Coachen met het BreinCoachen met het Brein waarom veranderen zo moeilijk is.. waarom veranderen zo moeilijk is..

dag 2 dag 2 11 april 201411 april 2014

John van der Meij en Hilde te RietJohn van der Meij en Hilde te RietTrilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en

Therapie (Oegstgeest) Therapie (Oegstgeest) Indi-go tr5aining en coaching (Annen)Indi-go tr5aining en coaching (Annen)

ITON: Instituut voor Toegepaste ITON: Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen (Haarlem)Neurowetenschappen (Haarlem)

Inhoud dag II BreincoachingInhoud dag II Breincoaching

Healthy Mind PlatterHealthy Mind Platter- Down timeDown time- Focus timeFocus timeStress en zelfregulatieStress en zelfregulatieEmotieregulatieEmotieregulatieIntegratie van BewustzijnIntegratie van Bewustzijn

HEALTHY MIND HEALTHY MIND PLATTER PLATTER

De klacht als vertrekpunt bij coachingDe klacht als vertrekpunt bij coaching

Herhalende patronen; vicieuze cirkels in Herhalende patronen; vicieuze cirkels in denken, voelen en gedragdenken, voelen en gedrag

Ongewenste emoties; geen beheer erover Ongewenste emoties; geen beheer erover hebben; erdoor bezet zijnhebben; erdoor bezet zijn

Emotionele, sociale en fysieke pijnEmotionele, sociale en fysieke pijn

EMPOWERMENTEMPOWERMENT

HEB KENNIS VAN HEB KENNIS VAN HET BREIN HET BREIN

Brain in the palm of your handBrain in the palm of your hand

HandmodelHandmodel

Hoe geven onze dagelijkse interacties onze Hoe geven onze dagelijkse interacties onze neurale circuits vorm?neurale circuits vorm?

Welke ervaringen zijn vastgelegd?Welke ervaringen zijn vastgelegd?

Tijdens stress ben je vaak uit verbinding met Tijdens stress ben je vaak uit verbinding met je taak; je staart, je bent in trance. Heb je je taak; je staart, je bent in trance. Heb je het door dan ga je even lopen, haalt een het door dan ga je even lopen, haalt een snack…snack…

Ons brein drijft ons automatisch te “socializen”, zonder dat je het je vaak bewust bent…

The Healthy Mind PlatterThe Healthy Mind PlatterNeuroLeadershipjournal 4; 2012NeuroLeadershipjournal 4; 2012David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica PaynePayne

Zeven neuro-cognitieve activiteiten Zeven neuro-cognitieve activiteiten als voeding voor de geestals voeding voor de geest

- slaap tijd- fysieke tijd- speel tijd- focus tijd- lummel tijd- mindful tijd- contact tijd

un-goal-focusedun-goal-focused

LUMMEL TIJDLUMMEL TIJD downtimedowntime

DowntimeDowntime

Wachtend op een afspraak op vliegveldWachtend op een afspraak op vliegveldBeetje bladeren in tijdschriftBeetje bladeren in tijdschriftMuziek luisteren zonder specifiek doelMuziek luisteren zonder specifiek doel

Losgekoppeld van intentionele focus Losgekoppeld van intentionele focus op de omgevingop de omgeving

Het “rustbrein” Het “rustbrein” (default mode network) (default mode network)

in rust zijn de sociale circuits in het brein heel actiefin rust zijn de sociale circuits in het brein heel actief

Rustbrein actief tijdens “niets doen”

MemorySense of self Autobiograf.reflectie

Integratie

Gaat vooraf aan Inzicht

..inzicht wordt voorafgegaan door ..inzicht wordt voorafgegaan door loskoppeling van doelgericht, bewust loskoppeling van doelgericht, bewust denken…denken…

Nodig voor complexe beslissingenNodig voor complexe beslissingenDijksterhuisDijksterhuis

The Break-out PrincipleThe Break-out PrincipleBenson and Proctor 2003Benson and Proctor 2003

Beste manier om complexe problemen op te Beste manier om complexe problemen op te lossen:lossen:1)1)Struggling; dmv probleemanalyses, feiten verzamelen Struggling; dmv probleemanalyses, feiten verzamelen etc. tot je niet meer productief bent en gestressed raaktetc. tot je niet meer productief bent en gestressed raakt2)2)Distracting; compleet loskomen van de stress Distracting; compleet loskomen van de stress veroorzakende gedachtenveroorzakende gedachten3)3)Breaking out; plotseling nieuw inzichtBreaking out; plotseling nieuw inzicht

Wat gebeurt er? Wat gebeurt er?

