarages, groenvoorzieningen

Nieuw hart: winkelcentrum rond marktplein, een buurtcentrum en bibliotheek, parkeren onder marktplein

Overbouwen van de A10 met aan weerskanten kantoorgebouwen, oversteek voor trams, auto’s en voetgangers, winkels op voetgangersniveau met een boulevardachtige uitstraling

Chronologie

1988 eerste plannen voor herstructurering 1999 commitment van Rijkswaterstaat 1999 versnelling door plannen voor groot onderhoud in

2001 2001 start bouw

Bouwproces verloopt stroperig

Veel partijen: Stadsdeel Bos en Lommer Project ontwikkelaars Multi Vastgoed (winkels) en Hillen

en Roosen (woningen) Bouw bruggen in pps-constructie: Multi Vastgoed, Dienst

der Domeinen en Stadsdeel Bos en Lommer Rijkswaterstaat (o.a. vergunning i.v.m. veiligheid en

doorstroming verkeer) Dienst der Domeinen van MvF (eigenaar van de lucht

boven de weg: verkoopt luchtrechten)

Complexiteit

Vergunning van RWS i.v.m. doorstroming en veiligheid op de weg

Ingewikkeld contract i.v.m. eigendom van de lucht boven de weg. Financiële overeenkomst diverse keren opengebroken.

Contracten hadden een losse opzet. Problemen door partijen gaandeweg opgelost. Nadeel dat er ruimte ontstond die voor eigen gewin benut kon worden.

In begin fase ad hoc proces management.

Problemen in 2006

2006: Inzakken parkeergarage t.g.v. constructiefouten Ontruiming van woningen op last burgemeester Cohen Onderzoek door commissie De Boer Nog steeds onduidelijk wie opdraait voor de kosten

Conclusies rapport De Boer

Fouten in de betonconstructie Wijzigingen ontwerp woningen

terwijl maatvoering onderliggende winkels al vast lag

Fouten hadden mogelijk geconstateerd kunnen worden door Bouwtoezichthouder gemeente

Onvoldoende toezicht Coördinerend hoofdconstructeur

noodzakelijk voor zo’n complex project

Geen adequate schriftelijke vastlegging

Algemene conclusies te aanzien cases

Versnippering Iedere partij zoekt naar eigen optimum Afschuiven van verantwoordelijkheid Neiging oplossing te zoeken in meer controle,

gedetailleerdere bestek, procedures en hiërarchische structuur

Onderzoek naar de rol van het aanbestedingsproces

Achtergrond van het onderzoek:Bouw staat sterk onder druk

Kritiek: bouwfraude corruptieverwijt kostenoverschrijdingen verantwoordelijkheid ten aanzien van fouten bij

bouwprojecten (Maastricht, Bos en Lommer, Hoorn) strafrechtelijke vervolging van leiding (Amer centrale)

Tegelijk: vraag bijdrage te leveren aan duurzame ontwikkeling

Hypotheses

1. De kenmerken van de bouwsector die er toe leiden dat sprake is van grote veiligheidsrisico’s vormen ook de oorzaak van de tekort schietende (duurzame) innovatiekracht.

2. Het aanbestedingsproces van grote bouwprojecten versterkt deze kenmerken.

Onderzoeksmodel

Kenmerken aan-

bestedings-proces

Kenmerken Bouwsecto

r

Veiligheids-risico’s

Duurzame innovatie

Doel van het onderzoek

1. Inzicht in de onderliggende factoren die ten grondslag liggen aan de veiligheidsrisico’s bij grote bouwprojecten.

2. Inzicht in de onderliggende factoren die ten grondslag liggen aan de duurzame innovatie.

3. Inzicht in het verband tussen de onder 1 en 2 genoemde factoren.

4. Inzicht in de wijze waarop het aanbestedingsproces invloed heeft (kan hebben) op de onder 1 en 2 genoemde factoren.

Uiteindelijk doel van het onderzoek

Op welke manier kan het aanbestedingsproces bijdrage aan hetorganiseren van verantwoordelijkheidin de bouwsector waardoor:- veiligheidsrisico’s worden beheerst- en duurzame innovatie bevordert?

Bouwproces in ruimste betekenis

van eerste idee tot planontwikkeling tot uitvoering (nieuw/ver)bouw tot gebruik en zelfs tot de sloop.

Vooronderzoek

Bijdrage studenten buiten reguliere programma om Analyse Interviews

Vervolg onderzoek:1. Enquête2. Experimenten

Interviews

diepte-interviews (op basis van open interviewprotocol)

door de gehele keten: opdrachtgever, architect, projectontwikkelaar en (onder)aannemer

geïnterviewden allen vanuit verschillende rollen betrokken bij het aanbestedingsproces

interviews naast elkaar gelegd.

Resultaten: Veiligheidsrisico’s en kansen voor duurzame innovatie

Veiligheid: Constructiefouten Gezondheid en veiligheidsrisico’s bij bouw en gebruik

Duurzame innovatiekansen: Kostenbesparingen Zuiniger energiegebruik Duurzame materialen Leefbaarheid Betrokkenheid gebruikers Architectuur innovatie

Resultaten: Kenmerken bouwsector/proces

Beperkte kennisuitwisseling Weinig risico bereidheid Verkokering/versnippering Groot vertrouwen in procedures Aansprakelijkheid Concurrentie Weinig efficiency Ondoorzichtigheid markt

Resultaten: Kenmerken bouwsector/procesTwee visies

Opdrachtnemer Tekortschietende kennis bij

opdrachtgever

Starre procedures dienen niet het beste resultaat

Hoge kosten van aanbestedingsprocedure

Verkokering bij de overheid Angst voor aansprakelijkheid Hevige concurrentie leidt tot

ondoorzichtigheid

Opdrachtgever Tijdsdruk;

tekort schietende kennis bij politici, media

Handelen volgens wet en regelgeving centraal; zorg voor onbevooroordeeld oordeel

Bouw is te duur

Versnippering bij de bouw Angst voor negatieve publiciteit Concurrentie bevordert transparantie

en beste kwaliteit tegen laagste prijs

Relevante factoren bij aanbesteding

Onduidelijkheid wettelijke eisen: angst deze te overtreden

Opdrachtnemers niet betrokken bij ideeënvorming/kennis opdrachtnemers nauwelijks benut

Gedetailleerd bestek/weinig ruimte voor alternatieven

Weinig ruimte om af te wijken na gunning Hoge kosten deelname aan aanbesteding Onduidelijkheid hoe criteria te

wegen/verhouding prijs kwaliteit

Vervolgonderzoek

Breed inzicht in verbanden Mogelijkheden om aanbestedingsproces te ontwikkelen Experimenten met nieuwe manieren van aanbesteden

Interesse om mee te doen aan vervolgonderzoek:We komen graag praten!

Kritische succesfactoren bij aanbestedingsprocedures

Lessen

Voorkom indekgedrag Concurrerende sectoren: plekken waar visieontwikkeling en

kennisuitwisseling mogelijk zijn Medewerkers betrekken bij visieontwikkeling Zoeken naar innovatieve vormen van aanbesteding waarbij in

vroeg stadium opdrachtnemer betrokken wordt in denkproces Bij complexe en innovatieve projecten ruimte in bestek voor

verbeteringen en innovatie Waarborg fonds voor risico’s en innovatie

Meer informatie over het onderzoek

Posterpresentatie van de studenten tijdenskoffiepauze

Nienke Visschers Anouk Breukers Jörgen de Klerk Dennis Rödel

Collega’s: Rolf Grouve en Maurits Sanders