READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten...

87
READER Life Coaching Atma Instituut

Transcript of READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten...

Page 1: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER Life Coaching

Atma Instituut

Page 2: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

2

Page 3: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 3

INHOUDSOPGAVE

INTUÏTIEF COACHEN ................................................................................................... 5

ROLLEN EN DEELPERSOONLIJKHEDEN ..................................................................... 10

INLEIDING ............................................................................................ 10

OPLOSSING VAN INNERLIJK CONFLICT ............................................................. 19

RELATIECOACING ...................................................................................................... 24

REGELS BIJ RELATIECOACHING .................................................................... 25

TECHNIEKEN BIJ RELATIECOACHING .............................................................. 26

LIEFDESBLOKKADES ................................................................................ 27

ALGEMENE SUGGESTIES VOOR RELATIECOACHING.............................................. 36

WEDERZIJDSE AFHANKELIJKHEID (CO-DEPENDENCE) .......................................... 37

COACHING ........................................................................................... 40

AFHANKELIJKHEIDS-CHECKLIJST .................................................................. 41

RELATIE-CHECKLIJST ............................................................................... 42

CO-DEPENDENCE .................................................................................. 43

RELATIES EN COMMUNICATIE ...................................................................... 45

AFHANKELIJKHEID VERSUS MACHT ................................................................ 47

COMMUNICATIE ...................................................................................... 49

BODYDRUMRELEASE .................................................................................................. 51

DE PROCEDURE ..................................................................................... 52

LICHAAMSGERICHT COACHEN .................................................................................. 55

WERKEN VANUIT HAPTONOMISCHE PRINCIPES .................................................. 55

GRONDING ........................................................................................... 58

WERKEN VANUIT DE ADEMHALING ................................................................ 60

WANDELCOACHING ................................................................................................... 71

DE OMGEVING ALS TWEEDE COACH ............................................................... 71

DE TWEE NIVEAUS VAN WANDELCOACHING ...................................................... 72

ONDERDELEN VAN WANDELCOACHING .......................................................... 73

DE DRIE BASISVRAGEN VAN WANDELCOACHING ................................................ 75

PRAKTISCHE ZAKEN ................................................................................ 76

Page 4: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

4

SOORTEN WERKVORMEN IN WANDELCOACHING ................................................ 78

WERKVORMEN WANDELCOACHING .......................................................................... 81

DE JUISTE LOOPSNELHEID .......................................................................... 81

DE STILTEWANDELING ............................................................................... 81

KRUISINGEN EN SPLITSINGEN...................................................................... 83

OBSTAKELS EN PLASSEN........................................................................... 85

VRIJE EN GESTRUCTUREERDE WANDELINGEN ................................................... 86

DE WANDELING MET OF ZONDER DOEL ........................................................... 86

DE LEVENSBOOM ................................................................................... 87

Page 5: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 5

INTUÏTIEF COACHEN

Door Jolanda Boss ‘Een intuïtief leven is een bewust gevoeld leven. Er zit iets in je dat veel meer weet dan jij.’ Rochelle Myers, Creativity in business

Inleiding Intuïtief coachen, wat is dat eigenlijk en hoe doe je dat? In dit artikel wil ik meer vertellen over intuïtie. En

hoe je dat kunt combineren met coachen. Eerst eens kijken wat de Dikke Van Dale zegt over intuïtie en over

coachen?

Intuïtie: 1. door onmiddellijke innerlijke aanschouwing verkregen begrip. 2. onmiddellijke, niet op

begripsdenken en redenering berustende overtuiging van de waarheid, bij ingeving.

Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen.

We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht wel wat

vraagtekens op. Coachen daar zit toch een zekere lijn in, daar maak je gebruik van bepaalde methodieken

en werkwijzen en dergelijke. Hoe werkt dat dan bij intuïtief coachen? Gooi je dan alle methodieken en

werkwijzen maar overboord? Hoe kun je je intuïtie betrekken in de coaching als coach zijnde? Laten we

eerst het begrip intuïtie wat verder onder de loep nemen.

Wat is intuïtie? Alle goede dingen in het leven komen voort uit intuïtief leven. Afgaan op onze intuïtie is de beste en enige

manier om onze hoogste aspiraties en onze diepste behoeften te vervullen en daarmee ons volle potentieel

te benutten. We willen allemaal die weg in het leven vinden die ons geluk, liefde, overvloed, gezondheid en

zingeving zal brengen. In tegenstelling tot de dieren die vanuit hun instincten feilloos weten hoe ze hun

leven ten volle moeten leven, hebben wij als mens keuzes (en daarmee twijfel en verwarring). Hoe vinden

wij onze weg? Intuïtie is de levenskracht zelf, die zich aan ons kenbaar maakt door een gevoel dat in ons

opkomt. Intuïtie is de mensenversie van het dierlijk instinct. Via intuïtie krijgen we toegang tot de levensbron

zelf. Intuïtief handelen is voor iedereen een alledaagse manier om zich met het goddelijke of ‘grotere’ te verbinden. Als intuïtief mens heb je bewust contact met dat innerlijke gevoel en voel je je er goed bij als je

het volgt. Je voelt dat het kloppend is voor jou en dat maakt je een gelukkig mens.

Intuïtieve impulsen komen voort uit ons diepste zelf, op een zodanige manier dat ze onze gesocialiseerde

en geconditioneerde gedachten en overtuigingen overslaan. Intuïtieve gevoelens vertegenwoordigen wat

waar is voor ieder van ons als individu. Intuïtief leven is authentiek leven. Als we trouw zijn aan onszelf,

kunnen we op eigen kracht invulling geven aan een leven dat voor ons het goede is. Onze intuïtie kan onze

behoeften duidelijk maken en richting geven aan onze verlangens. Hoe vaak hoor je niet ‘Oh, bij onze eerste ontmoeting wist ik al dat dit de verkeerde man voor mij was’ en dan toch jarenlang in een relatie blijven die niet ‘oké’ voelt. Middels intuïtie kunnen we alles verwezenlijken wat binnen onze mogelijkheden en (ziels-

)bestemming ligt. De kiem van ons potentieel kan onbelemmerd tot groei komen.

Intuïtie is scheppingskracht, we hoeven alleen de impuls te volgen die ons stimuleert. Intuïtie is ook de bron

van onze eigen uniekheid en aangeboren genialiteit, waarmee je op jouw eigen specifieke manier je

oorspronkelijke wezen uitdrukt. Intuïtie is ook energie! Intuïties zijn impulsen die ons in beweging brengen.

De intuïtieve vonken geven ons, omdat deze deel uitmaken van de levenskracht zelf, een natuurlijke,

makkelijke, snelle, schijnbaar moeiteloze en duurzame energie. Als we te hard werken, te veel doen, te

weinig slapen en steeds vermoeiender worden, zitten we met een innerlijke energiecrisis. Gaan we mee in

de intuïtieve stroom, dan kunnen we ons staande blijven houden en meebewegen. We kunnen dan door

blijven gaan op deze stroom van energie. Intuïtief leven is een actief leven. De energie van de intuïtieve

impuls spoort ons aan tot actie. We leven in een fysieke wereld en het is de bedoeling dat we ook fysiek

bezig zijn. Zonder actie krijgen we niets gedaan. Als we niet naar onze innerlijke stem luisteren, dan gaan

we dingen uitstellen, in onze gedachten leven en kunnen we onze dromen en toekomstbeelden niet

verwezenlijken, laat staan onze bestemming bereiken. Volg je je intuïtie, dan stel je je actief op, stelt daden

en ben je productief. Intuïtie start dingen op en maakt ze af. Dit proces van handelen werkt op zich

katalyserend op creativiteit en talenten. Als je niet weet wat je moet doen of hoe je ‘t moet doen, begin dan gewoon maar te doen. De rest wordt dan vanzelf wel duidelijk.

Page 6: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

6

Je intuïtie voegt alles wat je weet samen tot één geheel. Zij omvat de som van alles wat er in je omgaat,

wat je geest denkt en zich voorstelt, wat je hart voelt en wat je lichaam gewaarwordt. Als het ware worden

je hoofd-, hart- en buikbrein alledrie gehoord en samengevoegd. Je intuïtie roept zelfs je ervaringen uit je

onbewuste herinneringen op. Zo worden al je intelligenties ten volle ingezet. Als je haar bewust volgt, dan

is je handelwijze voor jou de juiste, omdat je hele wezen ermee instemt. Goede beslissingen voor jou zijn

beslissingen waar je volledig achterstaat, met heel je wezen en waarheid, waarmee je volledig in je kracht

komt te staan.

Je intuïtie is je eigen genezer, je vriend voor het leven en bondgenoot in moeilijke tijden. Als je er aandachtig

naar luistert, zal het je vertellen hoe je je eigen leven weer in balans kunt brengen, wat je nodig hebt en

wat je moet laten, om weer heel te worden.

Intuïtie kan zich openbaren als een stemmetje, een weten (rechtstreeks, alsof je ingetuned, via een snelweg,

verbinding hebt met een groter kosmisch weten), een gevoel (iets aanvoelen), een buikgevoel of als

ingevingen (die ingevlogen worden). Soms kun je dingen niet verklaren, die weet je gewoon. Intuïtie is het

vermogen te weten zonder woorden, de waarheid aan te voelen zonder verklaringen. Intuïtie werkt voorbij

tijd en ruimte vanuit het besef dat verleden, heden en toekomst gelijktijdig zijn. Ze spreekt tot je via

inzichten, impulsen en openbaringen.

De beste manier om je intuïtie vrij te maken is naar haar te luisteren. Een noodzakelijke voorwaarde om

met je intuïtie in contact te treden is gronding oftewel aarding. Als je niet geaard bent, kun je je intuïtie

moeilijk tot je horen spreken, aanvoelen of opmerken.

Ratio en intuïtie Gedachtekracht is energiekracht. Dat waar jij aan denkt en aandacht aan schenkt, gaat groeien, wordt groter

en gaat leven. Waar ben je dus mee bezig gedurende de dag qua gedachten? Zie je gedachten,

overtuigingen, oordelen e.d. als een soort van magneet waarmee je aantrekt, waar je als het ware om

‘vraagt’ en waarmee je bezig bent qua gedachten. Als je gedachten al gekleurd en ingevuld zijn (meestal negatief), dan is er grote kans dat je aantrekt in je leven wat je meestal juist niet wilt. Als je over een

onderwerp of thema geen mening hebt, daar heel open in zit (en je gegrond bent), kun je al die ingevingen

en symbolen koppelen aan jouw vraagstuk of thema en kijken waar jou dat brengt. Heel onderzoekend,

explorerend en open. Zo kom je op mogelijkheden die je wellicht nooit zelf zou zien of ontdekken. Dan kan

dit jou helpen om je eigen leven te creëren en vorm te geven.

Naast intuïtie heb je het intellect, de verstandige vermogens van de mens. Als je je leven volledig op

intellectueel niveau leeft, dan leef veelal volgens ratio, met vele gedachten en overtuigingen, veel ‘moeten’ en er wordt gepland in tijdseenheden als dagen, weken, maanden etc. die veelal volgepland zijn en waarbij

minder vrijheid en vreugde wordt ervaren. Intuïtie is juist niet denken en alles proberen te begrijpen. Intuïtie

werkt niet volgens de principes van logica 1+1=2. Vaak wordt het intellect gezien als iets dat tegenover

intuïtie staat, aangezien je bij je intuïtie gebruikt maakt van het vermogen te weten zonder woorden (waar

je met de geest waarneemt). De waarde van het intellect en de intuïtie is gelijkwaardig. De een is niet beter

dan de andere. Deze twee combineren en integreren geeft een beter resultaat.

Je intuïtie is verbonden met je rechterhersenhelft (symbool vrouwelijkheid) waar ook je gevoelens, je

verbeelding, creativiteit, visie, beelden en tijdloosheid gehuisvest is. Zaken, die verbonden zijn met je

linkerhersenhelft (symbool mannelijkheid), zijn o.a. herinnering, logica, denken, doelen, resultaten,

tijd/lineair, structuur, taal en woorden. Zoals je ziet, ligt de nadruk in je linkerhersenhelft bij je ratio, terwijl

je rechterhersenhelft verbonden is met je intuïtie. Body Drum Release laat iemand in zijn of haar lichaam

zakken en tevens worden de hersenhelften gestimuleerd om samenwerking aan te gaan. Integratie van

beide hersenhelften.

Bij je intuïtie maak je ook gebruik van al je zintuigen. Sterker nog je intuïtie laat zich via jouw zintuigen

‘horen’. Je kunt ook wel zeggen dat als je in je intuïtie zit, dat je dan in je ‘paranormaal zijn’ zit. Paranormaal betekent ‘naast’ het intellect, naast het normale. Als je wilt weten hoe je intuïtie bij jou werkt en hoe het tot jou spreekt, is het handig om te weten of jij heldervoelend, helderhorend, helderwetend, helderziend of

helderruikend bent. Middels o.a. visualisatie kun je dit onderzoeken. Intuïtie wordt altijd geuit in het lichaam.

Hoe meer je erop afstemt, des te dieper en intenser wordt je gevoeligheid voor wat er in je lichaam afspeelt.

De stem van je intuïtie wordt daarmee steeds helderder en duidelijker. Je vertrouwen in je intuïtie kan

daardoor meer groeien. Intuïtief zijn vereist een scherp gewaarzijn van je verleden, heden, toekomst, van

Page 7: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 7

je lichaam en geest, van je dromen en visioenen, en van zintuiglijke en buitenzintuiglijke informatie. Kortom,

het creëert een ruimer bewustzijn.

Mensen die succes hebben en dingen in de wereld zetten, werken juist met hun intuïtie. Door je intuïtie te

volgen, bereik je je doelen sneller. Intuïtie kan ideeën samenvoegen in een flits. Edison en Einstein werkten

op een hoog niveau van intuïtie, waarbij het ging om ontvangen en samenvoegen van informatie die nog

niet bekend was. Zo kwam er een synthese van intellect en intuïtie tot stand.

Nauw verwante onderdelen behorende bij intuïtie Er zijn bepaalde begrippen die verweven zijn met intuïtie in mijn optiek. Denk aan inspiratie. Inspiratie komt

ook binnenvliegen via je zintuigen en zet ook aan tot beweging, net zoals intuïtie dat doet en gebeurt ook

middels intuïtie. Door je gevoel en intuïtie te volgen, ga je creëren. De aanzet tot actie, beweging en

handelen maakt dat je jouw creatie in de wereld kunt zetten en dat je jouw eigen leven kunt vormgeven

naar wat je ‘ingegeven’ wordt. Twee andere begrippen die ook belangrijk zijn bij het volgen van je intuïtie

zijn het herkennen van synchroniciteit en flow.

Synchroniciteit is het samenvallen van spontane onverwachte betekenisvolle gebeurtenissen met evt. een

groot gevolg voor je leven. Anders gezegd zijn synchroniciteiten schijnbare maar betekenisvolle

toevalligheden die ons precies verschaffen wat we nodig hebben. Ze zijn onverwacht en bijzonder. Vaak

dienen deze zich aan in de vorm van symbolen. Als je luistert naar je intuïtie, dan herken en lees je symbolen

en zo loop je tegen synchroniciteiten aan. Synchroniciteiten kunnen voorkomen in de vorm van kansen en

cadeautjes die op je pad komen en als het ware een soort van richtingaanwijzers zijn die jou verder kunnen

helpen met ‘dat’ waar je mee bezig bent in je leven. Denk aan ontmoetingen met personen die jou tips,

ervaringen, verwijzingen of andere informatie geven, die je zoekt over jouw thema of onderwerp. Het kan

ook zijn dat je oog valt op een bepaalde tekst of artikel uit een krant of tijdschrift. Normaal lees je die krant

of dat tijdschrift nooit en was dat stuk jou niet eens opgevallen, maar blijkbaar had de tekst jou iets te

zeggen, waardoor het uit het niets naar je ‘toesprong’. Je wordt geroepen door dat artikel of die tekst. Dit soort cadeautjes vanuit de kosmos helpen je je pad te lopen. Deze onverwachte gebeurtenissen zijn vaak

van groot belang in de fase waarin je zit met je thema of onderwerp. Ze geven jou exact wat je nodig hebt

om verder te gaan in het proces. Door die synchroniciteiten gaan bij jou de kwartjes vallen en kun je stappen

voorwaarts maken.

Als je in een flow zit, is je intuïtie spontaan en vrij. Als je te rigide vasthoudt aan je geplande doelen en te

veel controle wilt houden, dan kun je veel boodschappen van je intuïtie, over hoe je het makkelijker kunt

doen, mislopen. Vaak als je maar één oplossing ziet, dan zet je jezelf vast. Je hebt een overtuiging of oordeel

klaar van hoe het hoort te zijn. Op dat moment stopt je waarneming en kun je alle cadeautjes die je

aangereikt krijgt vanuit de kosmos niet meer herkennen. Als je het vrij en open laat, waardoor je intuïtie

kan blijven stromen, zul je zien dat het resultaat wat zich dan voordoet nog groter en mooier is dan dat jij

ooit kon bedenken. Herken wanneer je in een flow zit en volg dan jouw stroom.

Symbooltaal vertalen Belangrijk bij intuïtie is om je eigen symbooltaal te leren kennen en ontcijferen. De volgende stap is dan dat

je ook je coachee kunt helpen om diens eigen symbooltaal te leren kennen. Ingevingen, beelden, woorden

en gevoelens komen telkens ‘binnengevlogen’ en belangrijk is om deze neutraal waar te nemen. Vervolgens ‘weten’ waar deze ingeving voor bedoeld is of aan gekoppeld is. Is deze ingeving voor jou of voor je coachee? Hoe kun je dit je coachee overbrengen, zonder jouw kleuring en invulling erin te leggen?

Een voorbeeld: de kleur rood... wat roept dat bij jou op? Voor de één staat de kleur rood voor liefde, voor

een ander representeert het woede, weer een ander noemt het haat en nummer vier koppelt rood aan

passie. Zoals je ziet zijn dit al vier interpretaties en wellicht zat jouw interpretatie hier nog niet eens bij.

Ieders symbooltaal is dus heel persoonlijk. Soms kunnen verschillende zienswijzen (of kleuringen) elkaar

aanvullen, omdat ze vanuit verschillende invalshoeken de situatie aanschouwen. Blijf ook daar voor open

staan!

Stel dat jij als coach bij het verhaal van je coachee ineens aan een rode brandweerauto moet denken, of

dat woord komt ineens uit het niets op in je hoofd tijdens je sessie. Terwijl er buiten niets gebeurt, geen

brandweerauto te zien en je coachee zegt ook niets wat er maar een beetje op lijkt. Wat doe je daar dan

mee? Wat doe je met dat beeld of die gedachte? Voel eerst wat het jou zegt. Is dit beeld voor jou of slaat

het op het verhaal van je coachee? Dit alles gebeurt vliegensvlug, terwijl je toch afgestemd dient te blijven

met je coachee. Door je beeld in een open vraag te vertalen richting je coachee, kun je kijken wat het beeld

Page 8: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

8

of gedachte bij je coachee teweeg brengt. “Ik weet niet waar het vandaan komt, maar ik krijg de hele tijd

het beeld van een rode brandweerauto voor ogen tijdens je verhaal. Zegt dat jou iets?” Het antwoord dat volgt kan zijn: “Ja, mijn moeder is als de dood voor sirenes en ...” In dit waargebeurde geval bleek het net de belangrijkste link naar moeder te zijn, die anders niet uit het gesprek kwam. Het was op dat moment

cruciale informatie die belangrijk was om te weten als coach. Door de open vraagstelling houd je jouw

kleuring erbuiten en als kun je tevens checken of je intuïtie klopt. Als telkens je intuïtie bevestigd wordt,

kun en mag je er steeds meer op vertrouwen. Stel dat je ernaast zit en het beeld dat je schetst, zegt je

coachee niets, dan kun je dat ook weer loslaten en transparant maken door dat te zeggen. “Als het je niets zegt, geen probleem, wellicht dat het later nog duidelijk wordt of niet. Ik kan nu weer helemaal met mijn

aandacht bij jou zijn, zonder dat ik door dat beeld/die gedachte afgeleid word.”

Bij mij werkte het zo in het verleden, dat als ik er niet iets mee deed het beeld zich alleen maar nadrukkelijker

aan mij opdrong. Dat maakte het voor mij moeilijker om in rapport te blijven met mijn coachee, want dat

beeld, dat gevoel werd alsmaar groter. Het betekende dus echt dat ik er iets mee moest doen tijdens de

sessie, anders zat het mij maar in de weg. Het leverde mij altijd wat op, extra informatie, een ingang tot de

sessie, iets belangrijks wat anders moeilijker aan het licht zou komen.

Intuïtief coachen Voor mij is intuïtief coachen luisteren naar wat er juist niet gezegd wordt. Ik noem het ook wel eens ‘coachen tussen de regels door’. Dat helder en transparant maken wat niet geuit wordt (vaak nog op onbewust niveau).

Bij intuïtief coachen beheers je je basishouding van coach heel goed. Je weet welke methodieken,

werkwijzen, stappenplannen e.d. je voorhanden hebt én je weet ook wat de gevolgen of effecten zijn als je

daarvan afwijkt. Je kunt inschatten of het ‘wijs’ is om af te wijken van waar je op dat moment mee bezig bent en of dat je coachee dient of niet. Je kunt altijd terugvallen op je basis en weet deze met je intuïtie te

combineren. Daarnaast sta je open voor ingevingen en andere informatie die binnenvliegen. Je hebt geen

verborgen agenda qua methode of werkwijze bij aanvang van een sessie of doel voor ogen wat je wilt

bereiken bij je coachee... maar je wacht tot wat zich aandient. Je let op de lichaamstaal van je coachee.

Wat geeft dat voor informatie aan jou? Hoe komt dat bij jou binnen? Je maakt je communicatie tussen jou

en je coachee transparant door te zeggen wat er gebeurt, wat je voelt of ervaart. Je vertaalt de ingevingen

die je krijgt middels symbooltaal door aan je coachee in de vorm van open vragen. En elke keer als je ‘honk’ slaat, wordt je vertrouwen in je intuïtie gesterkt. Soms is het informatie voor jou, welke je in je achterhoofd

op kunt slaan om evt. op ee n later tijdstip te gebruiken en waarbij je niet gelijk iets terugkoppelt aan je

coachee. Je durft naar je gevoel te luisteren, erop te vertrouwen en ernaar te handelen, zonder toevoeging

van jouw oordeel, kleuring of mening.

Ga je intuïtie maar trainen en ontwikkelen. Kijk maar of je kunt voorvoelen welke rij bij de supermarktkassa

het snelst gaat of wie jou belt als je telefoon gaat (zonder te kijken op je nummerweergave). Leer de

synchroniciteiten herkennen die op je pad komen en kijk waar ze jou brengen. Door met je intuïtie aan de

slag te gaan, zul je zien dat je meer ‘weet’ dan je denkt!

Hieronder alvast een paar opwarmoefeningen voor jezelf of die je je coachee kunt meegeven als huiswerk.

INTUÏTIE-OEFENINGEN Een aantal kleine intuïtie-oefeningen, voor jou of voor je coachee, welke helpen om je intuïtie verder te

ontwikkelen. Dit kun je gewoon dagelijks tussendoor doen. Belangrijke tip daarbij is: Voel!!! Vraag jezelf

telkens weer af: ‘Hoe voel ik me? Wat voel ik? Hoe voelt dat?’ Houd een logboekje, zodat je kunt zien en volgen hoe je intuïtie zich ontwikkelt. Op deze wijze raak je ook steeds beter vertrouwd met je eigen

symbooltaal en hoe deze te interpreteren.

Experimenteren en oefenen: Probeer bepaalde dingen in je dagelijks leven van tevoren intuïtief te weten.

Dit is veel meer dan zomaar wat zitten raden. Het helpt je intuïtie te ontwikkelen. Vraag je bv. af op welke

verdieping de lift als eerste zal stoppen, als je met de lift gaat. Vraag aan je intuïtie hoeveel e-mails je hebt

gekregen. Vertrouw op je intuïtie en laat haar een parkeerplaats voor je zoeken in de drukke binnenstad.

Volg je gevoel, je intuïtie. Welke route of weg ga je nemen, als je meerdere keuzes hebt om op je

bestemming te komen. Wat geeft je lijf aan, welke ingeving heb je, als je jezelf die vraag in gedachten stelt?

Welke route brengt je het snelst op je bestemming? Zo kun je nog veel meer voorbeelden bedenken om je

intuïtie te trainen. Speel en experimenteer. Daarmee houd je je intuïtieve vermogen actief.