Wat gebeurt er?

Het verleden herinneren en over toekomst denken

Zelf-projektie

Alpha-golven tijdens reflectie, vlak voor een inzichtAlpha-golven tijdens reflectie, vlak voor een inzichtinput van extern sluit af en de focus ligt meer op input van extern sluit af en de focus ligt meer op interne stimuli; serotonine komt vrijinterne stimuli; serotonine komt vrij

Insight is characterized by less focused, Insight is characterized by less focused, inward-directed, more open forms of inward-directed, more open forms of attention.attention.

De AH…

Gamma-bandwaves;op allerlei niveau’swordt informatie simultaan verwerkt

Inzicht vooral in Rechter HemisfeerInzicht vooral in Rechter Hemisfeer Mark Jung-Beeman, PLoS Biology, Mark Jung-Beeman, PLoS Biology,

20092009

De rechter anterior cingulate cortex geeft focus op onbewuste oplossingen

Ant Cingulate Cortex

Ode an die FreudeOde an die Freudehttp://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=kbJcQYVtZMov=kbJcQYVtZMo

FOCUS TIMEFOCUS TIME Attention management Attention management for for performanceperformance

Focus time:Focus time:the time we are able to focus, stay focused, the time we are able to focus, stay focused, and refocus efficiently and effectivelyand refocus efficiently and effectively

1) Executive control:PFC 1) Werkgeheugen

2) Monitoren gedrag

3) Remmen niet gewenste impulsen

4) Emotie regulatie

5) Zelf – observatie

NB werkgeheugen werkt samen met Hippocampus om een context voor het nu te maken, het begrijpen van het verleden en een planning voor de toekomst.

Hogere cognitieve functies van de PFC Hogere cognitieve functies van de PFC hebben voldoende catecholamines nodig; hebben voldoende catecholamines nodig; gevoelig voor verveling en stressgevoelig voor verveling en stress

Wat je nodig hebt is optimale nivo’s van arousal en aandacht

Focus time:Focus time:the time we are able to focus, stay focused, the time we are able to focus, stay focused, and refocus efficiently and effectivelyand refocus efficiently and effectively

1) Aandacht houden/Functie van zelf-

controle2) Refocus

Focus ipv multitaskingFocus ipv multitaskingdual-task interferencedual-task interference Ira E. Hyman et al; Journal of Applied Cognitive Psychology Ira E. Hyman et al; Journal of Applied Cognitive PsychologyVolume 24, 2010Volume 24, 2010

“Switching – time” kost veel energie

Het werkgeheugen als toneelHet werkgeheugen als toneel

Focus tijdFocus tijd

• Cognitief proces voor effectieve Cognitief proces voor effectieve performanceperformance

• Intentionele inspanning welke zelfcontrole Intentionele inspanning welke zelfcontrole vraagtvraagt

• Beide vragen:Beide vragen:- energie- energie- stress management- stress management

STRESSSTRESS &&

ZELFREGULERINGZELFREGULERING

Je bewust zijn van je innerlijke Je bewust zijn van je innerlijke toestanden, en het hanteren ervantoestanden, en het hanteren ervan

Zelfbeheersing

Het centrale gebied voor zelfregulering is de Prefrontale Cortex

Prefrontale schors

Amygdala

Dorsolaterale Prefrontale Cortex

Remt

Cognitieve controleAandachtBesluitvormingRedenerenFlexibel reageren

Emotioneel ongemakWoedeImpulsiviteitAngst

Krachtige rem PFC betekent meer beslissingsruimte….

Amygdala: hersenradar voor gevaar en dreigingAmygdala: hersenradar voor gevaar en dreigingRechtsRechts: emotioneel zelfbewustzijn; bewust van : emotioneel zelfbewustzijn; bewust van je eigen gevoelens en ze begrijpenje eigen gevoelens en ze begrijpen

Linker AmygdalaRechter amygdala

Neemt Amygdala het gezag over in de hersenen?

Ben je van streek dan veel activiteit van R. Ben je van streek dan veel activiteit van R. Amygdala in combinatie met R. PFCAmygdala in combinatie met R. PFC

Davidson, RJ; Emotion and affective style, 1992Davidson, RJ; Emotion and affective style, 1992

Nadeel:Nadeel:Quick and DirtyQuick and Dirty

Veel foutenVeel fouten

““Gevaren” zijn symbolischGevaren” zijn symbolisch

Rechter Amygdala STRESS AS

Gestoord tijdens je werkGestoord tijdens je werk

Top vijf van situaties in werkomgeving Top vijf van situaties in werkomgeving die de amygdalae activerendie de amygdalae activeren

Tony Schwartz; the way we’re working isn’t working, 2010Tony Schwartz; the way we’re working isn’t working, 2010

- Neerbuigend behandeld worden en gebrek Neerbuigend behandeld worden en gebrek aan respectaan respect

- Oneerlijk behandeld wordenOneerlijk behandeld worden- Niet gewaardeerd wordenNiet gewaardeerd worden- Het gevoel hebben dat er niet naar je Het gevoel hebben dat er niet naar je

geluisterd wordtgeluisterd wordt- Onhaalbare deadlinesOnhaalbare deadlines- Telkens gestoord wordenTelkens gestoord worden

I) Iemand die zich afgewezen of “bedreigd” I) Iemand die zich afgewezen of “bedreigd” voelt door zijn meerdere.voelt door zijn meerdere.Er ontstaat een cascade van ‘neurochemicals’Er ontstaat een cascade van ‘neurochemicals’

Cortisol en adrenaline

Er ontstaat een soort “cortisolbad” vooral in Er ontstaat een soort “cortisolbad” vooral in Prefrontale cortex en HippocampusPrefrontale cortex en Hippocampus

CORTISOL

CORTISOL

LerenCognitieGeheugen

Cortisol verdwijnt niet snel: 13- 26 uur…

II) Gaat angst of stress door dan II) Gaat angst of stress door dan ontstaat een ‘amygdala hijack’ontstaat een ‘amygdala hijack’

Prolonged state of fear

III) Wat “sluit” in het brein zijn systemen:III) Wat “sluit” in het brein zijn systemen:1) voor opbouw vertrouwen1) voor opbouw vertrouwen2) voor afstemmen en empathie2) voor afstemmen en empathie3) voor helder denken en probleem oplossen3) voor helder denken en probleem oplossen

3)OrbitofrontaleCortex

1) Nc Accumbens

2)Spiegelneuronen

Algemeen patroon bij het uitvoeren van Algemeen patroon bij het uitvoeren van taken onder oplopende spanning taken onder oplopende spanning Mobbs, 2009Mobbs, 2009

Hoe voorkom je dat je “neuronaal afzakt?Hoe voorkom je dat je “neuronaal afzakt?

1 2

3

Analyse, nadenkenweloverwogen handelen

Tijd verstrijktopschietenOnrustBesluiten op basis van emoties

Deadline PaniekerigOverlevingssprong in ‘t duister

Bij overactief worden lagere breindelen worden er steeds meer fouten gemaakt

Hoe kunnen we de “kapingen” Hoe kunnen we de “kapingen” terugdringen?terugdringen?

1)1) Aandacht schenken aan wat er in je eigen Aandacht schenken aan wat er in je eigen geest omgaat en daar bijblijven..geest omgaat en daar bijblijven..