Page 9: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 9

Neem je beslissingen door: Ga eens na welke beslissingen je vandaag genoment hebt die niet op een gevoel

gebaseerd waren. Zo leer je bewuster met je intuïtie om te gaan. Wanneer neem je beslissingen die absoluut

rationeel zijn, gebaseerd op het optellen van alle denkbare voor- en nadelen die meetbaar zijn en waarover

iedereen het eens kan zijn?

Voel het in je lijf: Denk eens aan een onbetwiste waarheid in je leven, bv. je liefde voor één van je dierbaren.

Waar voel je die waarheid in je lichaam? Denk nu bij jezelf precies het tegenovergestelde, een totaal gebrek

aan liefde voor die dierbare bijvoorbeeld. Waar voel je dat dit onwaar is? Nu weet je waar je in je lichaam

intuïtief jouw waarheid voelt en waar je in je lichaam onwaarheid kunt onderscheiden.

Intuïtie in de praktijk: Voel je intuïtieve kracht! Denk eens aan iets dat je niet wilt doen. Waar voel je

weerstand in je lichaam? Denk nu aan iets waar je wel plezier in hebt. Waar voel je de reactie in je lijf? En

waar voel je het als je denkt aan iets waar je wel nu meteen aan zou willen beginnen? Nu weet je waar je

de intuïtieve waarheid voelt over de dingen die je echt inspireren en energie geven.

Intuïtie-oefening met z’n tweeën: Vraag aan een vriend(in) of hij de naam van een persoon op een stukje

papier schrijft en dit daarna in een blanco envelop stopt. Deze persoon moet iemand zijn over wie jouw

vriend(in) veel weet, maar het hoeft niet iemand te zijn die jij kent. Je vriend(in) moet wel veel weten over

deze persoon om jou achteraf feedback te kunnen geven na jouw 'reading'. Uiteraard mag het ook een foto

zijn van een voor je vriend(in) goede bekende i.p.v. de opgeschreven naam. Vervolgens neem jij die blanco

envelop met daarin het papiertje met de opgeschreven naam (of de foto) in je handen. Zonder de envelop

te openen, voel je welke ingevingen jij binnen krijgt. Zorg voor je eigen gronding en neem de tijd. Alle

associaties, beelden, woorden en gewaarwordingen die je binnenkrijgt, zeg je hardop. Neem je woorden op

of vraag aan je vriend(in) of hij jouw woorden op kan schrijven. Als je 'klaar' bent en er geen nieuwe

informatie tot je komt, check je bij die vriend(in) wat hij herkend heeft van wat jij genoemd hebt over deze

persoon. Deze oefening is een goede manier om je intuïtie aan te scherpen, je zintuigen open te stellen om

zo informatie te ontvangen en te mogen duiden. Je vriend(in) mag tussendoor geen feedback geven.

Onbewust kan hij jou toch aanwijzingen geven in de vorm van een glimlach, een licht schudden van het

hoofd etc. Om dit te vermijden is het handiger als jij deze oefening doet met de rug naar hem haar toe. Na

jouw duiding en interpretaties van jouw indrukken, mag je de envelop openen. En pas dan mag je vriend(in)

iets zeggen over de juistheid van jouw indrukken, maar bedenk ook dat jij wellicht details hebt ontdekt

waarover je vriend(in) niets weet!

Als je meer wilt weten over intuïtie, hoe het werkt en intuïtie-oefeningen wilt doen om je intuïtie te

ontwikkelen dan reik ik je hieronder nog enkele titels van inspiratieboeken aan over dit bijzonder intrigerende

onderwerp. De schrijvers Day en Wanless reiken ook allerlei intuïtie-oefeningen aan in hun boeken om je

intuïtie te trainen.

Geraadpleegde literatuur & inspiratieboeken: • Adrienne, Carol – Leven als bestemming. Synchroniciteit, intuïtie en innerlijke wijsheid

• Boss, Jolanda – Persoonlijke (werk)aantekeningen en vooronderzoek voor scriptie: Ontdek je

creativiteit en creëer je leven (hoe hypnotherapie bijdraagt te creëren wat jij wilt!)

• Csikszentmihalyi, Mihaly – Creativiteit. Over flow, schepping en ontdekking

• Day, Laura – Durf te vertrouwen op je gevoel

• Day, Laura – Intuïtie: de sleutel tot success

• Day, Laura – Wat je hart je ingeeft (intuïtie als leidraad voor de liefde)

• Dijksterhuis, Ab – Het slimme onbewuste

• Gladwell, Malcolm – Intuïtie

• Kast, Bas – Hoe de buik het hoofd helpt denken (de intelligentie van het onbewuste en de kreacht

van de intuïtie)

• Traufetter, Gerald – Intuïtie, leer erop te vertrouwen

• Wanless Ph.D., James - Intuïtief handelen, uw sleutel tot succes

Page 10: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

10

ROLLEN EN DEELPERSOONLIJKHEDEN

Door Peter Krijger

INLEIDING

De menselijke persoonlijkheid bestaat uit verschillende delen of aspecten die we ook karaktertrekken, rolpatronen, deelpersoonlijkheden, subpersoonlijkheden, ego-states of alter-ego’s noemen. In de

LifeCoaching hebben wij gekozen voor het woord deelpersoonlijkheden.

Het woord persoonlijkheid is afgeleid van het Latijnse woord persona dat masker betekent. Tijdens de

klassieke Romeinse theatervoorstellingen droegen de toneelspelers verschillende maskers om verschillende

personages uit te beelden. Omdat wij in ons dagelijks leven ook vaak verschillende maskers opzetten,

waarmee wij verschillende rollen spelen in uiteenlopende situaties, is het woord persoonlijkheid ontstaan.

Sommige rollen spelen we bewust, andere onbewust. We komen vaak vanzelf in een rolpatroon, of we dat

nu willen of niet. Als je bijvoorbeeld met je kinderen omgaat, speel je al snel de rol van ouder; als je met je

ouders omgaat, kun je de neiging hebben je als kind te gedragen. Als je met collega’s omgaat speel je andere rollen dan in relatie tot klanten.

Wat is nu het verschil tussen een rol en een deelpersoonlijkheid? Een rol speel je op een bewuste manier

op het toneel of in het dagelijks leven. Na afloop van een toneelstuk of rollenspel stap je weer terug in je

centrale ik (als het goed is...). Er is niets mis met het spelen van dat soort rollen, omdat de persoon zich

altijd bewust blijft van zijn wezenlijke ik, hoewel veel acteurs moeite hebben met de vraag wie ze in wezen

zelf zijn.

Deelpersoonlijkheden zijn volledig geformeerde persoonlijkheden binnen de gehele persoonlijkheid die een

eigen karakter hebben, zich verschillend gedragen en verschillende verlangens en prioriteiten hebben.

Deze deelpersoonlijkheden functioneren autonoom en vaak (gedeeltelijk) onbewust. Het zijn verschillende

‘ikken’ met verschillende behoeftes en eigenschappen. In tegenstelling tot een tijdelijk gespeelde rol, zijn deelpersoonlijkheden er altijd.

We bezitten allemaal tal van deelpersoonlijkheden of kortweg delen, zoals een vaderdeel, moederdeel,

kinddeel, zakelijk deel, creatief deel, collegadeel, leidersdeel enz. Met die delen spelen wij verschillende

rollen in ons leven of oefenen wij diverse functies uit op ons werk. Wat we in het dagelijks leven onze

‘persoonlijkheid’ noemen, is in feite het totaal aan deelpersoonlijkheden die we bezitten.

In een gezonde toestand kunnen wij deze deelpersoonlijkheden op een gepaste wijze inzetten in

verschillende sociale situaties. Thuis gaan we bijvoorbeeld in de rol van partner of ouder en als we onze

ouders bezoeken neigen we er toe in een kinderrol te gaan (of ouderrol als de ouders hulpbehoevend

zijn). Op de voetbalclub spelen we de rol van keeper, verdediger of aanvaller en op ons werk spelen wij

de rol van manager, leraar, verkoper, boekhouder, zakenman enz.

We stappen dus bewust in verschillende rollen, omdat er een soort innerlijke regisseur in ons zit die dat

regelt. Wellicht is die regisseur ons centrale ik, het zelf, de ziel of atma. Ik zeg wellicht omdat hierover

allerlei visies bestaan.

De innerlijke regisseur is bij de meeste mensen (nog) niet genoeg ontwikkeld om in alle situaties de leiding

te hebben. Daarom gebeurt het regelmatig dat we in een ongepaste deelpersoonlijkheid schieten waarmee

we een ongepaste rol spelen met ongepast gedrag. Je ziet dat zowel thuis als op het werk. Bekende

voorbeelden zijn de manager die ook thuis steeds de leiding wil nemen of de leraar die thuis ook steeds

blijft les geven. Op het werk is de rol van manager of leraar gepast, maar thuis zit niemand te wachten

op die rollen. Ook gebeurt het vaak dat iemand op het werk een krachtige manager is, maar thuis niets te

zeggen heeft. Ook kan het gebeuren dat de manager het grootste deel van de tijd op een volwassen

manier leiding geeft, maar zich in sommige situaties als een klein onzeker kind gedraagt. In partnerrelaties

zie je vaak nog veel sterkere rolveranderingen. Iedereen zal situaties kennen waarin de volwassen man

plotseling verandert in een zielig klein jongetje of de volwassen moeder in een hulpbehoevend meisje. Het

gebeurt niet zelden dat de vrouw haar man ‘bemoedert’ of dat de kinderen hun moeder ‘bemoederen’. Het

Page 11: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 11

kan geen kwaad als dat soort situaties af en toe plaatsvinden, maar het wordt ongezond als dat veelvuldig

en ongecontroleerd gebeurt.

Er zijn vele verschillende stromingen in de psychologie die met deelpersoonlijkheden werken. Hier volgen

de belangrijkste.

Psychoanalyse Sigmund Freud (1856 – 1939), de grondlegger van de Psychoanalyse, verdeelde de persoonlijkheid in een

Superego, Ego en Es.

Het Es is het primitiefste deel van de persoonlijkheid en was er al tijdens de babytijd. Het is een reservoir

van impulsen en driften dat alleen de eigen behoeften wil bevredigen. Het is een ongeremd lustprincipe

of oerinstinct dat bij kleine baby’s nog volledig leeft.

Volgens Freud is er bij iedereen een conflict tussen het Es en de maatschappij die vertegenwoordigd wordt

door het Superego. Het Superego is een soort geweten dat zich ontwikkelt door identificatie met de ouders

of andere opvoeders. Dit geweten neemt de moraal en idealen over van deze opvoeders en daarmee van

de maatschappij.

Gedurende de opvoeding wordt het Es steeds meer gereguleerd door het Ego, het realistische zelf dat

zorgt voor het zelfbehoud van het individu. Het Ego is noodzakelijk voor een goede aanpassing aan de

maatschappij. Als het Ego te streng of te los is, ontstaat er een te grote of te geringe aanpassing.

Het Ego probeert het conflict tussen het Es en de maatschappij te hanteren door gebruik te maken van

psychische beschermingsmechanismen om de ongeremde driften en impulsen van het Es in bedwang te

houden. Belangrijke beschermingsmechanismen zijn o.a. verdringing, ontkenning, rationalisatie,

identificatie, projectie en dissociatie. Freud vergeleek het Es met een paard en het Ego met een ruiter die

het paard aan de teugels moet houden.

Hypnose Tijdens een hypnotische trance komt het vaak voor dat iemand zich totaal anders gaat gedragen dan in

het normale bewustzijn. Het lijkt dan alsof hij een totaal andere persoonlijkheid heeft en hij een toneelstuk

speelt. Het is echter geen bewust gespeelde rol, maar een verborgen kant van zijn persoonlijkheid – een

deelpersoonlijkheid of ego-state - die in het normale bewustzijn zelden naar buiten komt. Freud is sterk

beïnvloed door hypnose. Waarschijnlijk komen veel van zijn ideeën hieruit voort, want hypnose bestond

al vanaf het begin van de negentiende eeuw.

Transactionele Analyse In de Transactionele Analyse (afgekort TA), die in de zestiger jaren is ontwikkeld door Eric Berne, wordt

de persoonlijkheid eveneens verdeeld in drie hoofdcategorieën, die ego-states worden genoemd: de

Ouder, de Volwassene en het Kind. Het is duidelijk dat deze overeenkomen met de driedeling van Freud.

De Ouder is het Superego, de Volwassene is het Ego en het Kind is het Es. TA is een vereenvoudigde vorm

van psychoanalyse met veel nadruk op ‘transacties’ of relaties met andere mensen, rollenspel en een actievere rol voor de begeleider.

Voice Dialogue Het echtpaar Hal en Sidra Stone hebben in de zeventiger jaren het systeem Voice Dialogue ontwikkeld.

Daarin wordt eveneens met deelpersoonlijkheden of subpersoonlijkheden gewerkt, maar niet meer volgens

een strikte driedeling zoals in de Psychoanalyse of TA. Wel zien we ook in dit systeem veel nadruk op het

conflict tussen de kindbehoeften en de regulering en aanpassing die door het volwassen deel wordt

nagestreefd. Net als in de Psychoanalyse legt Voice Dialogue ook veel nadruk op het hanteren van

beschermingsmechanismen die in dit systeem worden uitgebeeld als beschermende subpersoonlijkheden

of kortweg beschermers.

Neuro Linguistisch Programmeren (NLP)

NLP is in de zeventiger jaren ontwikkeld door een groep Amerikaanse psychologen en is met name

beïnvloed door de hypnose. Veel NLP technieken zijn vrijwel helemaal overgenomen uit de hypnotherapie

maar hebben een andere naam gekregen, met als doel een groter publiek te bereiken omdat de term

hypnose veel mensen afschrikt. Deze strategie is goed gelukt, want NLP heeft veel belangstelling gekregen.

Page 12: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

12

Ook in NLP wordt veel gewerkt met deelpersoonlijkheden, die ze eenvoudig ‘delen’ noemen. Ook in dit systeem zijn ouderdelen, volwassen delen, kinddelen en beschermende delen erg belangrijk.

Overeenkomsten Andere systemen die veel met rollen en deelpersoonlijkheden werken zijn Gestalt, Psychosynthese,

Pessotherapie, Psychodrama en systeempsychologische stromingen zoals die van Bert Hellinger. Alle

systemen hebben als belangrijkste overeenkomst dat er veel gewerkt wordt met het conflict tussen de

volwassen kant van de persoonlijkheid en de behoeftes en verlangens uit het kinderlijke deel. Kennelijk

hebben ze allemaal ingezien hoe belangrijk het is dit innerlijke conflict te leren hanteren en bewust te

worden van de beschermingsmechanismen die daarmee gepaard gaan. Grootvader Freud had dus goed

gezien hoe deze mechanismen werken, want alle bovengenoemde psychologische systemen hebben ze in

grote lijnen van hem overgenomen.

LifeCoaching Omdat er zoveel overeenkomsten zijn tussen de diverse psychologische stromingen in verband met

deelpersoonlijkheden, respecteert LifeCoaching de inzichten en werkwijzen van al deze stromingen en

wordt er veel inspiratie uit gehaald. Ook LifeCoaching besteedt veel aandacht aan de behoeften van het

innerlijke kind en de beschermingsmechanismen die door het volwassen deel worden gehanteerd om in

harmonie te leven met de mensen om ons heen.

In de LifeCoaching verdelen we de persoonlijkheid niet in strikte categorieën maar vergelijken we deze

met een boom. De deelpersoonlijkheden worden gesymboliseerd door de takken. De kinddelen zitten

voornamelijk in de onderste takken, volwassen en sociale delen zitten in de middelste takken, ouderdelen,

filosofische, wetenschappelijke en spirituele delen bovenin enz. Sommige delen bevinden zich in de wortels

en zijn onbewust. De zijtakken zijn de verschillende gedragingen van een deel, de bladeren zijn de sociale

vaardigheden, de bloesems zijn uitingen van bloei en inspiratie, de vruchten zijn de producten en diensten

van een deel of de zorg die het thuis verleend aan andere gezinsleden.

Ieder deel heeft relaties met andere delen, met delen binnen de persoonlijkheid en met delen van andere

individuen. Er is een uitgekiende taakverdeling tussen de delen onderling. Deze taakverdeling vindt

gedeeltelijk onbewust plaats, maar tijdens LifeCoaching willen wij ze bewuster maken, waardoor de

persoon steeds beter met zijn verschillende persoonlijkheidsdelen leert spelen om ze doelgericht in te

zetten.

Contact maken met een deel Tijdens een sessie gaat de coach met de verschillende deelpersoonlijkheden praten, alsof ze aparte

individuen zijn. Vaak ervaart de cliënt het praten met een van zijn deelpersoonlijkheden alsof hij zelf

toeschouwer is van dat gesprek. Het kan ook zijn dat de cliënt het gevoel heeft volledig in een deel te

zitten en vanuit dat deel te praten. Tijdens sessies kunnen er net zoveel soorten delen naar buiten komen

als dat er rollen, beroepen, taken en functies in de wereld bestaan.

Voordat je contact gaat maken met een deel is het belangrijk om de cliënt eerst iets te vertellen over het

concept van deelpersoonlijkheden. Tijdens de begeleiding is het belangrijk dat, wanneer er een deel naar

buiten komt, het er helemaal mag ‘zijn’. Geef het de tijd die het nodig heeft om zichzelf aan de rest van de persoonlijkheid voor te stellen.

Er zijn in de LifeCoaching verschillende methodes waarmee je contact kunt maken met een

deelpersoonlijkheid. De meest gebruikte zijn de visualisatietechniek en de stoelwisselingstechniek.

De visualisatietechniek Bij visualisaties zijn metaforen heel geschikt om onbewuste lagen van de persoonlijkheid te bereiken, net

als bij dromen. Een bekende is die van het innerlijk huis. Hier volgt een voorbeeld van een gesprek met

Jan, een cliënt die te perfectionistisch is.

Het innerlijk huis 1. Jan, stel je voor dat je je voor de ingang van een groot huis bevindt. 2. In iedere kamer van dat huis woont een deel van jou. 3. Ga naar binnen en zoek het deel op dat die perfectionistische neiging veroorzaakt. 4. Als je die kamer gevonden hebt, kun je naar binnen gaan en kijken wie je daar ziet. 5. Het kan een kind, een volwassene of een ouder iemand zijn. Het kan ook een dier, object, symbool of

sprookjesfiguur zijn.

Page 13: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 13

6. Kijk eens naar dat deel. Hoe ziet het eruit? Staat het? Zit het? Beweegt het? Wat is zijn lichaamshouding en gezichtsuitdrukking? Wat voor kleren heeft het aan?

7. Kun je nu eens helemaal in dat deel gaan zitten, Jan? Als je erin zit kun je ‘ja’ zeggen. 8. Ben jij het deel van Jan dat die drang tot perfectionisme veroorzaakt? Zou ik met je kunnen praten? De stoelwisselingstechniek 1. Jan, ik zet een paar stoelen om je heen in deze ruimte. 2. In elke stoel zit een ander deel van je persoonlijkheid. 3. Je kunt je voorstellen dat het perfectionistische deel op een andere stoel zit (uiteraard moeten er dan

voldoende stoelen aanwezig zijn). 4. Op welke stoel zit dat deel? 5. Je kunt die stoel ook ergens anders zetten als je wilt. Dichterbij, verder weg, achter je, voor je of naast

je. 6. Kun je nu eens op die stoel gaan zitten en helemaal in dat deel stappen? Ben jij het deel van Jan dat die

drang tot perfectionisme veroorzaakt? Zou ik met je kunnen praten? Vragen Vervolgens komen er een aantal vragen die je aan ieder deel stelt. Deze vragen gelden zowel voor de

visualisatietechniek als de stoelwisselingstechniek.

• Hallo, fijn dat je met mij wilt praten. Ben jij het deel van Jan dat die drang tot perfectionisme veroorzaakt?

Kun je wat over jezelf vertellen? (Als het een ouderdeel is, is het soms aan te bevelen het deel met ‘u’ aan te spreken.)

• Wat is je functie in de persoonlijkheid van Jan? • Hoe zou ik je kunnen noemen, heb je een naam? • Wanneer ben je verschenen in de persoonlijkheid van Jan? • Hoe oud was Jan toen? • Waardoor of hoe ben je in hem ontstaan? Wat gebeurde er toen? • Met wat voor doel veroorzaak je die drang (tot perfectionisme) bij Jan?

De volgende vragen stel je als die relevant zijn:

• Wat zijn je behoeften en verlangens?

• Werden deze vroeger voldoende bevredigd?

• Worden deze nu nog steeds voldoende bevredigd?

• Probeer je hem ergens mee te helpen?

• Probeer je Jan iets duidelijk te maken?

• Ben je in conflict met een ander deel van Jan?

• Heb je een tegenpool?

• Word je door een ander deel in Jan onderdrukt?

• Of onderdruk jij een ander deel in Jan?

• Ben je in het verleden geïsoleerd geraakt? (onderdrukt, afgewezen)

• Heb je je in het verleden verstopt?

• Wat voor rol speel je nu in het leven van Jan?

• Is het nu nog steeds nodig deze rol te spelen in de persoonlijkheid van Jan?

• Zou je ook een andere rol kunnen spelen die effectiever, aangenamer en directer is en waarmee je

hetzelfde doel kunt bereiken?

• Hoe zou je dat kunnen doen?

• Wil je dat een tijdje uitproberen, bijvoorbeeld een maand?

• Zijn er andere delen die hier bezwaar tegen hebben?

Bovengenoemde procedure is een goede handleiding bij het communiceren met een deelpersoonlijkheid,

maar dient niet star of dogmatisch te worden gehanteerd. Je kunt op allerlei manieren contact met een

deel maken en allerlei vragen stellen, naar gelang de aard, gevoelens en behoeftes van het deel. Het is

raadzaam de cliënt goed met een deel te laten associëren of identificeren zodat hij de gevoelens en

behoeftes van het deel goed ervaart. Dat wordt sterk bevorderlijk door in de tweede persoon met het deel

te praten, dus in de jij-vorm en soms in de u-vorm:

Hoe voel je je? Waar heb je behoefte aan? Wat zijn je belangrijkste functies?

Page 14: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

14

Als je in de derde persoon praat, dus in de hij-vorm of zij-vorm, dan praat je niet met het deel, maar over het deel:

Hoe voelt dat deel zich? Wat heeft zij voor behoeftes?

Aan het eind van een sessie, als je napraat over de delen, is het goed om in de derde persoon te praten

omdat je de cliënt helpt om overzicht te krijgen, hetgeen inzichtbevorderend is. Maar tijdens het praten

met de delen blijf je in de tweede persoon, omdat de cliënt daardoor veel beter in zijn gevoel komt.

Veel voorkomende deelpersoonlijkheden Er zijn ontelbaar veel delen die je kunt ontmoeten, bijvoorbeeld de schepper, organisator, leider, drammer,

egoïst, verleidster, agressor, heks, tovenaar, dwerg, slaaf, slavenhandelaar, dromer, luilak, goeroe,

priester, (schijn)heilige of magiër. Ook komt het soms voor dat je levenloze dingen tegenkomt zoals een

harnas, waterval, berg, etterende zweer, zwaard, lans, zweep, riem, enz. Soms kun je praten met

lichaamsdelen als daar problemen mee zijn en deze als deelpersoonlijkheden beschouwen (Mag ik even met die gespannen schouder praten?) Mannelijke en vrouwelijke delen We kunnen stellen dat ieder mens mannelijke en vrouwelijke delen in zich draagt. Een gebrekkig evenwicht

tussen deze delen kan problemen geven, met name in een liefdesrelatie. Om zo’n relatie goed te laten

verlopen zijn beide partners verplicht hun vrouwelijke en mannelijke delen met elkaar in balans te brengen.

Ook in een organisatie is het belangrijk dat leidinggevenden zowel hun mannelijke als vrouwelijke kanten

ontwikkelen.

Getalenteerde delen Iedereen bezit deelpersoonlijkheden die speciale talenten en begaafdheden bezitten. Dit kunnen muzikale,

artistieke, sportieve, intellectuele, filosofische of zakelijke delen zijn. Sommige delen zijn bij de cliënt

onbekend en staan op non-actief. Als deze delen naar buiten komen, kunnen zij de persoonlijkheid van de

cliënt sterk verrijken en hem meer zelfvertrouwen schenken.

Dieren Dieren bevinden zich in de diepere lagen van het onderbewustzijn en zijn vaak onbekend. Het is heel

gezond deze delen te leren kennen en hun energie toe te laten. Er kunnen beren, tijgers, vogels, paarden,

vlinders, enzovoort naar buiten komen die allen kunnen bijdragen tot een verrijking of transformatie van

de persoonlijkheid. Dieren geven vaak hele essentiële aspecten van iemands karakter weer.