(vroeg lijfelijke signalen (h)erkennen)(vroeg lijfelijke signalen (h)erkennen)2) Cognitief: je eruit “lospraten”2) Cognitief: je eruit “lospraten”3) Empathie3) Empathie4) Ontspanning4) Ontspanning5) Emotionele Stijlen kennen5) Emotionele Stijlen kennen6) Mindfulness6) Mindfulness

EMOTIEREGULATIEEMOTIEREGULATIE&&

EMOTIONELE STIJLEMOTIONELE STIJL

A symptom provocation study of posttraumatic A symptom provocation study of posttraumatic stress disorder using PET-scan.stress disorder using PET-scan.Archives of General Psychiatry; 1996Archives of General Psychiatry; 1996S.Rauch and V. van der KolkS.Rauch and V. van der Kolk

Als een emotie opkomt helpt onderdrukken Als een emotie opkomt helpt onderdrukken niet of maakt het ergerniet of maakt het erger

Trilemma training lichaamsbewustwording 2008Trilemma training lichaamsbewustwording 2008

Moeheid vaak verdrongen boosheid

Lang is gedacht dat het limbische systeem de zetel van de Lang is gedacht dat het limbische systeem de zetel van de emotie was; in werkelijkheid is de cortex ook bepalend voor emotie was; in werkelijkheid is de cortex ook bepalend voor onze emotionele gesteldheid en stemmingonze emotionele gesteldheid en stemming

Prefrontale Cortex is betrokken bij Prefrontale Cortex is betrokken bij emoties?emoties?

Richard Davidson & Sharon BegleyRichard Davidson & Sharon BegleyMijn Brein is niet Jouw Brein, 2012 Mijn Brein is niet Jouw Brein, 2012

Emotieregulatie: prefrontale systemen Emotieregulatie: prefrontale systemen moduleren amygdala- netwerken moduleren amygdala- netwerken

Ochsner and Gross, 2005Ochsner and Gross, 2005

RemtAmygdala

Regulatie van emotionele impulsenRegulatie van emotionele impulsenBuckholtz en Meyer-Lindenberg(2008)Buckholtz en Meyer-Lindenberg(2008)

Verschil tussen pijn en lijdenVerschil tussen pijn en lijden Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june 2010Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june 2010

PIJNVerwerking nociceptie

LIJDENBreinregio’s voor emotie en zelf-evaluatie

Veel lijden is licht maar chronisch…om het te verlichten moet je de oorzaken ervan begrijpen

Labelen met woorden van een emotie kan Labelen met woorden van een emotie kan de arousal van het emotionele systeem de arousal van het emotionele systeem verminderenverminderen

Bodily topography of basic (Upper) and nonbasic (Lower) Bodily topography of basic (Upper) and nonbasic (Lower) emotions associated with words. The body maps show emotions associated with words. The body maps show regions whose activation increased (warm colors) or regions whose activation increased (warm colors) or decreased (cool colors) when feeling each emotion.decreased (cool colors) when feeling each emotion.

PNAS Early Edition; Lauri Nummenmaa et all; 2013PNAS Early Edition; Lauri Nummenmaa et all; 2013

Affective NeuroscienceAffective NeuroscienceRichard Davidson, Wisconsin, 2012Richard Davidson, Wisconsin, 2012

1)1) Mensen met verontrustende emoties hebben Mensen met verontrustende emoties hebben vrij hoge niveau’s van activiteit van de R.PFCvrij hoge niveau’s van activiteit van de R.PFC

2)2) Alle mensen hebben een links-Alle mensen hebben een links-rechtsverhouding van prefrontale act, die rechtsverhouding van prefrontale act, die precies voorspelt hoe we dagelijks gestemd precies voorspelt hoe we dagelijks gestemd zullen zijnzullen zijn

3)3) Mensen hebben “emotionele stijlen” die in Mensen hebben “emotionele stijlen” die in werkelijkheid “hersenstijlen”zijnwerkelijkheid “hersenstijlen”zijn

Meditatie= “vertrouwd raken”Meditatie= “vertrouwd raken”( Sanskriet)( Sanskriet)

Meer vertrouwd raken met je Emotionele Stijldaarna transformeren…

Welke emotionele Welke emotionele stijlen zijn actief?stijlen zijn actief?