Ouderdelen Iedereen bezit een vader- of moederdeel dat niet alleen bij de eigen kinderen naar buiten komt, maar zich

ook kan manifesteren in relatie tot collega’s, vrienden of de partner. Veel leidinggevenden neigen er toe zich als vader of moeder op te stellen ten opzichte van collega’s. Ook gebeurt het vaak dat twee geliefden afwisselend in de vader- of moederrol zitten. De ander schiet dan als reactie vaak in een kind- of puberdeel.

Soms zie je bij een echtpaar dat een van de partners vrijwel voortdurend in een ouderrol zit. In de

Transactionele Analyse wordt het ouderdeel verdeeld in een verzorgende en een kritische ouder.

Kinddelen Er kunnen talloze kinddelen naar buiten komen: blije, bange, verdrietige, vrije, onderdrukte, gekwetste,

domme, agressieve, speelse, treiterende, dromerige, creatieve, rebelse – kortom, alle karaktertrekken die

een kind kan bezitten. De innerlijke kinddelen spelen een hele belangrijke rol in vrijwel alle sessies.

Freud ontdekte al dat mensen in een bepaalde leeftijd kunnen blijven steken. Ze zijn daarin ‘gefixeerd’. In een gezonde opvoeding krijgt het kind de gelegenheid zijn belangrijkste behoeften te bevredigen in de

verschillende levensfasen. Als hij daar niet genoeg gelegenheid voor krijgt doordat de ouders die behoeften

afkeuren of verbieden, dan gaat het kind ze ‘onderdrukken’ of ‘verdringen’. Die verdrongen behoeften zijn dan als luchtballonnen die onder water worden gehouden. Dat onderdrukken van behoeftes kost veel

energie en kan eventueel tot allerlei psychische en lichamelijke klachten leiden. Zodra de greep op de

onderdrukte ballon verslapt, schiet hij boven water.

Dit gebeurt ook met verdrongen behoeftes en verlangens. Zodra iemand de greep erop verliest, komen zij

met volle kracht naar boven. Soms komen die kinderbehoeftes pas op latere leeftijd naar boven. Dat

Page 15: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 15

verklaart waarom volwassen mensen zich soms zo ‘kinderlijk’ of ‘kinderachtig’ kunnen gedragen. Er komt dan een achtergebleven innerlijk kind naar buiten die in een jonge leeftijd is blijven steken.

Nu is er helemaal niets mis mee om af en toe te dollen als een kind. Je spontaniteit zou verdwijnen als je

dat niet meer kunt. Vooral in relatie tot je eigen kinderen, je partner en je vrienden is het heerlijk om af

en toe in je eigen innerlijke kind te stappen, mits je er ook maar weer uit kunt stappen wanneer je wil.

Maar dát is vaak het probleem, want veel mensen zijn niet in staat flexibel in en uit hun innerlijke kind te

stappen. Ze hebben óf hun spontaniteit en levendigheid verloren omdat ze hun innerlijke kind teveel

hebben verdrongen, óf ze zijn juist teveel doorgeslagen in hun kindgedrag omdat ze hun innerlijke kind te

lang verdrongen hebben. In LifeCoaching wordt gezocht naar de juiste balans.

Innerlijke kinderen spreken in kindertaal en tijdens de sessie kan de cliënt ook lichamelijke sensaties

vertonen die bij dat deel passen. De wijze waarop de coach met een innerlijk kind praat is belangrijk. Als

een kind zich niet op zijn gemak voelt bij een coach, kan het op een kinderlijke manier weigeren mee te

doen. Als kinddelen een goede sessie hebben meegemaakt, voelen ze zich na afloop vaak ouder en

krachtiger.

Tijdens sessies blijkt vaak dat kinddelen onderdrukt of belemmerd worden door andere delen, met name

ouderdelen en beschermers. Als een cliënt tijdens zijn kindertijd te weinig emotionele ondersteuning heeft

gehad, is het raadzaam dat hij zelf de rol van ideale vader of moeder aanneemt en zijn eigen innerlijke

kind de gemiste liefde schenkt:

1. Als je nu in je innerlijke kind zit, waar heb je dan behoefte aan? 2. Kun je nu in de rol van een ideale moeder of vader stappen? 3. Kun je nu je innerlijke kind alle aandacht, liefde, troost of steun geven dat het gemist heeft? 4. Dat kun je doen op een manier die het kind aangenaam vindt. 5. Kun je nu in het innerlijk kind gaan en deze aandacht, liefde, troost of steun ervaren? Beschermende delen Beschermende deelpersoonlijkheden vormen samen de beschermings- en overlevingsmechanismen die

ieder mens in zich heeft. Zij behoren tot de belangrijkste delen van de persoonlijkheid want ze geven niet

alleen bescherming tegen de primitieve driften en behoeften uit het onderbewustzijn, maar ook tegen

mensen in de buitenwereld. Daarom besteden wij aan deze delen veel aandacht. In het gewone dagelijkse

leven zijn beschermers net zo noodzakelijk als onze fysieke huid en weerstand. Als onze persoonlijkheid

te open is, worden we teveel overladen door stresssituaties en negatieve uitspraken van collega’s, klanten, familieleden of andere mensen om ons heen.

Beschermers zijn dus noodzakelijk voor iedereen, maar net zoals onze fysieke weerstand te sterk kan

worden en bijvoorbeeld tot allergieën kan leiden, zo kan ook de psychische weerstand te groot worden.

Meestal komt dat omdat we in het verleden teveel bedreigende en stressvolle ervaringen hebben

meegemaakt die onzekerheid of angst hebben veroorzaakt.

Beschermende delen of overlevingsdelen zijn zelf in principe innerlijke kinddelen omdat ze zich in de jeugd

of kindertijd hebben ontwikkeld. Ze zijn ontstaan om andere kinddelen te beschermen die bang of onzeker

zijn.

Het kind ontwikkelt bescherming- en overlevingsmechanismen die het best passen bij de nare of

beangstigende situaties waarin het zich bevindt. Deze mechanismen zijn kinderlijk, omdat het immers nog

een kind is. Als het kind opgroeit naar een volwassen leeftijd, behoren de beschermingsmechanismen mee

te ontwikkelen tijdens het opgroeien. Maar daar zit hem vaak het probleem: de persoon is lichamelijk

volwassen, maar hij gedraagt zich nog als een kind, omdat de beschermingsmechanismen zijn blijven

steken in een jonge leeftijd. Bovendien zijn de onzekere kinddelen zodanig beschermd, dat ook die niet

hebben kunnen opgroeien. We zitten dus met twee groepen onvolwassen kinddelen: de onzekere en de

beschermende.

Tijdens een coachingstraject is het nodig de belangrijkste beschermers te leren kennen samen met de

onzekere kinddelen die daardoor worden beschermd. Allereerst is het nodig ze waardering te geven voor

de functie die ze tot nu toe vervuld hebben in het leven van de cliënt. Daarna vraag je of het nu nog nodig

is dat ze zo strak vasthouden aan oude beschermingsgewoontes.

Page 16: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

16

Gesprek met de beschermer:

1. Beste beschermer, ik waardeer het dat je Jan vanaf zijn zesde jaar zo goed hebt beschermd. 2. Maar is het nu nog steeds nodig om Jan zo strak te beschermen? Hij is immers al dertig jaar oud. 3. Zou je de komende weken eens willen uitproberen hoe het zou zijn om Jan minder te beschermen? Zou

dat niet heel ontspannen zijn?

Gesprek met het beschermde kinddeel:

1. Beste Jan, wat vind je van dat beschermende deel waar ik net mee sprak? 2. Hoe voelt het om zo te worden beschermd? 3. Is het nu nog steeds nodig dat hij je zo strak beschermt? 4. Hoe zou het zijn om eens een tijdje niet beschermd te worden?

Een innerlijk kind kan zich alleen verder ontwikkelen als het minder beschermd wordt. Dan overwint het

zijn onzekerheid en kan het steeds meer naar buiten komen. Zolang de bescherming te strak gehandhaafd

wordt, blijft het zich daarachter verschuilen en ontwikkelt het niet de moed om het leven ten volste aan

te gaan. Het blijft dan een klein onzeker kind en groeit niet op. Ook de beschermende delen blijven zich

op een kinderlijke manier gedragen.

Omdat beschermende delen zo enorm belangrijk zijn, noem ik er hier een aantal:

De beheerser Dit deel zorgt ervoor dat onze gedragingen en emoties worden beheerst zodat we geen gekke of

gevaarlijke dingen doen en op de juiste manier overkomen naar de mensen om ons heen. Mensen met

een te sterk beheersend deel, zijn bang de controle te verliezen over zichzelf of over situaties in het leven.

Zij verliezen hun spontaniteit en creativiteit, vervlakken in hun gevoelsleven en kunnen vaak moeilijk hun

emoties uiten. Hoe groter iemands angst voor controleverlies, hoe groter de beheerser. Deze deelpersoon

kan uitgroeien tot een grote tiran, die niet alleen alle andere innerlijke deelpersoonlijkheden domineert,

maar ook de mensen om zich heen.

Mensen met te weinig zelfbeheersing maken vaak een chaos van hun leven, uiten hun emoties veel te snel

tijdens ongepaste situaties, veroorzaken veel weerstand doordat ze hun mening te ongenuanceerd uiten

(de flapuit) of zijn ronduit agressief.

De beheerser moet leren een goede balans te vinden tussen aanpassing en spontaniteit. Maar dan moet

eerst de angst voor controleverlies worden aangepakt. Vaak is er een gekwetst innerlijk kind aanwezig dat

in het verleden zelf erg gedomineerd is of een keer de controle verloor met desastreuze gevolgen.

De criticus en perfectionist Een gezonde dosis zelfkritiek en perfectionisme is heel nuttig, maar als kritische en perfectionistische

deelpersoonlijkheden te sterk zijn, oefenen ze op alles wat we doen kritiek uit en moet alles perfect zijn.

Ze zijn nooit tevreden met ons gedrag, hetgeen heel vermoeiend is. Je hoort vaak aan de manier waarop

iemand praat hoe sterk de invloed van deze delen is. Iemand die uiterst zorgvuldig zijn zinnen formuleert,

zijn bureau altijd perfect opruimt, altijd precies op tijd is, de financiën uiterst nauwkeurig bijhoudt of een

organisatie tot in de puntjes perfectioneert, heeft een sterke perfectionist in zich.

Iemand met teveel zelfkritiek wordt daardoor verlamd in zijn werkzaamheden en doet er veel te lang over.

Ook heeft zo iemand de neiging teveel kritiek te uiten op andere mensen. Zo iemand heeft een innerlijk

kind in zich dat heel bang is om fouten te maken omdat het in de kindertijd bijvoorbeeld een hele grote

blunder heeft gemaakt of ouders had die zelf heel kritisch of perfectionistisch waren.

De muur Een beschermer kan soms zo invloedrijk zijn dat hij verandert in een dikke muur. Als dit het geval is,

bevindt zich in het onderbewustzijn een heel angstig innerlijk kind. Als de angst verminderd is door er

goed naar te kijken, beseft de beschermer vaak vanzelf dat hij niet meer zo strak hoeft te zijn. Er kunnen

op verschillende plaatsen muren staan: tussen het onderbewustzijn en het bewustzijn, tussen verschillende

deelpersoonlijkheden of om de hele persoonlijkheid heen. Sommige mensen hebben zichzelf volledig

opgesloten binnen een soort stadsmuur of gevangenis en kunnen daar vrijwel niet meer uit komen.

Populaire muren zijn de vetlaag en de olifantenhuid. Overmatig eten heeft meerdere functies: opvullen en

verdoven van innerlijke leegte en onzekerheid, een vetpantser opbouwen of jezelf seksueel onaantrekkelijk

maken omdat je in het verleden angst voor seks hebt ontwikkeld. De vetlaag kan pas weg als het innerlijke

kind zijn onzekerheid loslaat. Natuurlijk zijn beweging en een andere eetgewoonte ook noodzakelijk.

Mensen met een olifantenhuid hebben in het verleden veel kritiek moeten verdragen of zijn erg gepest.

De muur werkt graag samen met een dissociërend deel.

Page 17: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 17

De dissocieerder Veel mensen die in het verleden ellende hebben meegemaakt, hebben ervoor gekozen zich te dissociëren

van hun emotionele of fysieke pijn. Er heeft zich dan een beschermende deelpersoonlijkheid ontwikkeld

die de persoon uit de pijn laat stappen, of zelfs helemaal uit het lichaam. Dat is heel comfortabel tijdens

een angstige of pijnlijke situatie, maar het dissociatiegedrag wordt vaak een automatische gewoonte die

veel te vaak plaatsvindt, ook in situaties waarin dat helemaal niet nodig is. Je ziet dit bijvoorbeeld bij

mensen die seksueel misbruikt zijn in hun kindertijd. Zij hebben geleerd te dissociëren tijdens het seksueel

misbruik, maar doen dit later ook automatisch bij normale seksuele gemeenschap. Op deze wijze kan er

geen seksuele intimiteit ontstaan met de partner.

Sommige mensen hebben in hun jeugd zoveel ellende meegemaakt, dat ze in een permanente toestand

van dissociatie leven. Zij hebben zich volledig gedistantieerd van hun gevoelsleven en leven helemaal in

hun hoofd of ratio. Je ziet dit verschijnsel nogal eens bij extreme intellectuele of religieuze mensen die het

als kind heel moeilijk hadden, bijvoorbeeld omdat ze veelvuldig gepest of in de steek gelaten zijn. Daardoor

hebben ze zich uit het sociale leven terugtrokken en hun toevlucht gezocht in de boeken of overmatig veel

religieuze activiteiten. Omdat ze daardoor hun sociale vaardigheden niet hebben ontwikkeld, zijn ze vaak

onbeholpen in de omgang met andere mensen. Hun gevoelsleven heeft zich niet goed ontwikkeld waardoor

ze vaak veel verborgen angsten hebben. Ook kunnen ze zich wegens hun sociale angst erg eenzaam

voelen omdat ze er moeite mee hebben vriendschappen of liefdesrelaties aan te gaan.

Mensen met een groot dissociatiedeel moeten hun innerlijke angst overwinnen en leren om weer in hun lichaam te zakken, door veel lichamelijke activiteiten te doen zoals sport, in de tuin werken, (gezonde)

seks, wandelen of lichaamsgerichte coaching. Ook regelmatige massage is bevorderlijk.

De clown

Humoristische gedrag is natuurlijk erg leuk, maar kan ook als beschermingmechanisme worden

aangewend. De humorist verschuilt zijn onzekerheid en geringe zelfbeeld achter een humoristisch masker,

maakt voordurend grappen en gedraagt zich gek. Door steeds een clownrol aan te nemen leidt hij zichzelf

af van zijn innerlijke pijn en krijgt hij bovendien veel aandacht. Veel echte vrienden kan hij niet maken,

want het gekke gedrag gaat op een gegeven moment vervelen of irritant worden. Pas als zijn hij zijn

onzekerheid heeft overwonnen, kan hij zijn humoristische aard gepast en constructief gebruiken.

De vluchteling Deze ontvlucht voortdurend zijn eigen angst en gaat confrontaties en moeilijke situaties uit de weg. Soms

is vluchten de verstandigste oplossing, maar indien het teveel gebeurt, vinden andere mensen dit zwak en

verliezen ze hun respect voor hem.

De pleaser Deze probeert andere mensen te behagen. Als dit deel te dominant is, doet hij dat om waardering te

krijgen en niet afgewezen te worden. Veel mensen maken hier misbruik van. Je ziet vaak dat een pleaser

trouwt met iemand die het heerlijk vindt om veel aandacht te krijgen en bewonderd te worden.

De dwangmatige prater Deze probeert altijd aan het woord te blijven om sociale situaties onder controle te houden en de aandacht

op te eisen. Hij trekt vooral mensen aan die goed kunnen luisteren of onzeker zijn en niet snel het woord

nemen. Na verloop van tijd worden dwangmatige praters vermeden omdat de luisteraars zich gedomineerd

voelen en niet meer louter als praatpaal willen fungeren. Daardoor wordt de prater eenzaam en gaat op

zoek naar andere luisterslachtoffers, die hem op hun beurt ook weer verlaten. Dwangmatige praters

trouwen vaak met pleasers.

De rationalist Rationeel denken is belangrijk in het dagelijks leven en heeft in de geschiedenis veel bijgeloof de wereld

uit geholpen. Maar als iemand alles rationaliseert, is er een te groot rationeel deel aanwezig die (pijnlijke)

gevoelens probeert te vermijden. Je herkent ze doordat ze op een gevoelloze manier over de heftigste

emoties kunnen praten en deze bagatelliseren door ze weg te redeneren. Waarschijnlijk hebben ze als

kind hele heftige dingen meegemaakt.

De verdover

Page 18: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

18

Een verdovend deel is nodig bij heftige emotionele en stressvolle situatie. Als dit deel echter alle emoties

of gevoelens verdooft omdat die te pijnlijk zijn, werkt hij verlammend. Hij werkt graag samen met andere

delen zoals de dissocieerder, zwever en rationalist.

De zwever Af en toe een beetje zweven is behaaglijk en ontspannend. Maar als dit deel voortdurend wil vliegen, dan

is hij gevlucht in vage spiritualiteit om daarmee innerlijke ellende te ontvluchten. Er is niets mis met

spiritualiteit, maar als het zweverig wordt, is het een vorm van dissociatie waardoor iemand niet goed met

beide benen op de grond staat en te weinig contact heeft met de realiteit. Je ziet dit verschijnsel bij

onzekere mensen die indruk proberen te maken door veel over onzichtbare realiteiten en energieën te

praten die niemand anders kan waarnemen. Ook neigen zij er toe extreem vaak te mediteren of op te

scheppen over hun paranormale begaafdheden. Sommige van deze mensen denken een hoogontwikkelde

en hoogsensitieve ziel te zijn die ver verheven is boven de primitieve aardbewoners. Vaak verzanden zulke

heiligen in heftige conflicten over geld en macht. Ook zie je vaak dat zwevers geen goed contact met hun

lichaam hebben en daardoor veelvuldig ziek zijn, aan over- of ondergewicht lijden of seksuele stoornissen

hebben. Ook verslavingen kom je nogal eens tegen. De zwever werkt vaak samen met de dissocieerder.

De kluizenaar Iedereen heeft het nodig zich af en toe terug te trekken, maar een kluizenaar heeft zich volledig uit de

wereld teruggetrokken omdat hij veel nare ervaringen heeft gehad in het sociale leven en bang is

afgewezen te worden als hij zich daar weer in begeeft. De kluizenaar werkt vaak samen met de zwever of

dissocieerder.

De verslaafde Iedere dwangmatige gewoonte die ervoor bedoeld is innerlijke pijn te ontvluchten of te verdoven is een

vorm van verslaving. Er is in dat geval meestal sprake van een innerlijk kind dat zich eenzaam, angstig of

depressief voelt en de dwang tot een verslavende substantie of gewoonte veroorzaakt.

De acteur of actrice Het is leuk om af en toe toneel te spelen, maar sommige mensen spelen in elke sociale situaties een rol

of typetje. Kennelijk zijn ze te onzeker om zich te laten zien zoals ze echt zijn of ze hebben hun ware zelf

totaal uit het oog verloren.

De tiran Dit soort gestoorde types zijn kennelijk zo ontzettend bang voor controleverlies dat ze altijd en overal

andere mensen domineren of tiranniseren, uit angst om zelf gedomineerd te worden. Ook de eigen

deelpersoonlijkheden worden het grootste deel van de tijd door de tiran gedomineerd, zodat deze zich

niet goed kunnen ontwikkelen. Als dan op een gegeven moment een gedomineerd deel plotseling naar

buiten komt, gedraagt het zich heel kinderlijk. De tiran is vaak een overmatig uitgegroeide beheerser.

De dogmaticus Dit deel klampt zich vast aan strenge religieuze, wetenschappelijke of politieke dogma’s zodat hij zelf niet hoeft na te denken over zijn handelingen en daardoor geen verantwoordelijkheid hoeft te nemen. Vaak

zie je bij dogmatische en fundamentalistische types dat er ook sterke tegenpolen in de persoonlijkheid

zitten die enorm naar vrijheid snakken. Zulke delen krijgen vaak alleen de kans naar buiten te komen als

er teveel alcohol is gedronken of als de persoon heel moe of gestrest is. De remmen gaan dan los zodat

onderdrukte delen naar buiten barsten in de vorm van bijvoorbeeld ongeremde seks of agressie. Een

dogmatisch deel werkt graag samen met de tiran.

De narcist Iedereen heeft een narcistisch deel in zich, hetgeen gezond is, want dit deel verhoogt het zelfbeeld. Als

het narcistische deel echter te groot wordt, is er een onverzadigbare behoefte om bewonderd te worden.

Dit komt vaak omdat zo’n persoon diep van binnen een innerlijk kinddeel heeft dat heel onzeker over

zichzelf is. Als dit innerlijke kind wordt erkend en de kans krijgt zijn zelfbeeld te verhogen, kan het

narcistische deel minder prominent worden. Narcisten trouwen vaak met pleasers.

De zielenpoot Dit deel zoekt voortdurend troost voor zijn ellende door zielig te doen. Er zijn altijd mensen die gemakkelijk

medelijden krijgen met zielenpoten en snel bereid zijn zo iemand te helpen.

Page 19: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 19

De hulpverlener Andere mensen helpen is een prachtige morele activiteit en geeft een sterk geluksgevoel. Maar als iemand

een te groot hulpvaardig deel in zich heeft, zwicht hij gemakkelijk voor zielenpoten. Een te groot hulpdeel

ontstaat meestal in de kindertijd omdat het de enige manier was om waardering te krijgen. Hulpverlenen

geeft naast waardering ook een gevoel van controle en soms van superioriteit.

De stoere Het stoere deel is de tegenpool van de zielenpoot. Iemand die steeds een stoere rol speelt is diep van

binnen heel onzeker en probeert zijn kwetsbare innerlijke kind te verbergen door stoer te lopen, stoer te

praten, stoere sporten te beoefenen, op stoere motoren te rijden, zich patserig te gedragen of zich stoer

te kleden. Hij kan zijn onzekerheid alleen tonen bij mensen die hij heel goed vertrouwt.

De bullebak Bullebakken ontvluchten hun onzekerheid door altijd een grote mond op te zetten. Daarmee

overschreeuwen ze hun eigen sociale angst.

De streber Diep van binnen voelt de streber zich minderwaardig en hoopt bewonderd te worden door heel veel te

presteren in de maatschappij. Dat kan op allerlei gebieden: zakelijk, artistiek, sportief, intellectueel, politiek

of in de zorg. Meestal blijft de bewondering uit of valt tegen. Er zijn ook veel mensen die jaloers worden

op succesvolle strebers. Daarnaast zijn er talloze parasieten die mee willen liften op het succes of

criminelen die geld ruiken. De streber wordt pas gelukkig als hij zijn lage zelfbeeld overwint en zijn ambities

onder controle krijgt. Als dat niet gebeurt kan er tijdens de midlife een diepe crisis ontstaan, een burn-out

of hartklachten. Als het succes uitblijft loopt een streber het gevaar in een depressie te belanden.

De betweter Betweters zitten verstrikt in de leraarsrol en willen te pas en te onpas laten merken dat zij het beter weten

dan anderen. Op deze wijze proberen zij intelligent en superieur over te komen omdat zij zichzelf diep van

binnen dom en minderwaardig voelen. Zij hebben meestal in hun schooltijd besloten deze rol aan te nemen

omdat ze kennelijk dachten dat leraren gerespecteerd worden. Dit deel werkt vaak samen met de

dwangmatige prater en de beheerser.

Houding ten opzichte van beschermers Het is essentieel dat de coach een respectvolle houding aanneemt ten opzichte van beschermers, hoe

moeilijk dat ook moge zijn. Zodra een beschermer zich niet gerespecteerd voelt, haken ze af. Er is dan

geen toegang meer mogelijk tot de kwetsbare delen in de persoonlijkheid.

OPLOSSING VAN INNERLIJK CONFLICT

Tegenpolen Vrijwel alle delen hebben tegenpolen: het mannelijke en vrouwelijke deel, de luisteraar en de prater, de

onderdanige en de tiran, de ouder en het kind, de leerling en de meester, het kwetsbare deel en de stoere,

de rebel en de tiran, enz. Deze tegenpolen kunnen ernstig met elkaar in conflict zijn. Het is belangrijk een

dialoog tot stand brengen tussen deze delen. Zo’n dialoog leidt tot meer begrip en balans tussen de tegenpolen. Vooral het conflict tussen een beschermend deel en het innerlijk kind is vaak prominent.

Hoe beter de delen met elkaar samenwerken, hoe beter de hele persoonlijkheid functioneert. Als er echter

te weinig onderlinge communicatie tussen de delen bestaat of als ze ruzie met elkaar hebben, kunnen de

eenvoudigste taken in het dagelijkse leven van de cliënt moeilijk worden. De coach kan besprekingen

tussen de delen organiseren om deze te helpen beter met elkaar samen te werken. Daarbij ffungeert de

coach als bemiddelaar of voorzitter.

Werken met deelpersoonlijkheden is bij uitstek geschikt voor het oplossen van innerlijke conflicten. Er zijn

dan twee deelpersoonlijkheden die verschillende kanten op willen en verschillende behoeftes hebben.

Zo kan er een innerlijk conflict bestaan tussen een zakelijk en artistiek deel. Het zakelijke deel wil hard

werken en veel geld verdienen, het artistieke deel wil veel kunnen dromen in een rustige omgeving om de

creativiteit te laten stromen. Je kunt dan de cliënt twee stoelen laten aanwijzen die voor de twee

conflicterende delen staan. Eerst gaat de cliënt in het zakelijke deel zitten op de eerste stoel en spreekt

Page 20: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

20

zijn behoeften uit, daarna gaat hij in de andere stoel zitten, verplaatst zich in het artistieke deel en vertelt

wat hij wil.

Je stelt beide delen de volgende vragen:

Wanneer is jullie conflict begonnen? Waardoor is het begonnen? Wat vind je van het andere deel? (Meestal komen er dan alleen slechte eigenschappen naar voren.) Wat zijn volgens jou de goede eigenschappen van het andere deel? Wat zou je graag willen zeggen tegen het andere deel? Zeg het maar tegen hem. Bestaat er een barrière of afstand tussen jullie? Wat zou je willen dat het andere deel gaat doen? Ben je bereid met het andere deel te onderhandelen om jullie conflict op te lossen? Ben je bereid te veranderen als het andere deel ook zou veranderen? Ben je bereid concessies te doen? (Erg belangrijk!) Zou je de komende weken in meer harmonie met het andere deel willen leven en de concessies blijven doen? Daarna vraag je:

Zijn er nog andere delen bij het conflict betrokken? Als dat zo is, kun je ook met die andere delen kennis maken. Betrek echter niet meer dan drie of vier delen

tegelijk in een sessie.

Als begeleider moet je volledig onpartijdig zijn. Je mag geen favoriete delen hebben of negatief over een

deel praten. Praat ook tijdens voor- of nagesprekken niet denigrerend over bepaalde delen.Er kunnen

belangrijke besluiten tijdens de sessie worden genomen. De coach moet er op letten dat dominante delen

niet alle beslissingen nemen. Als dat het geval is, kunnen gedomineerde delen plotseling naar buiten

komen tijdens het dagelijks leven en veel verstoring veroorzaken.

Alle delen dienen voldoende tijd en ruimte te hebben om er te kunnen zijn in het leven van de cliënt.

Tijdens de sessies kunnen hierover afspraken worden gemaakt. Besluitvorming dient op democratische

wijze te gebeuren. Alle betrokken delen moeten een stem hebben. Als er een goede harmonie tussen de

delen bestaat, is de gehele persoonlijkheid evenwichtig, krachtig, besluitvaardig en doelgericht.

Switching Switching is het proces waarin het deel waarmee je sprak teruggaat naar het onderbewustzijn en een

ander deel daarvoor in de plaats naar buiten komt. Je kunt als begeleider zelf een switch teweeg brengen

door te vragen of je met een ander deel mag praten. Een switch kan ook spontaan tot stand komen: een

ander deel wil plotseling iets zeggen. Je kunt een switch herkennen aan veranderingen in

gelaatsuitdrukking, lichaamshouding, gedrag, stem, manier van praten, ademhaling, gevoelens,

denkproces en leeftijdsgedrag (alle delen hebben een andere leeftijd).

Switching moet soepel verlopen. Als dit niet het geval is, kan de begeleider een betere onderlinge

communicatie tussen de delen tot stand brengen zodat ze elkaar beter leren kennen en vertrouwen.

Soms staat het ene deel de begeleider niet toe met andere delen te praten. De begeleider moet dat deel

vragen waarom hij dat niet wil.

In kaart brengen De cliënt kan volgens zijn eigen inzicht de persoonlijkheidsstructuur in kaart brengen met een tekening.

Hij kan metaforen gebruiken zoals een huis, boot, landschap, theater, bedrijf, orkest, boom of de delen

alleen als rondjes tekenen. Het leuke van metaforen als een theater of bedrijf is dat de cliënt zichzelf als

regisseur of manager kan zien die leiding geeft aan acteurs of personeel. De cliënt heeft vaak blanco

plekken op plaatsen waar verborgen delen zitten. De begeleider kan via de tekening communicatie tussen

de delen tot stand brengen.

Verlossing van verdrongen of afgesplitste delen Het verschil tussen een innerlijk conflict en een verdringing is dat bij een innerlijk conflict de twee

conflicterende delen ongeveer even sterk zijn, terwijl bij verdringing het verdrongen deel het onderspit

Page 21: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 21

heeft gedolven. Het wordt volledig door het sterkere deel gedomineerd of zelfs gevangen gehouden.

Verdrongen delen worden ook wel onderdrukte, afgesplitste, gedissocieerde of verstoten delen genoemd.

Je kunt een verdrongen deel vaak herkennen als je overmatig geïrriteerd of kwaad wordt op het gedrag

van iemand. Een dergelijk iemand brengt het karakter in de praktijk van het deel dat verdrongen is. Zo

wordt de preutse Calvinist kwaad op de Don Juan en de hard werkende zakenman op de werkloze

kunstenaar. Het verdrongen seksuele deel van de Calvinist gaat mee vibreren met Don Juan en het

verdrongen creatieve deel van de zakenman met de kunstenaar. In feite is de kwaadheid in deze gevallen

het gevolg van het krampachtig onderdrukken van de eigen seksualiteit of creativiteit.

Verdrongen delen veroorzaken vaak fysieke klachten. Als ze niet in het bewustzijn worden toegelaten,

zoeken ze een uitweg via het lichaam en proberen via lichamelijke klachten de persoon van hun

aanwezigheid op de hoogte te brengen.

Een afgesplitst deel heeft zich verstopt in een diepe laag van het onderbewustzijn. In beide gevallen doe

je conflictoplossing zoals boven vermeld, maar er komen nog wat extra technieken aan te pas. Bij

verdrongen delen vraag je aan het onderdrukkende deel of hij bereid is de ander vrij te laten. Als je je

richt tot het verdrongen deel kun je de hieronder beschreven technieken toepassen. Er kan bij deze

technieken kwaadheid, angst of verdriet loskomen. Vaak is het verdrongen deel een kinddeel. Met veel

tact en ‘invoelendheid’ kun je dat deel uit de greep van de onderdrukker bevrijden.

Technieken Deze technieken zijn geselecteerd in volgorde van intensiteit. Als de eerste niet lukt kun je overgaan naar

de tweede, als die niet lukt kun je naar de derde gaan, enzovoort.

1. Breng de cliënt via een geleide fantasie langs een trap of met de lift naar de kelder van zijn

onderbewustzijn. Laat hem daar zoeken naar een ruimte waarin zich een deel bevindt dat al een hele

lange tijd gevangen heeft gezeten of verbannen is geweest. Praat met het deel en vraag of het deel eruit

wil, kan of durft.

2. Laat de cliënt een zin herhalen: ‘Ik wil eruit!’ of ‘Laat me los!’ en zeg erbij: ‘Terwijl je deze zin herhaalt kan het verdrongen deel naar boven komen.’

3. Laat de cliënt diep en ritmisch ademhalen. Zeg daarbij: ‘Terwijl je zo door blijft ademen komt een verdrongen deel steeds meer los... adem maar door... als je armen en benen beginnen te tintelen komt dat omdat er veel zuurstof naar binnen komt... weerstanden worden daardoor zwakker ... Als je je verkrampt voelt is dat een blokkade... die overwin je vanzelf door gewoon door te ademen... Herhaal de zin maar: ‘Ik wil eruit!’... adem maar door... laat het maar loskomen...’, enzovoort.

4. Als er een monster komt, geen paniek. Zeg tegen het monster: ‘Ik kan begrijpen dat je heel boos bent... maar ik zou graag kennis met je willen maken... kijk eens of je je energie en kracht constructiever kunt aanwenden.’

Introjecties Mensen die een grote invloed op ons hebben, of dat in het verleden hebben gehad, laten een soort kopie

van zichzelf achter in onze persoonlijkheid. Ze leven als het ware voort in ons onderbewustzijn, alsof ze

een deel van onze persoonlijkheid hebben ‘gekoloniseerd’. Ze hebben bezit genomen van een groot deel van onze psyche. Veel ouders koloniseren de persoonlijkheid van hun kind. Ze vertellen voortdurend wat

ze moeten doen en wat ze niet mogen doen. Ze gebruiken hun kinderen op allerlei manieren, bijvoorbeeld

door ze op jongere broertjes en zusjes te laten passen of door ze aan te sporen heel hard te leren, met

als doel het aanzien van de familie te verhogen. Soms gebruikt een hulpbehoevende moeder haar kind als

verzorgster; het kind wordt dan de moeder van haar moeder. Het kind kan door emotionele of fysieke

mishandeling twee kanten opgroeien: het kan extreem aangepast of extreem rebels worden. Het kan ook

beide aspecten ontwikkelen en het kan zich ook eerst aanpassen en op latere leeftijd een rebel worden.

Alle roerselen die op sociaal niveau plaatsvinden in de kolonie van een machtige natie kunnen ook

plaatsvinden in de psyche van het onderdrukte individu. De invloed van de machthebbende natie is over

het algemeen zo groot op de kolonie, dat deze invloed heel lang doorwerkt, zelfs lang nadat de kolonie

‘bevrijd’ is.

Toch zie je in de geschiedenis dat de authentieke cultuur van een gebied, dat lange tijd een kolonie is

geweest, nooit helemaal verdwijnt. Zo kan een kind zwaar gekoloniseerd worden door de ouders, maar

de werkelijke aard van het kind raakt nooit helemaal verloren. Het kost echter wel tijd om het ware,

ondergesneeuwde karakter van het kind weer naar boven te laten komen. Vaak moet er eerst een revolutie

Page 22: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

22

plaatsvinden, voordat het kind weer zichzelf kan worden. De pubertijd is zo’n revolutie. Hoe meer een kind in zijn vrijheid is belemmerd en gekoloniseerd is, hoe heftiger de puberteit zal zijn. Ook al heeft het kind

al lange tijd het ouderlijk huis verlaten, de ouderlijke invloed kan zelfs tot de dood doorwerken.

De innerlijke invloed van een andere persoon in onze psyche wordt een ‘introjectie’ of ook wel een ‘internalisering’ genoemd. Het is van het grootste belang voor onze innerlijke groei om ons bewust te worden van introjecties, zodat we de negatieve invloed ervan uit onze psyche kunnen verwijderen. De

positieve invloed kunnen wij behouden, maar om werkelijk onszelf te kunnen worden, moeten wij eerst

volledig onafhankelijk worden van iedere belangrijke introjectie. Daarna kunnen wij in vrijheid kiezen welke

eigenschappen van de introjectie wij willen behouden.

Werken met introjecties De volgende methode is ervoor bedoeld los te komen uit de greep van een introjectie, met name die van

ouders of andere invloedrijke personen die lange tijd macht over ons hadden. De volgorde hoeft niet

precies bij ieder cliënt hetzelfde te zijn.

1. Verdriet en pijn ‘Denk aan de persoon die een grote invloed op je leven heeft gehad en waar je nare gevoelens over hebt. Doe alsof deze persoon voor je zit en zeg hem hoeveel verdriet hij je gedaan heeft.’ Praat in de tweede persoon:

‘Je hebt mij verdriet gedaan toen je...‘ ‘Je hebt mij pijn gedaan toen je...‘ ‘Ga net zolang door met het uitspreken van verdriet en pijn tot de lading er voor een groot deel of helemaal af is.’

2. Kwaadheid ‘Kijk weer naar deze persoon en voel in jezelf of je kwaad op hem bent. Die kwaadheid is er altijd als hij je pijn heeft gedaan. Het is van het grootste belang om met deze kwaadheid in contact te komen, want het is je innerlijke kracht. Hoe meer je de kwaadheid kunt uiten, hoe meer de innerlijke kracht kan vrijkomen.’ ‘Maak nu contact met je innerlijke kracht. Zodra je je sterk genoeg voelt, kun je je kwaadheid gaan uiten: ‘Ik ben kwaad op je omdat je... ‘‘Ik was woedend op je toen je... ‘ ‘Ga door met uitspreken tot de lading er grotendeels of volledig af is.’ 3. Spreken met het innerlijk kind van de introjectie ‘Ga nu weer voor hem zitten en zie de machthebber als een klein kind. Wat is dat voor kind? Wat zou je tegen hem willen zeggen? Wat zegt hij terug? Hoe voelt hij zich?

4. Begrip en acceptatie ‘Ga na waarom hij je zoveel pijn heeft gedaan. Wat bracht hem ertoe? Wat voor ellende heeft hij zelf meegemaakt? Kun je accepteren waarom je deze pijn moest ervaren?’

lndien nodig kun je een of meerdere stappen van deze methode enkele malen herhalen in opeenvolgende

sessies.

Page 23: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 23

Volwassen delen Iemand die psychologisch volwassen is, reageert op de juiste wijze op zijn omgeving en kan zich daar op

de juiste manier aan aanpassen. Zo iemand is zelfstandig omdat hij zijn eigen keuzes maakt en

verantwoordelijkheid neemt voor die keuzes. Dat wil zeggen dat hij andere mensen niet beschuldigt als

hij een verkeerde keuze maakt. Hij voelt zich nooit het slachtoffer van andere mensen of nare situaties.

Om werkelijk sociaal te kunnen zijn, dient men in hoge mate volwassen te zijn. Het volwassen deel van

de persoonlijkheid moet daarom steeds meer de regie krijgen over alle andere delen. Wellicht is het

volwassen deel de ziel.

Werken met de Ziel In de LifeCoaching is er nog een extra aspect aan het werken met deelpersoonlijkheden toegevoegd,

namelijk de ziel. Ook in de systemen Voice Dialogue en Psychosynthese wordt er met zoiets als een ziel

gewerkt, die ze het ‘gewaarzijn’ of het zelf noemen. Ook Jung heeft de ziel gebracht in de psychologie

(wat letterlijk ‘zielkunde’ betekent).

De ziel is de neutrale toeschouwer van alle psychische processen in de persoonlijkheid en de levenskracht

van het lichaam. In de LifeCoaching wordt de ziel ook gezien als de bron van onze diepste zielsverlangens

die helemaal bij onze ware aard passen en de juiste richting aan ons leven geven.

De ziel is zelf geen deelpersoonlijkheid, maar is het ware ik dat afwisselend in verschillende

deelpersoonlijkheden treedt, zoals een acteur verschillende rollen speelt. Daarbij is het ook belangrijk dat

de ziel regelmatig uit alle rollen of delen stapt en alleen toeschouwer of regisseur is.

Nadat wij een groot deel van onze deelpersoonlijkheden hebben leren kennen, kunnen we eens een sessie

gaan besteden aan de ziel:

Zet een aantal stoelen neer voor de belangrijkste deelpersoonlijkheden. Ga nog een keer in elke deel zitten. Zet daarna een stoel neer voor de ziel. Ga op die stoel zitten. Sluit je ogen en ontspan je diep. Zie of voel de belangrijkste deelpersoonlijkheden voor je. Wees daarvan alleen toeschouwer. Wees volledig in het hier-en-nu. Voel dat jij als ziel het centrale ik bent van je persoonlijkheid. Je stapt afwisselend in en uit je deelpersoonlijkheden zoals een acteur verschillende rollen speelt. Je bent de drijvende kracht achter je persoonlijkheid. Je bent de levenskracht van je lichaam. Je bent de bron van je diepste verlangens. Je zorgt ervoor dat je een leven leidt dat precies bij je ware aard past. Je wezen is puur bewustzijn en geluk. Voel het diepe geluksgevoel dat uit deze gewaarwording ontstaat. Je kunt contact maken met je ziel wanneer je maar wilt om dit geluksgevoel te ervaren.

Dit geluk zal steeds meer toenemen door je ziel regelmatig te voelen.

De ziel wil zich steeds meer verenigen met andere zielen en met de ziel van de wereld.

Kijk vanuit de ziel naar je leven en persoonlijkheid dat bestaat uit je deelpersoonlijkheden. Welke richting wil je op? Zijn er delen die een andere richting op willen? Wat voor loopbaan past bij jou? Welke mensen wil je om je heen? Wat voor privé leven wil je? Wat voor leven past écht bij je? Wat is het doel van jouw leven?

Page 24: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

24

RELATIECOACING

door Alexander Bund

Tijdens relatiecoaching dienen in de eerste plaats de starre communicatiepatronen van de betrokkenen te

veranderen. De partners moeten leren de dingen die zij elkaar willen zeggen, duidelijk en concreet te uiten

zonder dubbele bodems of vage woorden. Ze moeten ook leren elkaar aan het woord te laten. Vooral de

dominante partner binnen een systeem moet leren zich anders op te stellen.

Dit houdt meestal in dat er iets moet wijzigen in de machtsverhoudingen in de relatie. Men dient meer te gaan letten op elkaars non-verbale signalen en leren erop te reageren. Door de

aanwezigheid van de coach zijn de betrokkenen vaak minder bang voor elkaar. Er wordt meer gezegd. De

coach neemt in het begin het voortouw om dit proces in gang te brengen.

De bewustwording van de onderliggende motieven bij de dagelijkse interacties helpt enorm om starre

patronen te doorbreken.

Paradoxale procedures Helaas ligt de zaak vaak iets minder eenvoudig dan geschetst: de interactiepatronen van de betrokkenen

zijn vaak zulke automatismen geworden dat eenvoudige uitleg over de destructieve kanten van hun

communicatie niet afdoend is. Directe aanwijzingen roepen soms veel weerstand op (zeker bij de dominante

partij) en kunnen het probleem zelfs verergeren. Daarom benut men bij relatiecoaching en ook bij

gezinscoaching af en toe paradoxale procedures.

Het ‘probleemgeval’ kan bijvoorbeeld gevraagd worden het ongewenste gedrag nog vaker of intenser te

vertonen dan al het geval is. Aan de partner wordt dit onbegrijpelijke advies verkocht als ‘als-ie ‘t symptoom kan verergeren, dan kan-ie ook leren ‘t te verminderen’.

De dwarsliggende puber kan geadviseerd worden nu ‘maar eens echt kwaad te worden – dat toont alleen

maar dat je zelf nadenkt over hoe je je leven in wilt richten’. De seksueel experimenterende zoon wordt geprezen dat hij niet zomaar de Victoriaanse waarden van zijn ouders volgt.

De ware reden van deze interventie is echter een dubbele binding.

Het tegendraadse gedrag van de puber wordt nu benoemd als ‘meewerken’ – het klagen van de partner

wordt herkaderd tot ‘openlijk je gevoelens uiten’. Het wordt nu moeilijk – zo niet onmogelijk – voor de

dwarsligger om dwars te liggen. Want al het rebelleren wordt als coöperatief beschouwd. De verwarring die

dit psychologische dilemma in het systeem of in het ‘probleemgeval’ teweegbrengt, verschaft openingen in de onderlinge communicatie – niet alleen binnen de sessie, maar ook daarna als de partners weer thuis zijn.

Tijdens een sessie kan de coach zo’n opening benutten voor het plaatsen van andere interventies. In het paradoxale denkraam mikt men allereerst op kleine veranderingen binnen een systeem. Zodra er iets

verandert, heeft dat gigantische doorwerkingen in het hele systeem. Daardoor wordt er een proces van verandering op gang gebracht: het systeem gaat daarna op zoek naar een nieuw evenwicht en het vindt

onderweg steeds nieuwe oplossingen.

De Amerikaanse psychiater Milton Erickson (1900 – 1980) noemde dit het ‘gat in de dam’-effect: door in

een blokkade van een cliënt een kleine bres te slaan, door in een vastgelopen gezin net een klein radertje

in beweging te zetten, door in een rationele figuur een vonkje emotie te introduceren – spuit het water door

het gaatje en stroomt de rivier weer.

Als inzichtgerichte werkers voor het eerst van paradoxale procedures horen, vinden ze dit maar goedkoop.

‘En het kan nooit blijvend werken, het is maar een foefje.’

Welnu, effectonderzoek toont aan dat paradoxale procedures in probleemgezinnen op de korte termijn net

zo goed scoren als inzichtgerichte benaderingen – op de lange termijn zelfs beduidend beter. Doordat de

betekenis van probleemgedrag herkaderd is, wordt de motivatie om dit gedrag ten toon te spreiden onderuit

gehaald. Dus verandert er iets in het gedrag.

Het is zeker geen eenvoudig foefje overigens. Om de juiste paradoxale interventie te benutten, moet de

coach een goede analyse van het systeem kunnen maken (systeemdenken), communicatiestrategieën tot

Page 25: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 25

in de puntjes beheersen, en het effect van interventies goed kunnen inschatten. Is hij echter een

voorbeeldige communicator, dan kan hij een vastgeroeste familie binnen de kortste keren anders met elkaar

laten communiceren.

Een andere gedragstherapeutische interventie is de opdracht aan de partners elkaars positieve interacties

te prijzen, aan te moedigen. Men hoopt op die manier starre patronen te doorbreken en meer ruimte te

scheppen voor positieve interacties.

Een cognitieve strategie houdt ook vaak in dat de coach de partners helpt elkaars motieven te verhelderen.

Vaak blijkt dan dat bepaalde ‘negatieve’ interacties helemaal niet zo bedoeld zijn als ze overkomen. De ‘negatieve’ interacties worden maar al te vaak toegeschreven aan de karakters van de betrokkenen, terwijl ze voortkomen uit de druk van de omstandigheden.

Soms komen bepaalde psychoanalytische inzichten aan bod, bijvoorbeeld als duidelijk is dat één van de

twee eigenlijk onopgeloste conflicten met een ouder overdraagt in de huidige relatie.

Een mooi voorbeeld van een mix aan technieken: sekstherapie volgens Masters en Johnson.

Bij de moderne sekstherapie volgens Masters en Johnson benut men een mix van paradoxale en

gedragsmatige aanwijzingen. Het stel mag absoluut niet vrijen (symptoomvoorschrijving), maar krijgt

massage-opdrachten mee naar huis (gedragsmatige aanpak). Het maakt niet uit wie van de twee met een

probleem worstelt, de coach behandelt hen beiden samen. Door deze interventie en het gerichte huiswerk

betreden de partners de magische wereld van de aanraking eindelijk weer eens zonder al die lading die er

in de loop van de tijd in vermengd is geraakt. De partners moeten elkaar gerichte feedback geven over wat

ze wel en wat ze niet prettig vinden bij de massage: op die manier spreken de twee over zaken waar in veel

relaties niet over gepraat wordt uit angst de ander te kwetsen.

Door de aanraking zonder beladenheid krijgt het lichaam weer de kans opwinding te leren ervaren: de

successcore ligt dan ook hoog.

REGELS BIJ RELATIECOACHING

1. Kies geen partij! – ook niet non-verbaal!

2. Laat beiden ongeveer evenveel aan het woord.

3. Laat beiden het doel van de counseling formuleren.

4. Houd eventuele regressie kort – dit doe je eigenlijk alleen om de originele interacties + hun

verinnerlijking te verduidelijken. Tevens ontwaar je op die manier de geïnternaliseerde ouderrollen

& de overlevingsstrategieën c.q. hanteringen.

5. Je werkt meer in het hier & nu:

• je beschouwt de huidige interacties & geeft daar feedback op.

• je neemt de communicatiepatronen goed waar & deelt je analyse met de deelnemers.

6. Je bent directiever dan bij individuele coaching:

• je geeft huiswerk

• je grijpt in als een ruzie dreigt of escaleert

• je kapt de prater af & laat de zwijger meer aan bod komen

• je initieert onderhandelingen, compromis-besprekingen, etc.

7. Verschillende typen spreken ook nog eens verschillende talen:

• een vrouw wil vaak gevoelens delen – zij wil gehoord worden – terwijl een man vaak te snel

een oplossing wil → zij voelt zich aan de kant geschoven – hoe goed de geboden oplossing

ook is…

• een kinesthetisch ingestelde & een visueel ingestelde communiceren vaak lastig – ook zonder

woorden: de visuele kan bijvoorbeeld niet tegen rommel om zich heen, de kinesthetische merkt

die rommel niet eens op…

• de pleaser zoekt teveel bij zichzelf – de agressieve zoekt teveel bij de ander (beschuldigt). De

coach slaat dan vaak een brug – vertaalt als het ware voor de ander…

8. Doordat je een verhaal van verschillende kanten hoort, krijg je als coach een objectiever – en

daardoor beter – beeld van de relatie dan bij individuele coaching. Daar ga je mee in de blinde

vlekken van de cliënt.