Zes dimensies van de emotionele stijluit systematisch onderzoek naar neurale basis van emoties Richard Davidson; 2012

1)Veerkracht: 1)Veerkracht: signalen van de PFC naar de amygdala en van de signalen van de PFC naar de amygdala en van de amygdala naar de PFC bepalen hoe snel het brein amygdala naar de PFC bepalen hoe snel het brein zich herstelt van een schokkende ervaring.zich herstelt van een schokkende ervaring.

Emotieregulatie via Prefrontale CortexEmotieregulatie via Prefrontale CortexDavidson, RJ; Emotion and affective style: hemisferic Davidson, RJ; Emotion and affective style: hemisferic substrates. Psychological science, 3,1992substrates. Psychological science, 3,1992

Grotere activiteit rechter Grotere activiteit rechter prefrontale cortex wordt prefrontale cortex wordt geassocieerd met geassocieerd met negatieve emoties als negatieve emoties als verdriet, angst, verdriet, angst, bezorgheid, bezorgheid, vermoeidheid.vermoeidheid.(Davidson, 1982 , (Davidson, 1982 , 2006 ;Siegel, 2007)2006 ;Siegel, 2007)

Emotieregulatie via Prefrontale CortexEmotieregulatie via Prefrontale Cortex

Grotere activiteit Grotere activiteit linker prefrontale linker prefrontale cortex wordt cortex wordt geassocieerd met geassocieerd met positieve emoties als positieve emoties als geluk, vreugde, geluk, vreugde, alertheid en vitaliteitalertheid en vitaliteit..(Davidson 1982; Kabat-Zinn, (Davidson 1982; Kabat-Zinn, 2006; Siegel, 2007)2006; Siegel, 2007)

De mate van activiteit in de PFC links van een veerkrachtig persoon kan wel 30 maal zo groot zijn als bij iemand die niet veerkrachtig is.

Mensen die langzaam van tegenslag Mensen die langzaam van tegenslag herstellen zijn er minder signalen tussen de herstellen zijn er minder signalen tussen de Amygdla en de PFCAmygdla en de PFC

Veroorzaakt door:Veroorzaakt door:1)1)Lage activiteit PFCLage activiteit PFC2)2)Gebrek aan verbindingen tussen PFC van Gebrek aan verbindingen tussen PFC van

de Linker hersenhelft en de Amygdalade Linker hersenhelft en de Amygdala

NB hoop door neuroplasticiteit!!NB hoop door neuroplasticiteit!!

Left anterior shift in emotion-regulating Left anterior shift in emotion-regulating circuits of the Prefrontal Cortexcircuits of the Prefrontal Cortex

Richard Davidson, 2003Richard Davidson, 2003

Je kweekt een houding van toenadering ipv vermijding aan Je kweekt een houding van toenadering ipv vermijding aan

Sneller herstel van negatieve gevoelens

INTEGRATIE VAN INTEGRATIE VAN BEWUSTZIJNBEWUSTZIJN

Mindsight Mindsight Daniel Siegel, 2010Daniel Siegel, 2010

Wiel van bewustzijnWiel van bewustzijn

1)1) Gevoelens komen en gaan ( emoties 90 Gevoelens komen en gaan ( emoties 90 sec)sec)

2)2) Aandacht besteden aan wat ervan binnen Aandacht besteden aan wat ervan binnen gebeurt (SIFT)gebeurt (SIFT)

3)3) Terug naar de asTerug naar de as

OPLOSSINGSGERICHT OPLOSSINGSGERICHT WERK WERK

Hard wiringHard wiring we see the world as we are, not as the world iswe see the world as we are, not as the world is

Anaïs NinAnaïs Nin

Our automatic perception is driven by our hardwiring…

Bij alle informatie die binnenkomt wordt Bij alle informatie die binnenkomt wordt gekeken op dit past binnen het bestaande gekeken op dit past binnen het bestaande “framework”; dit bepaalt de perceptie“framework”; dit bepaalt de perceptie

Ons brein maakt alles “passend” in Ons brein maakt alles “passend” in onze bestaande mentale modellenonze bestaande mentale modellen (relatie perceptie - denken) (relatie perceptie - denken)

Denk je : de wereld is gevaarlijk... We zoekenbewijzen vh gevaar

Denk je : men praatover mij… dan zoek jeetc..