Page 26: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

26

9. Vereenvoudig de ingewikkelde typologieën soms tot de 3 bewegingen van Horney (naar de ander

toe = behagen, tegen de ander in = rebelleren, van de ander vandaan = afstand scheppen) →

overzicht → meer greep op de interacties → betere interventies. Bijvoorbeeld:

• 2 agressieve karakters hebben continu ruzie.

• de pleaser & de tiran zitten soms verrassend snel in een sadomasochistische relatie.

• de pleaser wil continu delen – de afstandelijke voelt zich dan geclaimd.

10. Veel relaties zitten vol gedachten lezen van de betrokkenen! Wees alert. Toon dit fnuikende

mechanisme aan. Ook als het invers geschiedt: één van de communicerenden eist als het ware dat

de ander zijn of haar gedachten leest (’je weet wel wat ik leuk vind’). 11. Veel relaties zitten vol aannames – veel ervan zijn de heilige geboden en verboden (vaak ouderlijke

boodschappen uit het originele milieu). Vecht de vanzelfsprekendheid ervan aan. Vecht ze zelf aan

als ze belachelijk zijn…

TECHNIEKEN BIJ RELATIECOACHING

Time-out: • om de beurt spreken → beter luisteren;

• bij ruzie: de ander trekt zich a.h.w. terug – reageert niet meteen;

• bij onderhandelen: de ander vraagt bedenktijd.

Compromis: • Zoek item waar vaak ruzie over is – laat de partners daar een compromis over zien te bereiken.

• Dit werkt zowel diagnostisch (Hoe onderhandelen die twee? Wie is er dominant? Wie doet snel water

bij de wijn?) als praktisch (je leert de partners onderhandelen).

Als er geen compromis uitkomt: • één dag A’s regels • één dag B’s regels → organisch naar elkaar toe groeien: omdat de partners binnen de kortste keren de nadelen van elkaars

extreme posities haarscherp zien/voelen/ervaren…

Change roles: Door de partners elkaar na te laten spelen, ontstaat: • inzicht in elkaars eigenaardigheden;

• inzicht in de eigen eigenaardigheden c.q. blinde vlekken;

• humor: kunnen lachen om elkaars eigenaardigheden.

Geef huiswerkopdrachten mee: • zodat de voortgang van de begeleiding niet alleen afhankelijk is van wat in de praktijkruimte bereikt

wordt;

• zodat verandering bestendigd wordt: oefening baart kunst.

Leer de deelnemers: • ik-boodschappen geven: de spreker neemt dan verantwoordelijkheid voor zijn gevoel;

• eigen behoeftes uiten – dit doorbreekt het mechanisme van gedachten lezen eisen;

• luisteren – veel partners spreken goed, maar luisteren slecht. Je kunt dit verhelpen door letterlijk om de beurt te laten praten. Niet alleen komen beiden aan bod – juist ruziezoekers worden zo gedwongen te

luisteren – soms zelfs voor het eerst van hun leven – omdat het mechanisme van onmiddellijk reageren

om zeep wordt geholpen: het is namelijk ondoenlijk om alle verwijten (‘daar zeg ik dat op terug’, ‘daar kom ik zo wel met mijn versie tegenaan’) te onthouden: het menselijke bewustzijn is daartoe te beperkt → voor het eerst hoort hij of zij de partner werkelijk…

• gevoelens uiten in plaats van vermoedens.

Geraadpleegde literatuur:

• Karen Horney: Onze innerlijke conflicten

• Alfred Lange: Gedragsverandering in gezinnen

• Salvador Minuchin: Het helen van relaties

• Salvador Minuchin: Families and Family Therapy

Page 27: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 27

LIEFDESBLOKKADES

Door Peter Krijger

Psychische problemen hebben vaak te maken met blokkades in relaties. De oorzaak van deze blokkades ligt

meestal in de kindertijd (dit artikel is gebaseerd op het boek Love Blocks (1989) van Mary Ellen Ryan en

William P. Donovan).

Het kind wordt sterk beïnvloed door de manier waarop zijn ouders met hem en met elkaar omgaan. Vaak

krijgen kinderen de verbale of non-verbale boodschap dat ze geen liefde verdienen. De meeste kinderen

gaan dan hun uiterste best doen om bij de ouders in de smaak te vallen en om liefde te ontvangen. Ze leren

al vroeg dat ze zich op een bepaalde manier moeten gedragen om liefde te kunnen ontvangen. Ze denken

dat ze geen liefde verdienen door gewoon te zijn zoals ze zijn.

Als een vrouw ervan overtuigd raakt dat ze geen liefde verdient, sluit ze zich af voor de liefde die haar man

haar wil geven. Haar man voelt zich afgewezen en zal steeds minder enthousiast zijn om liefde te geven.

De vrouw concludeert dan dat haar man niet van haar houdt, omdat hij zo weinig liefde geeft. En het is ook

terecht dat hij niet van haar houdt, want ze vindt diep in haar hart dat ze geen liefde verdient. Zo is de

vicieuze cirkel gesloten. De vrouw lijdt aan liefdesgebrek omdat ze zich voor liefde afsluit. Daardoor droogt

haar hart uit en kan ze ook geen liefde geven. De man lijdt eveneens aan liefdesgebrek omdat zijn vrouw

hem geen liefde geeft. Zo zakt de relatie in een diepe, liefdeloze put.

Vaak nemen kinderen het gedrag van de ouders over. Als een meisje ziet dat haar moeder van vader alleen

liefde ontvangt als ze zich aan zijn wensen aanpast, zal ze later de neiging krijgen zich in relaties net zo te

gedragen als haar moeder. We kunnen hier niet spreken van echte liefde. We hebben hier te maken met

ruilhandel: ‘als jij doet wat ik wil geef ik jou liefde’. Diep in haar hart ontstaat bij het meisje de overtuiging dat ze er iets voor moet doen om liefde te ontvangen. Als iemand liefdesblokkades heeft, zal ze ertoe

geneigd zijn iedere vorm van liefde te beschouwen als onecht. Ze vindt immers dat ze geen liefde verdient,

dus concludeert ze dat iedere uiting van liefde sterk vermengd is met egoïstische motieven. Ze kan

eenvoudig niet geloven dat iemand echt van haar houdt.

Donovan en Ryan beschrijven in hun boek Love Blocks een groot aantal liefdesblokkades. Ze delen deze in

drie categorieën in:

1. blokkades veroorzaakt door een belemmerende kijk op jezelf: ‘Ik verdien geen liefde’, ‘Ik heb niemand nodig’;

2. blokkades veroorzaakt door een belemmerende kijk op de wereld: ‘De wereld is liefdeloos’, ‘Het is mijn lot om geen liefde te krijgen’;

3. blokkades veroorzaakt door een belemmerende kijk op andere mensen: ‘Liefde moet op een bepaalde manier worden gegeven’, ‘Waarom kun je mijn gedachten niet lezen?’

Vaak hebben mensen een combinatie van twee of meerdere liefdesblokkades en meestal zijn deze geheel

of gedeeltelijk onbewust, met name natuurlijk als de oorzaak zich ver in het verleden bevindt. Het is vooral

heel tragisch als een kind niet gewenst is. Het voelt helemaal in het begin van zijn leven dat het geen liefde

verdient. Als een kind langere tijd geen liefde ontvangt of als het tijdens of na een trauma niet de liefdevolle

opvang krijgt die het nodig heeft, dan bestaat de kans dat het zijn vermogen om liefde te ontvangen vrijwel

helemaal kwijtraakt.

Ouders hebben meestal goede bedoelingen met hun kinderen. Ze willen graag liefde geven, maar ze zijn er

soms niet toe in staat. Dit kan komen doordat ze te veel kinderen hebben of doordat ze zelf psychisch in de

knoop zitten. Als een moeder in haar kindertijd geen liefde ontving, kan het voor haar erg moeilijk zijn haar

kind de liefde te geven die het nodig heeft. Het kind continueert dan zijn overtuigingen en blokkades in het

huidige leven, hoe volmaakt de ouders ook zijn.

Aan de andere kant zijn er ook kinderen die geen liefdesblokkades ontwikkelen, ook al lijden ze onder een

gebrek aan liefde in het gezin. Ze zijn minder afhankelijk van andere mensen om zichzelf geliefd te voelen.

Toch moeten we niet te snel conclusies trekken. Er zijn maar weinig kinderen die zonder verwondingen door

een problematische kindertijd komen. Veel mensen hebben geleerd deze verwondingen te bedekken met

effectieve afweermechanismen, maar diep in het onderbewustzijn zit nog veel pijn. Deze pijn komt met

name tijdens intieme relaties aan de oppervlakte. Er ontstaan ingewikkelde relatieproblemen en geen van

Page 28: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

28

de partners begrijpt waardoor deze worden veroorzaakt. Door de liefdesblokkades, die in feite

afweermechanismen zijn, kan de liefde niet stromen.

Er moet tijdens coaching gewerkt worden aan de ontstaansreden van de afweermechanismen binnen de

relatie. Belangrijk is dat beide partners zich bewust worden van de blokkerende afweersystemen en leren

deze los te laten wanneer ze dit wensen. Maar voordat dit mogelijk is moet gewerkt worden aan de oorzaken

van de blokkades. Zolang er niet verwerkte gevoelens van angst, verlatenheid, verdriet en boosheid zijn,

kunnen de afweermechanismen niet worden losgelaten. Al deze gevoelens moeten geuit worden en het

volwassen ik van de cliënt moet leren het verwonde Innerlijke Kind te koesteren.

In heel veel partnerrelaties proberen beide partners onbewust de liefde te ontvangen die ze als kind niet

van hun ouders konden krijgen. Soms vinden mensen een partner die deze liefde inderdaad kan geven,

maar meestal vindt men juist een partner die op een van de ouders lijkt. Er ontstaat dan een relatie die veel

lijkt op de relatie die ze met hun ouders hadden. Zo herhaalt zich hetzelfde patroon. Kennelijk voelt het

vertrouwd een partner te hebben die op één of beide ouders lijkt, hoe pijnlijk dat ook is. Het kan ook

gebeuren dat men een partner vindt die de tegenpool is van een ouder. Maar zo’n relatie leidt tot een soort omgekeerde pijn.

Kinderen die opgroeien zonder de liefde te ontvangen die ze verlangen, neigen ertoe te geloven dat als ze

een beter kind waren geweest, ze meer liefde hadden ontvangen. Zo komen zij in een afhankelijke positie:

‘Als ik me perfect gedraag, zoals mijn partner dat wenst, dan houdt hij/zij van mij’.

We gaan nu in op een aantal belangrijke liefdesblokkades, zoals deze beschreven zijn in het boek Love

Blocks van Donovan en Ryan.

‘Ik verdien geen liefde’ Mensen met deze blokkade zijn ervan overtuigd dat ze zo slecht en imperfect zijn dat ze geen liefde

verdienen. Als anderen hen liefde willen geven, laten ze deze niet toe. Dit is voor zowel de gevers als de

ontvangers erg onaangenaam. In plaats van liefde te accepteren, denken ze dat anderen geen goed beeld

van hen hebben of maar doen alsof zij liefde voelen. Dus iedereen die beweert van hen te houden móet wel

liegen, want zij voelen zich in het geheel niet iemand om van te houden. Het meest opvallende symptoom

van deze blokkade is dat men niet in staat is complimenten te ontvangen.

Men is alleen in staat liefde van anderen te ontvangen als men zichzelf liefheeft. En men is alleen in staat

anderen liefde te geven als men zichzelf liefheeft. Dus als een cliënt erover klaagt dat hij geen liefde van

zijn partner ontvangt, komt dit omdat zijn partner zichzelf niet liefheeft. Maar het is niet voor niets dat hij

zo’n partner heeft gekozen. Er is een grote kans dat hij zichzelf ook niet liefheeft. Op deze wijze houden ze

bij elkaar de mythe in stand dat ze geen liefde verdienen.

Iemand die zichzelf liefheeft is geen narcist. Een narcist is juist iemand die niet van zichzelf houdt. Door zich

heel groot voor te doen probeert hij waardering te krijgen. Maar diep in zijn hart vindt hij zichzelf niet oké.

Hij probeert zijn gebrek aan zelfwaardering te overschaduwen door zichzelf meer te voelen dan anderen.

Hij voelt voortdurend de drang zich te bewijzen. Iemand die echter werkelijk van zichzelf houdt, hoeft zich

niet te bewijzen. Hij ziet zichzelf en anderen nooit als superieur of inferieur.

Mensen die geloven geen liefde te verdienen, hebben dit meestal tijdens hun opvoeding geconcludeerd. Ze

zijn jarenlang als kind gehypnotiseerd met suggesties als: ‘Je bent lelijk, dom, slecht, stout, laf’, enzovoort. Door deze inprentingen wordt de zelfwaardering van het kind diep weggeborgen in het onderbewuste. In

plaats daarvan gaat het kind allerlei strategieën bedenken om waardering van de opvoeders te krijgen.

Omdat het kind op deze wijze zichzelf in de steek laat, wordt de zelfhaat alleen maar groter. Deze kinderen

zijn overladen met een dikke laag schaamte. Ze schamen zich diep voor zichzelf. Een groot probleem voor

deze mensen is dat zij tijdens hun kindertijd nabijheid gelijkstelden aan kritiek, intimiteit aan vernedering

en geliefd worden aan gebruikt worden.

In feite helpt de hele cultuur eraan mee bepaalde mensen een hogere zelfwaardering bij te brengen dan

anderen. Kijk naar de verschillende vormen van discriminatie naar ras, geslacht, land, kaste, geld, enzovoort.

Mensen met deze blokkade bekritiseren zichzelf voortdurend en zijn er diep in hun hart van overtuigd dat

ze niet oké zijn. Een gedeelte van de begeleiding moet erop gericht zijn de innerlijke criticus te ontkrachten

door alle negatieve gedachten consequent aan te vechten en om te zetten in positieve affirmaties. Ook de

partner moet hieraan meewerken door kritisch te zijn op de zelfkritiek van de cliënt. Het is tevens aan te

Page 29: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 29

bevelen het gezelschap van liefdevolle mensen te zoeken en de natuur in te trekken. Moeder natuur geeft

onuitputtelijke liefde en is nooit kritisch!

Seks is een prachtige manier om te leren liefde te ontvangen en te geven. Beide partners kunnen leren om

de beurt alleen liefde te ontvangen of te geven in de vele vormen die bij seks mogelijk zijn. Wel is het

belangrijk dat openlijk gezegd wordt wat men aangenaam vindt en wat niet. Er moet niet in de eerste plaats

naar een orgasme worden gestreefd. Het is om het even of dit wel of niet komt. Geen liefde kunnen

ontvangen houdt ook vaak verband met geen orgasme kunnen (mogen) krijgen. ‘Ik verdien geen liefde, ik verdien geen genot, ik verdien geen orgasme.’

Aan de andere kant kan het ook zijn dat seks voor iemand de enige manier is om intiem met iemand te zijn.

Maar zulke intimiteit is oppervlakkig en dringt niet door tot diepere gevoelslagen.

‘Mijn lichaam is niet mooi genoeg’ Mensen die zich overmatig bezorgd maken om hun lichaam zitten vaak met een dieper, psychisch gebrek

aan zelfwaardering. Kijk bijvoorbeeld naar mensen met anorexia nervosa: zij denken dat ze te dik zijn. Ze

hebben een door belemmerende overtuigingen gekleurde kijk op hun lichaam. Tijdens coaching moet

gewerkt worden aan deze onderliggende overtuigingen. Als men door dieet en trainingen probeert een

mooier lichaam te krijgen, leidt dit slechts tot hele tijdelijke verbeteringen in zelfwaardering. In feite werkt

een te grote aandacht voor lichamelijke schoonheid belemmerend voor werkelijk blijvende zelfwaardering.

Cliënten moeten aangemoedigd worden diepere aspecten van zichzelf te ontplooien teneinde hun

zelfwaardering te verhogen.

Mogelijke oorzaken voor fixatie op het lichaam zijn:

• Identificatie met ouders die hetzelfde probleem hadden.

• Als kind veel boodschappen gekregen dat zijn/haar lichaam lelijk was.

• De overtuiging gecreëerd hebben dat men alleen gewaardeerd wordt door het andere geslacht als men

een mooi lichaam bezit. Zulke overtuigingen ontstaan vaak in de puberteit. Men denkt dat vriendjes of

vriendinnetjes meer succes in de liefde hebben omdat ze lichamelijk aantrekkelijker zijn.

• Men denkt als kind dat een broertje of zusje meer aandacht krijgt van de ouders omdat hij/zij mooier is.

• Soms spelen culturele waarden over schoonheid een rol, maar deze werken meestal als een trigger voor

diepere, psychische problemen.

• Veel voorkomende overtuigingen zijn:

• Ik ben te dik, ik ben te mager.

• Ik ben te klein, ik ben te groot.

• Mijn borsten zijn te klein of te groot.

• Mijn neus is lelijk, enz.

‘Ik wil niet voelen’ Veel mensen met deze blokkade willen geen intense gevoelens beleven, zelfs geen liefde, omdat zij bang

zijn dat deze gevoelens hun wereld te veel door elkaar zullen schudden. Andere mensen willen alleen ‘fijne’ gevoelens ervaren en doen erg hun best ‘lastige’ gevoelens als woede, verdriet en spijt te onderdrukken. Maar met dit onderdrukkingsmechanisme zijn ze uiteindelijk ook niet meer in staat gevoelens van liefde toe

te laten. Hoewel ze diep in hun hart naar liefde hunkeren, is de afweer tegen gevoelens zo sterk geworden

dat ze niet meer in staat zijn de stroom van liefde in hun hart toe te laten.

Het waardeoordeel over gevoelens is en wordt sterk door de cultuur beïnvloed. Mannen mogen meestal niet

huilen maar wel kwaad worden, terwijl vrouwen gemakkelijk toestemming krijgen te huilen, maar niet om

boos te worden.

Mensen die niet met hun gevoelens kunnen omgaan, hebben vaak moeite met intimiteit. Sommigen kunnen

bijvoorbeeld alleen door middel van seks intiem zijn met een ander. Anderen kunnen juist niet tijdens seks

intiem zijn. Sommige mensen hebben hun gevoel zodanig geblokkeerd dat ze op geen enkele wijze meer

intiem kunnen zijn met iemand. Het is alsof alle emoties door een stuk beton zijn verhuld. Het kost veel

energie om de krachtige energieën van emoties voortdurend te onderdrukken. Het gevolg hiervan is

vermoeidheid, depressie en een diep gevoel van minderwaardigheid. Het is voor het zelfvertrouwen heel

belangrijk dat men alle menselijke gevoelens mag ervaren en dat deze allemaal oké zijn, ook gevoelens van

woede en verdriet. De mens is een onuitputtelijk reservoir van gevoelens, die alleen schadelijk zijn als zij

ontkend en onderdrukt worden. Explosies van onbeheerste haat en woede zijn altijd het gevolg van

langdurige onderdrukking. Vastgezette gevoelens kunnen bovendien leiden tot diverse lichamelijke klachten,

Page 30: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

30

zoals pijn (o.a. hoofdpijn, buikpijn), hoge bloeddruk, huidklachten, misselijkheid, impotentie, frigiditeit en

waarschijnlijk zelfs kanker.

Partners moeten leren hun gevoelens naar elkaar eerlijk en direct uit te spreken, zodat er een gezonde

openheid ontstaat. Onbeheerste ruzies met woede-explosies verdwijnen op deze wijze, en liefde en

seksualiteit kunnen weer gaan stromen. De gevoelsblokkade wordt meestal veroorzaakt door een opvoeding

waarin geen plaats was voor het uiten van intense gevoelens of waarin deze zelfs met geweld werden

afgestraft. Kinderen uit zo’n milieu leren al op jonge leeftijd hun gevoelens te begraven. Ze bouwen stevige afweermechanismen, waardoor ze hun diepste zelf isoleren.

Tijdens coaching moet goed worden uitgezocht hoe en waarom de cliënt zijn gevoelens heeft afgesloten.

Een lichaamsgerichte benadering is daarbij vrijwel altijd noodzakelijk. De pantsers moeten smelten zodat de

bevroren gevoelens weer gaan stromen. Een sterk accent moet gelegd worden op het uiten van onvrede en

kwaadheid naar de opvoeders die verantwoordelijk waren voor de keus van het kind zijn gevoel af te sluiten.

‘Ik ben sterk, ik heb niemand nodig’ Mensen met deze blokkade geloven dat het zwak is om afhankelijk te zijn van anderen of anderen nodig te

hebben. Daarom streven zij ernaar zich sterk voor te doen en geen liefde van anderen nodig te hebben.

Diep in zichzelf hebben ze echter een groot gebrek aan zelfvertrouwen en durven zich niet afhankelijk van

anderen op te stellen. Zij hebben er veel moeite mee liefde te accepteren als die wordt aangeboden. Ze

denken dat anderen hen liefhebben omdat ze zo sterk overkomen en ze zijn er bang voor zich kwetsbaar

op te stellen omdat ze geloven dan minder geliefd te zijn. Ze begrijpen niet dat kracht over het algemeen

minder gewaardeerd wordt dan zachtheid, openheid en kwetsbaarheid. Bovendien hebben veel andere

mensen de behoefte ‘nodig gevonden’ te worden, maar zij worden door de krachtige houding eerder

afgestoten dan aangetrokken. Deze blokkade gaat vaak samen met de twee blokkades: ‘Ik wil niet voelen’ en ‘Ik verdien geen liefde’. Het Innerlijke Kind heeft een muur van afweer om zich heen gebouwd om niets te hoeven voelen en gelooft dat het geen liefde verdient.

In de moderne, westerse cultuur, met een grote nadruk op individualiteit, wordt men sterk aangemoedigd

zo onafhankelijk mogelijk te zijn. Bij mannen wordt deze houding over het algemeen sterker aangemoedigd

dan bij vrouwen. Dit heeft ook te maken met het individualisatieproces. Meisjes neigen ertoe zich te

vereenzelvigen met de moeder, die van hetzelfde geslacht is, terwijl jongetjes juist de neiging hebben zich

tegen haar af te zetten. We zien daarom dat vrouwen zich sterker in een sociaal netwerk integreren dan

mannen. Voor vrouwen is het van oudsher veel acceptabeler zich van een ander afhankelijk op te stellen

dan voor mannen. Maar in de huidige tijd van emancipatie worden ook vrouwen aangemoedigd onafhankelijk

te zijn, met name van mannen.

Als de behoeften van een kind om geliefd te zijn en op anderen te leunen niet worden bevredigd, gaat het

kind denken dat deze behoeften slecht zijn. Het besluit dan deze behoeften te onderdrukken en ‘sterk’ en ‘onafhankelijk’ te worden. Het schaamt zich voor de behoeften aan liefde en steun. Veel van hen ontwikkelen

later de rol van verzorger. Ze denken dat ze sterk zijn en voor anderen kunnen zorgen. Door heel druk met

anderen bezig te zijn, hoeven ze niet voor zichzelf te zorgen, want daar schamen ze zich voor.

Tijdens coaching is het van belang dat het volwassen ik van de cliënt bewust gaat luisteren naar de

werkelijke behoeften van het Innerlijke Kind.

‘Liefde is voor mij niet weggelegd’ (‘De wereld is liefdeloos’) Mensen met deze blokkade hebben in het verleden zo weinig liefde ontvangen, dat ze geconcludeerd hebben

dat liefde voor hen niet is weggelegd. Het staat als het ware in de sterren; het is hun lot. In tegenstelling

tot de mensen die geen liefde nodig denken te hebben, zijn deze mensen zich wel gewaar van hun behoeften

naar liefde en steun. Maar omdat ze denken het slachtoffer te zijn van een vreselijk noodlot, hebben ze alle

pogingen om te proberen liefde te ontvangen opgegeven. Als anderen hen liefde willen geven, verwerpen

ze haar met de overtuiging dat deze onecht moet zijn.

Mensen met deze blokkade kunnen in twee groepen worden onderverdeeld:

• Zij die zich ervan bewust zijn en zich het slachtoffer voelen van een hogere macht die hem in deze grijze,

lege wereld heeft geworpen;

• Zij die zich niet ervan bewust zijn en er zo aan gewend zijn zonder liefde te leven dat ze niet het gevoel

hebben iets te missen.