Stap uit het patroon, stel oplossingsgerichte Stap uit het patroon, stel oplossingsgerichte vragenvragen Frederike Bannink; oplossingsgerichte vragen, 2006Frederike Bannink; oplossingsgerichte vragen, 2006

Probleem-gericht

Oplossings-gericht

De manier waarop je aandacht schenkt stuurt het neuronale afvuurproces heel specifiek

Focussen brengt je naar het Focussen brengt je naar het verleden op problemen verleden op problemen

Focussen op oplossingen geeft Focussen op oplossingen geeft energie in ons breinenergie in ons brein

Inzicht vooral in Rechter HemisfeerInzicht vooral in Rechter Hemisfeer Mark Jung-Beeman, PLoS Biology, Mark Jung-Beeman, PLoS Biology,

20092009

Neural activity when people solve Neural activity when people solve verbal problems with insightverbal problems with insight

De AH…

ARIA MODELARIA MODEL

Verbinden van coachen en breinfuncties geeft Verbinden van coachen en breinfuncties geeft beter inzicht in de actieve ingrediënt van coachenbeter inzicht in de actieve ingrediënt van coachen

CoachingCoaching Self-directed neuroplasticitySelf-directed neuroplasticity

ARIAARIA

AwarenessAwareness: stop en focus op bepaald : stop en focus op bepaald circuitcircuit

ReflectionReflection: shift in perspectief: shift in perspectief

InsightInsight: zie de sitatie op een andere : zie de sitatie op een andere maniermanier

ActionAction: neem acties en versterk de circuits: neem acties en versterk de circuits

Focussed attention plays a critical Focussed attention plays a critical role in creating physical changes in role in creating physical changes in the brainthe brain

Rock and Schwartz, 2006Rock and Schwartz, 2006

Mind over matter..Mind over matter..mental state (aandacht) bepaalt de neuroplasticiteitmental state (aandacht) bepaalt de neuroplasticiteit

Stimulus + Aandacht Stimulus - Aandacht

Wel Neuroplasticiteit Geen Neuroplasticiteit

Aandachts dichtheid is de kwantiteit en Aandachts dichtheid is de kwantiteit en kwaliteit van aandacht gegeven aan een kwaliteit van aandacht gegeven aan een bepaald breincircuitbepaald breincircuit

De vragen die je je brein stelt bepalen de De vragen die je je brein stelt bepalen de kwaliteit van de verbindingenkwaliteit van de verbindingen

Aandacht Aandacht ==

de vragen die je steltde vragen die je stelt

Waar je aandacht aan geeft,Waar je aandacht aan geeft, nemen verbindingen toenemen verbindingen toe( Neuroplasticiteit)( Neuroplasticiteit)

Alpha state: kalm en alert (8-12 Hz)Alpha state: kalm en alert (8-12 Hz)

Alpha-golven tijdens reflectieAlpha-golven tijdens reflectie

Creation of a new mental mapCreation of a new mental mapkost vrij veel energie…kost vrij veel energie…

Verschillende ideëenbij elkaar vormeneen nieuwe “map”

Een nieuw gevormde “map” maakt Een nieuw gevormde “map” maakt energie vrij, te gebruiken voor de actieenergie vrij, te gebruiken voor de actie

Verschillende ideëenbij elkaar vormeneen nieuwe “map”

Self-directed neuroplasticity

DANK VOOR UW AANDACHT!DANK VOOR UW AANDACHT!