Page 31: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 31

Ook mensen met deze blokkade neigen ertoe een rol als hulpverlener te gaan spelen, zodat ze hun eigen

leegte minder voelen. Ze besteden er veel tijd aan anderen zoveel mogelijk te behoeden voor het lot dat ze

zelf denken te dragen. Ze zetten zich op allerlei manieren in om de wereld beter te maken. Ze voeden zich

met de successen die ze hiermee bereiken. Het spreekt vanzelf dat deze mensen ook in relaties en in het

gezinsleven graag kiezen voor een verzorgende rol.

Deze blokkade hoeft niet op alle gebieden van de liefde betrekking te hebben. Mensen kunnen ook geloven

dat bijvoorbeeld alleen romantische liefde voor hen niet is weggelegd.

Het tragische van deze blokkade is dat zij een self-fulfilling-prophecy dreigt te worden. Omdat ze niet geloven

dat iemand ze kan liefhebben, verwerpen ze iedere poging tot liefde die iemand onderneemt. De liefdegever

voelt zich hierdoor afgewezen en stopt dan vaak met liefde geven. Op deze wijze blijft de overtuiging in

stand.

‘Gods liefde is voor mij niet weggelegd’ Mensen die niet in een hogere macht geloven, hebben niet direct te lijden onder deze blokkade, hoewel veel

mensen die zeggen niet in God te geloven, dat diep in hun hart wel doen. Ze hebben echter weerstand

gekregen tegen godsdienst en hebben besloten zich niet meer met God bezig te houden. Weerstand tegen

God is meestal in de kindertijd ontstaan, waar beklemmende religieuze dogma’s iedere spirituele spontaniteit hebben uitgedoofd. Maar diep in het hart bevindt zich een spirituele honger, die men vaak op vele manieren

tracht te bevredigen, zoals met alcohol, drugs of andere verslavingen.

Er zijn ook mensen die, ondanks nare religieuze ervaringen in het verleden, in een god zijn blijven geloven,

maar er een verwrongen, irreëel beeld van hebben: een god die straft, een god die alleen liefde geeft als je

daar heel erg je best voor doet, een god die sommige mensen hoger aanslaat dan anderen, enzovoort. Als

kinderen met zulke ideeën worden opgevoed kan het gebeuren dat zij gaan geloven dat God geen liefde

voor hen heeft.

Een hele belangrijke factor die meespeelt in het ontwikkelen van een godsbeeld is het karakter van de

ouders. In een studie van David Heller, in 1985 gepubliceerd in het blad Psychology Today, bleek dat

kinderen in hun religieuze training over het algemeen die overtuigingen over de eigenschappen van God

uitkiezen die het meest lijken op de eigenschappen van hun ouders. Voor een klein kind zijn de ouders als

goden. Een kind met strenge, straffende ouders zal ertoe neigen een godsbeeld te creëren dat daar sterk

op lijkt. Een kind met liefdevolle, flexibele en verdraagzame ouders zal ertoe neigen een god met dezelfde

eigenschappen te creëren. De invloed van het karakter van de ouders heeft over het algemeen een

diepgaandere invloed op het kind dan het religieuze onderricht dat hij krijgt van gevestigde godsdiensten.

Als een kind weinig liefde van zijn ouders krijgt, zal het geneigd zijn God te zien als een wezen zonder veel

liefde. Uiteraard kan het zijn dat het kind religieus wordt uit een verlangen van God de liefde te krijgen die

het van zijn ouders niet kreeg. Maar er is een grote kans dat de liefde van deze god niet tot in het diepst

van het hart kan doordringen. De belemmerende overtuigingen uit de kindertijd moeten eerst grondig

worden opgeruimd. Pas dan kan spirituele liefde doordringen. Gebeurt dit niet, dan blijft men met een grote

spirituele honger zitten.

In relaties kan deze blokkade sterk doorwerken. Veel mensen met spirituele honger verwachten dat hun

partner deze honger zal bevredigen. Dit leidt natuurlijk tot een teleurstelling en er is een gevoel dat er iets

ontbreekt in de relatie.

Tijdens coaching kan gekeken worden naar het godsbeeld van de cliënt en hoe dat is ontstaan. Directe

vragen kunnen worden gesteld over het karakter van de ouders. De cliënt kan gevraagd worden naar zijn

diepste overtuigingen over zaken als de zin van het bestaan, leven na de dood, goed en kwaad, enzovoort.

Hieruit kan veel informatie worden gehaald over het godsbeeld van de cliënt, zijn kijk op de wereld en zijn

kijk op zichzelf.

‘Ik krijg nooit meer een nieuwe kans. Mijn tijd is om’ Mensen met deze blokkade denken dat zij in hun leven maar een beperkt aantal kansen voor liefde krijgen.

Als ze deze kansen hebben gemist, is hun kans op liefde voor de rest van hun leven voorbij. Voor hen is

liefde schaars. Als het op is, is het op. Deze mensen zien niet dat er 7 miljard mensen op de wereld zijn en

dat er onuitputtelijke mogelijkheden tot liefdevolle relaties zijn. Voor hen is er onder die 7 miljard mensen

misschien maar één ware liefde. Als je het met die ene persoon verprutst, is het voorbij, er komt geen

tweede kans.

Page 32: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

32

Mensen met deze blokkade hebben in hun kindertijd vaak te maken gehad met een of ander onherstelbaar

verlies of vaak te horen gekregen dat als ze zich nog één keer slecht gedragen, ze worden afgewezen. Ook

materiële armoede kan bijdragen tot een overtuiging dat er schaarste is; de armoede wordt vertaald naar

het emotionele gebied. Deze blokkade leidt ertoe dat mensen zich na een scheiding diep schuldig voelen.

Ze denken dat ze het na die ene relatie niet meer verdienen door een nieuwe partner echt geliefd te worden.

Ze straffen zichzelf door zich voor die liefde af te sluiten.

Sommige mensen met deze overtuiging denken dat als ze ouder worden, hun kans op een partner voorbij

gaat. Dit geldt niet alleen voor mensen die boven de 40 of 50 jaar oud zijn, ook tieners kunnen met deze

blokkade zitten. Oudere mensen met deze blokkade zijn meestal in hun overtuiging beïnvloedt door de

cultuur waarin ze leven. Ook een niet verwerkt verlies van een geliefde partner kan er de oorzaak van zijn.

Als jonge mensen deze blokkade hebben, komt dat meestal doordat ze in de kindertijd een ernstig verlies

hebben geleden dat ze niet konden verwerken. Wellicht stierf een geliefde of werden ze door één van de

ouders in de steek gelaten. Een andere oorzaak voor deze blokkade is emotionele verwaarlozing in de

babytijd. Als een baby urenlang ligt te huilen en er wordt geen enkele aandacht aan besteed, lijken die uren

een eeuwigheid te duren. De baby ontwikkelt een gevoel dat er niet van hem gehouden wordt. Hij voelt dat

ze geen tijd voor hem hebben. Als zo iemand later in een relatie ervaringen heeft waarin de partner in

bepaalde periodes weinig aandacht kan geven, dan kunnen de gevoelens van emotionele verwaarlozing uit

de babytijd weer naar boven komen. ‘Mijn partner geeft mij zo weinig aandacht. Hij/zij houdt niet meer van

mij. Mijn tijd is voorbij. Niemand zal ooit meer van mij houden.’ ‘Liefde doet pijn’ Liefde gaat onvermijdelijk gepaard met pijn. Als je van iemand houdt en je opent je hart voor hem/ haar,

sta je tevens open voor de onprettige karaktertrekken van je partner. Soms trekt je partner zich emotioneel

voor enige tijd terug. In het ergste geval sterft je partner of maakt hij/zij de relatie uit. Mensen met

voldoende zelfwaardering komen al die onprettige kanten van de liefde wel weer op eigen kracht te boven.

Maar als mensen in de kindertijd emotioneel of fysiek mishandeld zijn, kan er een diepe angst voor liefde

en intimiteit ontstaan. Zij hebben de neiging liefde gelijk te stellen met pijn. Als kinderen ontwikkelden zij

het geloof dat als je door mensen geliefd wordt, je ook door hen mishandeld wordt. Het gevolg van deze

overtuiging is dat zij zich in een relatie nooit volledig durven te openen.

Ook culturele invloeden spelen mee bij deze blokkade: ‘Liefde leidt tot verlies van vrijheid’, ‘Als je kinderen krijgt zit je opgezadeld met ontelbare verantwoordelijkheden’, ‘Liefde kan tot AIDS leiden’, enzovoort.

Mensen met de ‘liefde doet pijn’-blokkade kunnen in twee groepen worden onderverdeeld: pijnvermijders

en pijnverslaafden. Mensen die pijn vermijden trekken zich terug of maken het uit

Pijnverslaafden zijn van mening dat er in een relatie alleen sprake van echte liefde kan zijn als er ook een

zekere hoeveelheid pijn aanwezig is. Vaak werden zij als kind mishandeld of verwaarloosd door hun ouders.

Ze hebben zich echter wel aan hen gehecht omdat de ouders soms ook liefdevol waren. Ze trotseerden de

pijn om af en toe de momenten van liefde te kunnen ervaren. Later, als ze volwassen zijn, herhalen ze dit

in relaties. Ze vinden vaak een partner die hen dezelfde pijn bezorgt omdat hij/zij veel lijkt op één of beide

ouders. De pijn voelt niet goed –het zijn geen masochisten – maar de pijn voelt vertrouwd. Ze zijn bereid

voortdurend door de pijn te gaan in de hoop uiteindelijk het goede leven te vinden.

‘Ik voel me bedreigd als het intiem wordt’ Mensen met deze blokkade zijn bang dat als een relatie te intiem wordt, zij hun individualiteit zullen

verliezen. Ze zijn niet in de eerste plaats bang dat intimiteit pijn met zich mee brengt, maar bang dat ze

zichzelf volledig zullen verliezen in een ander. Er zijn verschillende oorzaken voor deze blokkade:

a. Velen zijn het slachtoffer geweest van overbezorgde ouders, die hen te veel beschermden of hen geen

kans gaven verantwoordelijkheid voor zichzelf te nemen. Hierdoor slaagden ze er niet in een autonome

persoonlijkheid te ontwikkelen. Zodra ze iemand ontmoeten die intiem wil zijn, reageren ze alsof ze

weer kleine kinderen zijn die worden overgenomen door almachtige ouders. Sommigen zullen zich

opnieuw laten opslorpen, maar de meesten komen in verzet en kunnen hierdoor niet intiem worden.

b. Voor een groot aantal mensen is intimiteit beangstigend omdat het onbekend terrein is. Ze hebben als

kinderen nooit een hechte band met iemand ervaren, noch intimiteit gezien tussen hun ouders. Ze

hebben in hun leven geen voorbeelden gezien. De veiligste actie is de defensies hoog te houden zodat

niemand dichtbij kan komen.

Page 33: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 33

c. Een andere oorzaak voor intimiteitsangst is dat veel mensen niet bereid zijn naar de diepere lagen van

hun persoonlijkheid te kijken, die onvermijdelijk aan het licht komen tijdens intieme relaties. Ze zijn

bang om met verstoten delen van zichzelf geconfronteerd te worden.

Mensen met intimiteitsangst hebben vaak niet geleerd gezonde fysieke en psychologische grenzen te

trekken. Hun ouders hebben voortdurend hun grenzen overschreden door hen niet in de gelegenheid te

stellen privacy te hebben of hun eigen emoties, ideeën en meningen te vormen. Op deze wijze raakten ze

teveel samengesmolten met het gezin. Om dit later in een intieme relatie te vermijden, kunnen ze alleen

hoge defensies opbouwen en aan de oppervlakte blijven. Maar op deze wijze kan er geen intimiteit ontstaan.

Ze zullen hun zelfvertrouwen zodanig moeten versterken dat ze zonder angst intiem kunnen zijn.

‘Ik kan mij niet echt verbinden’ Een van de basisbehoeften van de mens is zich voor langere tijd (wel of niet intiem) te verbinden met andere

mensen. Vrijwel iedereen heeft in meer of mindere mate een thuisbasis nodig, waar één of meerdere mensen

hem het gevoel geven dat hij welkom in de wereld is. Als zo’n thuisbasis er niet is, kan de wereld heel bedreigend zijn. Mensen die niet in staat zijn zich met een ander te verbinden leven vaak diep in hun hart

alleen op de wereld. Uiteraard is het huwelijk voor de meeste mensen de thuisbasis bij uitstek.

Deze blokkade gaat net als de andere blokkades vrijwel altijd gepaard met een innerlijk conflict. Eén deel

wil graag met iemand een vaste relatie aangaan, maar een ander deel verzet zich ertegen. Dit verzet heeft

te maken met een diepe angst.

Het is een feit dat een toenemend aantal singels/vrijgezellen tegenwoordig zegt tevreden te zijn met een

leven zonder vaste liefdespartner, maar de meeste van hen verlangen daar diep in hun hart wel degelijk

naar. En als ze geen vaste liefdespartner kunnen vinden, zoeken ze hun contact in vriendschappen, het werk

of verenigingen. Een kleine groep vrijgezellen zegt tevreden te zijn met hun liefdesrelatie met God, maar ze

hebben daarbij meestal ook behoefte aan gelijkgestemde mensen om zich heen en sluiten zich aan bij een

religieuze of spirituele organisatie.

Ryan en Donovan gaan ervan uit dat er verschillende redenen zijn om geen vaste verbinding in een

partnerrelatie aan te gaan. Ten eerste zijn er de volgende culturele postulaten die blokkerend kunnen

werken:

• Een vaste relatie ontneemt je je vrijheid.

• Een vaste relatie remt je persoonlijke groei.

• Vaste relaties bestaan niet werkelijk. Alles in de wereld is vergankelijk, dus waarom zou je je vastleggen?

• Er zou een betere partner kunnen verschijnen.

• Een vaste relatie betekent het einde van je jeugd.

Deze postulaten kunnen de oorzaak van de blokkade zijn, maar zoals bij alle andere liefdesblokkades liggen

er meestal diepere oorzaken in het onderbewustzijn verborgen. Mensen kiezen niet voor niets voor culturele

postulaten. Deze blokkades zijn vrijwel altijd het gevolg van één of meerdere van drie andere blokkades: ‘Ik ben sterk, ik heb niemand nodig’, ‘Liefde doet pijn’, en ‘Ik voel mij bedreigd als het intiem wordt’. Eerst moeten deze blokkades overwonnen worden.

Mensen die zich niet echt kunnen verbinden zijn in twee groepen onder te verdelen:

a. Zij die van de ene korte relatie in de andere vluchten.

b. Zij die weliswaar een langere relatie aangaan, maar zich er emotioneel niet aan kunnen toewijden.

Voor deze mensen is het allereerst belangrijk dat zij erkennen dat het probleem bij hen ligt en niet bij hun

partner.

Page 34: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

34

‘Liefde belemmert mijn carrière’ Vaak wordt gedacht dat het heel moeilijk is om een succesvolle carrière op te bouwen en tevens te genieten

van een rijk gezinsleven. Veel mensen kiezen voor het een of het ander. Workaholics vluchten vaak zodanig

in hun werk dat ze weinig of geen tijd meer over hebben voor relaties. Deze werkverslaving wordt door de

westerse werkcultuur nog extra versterkt. Workaholics komen vaak uit gezinnen waar beide ouders ook aan

werk verslaafd waren en daarom weinig emotioneel betrokken waren bij hun kinderen. Zoals bij de meeste

andere blokkades bevindt zich in de workaholic een Innerlijk Kind dat bang is voor intimiteit. Door heel hard

te werken is er eenvoudig geen tijd om intiem met iemand te zijn.

Het Innerlijke Kind vindt dat het geen liefde verdient omdat het onwaardig is. Het wil niet dat iemand in een

intieme relatie dit ontdekt. Werkverslaafden hebben een voortdurende drang om te presteren, zich te

bewijzen, zodat mensen niet zien hoe gebrekkig ze eigenlijk zijn. Ze kunnen zich niet ontspannen, want zelfs

in hun vrije tijd moeten ze zich voortdurend waarmaken. De prestatiedrang wordt het sterkst gevoed door

de angst om te falen. Als kind hebben ze nare ervaringen gehad als ze faalden en ze dachten alleen

gewaardeerd te worden als ze iets presteerden.

‘Waarom moet ik je vragen wat ik nodig heb? (Waarom kun je mijn gedachten niet lezen?)’ In veel relaties verwachten partners van elkaar dat het niet nodig moet zijn te vragen wat ze van elkaar

nodig hebben. Ze vinden dat hun partner dat dient te weten, alsof hij/zij helderziend is. Vaak zitten er

diepere blokkades. Mensen met de ‘Ik verdien geen liefde’-blokkade denken dat het geen zin heeft te vragen

wat ze nodig hebben. Ze zullen het toch niet krijgen, want ze verdienen het niet.

Mensen die geloven dat liefde voor hen niet is weggelegd, vinden het eveneens nutteloos te vragen wat ze

nodig hebben, want er is voor hen toch geen liefde. En mensen die denken geen liefde nodig te hebben,

omdat ze sterk zijn, zullen het zwak vinden om liefde te vragen.

Er zijn ook veel mensen die het onbeleefd vinden om hulp te vragen, zelfs als mensen hen zeggen dat ze er

om kunnen vragen als ze die nodig hebben. Een hele belangrijke reden waarom mensen niet zeggen waar

ze behoefte aan hebben is dat ze denken dat de liefde hierdoor aangetast wordt. Ze vinden dat als hun

partner echt van hen houdt, hij/zij spontaan moet weten wat ze nodig hebben, met name in bed. Veel

mensen vinden het moeilijk om te zeggen wat ze tijdens seks lekker vinden en waar ze behoefte aan hebben.

Dit zou de spontane stroom van erotiek verstoren.

Deze blokkade is bij iedereen in meer of mindere mate aanwezig, omdat iedereen diep in zijn hart het

verlangen heeft terug te keren naar de babytijd, waar men deze aandacht en liefde op een bevredigende

manier heeft gekregen. Als men deze liefde niet bevredigend heeft gekregen, probeert men haar alsnog te

krijgen in een relatie. Verliefdheid zou men kunnen zien als een tijdelijke terugkeer naar de babytijd. Als de

eerste fase van de verliefdheid voorbij is, komt men echter weer terug in de reële wereld. Veel mensen

proberen echter de gevoelens van de eerste verliefdheid steeds weer terug te krijgen.

De rem om te vragen wat men nodig heeft, komt ook vaak voort uit nare ervaringen uit de kindertijd, waarbij

de ouders niet reageerden op de behoeften van het kind, of deze herhaaldelijk afkeurden. Als de ouders

van zo’n kind zelf in grote problemen zaten, door bijvoorbeeld alcoholisme of psychose, ontwikkelde het kind zich als een soort helderziende, die voortdurend trachtte te begrijpen wat er in de psyche van zijn

ouders gebeurde. Later, tijdens een intieme relatie, verwacht deze persoon dat zijn of haar partner ook een

soort helderziende is. Als de partner daar niet in slaagt, is dat een grote teleurstelling. Er zijn ook mensen

die tijdens de kindertijd als een prins of prinses werden behandeld. Hun ouders stonden altijd voor hen

klaar. Ze werden op hun wenken bediend en werden overspoeld met aandacht. Later verwachten ze dat ze

in een relatie opnieuw een prins of prinses zullen zijn. Ook zij zijn bijzonder teleurgesteld als ze merken dat

hun partner geen helderziende is, die altijd weet wat ze nodig hebben.

Zoals bij alle blokkades, is het in coaching nodig om tijdens de sessie inzicht te krijgen in het ontstaan van

de blokkades en oude onderdrukte emoties te uiten. Bij deze blokkade moet de cliënt leren naar de partner

te uiten wat zijn/haar behoeften zijn. Als beide partners voor coaching komen, kan tijdens sessies geoefend

worden in het uitspreken van deze behoeften. Als slechts één van de partners aanwezig is, kan de cliënt

zich tijdens de sessie voorstellen dat hij zijn behoeftes uitspreekt tegen zijn partner.

‘Ik verlang naar liefde, maar alleen een bepaalde soort’ Het gebeurt zelden dat beide partners in een relatie precies dezelfde ideeën hebben over wat liefde is en

hoe ze moet worden geuit. Sommigen denken dat in een relatie veel fysiek contact moet zijn, terwijl anderen

veel seks zien als een uiting van libido. Sommigen vinden dat men de woorden ‘Ik hou van jou’ veel moet

Page 35: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 35

zeggen, terwijl anderen hun liefde liever op een indirecte manieren uiten. De meeste mensen hebben rigide

ideeën over hoe liefde moet worden geuit en denken dat iemand alleen van ze houdt als zij hun liefde

volgens deze rigide ideeën uiten. Hoewel veel mensen hen misschien liefde geven, komt deze niet naar

binnen omdat de uitingsvorm niet herkend wordt of omdat het niet de soort liefde is die ze verlangen.

Mensen met deze blokkade hebben meestal ook de helderziendheids-blokkade. Als hen gevraagd wordt wat

zij zien als de ideale uitingsvorm van liefde, zullen zij meestal zeggen dat er niet om liefde gevraagd moet

hoeven worden.

Deze blokkade leidt tot een overmatig kritische kijk op de partner. Als hij niet voldoet aan het beeld van de

volmaakte geliefde, wordt hij afgewezen. De overtuiging zit vaak heel diep. Ook hier speelt de kindertijd

mee. Mensen verwachten van hun partner vaak dezelfde soort liefde te ontvangen als ze vroeger van hun

ouders kregen. Of ze hopen nu eindelijk de liefde te ontvangen die ze nooit van hun ouders kregen.

Tijdens coaching is het allereerst belangrijk dat de cliënt bewust gaat kijken naar de soort liefde die hij

verwacht en of deze verwachting reëel is. Ten tweede is het van belang dat de cliënt kijkt naar wat voor

soort liefde hij geeft aan zijn partner. Vaak is de standaard van liefde die ze zelf verlangen veel hoger dan

die welke ze aan hun partner geven. Ten derde moet er gekeken worden naar culturele invloeden. Boeken,

films en toneelstukken geven vaak een irreëel beeld van wat werkelijke liefde is. De cliënt moet ten vierde leren zijn eigen Innerlijke Kind vanuit zijn volwassen ik de liefde te geven die het werkelijk verlangt. Het

Innerlijke Kind is veel sneller tevreden dan dat de meeste mensen denken. Als laatste is het aan te bevelen

de cliënt te leren tijdens het samenzijn met zijn partner in het hier-en-nu te blijven. Veel mensen hebben

de neiging tijdens het samenzijn aan andere dingen te denken in plaats van aan hun partner. Door de

momenten in gezelschap van hun partner intenser te beleven, ontstaat er meer diepte in de relatie.

‘Waarom moet ik zelf altijd zoveel geven en krijg ik er zo weinig voor terug?’ Er zijn mensen die voortdurend bijhouden wanneer iemand iets geeft. Zij geven punten aan hun partner en

aan zichzelf en houden als een scheidsrechter de stand bij. Zij geven ook strafpunten als er vervelende

dingen gebeuren. Vrijwel altijd lopen ze ver voor op hun partner en concluderen dat zij zich veel meer voor

de relatie inzetten dan de ander.

Mensen die denken geen liefde te verdienen doen het omgekeerde. Zij vinden dat ze teveel krijgen en voelen

zich daar schuldig over. Maar deze categorie is klein. Meestal worden scheidsrechters na verloop van tijd zo

kwaad over de oneerlijke voorsprong dat er een ruzie ontstaat: ‘Ik doe altijd alles voor jou, en jij doet niets voor mij!’ Ze voelen zich bedrogen dat zij altijd het initiatief moeten nemen. Maar de partner is kennelijk niet zo initiatiefrijk en er zijn vaste initiatiefgewoontes in de relatie ontstaan. Het kost veel energie en tijd

om zo’n patroon te doorbreken.

Scheidsrechters hebben een selectief geheugen. Ze kunnen zich de positieve dingen van de ander minder

goed herinneren dan die van zichzelf. Ze hebben er vaak ook moeite mee de ander te vergeven voor nare

handelingen en uitspraken en kunnen deze niet vergeten.

Mensen met deze blokkade leden als kind onder een groot gebrek aan liefde. Het Innerlijke Kind voelt zich

daarom erg tekort gedaan en verwacht dat de partner deze leegte opvult. Maar de leegte is vaak zo groot

dat geen mens deze kan opvullen. Daarom voelt de scheidsrechter altijd dat hij voorloopt in de stand. Alles

wat de partner voor hem doet lijkt onbeduidend, alsof een bodemloze put moet worden gevuld met een

klein zandschepje.

Tijdens coaching kunnen ongeveer dezelfde methodes gehanteerd worden als bij de blokkade: ‘Ik verlang naar liefde, maar alleen een bepaalde soort’. De cliënt moet leren zijn Innerlijke Kind te geven wat het nodig heeft en meer waardering opbrengen voor de momenten waarop hij samen is met zijn partner.

‘Kwaadheid staat steeds in de weg’ Als kwaadheid steeds wordt onderdrukt vormt het een barrière in het onderbewustzijn, waardoor het moeilijk

is liefde te ontvangen. Mensen die voortdurend door het minste of geringste kwaad worden, blokkeren zich

eveneens. Andere mensen zijn bang hen liefde te geven. Vaak worden zij daardoor nog bozer omdat ze niet

gewend zijn liefde te ontvangen. Ze denken dat zo’n liefdesuiting onecht is.

Veel kinderen hebben niet geleerd met kwaadheid om te gaan. Ze hadden ouders die hun kwaadheid

onderdrukten of ouders die te vaak kwaad waren. In het eerste geval mochten ze zelf ook niet kwaad

worden, in het laatste geval hadden ze een ongezond rolmodel. Het is tegenwoordig nog steeds een feit dat

Page 36: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

36

jongens hun kwaadheid meer mogen uiten dan meisjes. Depressie komt daarom meer voor bij vrouwen dan

bij mannen.

Deze blokkade is meestal het gevolg van de innerlijke onvrede die door andere blokkades wordt veroorzaakt.

Woede-uitingen werken vaak ook als een manier om gevoelens van kwetsbaarheid te verhullen. Het is voor

veel mensen gemakkelijker om kwaad te worden dan zich kwetsbaar op te stellen. De kwetsbaarheid is vaak

een roep om liefde en waardering. Maar door kwaad worden stoot men mensen juist af, waardoor de

behoefte naar liefde nog minder wordt bevredigd.

Mensen die vaak kwaad zijn op anderen, zijn in feite kwaad op zichzelf. De naar buiten gerichte kwaadheid

leidt ze daarmee af van de kwaadheid op zichzelf. Maar de kwaadheid op zichzelf is vaak weer het gevolg

van niet geuite kwaadheid op ouders of op de hele wereld. Omdat deze kwaadheid om bepaalde redenen

niet kon worden geuit, is zij naar binnen gericht. Als kwaadheid lang wordt ingehouden, komt zij er op een

gegeven moment als een explosie uit. Hierdoor kan grote schade in de relatie worden aangericht. Zulke

explosies worden vaak getriggerd door onbenullige incidenten. Niet geuite kwaadheid kan ook leiden tot

fysieke kwalen zoals huidklachten, rugpijn, buikpijn en volgende sommige alternatieve medici zelfs tot

kanker. Tijdens coaching moet veel tijd worden besteed aan het uiten van kwaadheid, liefst met veel

lichaamswerk.

(Tot zover de samenvatting van het boek van Ryan en Donovan)

ALGEMENE SUGGESTIES VOOR RELATIECOACHING

Intiem worden met iemand is te vergelijken met het opengaan van een bloem. Sommige bloemen ontluiken

sneller dan andere. Geduld is een schone zaak. Met de juiste zorg gaat iedere bloem open.

Het is bij relatieproblemen altijd aan te bevelen één of meerdere sessies te doen waarbij beide partners

aanwezig zijn. Let vooral op wie het meest aan het woord is, wie de verantwoordelijkheid bij zichzelf of bij

de ander legt, wie gemakkelijk over gevoelens kan praten, wie gemakkelijk in gevoelens komt, wie de

meeste initiatieven neemt, wie de aanklager is en wie het slachtoffer is. Kijk vooral naar de lichaamshouding

van beide partners.

Als je het idee hebt dat de ene partner zijn of haar moeder of vader op de ander projecteert, dan maak je

dat bespreekbaar. Een leuke techniek is dan om de ene partner in de ouderpositie te laten gaan door hem

of haar te vragen op een stoel te gaan staan.

Het is aan te bevelen een aantal sessies te doen met een van de twee partners, terwijl de ander erbij zit.

Tijdens zo’n sessie kun je de ene partner vragen zijn/haar gevoelens naar de aanwezige partner uit te

spreken. Als maar één van de partners aanwezig is kun je de volgende technieken toepassen.

• In de huid van de partner kruipen. Je vraagt de cliënt via een visualisatie een duidelijk beeld te creëren

van zijn partner. Vervolgens vraag je hem in de huid te kruipen en in de schoenen te gaan staan van zijn

partner. Je kunt ook een stoel tegenover de cliënt zetten en hem te laten doen alsof de partner in die

stoel zit. Eerst uit de cliënt emoties tegen deze stoel en vervolgens gaat de cliënt zelf in die stoel zitten.

Dan praat je tegen de cliënt alsof je tegen zijn partner praat en je noemt hem bij de naam van zijn

partner. De cliënt spreekt alle gevoelens uit die in hem opkomen, alsof dit de gevoelens van zijn partner

zijn.

• De rol van de partner spelen. Je vraagt zoveel mogelijk details over de persoonlijkheid van de partner en

de relatie tussen beide partners. Vervolgens ga je als begeleider in de huid van de partner zitten en je

leeft je daarin helemaal in. Dan zeg je alle dingen tegen de cliënt die de partner gewoonlijk zegt.

• De cliënt vanuit verschillende deelpersonen laten praten met zijn partner, al dan niet in diens

aanwezigheid. Dit kan goed gedaan worden met behulp van stoelen zoals bij Gestalt en Voice Dialogue.

• Deelpersoonlijkheden is/zijn? bij relatieproblemen altijd heel zinvol, met name gerelateerd aan het

Innerlijke Kind. Let vooral op:

a) introjecties; deze zorgen ervoor dat de cliënt belangrijke personen uit het verleden op zijn partner

projecteert. Er komen ook veel overtuigingen uit voort, die hem in het verleden zijn opgedrongen.

b) verstoten ikken; deze worden eveneens op de partner geprojecteerd. Men irriteert zich aan

eigenschappen van zijn partner, die in feite in hemzelf zijn verstoten.

c) beschermers; deze zorgen onder andere voor blokkades in het gevoelsleven.

Page 37: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 37

• Communicatie-training is een belangrijke ondersteuning bij relatieproblemen. De cliënten moeten leren

elkaar de tijd te geven om hun gevoelens naar elkaar te uiten. In het begin kunnen zij daar zelfs strikte

regels voor in acht nemen. Iedere partner krijgt precies 20 minuten de tijd om uit te spreken wat hem of

haar dwars zit. De ander mag alleen luisteren en de ander niet in de rede vallen of advies geven. Na

verloop van tijd kunnen de regels flexibeler worden.

• Werken met het Innerlijke Kind is wellicht de effectiefste methode bij relatieproblemen. Het volwassen ik

geeft het Innerlijke Kind niet datgene wat het nodig heeft. Daarom zoekt het kind de behoeftebevrediging

bij een partner. Volgens de Amerikaanse relatietherapeut Harville Hendrix is een belangrijke functie van

een relatie juist om onvervulde kinderbehoeftes alsnog te vervullen. Maar de volwassen ikken van beide

partners moeten daar wel bewust bij betrokken zijn, anders blijft de relatie tobben met onbewust trekken

aan elkaar. Volgens Hendrix kunnen beide partners met elkaar afspreken wanneer en hoe het kind van

de ander aan zijn trekken kan komen. De begeleider kan beide partners begeleiden in het vrijmaken van

tijd voor de Innerlijke Kinderen.

Aanbevolen literatuur • Bradshaw, John: Creating Love, ISBN 0 553 07510 1

• Donovan, Mary-Ellen en William Ryan: Love blocks; Breaking the patterns that undermine relationships, ISBN 0 670 81625 6

• Gray, John: Mannen komen van Mars, Vrouwen komen van Venus, ISBN 90 274 3139 6

• Minuchin, Salvador: Het helen van relaties, ISBN 90 6350 062 9

• Welwood, John: Journey of the heart, ISBN 0 06 016475 1

• Whitfield, Charles: Co-dependence, ISBN 1 55874 150 X

WEDERZIJDSE AFHANKELIJKHEID (CO-DEPENDENCE)

Door Peter Krijger

Wederzijdse afhankelijkheid betekent dat beide partners in een relatie van elkaar afhankelijk zijn en op deze

wijze in een dubbele binding zitten. In zo’n relatie neigt de ene partner er sterk toe in een afhankelijke positie te zitten, terwijl de andere ertoe neigt te domineren. De afhankelijke persoon heeft de dominerende

persoon nodig om zich aan vast te klampen; de dominerende partner heeft de afhankelijke nodig om te

kunnen domineren.

Volgens de Amerikaanse relatiedeskundige Charles Whitfield worden wij wederzijds afhankelijk als we onze

verantwoordelijkheid voor ons leven en geluk overdragen aan andere mensen. We onderwerpen ons daarbij

aan de behoeften en het gedrag van anderen. Daardoor verliezen we contact met wat zich in onszelf bevindt:

onze overtuigingen, gedachten, gevoelens, beslissingen, keuzen, ervaringen, behoeften, intuïties,

onbewuste ervaringen en zelfs indicaties van ons fysieke functioneren zoals hartslag en ademhalingsritme.

Met andere woorden, we verliezen het contact met onszelf.

Afhankelijkheid is de meest voorkomende verslaving: de verslaving aan de dingen buiten ons. We geloven

dat iets buiten ons geluk en vervulling kan geven. Dit kunnen mensen, plaatsen, dingen, gedragingen of

ervaringen zijn. Wat het ook is - we verwaarlozen daarmee ons Zelf. Het is een feit dat we uit de dingen

buiten ons veel voldoening kunnen krijgen, maar werkelijke voldoening zit in ons diepste zelf. Reeds in de

prille kindertijd leren we echter afhankelijk van anderen te worden. We leren ons te gedragen om anderen

te behagen, met name natuurlijk de ouders. De verslaving van wederzijdse afhankelijkheid is de basis van

iedere andere verslaving en ieder dwangmatig gedrag; het is een vlucht voor de pijn van het leven. Het is

de dynamiek die ten grondslag ligt aan vrijwel alle psychische problemen.

Iemand die wederzijds afhankelijk is, stelt zich gemakkelijk afhankelijk op van anderen en voelt tevens een

sterke drang om anderen afhankelijk te maken van zichzelf. Dit komt door een toenemend gevoel de dingen

niet onder controle te hebben. Daarom klampt hij zich vast aan anderen en probeert tevens anderen te

beheersen. Hij is sterk afhankelijk van de goedkeuring van anderen, maakt zich voortdurend bezorgd over

hoe anderen over hem denken. Hij wil aardig gevonden of gerespecteerd worden. Hij wil ‘erbij horen’. Het is in feite een besmettelijke ziekte, die vaak door de kinderen wordt overgenomen van de ouders, waarbij

men vervreemd raakt van de eigen gevoelens. Men leeft voor en door middel van anderen, hetgeen

voortkomt uit een gebrek aan eigenliefde als basis voor het werkelijk liefhebben van anderen.

Het ontstaan van wederzijdse afhankelijkheid

Page 38: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

38

1. De ouders van het kind voelen zich onvolwaardig, slecht en ongelukkig.

2. Zij projecteren deze gevoelens op anderen, vooral op hun partner en kwetsbare kinderen.

3. Om de ouders te stabiliseren en om zelf te overleven, ontkent het kind dat de ouders onvolwaardig en

slecht zijn. In plaats daarvan introjecteert (internaliseert, accepteert) het kind de gevoelens van

onvolwaardigheid en slechtheid. Tevens creëert het kind het gangbare postulaat: ‘Als ik echt goed en volmaakt ben, zullen ze van mij houden en mij niet negeren of afwijzen’. Het kind idealiseert zijn ouders.

4. Door dit proces wordt het Werkelijke Zelf van het kind zo vaak gekwetst dat het zich diep in het

onderbewustzijn verbergt (afsplitst) om zich te beschermen. Het Innerlijke Kind verstopt zich.

5. Het kind neemt allerlei overtuigingen van anderen over die vaak niet stroken met zijn eigen, innerlijke

overtuigingen over zichzelf en de wereld.

6. De ouders en andere belangrijke personen dringen in de persoonlijkheid van het kind binnen als

introjecties en gaan een eigen leven leiden, zoals de goede of slechte ouder, het agressieve kind, het

verlegen kind, enz.

7. Het kind creëert allerlei subpersoonlijkheden waarmee het rollen speelt om zich oké te voelen en te

overleven. Het creëert overlevingsstrategieën.

8. De introjecties en subpersoonlijkheden vormen samen een onecht zelf.

9. Er ontstaat een spanning of conflict tussen het onechte zelf met zijn introjecties en subpersoonlijkheden

en het Werkelijke Zelf, dat wil evolueren. Het negatieve, destructieve deel van het onechte zelf valt het

Werkelijke Zelf aan, zodat het Zelf zich verborgen houdt en het zelfvertrouwen laag blijft. De pijn hiervan

wordt door niemand opgemerkt omdat deze verborgen blijft in het onderbewustzijn.

10. De gevolgen hiervan zijn o.a.: chronische gevoelens van leegte, verdriet en verwarring, afgewisseld

door plotselinge explosies van vernietigend en zelfvernietigend gedrag, dat tot een geringe opluchting

van spanning leidt en tot een glimp van het Werkelijke Zelf.

11. De gevolgen van de voortdurende leegte en het steeds terugkerende vernietigende gedrag zijn dat het

Zelf verborgen en verstijfd blijft. De persoon blijft zich ongelukkig en leeg voelen maar zoekt toch naar

vervulling, hetgeen leidt tot dwangmatig gedrag en verslavingen. Dit gedrag geeft slechts tijdelijk

verlichting en leidt op de lange duur tot steeds meer leed.

12. Op deze wijze heeft de persoon het wederzijds afhankelijke of onechte ego gecreëerd. Met dit ego stelt

hij zich in relaties afhankelijk op en probeert anderen van hemzelf afhankelijk te maken. Zo probeert

hij geluk te vinden.

De gevolgen van het proces van wederzijdse afhankelijkheid zijn verder:

• Grote verdraagzaamheid of ongevoeligheid voor emotionele pijn.

• Verstoringen in persoonlijke afbakeningen, die het Zelf beschermen. Zo’n verstoring kan eenvoudig betekenen dat men niet voelt waar ‘ik ophoud en de ander begint’. De persoon gaat in relaties teveel op

in de ander en verliest delen van de eigen identiteit. Daardoor ontstaan problemen bij intieme relaties.

• Veel te hoge verdraagzaamheid voor ongepast gedrag van anderen.

• Onvermogen om goed te rouwen na verliezen.

• Blokkering van groei (mentaal, emotioneel, spiritueel).

• Diepe schaamte over eigen onechtheid. ‘Waarom kon ik nou weer niet mezelf zijn.’ • Gevoel de dingen niet onder controle te hebben en daarom de behoefte krijgen steeds meer dingen

onder controle te houden.

• Projectie van pijn. De persoon denkt dat anderen de pijn hebben die hij eigenlijk zelf heeft, maar niet

voelt. Er ontstaan allerlei mentale en fysieke stressverschijnselen door de innerlijke spanning tussen het

ego en het Zelf.

De narcistische persoonlijkheid De tegenpool van de afhankelijke persoon is de (ongezond) narcistische persoon. Er moet onderscheid

gemaakt worden tussen gezond en ongezond narcisme. Een gezonde dosis narcisme is voor iedereen

noodzakelijk, maar de grootheidswaan van het ongezonde narcisme is uiteraard voor niemand heilzaam.

Ongezond narcisme kan o.a. de volgende oorzaken hebben. Het kan overgenomen zijn van de ouders of

andere opvoeders die de persoon leerden zich narcistisch te gedragen. Het kan ook zijn dat narcistische

mensen een depressieve ouder (vaak moeder) probeerden te troosten door zeer veel te presteren. Op een

dieper niveau echter bestaat een gevoel van leegte en waardeloosheid dat door nare ervaringen uit het

verleden is ontstaan en dat de persoon probeert te verhullen of te onderdrukken door extreem veel te

presteren of anderen te domineren. In feite is de oorzaak hetzelfde als bij iemand die een afhankelijke

persoonlijkheid heeft, maar de narcistische persoon heeft een andere overlevingsstrategie ontwikkeld,

namelijk het enorm opblazen van het ego. Diep in zijn hart is hij echter een gekwetst en eenzaam kind dat

Page 39: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 39

erg bang is dat anderen beter zijn dan hij en hem pijn zullen doen. Een aantal belangrijke kenmerken die

een ongezonde narcist kan bezitten zijn o.a.:

• Extreme grootheidsgevoelens.

• Gebrek aan empathie.

• Reactie van woede, schaamte of vernedering bij kritiek.

• Neiging tot uitbuiting van anderen.

• Overdreven gevoel van eigen belangrijkheid.

• Gepreoccupeerd met fantasieën over onbeperkte successen, macht, schoonheid of ideale liefde.

• Constant behoefte aan bewondering en aandacht, bijvoorbeeld door vaak naar complimenten te vissen.

• Vaak erg jaloers.

• Grote behoefte anderen te domineren.

• Projectie van eigen karakter-defecten op anderen.

• Onbeheerste woede uitbarstingen.

• Perfectionisme.

• Sterke gehechtheid aan macht, geld en schoonheid.

De reden dat de afhankelijke en de narcistische persoon elkaar in relaties vaak vinden is om elkaars

‘unfinished business’ te triggeren en hun verloren Werkelijke Zelf te hervinden. Beide personen komen uit

probleemgezinnen en hebben daardoor hun innerlijke, gekwetste kind verdrongen. Beiden hebben een grote

behoefte aan liefde, acceptatie en intimiteit, maar beiden zijn bang voor die intimiteit, omdat ze geen van

beiden duidelijke afbakeningen hebben van hun identiteit.

Aan wie of wat geeft de afhankelijke zijn kracht weg? Als kind geeft de afhankelijke zijn kracht weg aan zijn ouders, andere familieleden en leraren. Later geeft

hij de kracht weg aan familieleden, collega’s en vrienden uit de behoefte erbij te horen. In relaties geeft hij

de kracht weg aan mensen die hem niet als authentiek persoon accepteren of hem uitbuiten. Verder geeft

hij zijn kracht weg aan narcistische politici, directeuren, experts op allerlei gebieden, genezers, foute

godsdienstige leiders, wetenschappers, enz. Hij geeft zijn kracht ook weg aan zaken als drugs en alcohol,

maar ook aan de TV en films. Op deze wijze raakt hij steeds meer vervreemd van zijn Werkelijke Zelf en

verliest zich in de wereld om hem heen.

Rollen van de afhankelijke Afhankelijke personen kunnen verschillende overlevingsstrategieën aangeleerd hebben om de pijn van het

gekwetste, Innerlijke Kind te verhullen. Ze hebben zichzelf verloren in hun valse ego door rollen te spelen.

Ze kunnen zich op verschillende manieren in een rol of een combinatie van rollen aan de buitenwereld

presenteren.

• Redders proberen anderen te redden of te genezen, terwijl ze zichzelf verwaarlozen.

• Behagers passen zich aan anderen aan om waardering te krijgen. Ze kunnen moeilijk nee zeggen en

komen niet op voor hun eigen wensen en behoeften. Het behagen is een subtiele vorm van manipulatie

en controle.

• Mislukkelingen hebben zo weinig zelfvertrouwen dat ze geloven overal in te mislukken. Ze vinden zichzelf

slecht en onbekwaam. Hun Werkelijke Zelf is zover weggedrongen dat ze volledig van hun innerlijke

krachtbronnen zijn afgesneden.

• Strebers proberen hun innerlijke leegte op te vullen door carrière te maken en veel te presteren.

• Perfectionisten zijn zo bang om fouten te maken en daardoor afgewezen te worden, dat ze zowel zichzelf

als anderen stapelgek maken door alles tot in de puntjes perfect te willen doen.

• Slachtoffers vluchten van iedere verantwoordelijkheid door voortdurend zielig en ziek te zijn. Ze kunnen

urenlang blijven klagen over hun zieligheid en alle nare dingen die ze in het verleden hebben

meegemaakt. Zij klampen zich vast aan de reddende hulpverleners, die daar intrappen omdat ze zelf

ook wederzijds afhankelijk zijn.

• Martelaren zijn nog erger dan slachtoffers omdat zij trots zijn op hun leed en niet toegeven dat ze zich

van binnen leeg en ongelukkig voelen. Ze weigeren iedere vorm van hulp en verhullen zich vaak zelf als

redders.

• Verslaafden vluchten van hun innerlijke pijn door zich vast te klampen aan drugs, alcohol, geld, gokken,

werk, enz.

• Narcistische personen verhullen hun gebrek aan zelfvertrouwen door hun ego op te blazen.

• Bullebakken zijn zo onzeker en afgesneden van hun Werkelijke Zelf dat ze over iedereen heen walsen

om de eigen zwakheid niet te hoeven zien of aan anderen te tonen.

Page 40: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

40

• Mishandelaars doen het extremer dan de bullebakken: ze mishandelen anderen om zich machtig te

voelen.

• Stoïcijnen proberen hun innerlijke pijn te onderdrukken door af te zien van iedere vorm van genot, om

uiteindelijk niets meer te hoeven voelen. Ze bevriezen zichzelf.

• Lolbroeken hebben als kind geleerd aandacht te krijgen door gek te doen. In de volwassenheid kan dit

gebruikt worden als bescherming tegen intimiteit en pijn of als middel om te beheersen, te manipuleren

of anderen te kwetsen.

Tijdens coaching moet de wederzijds afhankelijke leren de ongewenste karaktereigenschappen te

transformeren. Zo kunnen bijvoorbeeld redders leren om ook meer rekening met zichzelf te houden en

bullebakken om op een gezondere manier assertief te zijn.

Gezonde en ongezonde afhankelijkheid en onafhankelijkheid In relaties is het belangrijk een gezonde balans te vinden tussen afhankelijkheid en onafhankelijkheid. Het

is belangrijk dat beide partners zich kwetsbaar ten opzichte van elkaar kunnen opstellen, maar ook de eigen

onafhankelijkheid weten te behouden. Gezonde afhankelijkheid houdt in dat beide partners in staat zijn

elkaars hulp te vragen en hun gevoelens met elkaar te delen. Ongezonde afhankelijkheid betekent dat beide

partners de ander gebruiken om de eigen pijn niet te hoeven voelen. Gezonde onafhankelijkheid houdt in

dat beiden in staat zijn hun eigen beslissingen te nemen en keuzen te maken zonder de voortdurende

inmenging van de ander. Omdat beiden hun Werkelijke Zelf hebben gerealiseerd zijn ze zelfvoldaan en

bescheiden en kunnen goed aanvoelen wanneer de ander hulp nodig heeft en wanneer ze zelf hulp nodig

hebben. Ze hebben een positief zelfbeeld, nemen wat ze nodig hebben zonder dat het ten koste gaat van

anderen en bezitten daarmee een gezond narcisme. Mensen die ongezond onafhankelijk zijn, pretenderen

alles onder controle te hebben en van niemand hulp nodig te hebben. Ze hebben moeite om hulp te

accepteren, hun gevoelens te delen en iemand te vertrouwen, waardoor ze zich geïsoleerd en eenzaam

voelen. In relaties kunnen zij moeilijk authentiek zijn omdat ze hun Werkelijke Zelf niet hebben gerealiseerd

en bang zijn voor intimiteit. Zij trekken zich daarom terug en vermijden diep persoonlijk contact. Vaak voelen

zij zich beter dan anderen en hebben een sterke neiging anderen te bekritiseren en af te wijzen. Ze zijn

ongezond narcistisch.

De kern van wederzijdse afhankelijkheid is de angst om in de steek te worden gelaten. De afhankelijke gaat

daarmee om door zich vast te klampen aan een dominerende partner, terwijl de dominerende persoon een

afhankelijke partner zoekt omdat hij die gemakkelijk aan zich kan binden.

COACHING

• Het is goed de cliënt een afhankelijkheids-checklijst en relatiechecklist (zie hieronder) te geven en

uitgebreid te bespreken op welke manier hij afhankelijk is van zijn partner en van andere mensen, dingen

en zaken.

• Alle punten van afhankelijkheid kunnen worden gebruikt als ingangen voor de sessie. Als de cliënt

bijvoorbeeld aankruist dat hij altijd de neiging heeft voor anderen te zorgen, maar zichzelf verwaarloost,

kan hij bijvoorbeeld de zin herhalen: ‘Ik moet altijd alleen voor anderen zorgen’. Tijdens sessies kan veel traumatisch materiaal naar boven komen. Zorgvuldige verwerking hiervan is uiteraard van groot belang.

Verwijs door naar een therapeut als het te heftig is voor coaching.

• Het is in het begin van de coaching heel belangrijk dat het gekwetste, teruggetrokken kind naar buiten

komt en zijn pijn voelt en verwerkt. Dit kan gebeuren door middel van regressie en werken met

deelpersoonlijkheden. Bij het werken met delen kun je direct vragen of je met dat kinddeel kunt praten.

Het Innerlijke Kind kan in het begin wantrouwig zijn, het is dus van belang om geduldig en invoelend te

zijn. Als het kind ook maar even voelt dat je het niet serieus neemt, is er grote kans dat het zich

terugtrekt.

• Er zit meestal een grote hoeveelheid woede die niet goed geuit is. Ingehouden woede veroorzaakt vaak

psychosomatische klachten, dus daaraan kun je de woede al herkennen. De woede komt over het

algemeen afgewisseld met het verdriet los.

• Door middel van werken met deelpersoonlijkheden kan de cliënt het conflict tussen het valse ego en het

Werkelijke Zelf leren herkennen en oplossen. Alle belangrijke subpersonen kunnen aan het woord

gelaten worden. Er moet vooral veel aandacht worden besteed aan geïnternaliseerde ouderdelen en hoe

die relateren met het Innerlijke Kind.

• Door het toenemende contact met het Werkelijke Zelf, dat door het werken met delen ontstaat, wordt

de cliënt zich steeds meer bewust van zijn werkelijke behoeften.

Page 41: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 41

• De cliënt moet niet alleen leren het Innerlijke Kind verstandelijk te begrijpen, maar het ook te voelen.

Dit voelen gebeurt vooral door het uiten van diepe kindgevoelens van verdriet, eenzaamheid, woede,

schaamte, angst voor afwijzing, enz.

• Het is belangrijk dat de cliënt leert gezonde afbakeningen te creëren. Tevens is het van belang dat hij

gezonde en ongezonde vormen van afhankelijkheid en onafhankelijkheid leert onderscheiden in zijn

relaties met zijn partner en andere personen. Dit kan gedaan worden door iedere belangrijke relatie van

de cliënt onder de loep te nemen en te kijken in hoeverre hij zijn kracht weggeeft aan de ander.

• De cliënt kan geleidelijk gaan leren van zichzelf te houden. Iedere vooruitgang moet worden

aangemoedigd, want die bevordert de eigenliefde. De cliënt moet goed het verschil leren tussen gezond

en ongezond narcisme. Gezonde eigenliefde vult de innerlijke leegte.

• De cliënt leert op een gezonde manier om te gaan met andere mensen en met de natuur. Zijn innerlijk

wordt steeds meer vervuld van liefde voor zichzelf, andere mensen en de natuur. Daardoor vindt hij in

toenemende mate innerlijke kracht en rust.

AFHANKELIJKHEIDS-CHECKLIJST

Hoe meer overtuigingen op de cliënt betrekking hebben, hoe afhankelijker hij is.

1. Ik moet ‘nodig’ zijn om een relatie met andere mensen te kunnen hebben. 2. Ik vind de goedkeuring die anderen aan mijn gedachten, gevoelens en manieren van gedrag geven

belangrijker dan die van mijzelf.

3. Ik ben het met anderen eens zodat zij mij aardig vinden.

4. Ik richt mijn aandacht op het beschermen van anderen.

5. Ik geloof dat de meeste andere mensen niet in staat zijn voor zichzelf te zorgen.

6. Ik houd de score bij van ‘goede daden’ en ‘gunsten’, en ben gefrustreerd als deze niet terugbetaald worden.

7. Ik kan de behoeften en wensen van anderen voorzien en vervul deze voordat erom gevraagd wordt.

8. Ik ben er heel goed in om te raden hoe anderen zich voelen.

9. Ik vind het heel jammer als andere mensen zich niet door mij laten helpen.

10. Ik word kalm en efficiënt als andere mensen zich in een crisis bevinden.

11. Ik heb alleen een goed gevoel over mijzelf als ik anderen help.

12. Ik geef gemakkelijk advies zonder dat daarom gevraagd wordt.

13. Ik zet mijn eigen interesses en belangen aan de kant om te kunnen doen wat anderen willen.

14. Ik vraag alleen om hulp als ik ziek ben, en dan ook nog tegen mijn zin in.

15. Ik kan het niet verdragen als ik anderen pijn zie hebben.

16. Mensen waar ik om geef overlaad ik met giften en gunsten.

17. Ik gebruik seks om gewaardeerd te worden.

18. Ik probeer anderen ervan te overtuigen hoe ze werkelijk denken en wat ze zouden moeten voelen.

19. Ik zie mijzelf als volledig onzelfzuchtig en toegewijd aan het welzijn van anderen.

20. Ik voel mij verantwoordelijk voor de gevoelens van anderen.

21. Ik voel mij verantwoordelijk voor de gevoelens en het gedrag van anderen.

22. Ik vind het moeilijk om na te gaan wat ik eigenlijk voel.

23. Ik vind het moeilijk mijn gevoelens te uiten.

24. Ik ben bang voor mijn woede, maar soms explodeer ik van razernij.

25. Ik maak mij bezorgd over hoe anderen zullen reageren op mijn gevoelens, opvattingen en gedrag.

26. Ik vind het moeilijk om beslissingen te nemen.

27. Ik ben bang om gekwetst of afgewezen te worden.

28. Ik minimaliseer, verander of ontken wat ik werkelijk voel.

29. Ik ben heel gevoelig voor de gevoelens van anderen en ik voel hetzelfde.

30. Ik ben bang om afwijkende meningen of gevoelens te uiten.

31. Ik vind de mening en gevoelens van anderen belangrijker dan die van mij.

32. Ik vind de behoeften en verlangens van anderen belangrijker dan die van mij.

33. Ik voel mij opgelaten als ik erkenning en giften ontvang, of geprezen wordt.

34. Ik beoordeel alles wat ik denk of zeg als ‘niet goed genoeg’. 35. Ik ben een perfectionist.

36. Ik ben uiterst loyaal, blijf daardoor te lang in situaties die schadelijk voor mij zijn.

37. Ik vraag anderen nooit om rekening te houden met mijn behoeften en verlangens.

38. Ik zie mijzelf niet als een liefdevol iemand die de moeite waard is.

Page 42: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

42

39. Ik offer mijn eigen waarden en integriteit op om te vermijden dat anderen mij afwijzen of kwaad op mij

worden.

RELATIE-CHECKLIJST

Laat de cliënt stilstaan bij de volgende punten en bespreek deze. 1. Mijn goede gevoelens over wie ik ben hangen af van wat mijn partner van mij vindt.

2. De behoeften van mijn partner zijn belangrijker dan die van mij.

3. Ik word weleens/vaak geslagen door mijn partner.

4. Ik ben er bang voor om mijn partner te vertellen dat ik mij gekwetst voel.

5. Mijn partner vertelt mij vaak hoe ik mij moet kleden.

6. Ik glimlach als ik boos ben.

7. Ik vind het moeilijk mijzelf af te bakenen voor mijn partner. Ik voel vaak dat hij/zij over mijn grenzen

heengaat.

8. Ik vind het moeilijk om mijn partner te vertellen wat ik echt voel.

9. Ik voel me gespannen en niet op mijn gemak als ik alleen ben.

10. Ik voel mij afgewezen als mijn partner met zijn/haar vrienden omgaat.

11. Ik schaam mij ervoor als mijn partner fouten maakt of zich vreemd gedraagt.

12. Ik heb seks met mijn partner, ook als ik er geen zin in heb.

13. Ik vind mijn partners mening belangrijker dan die van mij.

14. Ik reken erop dat mijn partner de meeste beslissingen neemt in de relatie.

15. Ik wind mij erg op als mijn partner mijn plannen niet volgt.

16. Ik houd mij stil om de vrede te bewaren.

17. Ik heb het gevoel dat ik steeds maar blijf geven en er niets voor terugkrijg.

18. Ik bevries wanneer ik ruzie heb met mijn partner.

19. Ik zeg vaak: ‘Het is niet zo erg’. 20. Ik voel mij gevangen in de relatie.

21. Ik moet mijn emoties het grootste deel van de tijd beheersen.

22. Ik kan mijn emoties niet beheersen als we ruzie hebben.

23. Ik heb het gevoel dat de relatie uit elkaar valt als ik mij er niet voortdurend voor inzet.

24. Ik besteed het grootste deel van mijn energie aan het oplossen van de problemen van mijn partner.

25. Ik richt mij erop mijn partner te behagen en te beschermen, zodat hij/zij doet wat ik wil.

26. Ik versterk mijn zelfvertrouwen door de problemen van mijn partner op te lossen en zijn/haar pijn te

verlichten.

27. Ik zet mijn eigen hobby’s en interesses aan de kant en deel die van mijn partner.

28 Mijn dromen over de toekomst zijn verbonden met mijn partner.

29. Mijn verlangens dicteren het gedrag van mijn partner.

30. Ik ben mij niet bewust van hoe ik mij voel. Ik ben mij er alleen van bewust hoe mijn partner zich voelt.

31. Ik weet niet wat ik wil. Ik weet alleen wat mijn partner wil.

32. Ik geef heel veel aan de ander om mij veilig te voelen.

33. Terwijl ik steeds meer opga in het leven van mijn partner, wordt mijn eigen vriendenkring steeds kleiner.

34. De waarde van mijn leven hangt af van die van mijn partner.

Page 43: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 43

CO-DEPENDENCE

Door Trisha Caetano Bij ieder probleem tussen mensen is er sprake van polariteit. Als er in een relatie dus aan de ene kant een co-dependente persoon is, is er aan de andere kant een counter-dependente persoon. De basis van deze

begrippen is dependent (afhankelijk). Andere posities die binnen dit systeem horen zijn: independent en

interdependent. Deze termen zijn verbonden met de ontwikkelingsstadia van een kind. Een pasgeboren baby

is totaal afhankelijk. Het volgende stadium in de ontwikkeling is co-dependent: ‘Mama je moet voor me zorgen.’ Rond het tweede levensjaar is het kind counter-dependent: ‘Mama ik kan het zelf.’ Rond het zesde jaar ontstaat het stadium van independentie (onafhankelijkheid). Het kind gaat zelfstandig naar school en dergelijke. Later

vanuit een gezonde, volwassen familiesituatie kan interdependentie ontstaan. Maar aangezien er weinig

gezonde, volwassen relaties zijn is co-dependentie een veel voorkomend probleem. Deze termen zijn ideeën

en concepten om posities in relaties te verduidelijken.

Als je iets nieuws doet of leert kan er geen interdependente interactie zijn. Het is óf dependent óf counter-

dependent, omdat je nog niet in staat bent zelfstandig initiatief te ontplooien en een gelijkwaardige inbreng te

hebben.

Er zijn veel gekwetste kinderen die als het ware bevroren zijn in de tijd. Kinderen kunnen in trauma’s bevriezen, zoals een dier van angst bevriest. Dit geldt zowel voor de adem en de spieren als op het mentale vlak. Er is

sprake van dissociatie en amnesie, maar ook van hypermnesie. Hypermnesie (dwangmatig herinneren) is

eveneens een vorm van vermijdingsgedrag, omdat de pijn dan ook niet gevoeld hoeft te worden.

In relaties werkt dit systeem door. Een vrouw die opgegroeid is in een dergelijke situatie vindt een man die

boos en afwezig is. Het wordt gekozen vanwege het vertrouwde: mammie was immers ook boos en afwezig

toen je + 18 maanden oud was. Deze keuze speelt zich niet af op bewust niveau, maar onbewust op

energieniveau. De situatie waarin de man is opgegroeid was ongeveer zo: Als tweejarige keek hij televisie en

zag een tekenfilm van een kat die een muis slaat. (Houd je kinderen ver van de televisie want het is een

hersenspoeling. Het is erg destructief en maakt de ziel kreupel.) Hij leerde ook zijn gevoel niet te voelen. Hij

werd echter niet co-dependent, maar counter-dependent. Zijn vader accepteerde hem alleen voorwaardelijk.

‘Als je stoer bent, uitblinkt.. dan ben ik trots op je.’ De situatie waarin deze twee elkaar ontmoeten is er één waarin een halve persoon op zoek is naar aan andere halve persoon.

Onze genetische programmering is gericht op overleven. Hoe overleven wij? Door voortplanting. Bij een

verliefdheid wordt daarom door de hersenen endorfine losgelaten. Dit geeft het bekende fantastische gevoel.

Na ongeveer drie maanden loopt de endorfineproductie weer terug en na zes maanden is het weer normaal.

(De duur van de productie is er om zwangerschap mogelijk te maken.) Het ‘hoera-gevoel’ verdwijnt en de ontgoocheling begint. Hij is niet de ‘sterke’, maar trekt zich terug. Zij is ontgoocheld, dat hij niet de knuffels

geeft, waar zij naar verlangt, gedoemd om in de relatie te blijven ‘hongeren’ en dan wacht het kind, de plaatsvervanger en kan het drama zich opnieuw afspelen.

Enmeshment Deze term is niet te vertalen. Het heeft te maken met onoverzichtelijke chaos, de warboel van leugens binnenin.

Dit is wat we bewust kennen: Begeleiding is de rest leren kennen en de leugens ontmaskeren. Als je als coach het geheel ziet, kun je je cliënt

het grootste geschenk geven: de mogelijkheid het zelf te leren zien. Alles is altijd al hier. De wijze zoeker gaat

naar binnen om dat te zoeken, want die heelheid ìs er. Leer om niet te oordelen, te beginnen met jezelf.

In een relatie werkt het zò: Na de aanvankelijke euforie komen de leugens van de behoeftige naar boven.

De chaos in de cirkels is ‘enmeshment’: Ik ben van jou afhankelijk om in mijn behoeften te voorzien. Dat geldt voor beide partijen. Je laat hier het onechte zelf spreken en leeft de leugens uit. Je zoekt bijvoorbeeld eerst

het evenbeeld van je vader en dan het tegendeel. (Dat gebeurt allemaal grotendeels onbewust). Dan besluit

je niet meer in relaties te stappen. Je denkt misschien dat het independent is, maar dat is het niet.

Tegenstellingen (co-dependent en counterdependent) trekken elkaar aan vanwege het ontbrekende stuk in

zichzelf.

Page 44: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

44

In een coachingstraject is de taak uit te vinden wie je echt bent en vanuit die bewustwording te leren

accepteren dat je goede en minder goede kanten hebt. Als je eerst coaching doet kun je vanuit zelfacceptatie

een relatie aangaan. Je kunt communiceren, interactie hebben en overeenstemming zoeken. Je hebt de

mogelijkheid een interdependente relatie aan te gaan.

De ontwikkeling van een kind en de ontwikkeling van een relatie gaan ongeveer op dezelfde manier wat betreft

dependentie. Paren blijven meestal in de co- en counterdependentie steken, vooral als er kinderen zijn. Soms

komen ze nog tot independentie, maar zelden of nooit tot interdependentie. Het is belangrijk om te kijken in

welk (relatie-)stadium cliënten zijn.

Als je zelf niet aan dit thema gewerkt hebt kan het rampzalig zijn omdat coaching voor velen de meest

gepassioneerde en intieme relatie is. Zoek je eigen interne driehoek. In coaching zit je in een situatie van

overdracht en tegenoverdracht als acceptabele werkmethode. Het speelt zich af op fysiek, emotioneel, mentaal

en spiritueel terrein. Je moet ook op je eigen grenzen letten, zowel op fysiek als op energetisch terrein. Als je

in een overdrachtsituatie zit moet je het uitwerken.

Veel coaches zijn independent, dat is misschien goed voor gesprekscoaching, maar zeker in de coachingvormen

waar wij mee werken is interdependent het beste. Geef cliënten de ruimte om zelf te kiezen voor het proces

waar ze die sessie aan willen werken. Vraag ‘toestemming’. Stel bij Innerlijk Kind-werk vragen als: ‘Wat is er nodig om de pijn los te laten? Welke steun heb je nodig?’ enz. Geef suggesties als: ‘Ga zo diep als je kunt gaan/ als nodig is.’ Dit is zielenwerk, het geeft vertrouwen. Met dit soort vragen en suggesties geef je de cliënt verantwoordelijkheid voor zijn eigen proces.

De reddersdriehoek, dramadriehoek De dramadriehoek (abuse-triangle) is een belangrijk stuk gereedschap in coaching. De dramadriehoek kent

drie posities: slachtoffer, redder en aanklager (dader). Er zijn drie soorten slachtoffer te onderscheiden:

1 Het pathetische (zielige) slachtoffer

2 Het boze slachtoffer

3 Het ‘heilige’ slachtoffer

Slachtoffers werken met manipulatie, wekken schuldgevoel op. Zij zijn de echte achtervolgers in de driehoek.

Zij zijn herkenbaar aan zij-boodschappen: ‘Zij hebben me dit aangedaan.’ De derde categorie slachtoffers is te herkennen aan uitspraken als:

‘Ik zie dat je erg boos bent, maar je moet weten dat ik van je hou.’ ‘Ik zie dat je boos bent, wat spiegelt dat van jou?’

Dit soort uitspraken zijn een vorm van dissociatie. Slachtoffers zijn in feite de winnaars in dit machtsspel. Het

is wel belangrijk om je te realiseren dat ze niet slècht zijn.

Redders hebben het nodig om nodig te zijn.

1 Ze zijn in feite de slachtoffers van hun eigen behoeften. Redders kunnen niet omgaan met de

schuldgevoelens en verwijten. Ze ‘redden’ om zich niet slecht of rot te hoeven voelen. Ze zijn herkenbaar aan ‘Ik ben-boodschappen’.

2 De redderspositie is verslavend. Het voelt zo goed als je iemand ‘gelukkig’ maakt. Het groeit tot je er slaaf van bent.

3 Gekoppeld aan deze positie zitten onrealistische verwachtingen ten opzichte van jezelf: ‘Ik kan nog meer op mijn nek nemen.’

4 Redders hebben de behoefte aan controle. Ze zijn zo bang dat ze proberen alles onder controle te houden.

5 Redders willen altijd gelijk hebben, ze zijn veroordelend en kijken tegen de wereld aan in termen van goed

en slecht.

De reddersrol is de ‘normale’ positie of gangbare rol voor coaches in de dramadriehoek. Een ‘haak’ voor coaches is: ‘Je bent de eerste persoon met wie ik kan praten’. Een andere gevaarlijke, als je al een tijdje met iemand werkt, is: ‘Ik heb nog nooit zo'n geweldige sessie gehad’. (Zo’n uitspraak brengt je in de verleiding om steeds

beter te willen/moeten presteren.) De enige uitweg uit de dramadriehoek is via de rol van aanklager. Als redder

(caretaker) moet je leren om te gaan met schuldgevoel.

redder aanklager

Page 45: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 45

slachtoffer

Een voorbeeld van de dramadriehoek: Een cliënte vertelt in coaching over haar relatie. Zij heeft een haat-liefde verhouding met haar man. Hij slaat

de kinderen, een jongen en een meisje. In één adem doet zij daarover drie uitspraken:

• ‘Ik ben ontzettend kwaad dat hij mijn dochter slaat.’ (dramadriehoek: cliënte = redder, man = aanklager/dader, meisje = slachtoffer).

• ‘Ik denk niet dat het haar al te veel pijn doet. Het komt wel in orde.’ (cliënte = redder, man = slachtoffer, meisje = buitenspel).

• ‘Mijn zoon haat hem ook. Zodra hij zijn examen gehaald heeft, gaat hij uit huis.’

T: ‘Hoe voelt het voor jou dat je zoon van plan is weg te gaan?’ C: ‘Ik raakte in paniek en zei: Mijn god, laat me niet alleen met die man’ (cliënte = slachtoffer, zoon = redder,

vader = aanklager/dader).

T: ‘Wat gebeurt er als beide kinderen uit huis gaan?’ C: ‘Als ze uit huis gaan, dan kan ik misschien eindelijk de relatie hebben die ik altijd gewild heb.’ (kinderen =

aanklager/dader, vader = redder, cliënte = slachtoffer van de kinderen).

Nogmaals, als er in een conflict tussen twee mensen een derde bijgehaald wordt is de dramadriehoek compleet.

Als je eenmaal in de driehoek terecht gekomen bent, speel je alle rollen. De enige uitweg uit de driehoek is via

de positie van de aanklager. Gelijktijdig met de externe driehoek speelt zich een interne driehoek af. De redder

voelt zich slachtoffer van de manipulatie van degene die zich extern als slachtoffer opstelt. Voor de redder is

het slachtoffer op intern niveau de achtervolger. De enige uitweg is zoals gezegd via de rol van aanklager en

de schuld(gevoelens) daarvan te dragen.

Toegevoegde noot Daantje de Wit:

Je kan via elke rol uit de dramadriehoek stappen:

• Slachtoffers hebben te leren hun verantwoordelijkheid te nemen en hulp te vragen.

• Redders dienen te stoppen met ‘ongevraagd hulpverlenen’ en te onderzoeken wat het redden hun geeft (gevoel van waardering van anderen zit daar vaak onder).

• Aanklagers dienen te stoppen met klagen en leren hun mening te geven, dus zich te uiten op een assertieve

manier (i.p.v. bijvoorbeeld agressief).

RELATIES EN COMMUNICATIE

Door Trisha Ceatano

Het belangrijkste probleem in relaties is dat er niet geluisterd wordt. Voor je met een sessie begint moet je

eerst focussen op de kwestie. Vervolgens kijk je naar de lichamelijke, emotionele en mentale ankers. De eerste

twee zijn het belangrijkst. Als je in een relatie begint met communiceren in verband met een conflict, dan is

het van belang je ogen te sluiten en naar binnen te kijken. Anders kan het tot acting-out gedrag leiden, een

gewelddadige tactiek, om de ander te overdonderen. Er is dan sprake van een machtsspel in plaats van

communicatie.

Focus uitvinden: 1a Wat wil ik?

1b Naar binnen gaan. Voelen wat je voelt en daarmee werken.

1c Dan opnieuw: wat wil ik?

2 Hoe krijg ik wat ik wil?

Dit kun je ook gebruiken voor jezelf als je werkt met een cliënt. Bijvoorbeeld wanneer je onderkent dat door

je cliënt een probleem, dat je zelf met je moeder hebt, getriggerd wordt. Neem in dat geval de tijd om het uit

te werken en doe dit niet op je cliënt.

Als je niet in je gevoel wilt stappen, is het belangrijk om een grens in te bouwen bij communicatie.

Begrenzingen zijn niet alleen grenzen of beperkingen. Het geeft ook aan wie de ene en wie de andere persoon

is. Als je communicatieproblemen wilt oplossen, trek je grenzen vanuit zelfrespect.

Page 46: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

46

Stel open vragen: In welke positie sta jij? Hoe voelt dat? Wat ik je hoor zeggen is ...

(hiermee erken je wat de ander gezegd heeft. De ander bevestigt dat. Dit is een

communicatie-cyclus die aanvankelijk nogal kunstmatig aanvoelt).

Wat ik voel is ...

Spreek de waarheid! We hebben geleerd te liegen. Je hebt ook geleerd dat wat je zelf denkt of voelt niet waar

is. De meeste mensen weten niet wat ze voelen. We hebben ook geleerd om het niet te weten (door dat pakket

leugens). Als coach is je taak de leugens eraf te pellen zodat de ziel naar voren komt. Let op ‘ik voel ...’-boodschappen die niet echt zijn. (‘Ik voel dat jij ...’)

Het is belangrijk om uit te vinden waar je je in de dramadriehoek bevindt. Kijk waar je jezelf hebt neergezet.

Vraag je af wat je grenzen zijn in die communicatie en stel weer de vraag: wat wil ik nu echt?

Grenzen zoeken Bijvoorbeeld: Ik wil het uitpraten.

Ik wil niet bekvechten.

Vertellen waar het voor jou pijnlijk is.

In coaching zet je ook grenzen. Een methode om grenzen wat betreft een kwestie goed te communiceren is:

1. Aai (stroke). Dit is een verbale knuffel. Het moet wel eerlijk zijn, omdat je wéét wanneer er gelogen wordt.

Voorbeeld: ‘Ik waardeer je bezorgdheid’. 2. Wat er is. Kort en duidelijk zeggen wat er aan de hand is. Voorbeeld: ‘Ik heb het erg druk/ben overbezet’. 3. Wat ik wil. Duidelijk formuleren. Voorbeeld: ‘Ik wil eens in de week een afspraak, gedurende een kwartier’. 4. Wat ik ga doen als ik niet krijg wat ik wil. Voorbeeld: ‘Als je het niet eens bent met mijn voorstel, kun je

beter naar een ander gaan om mee te werken’.

Nummer 4 gebruik je in normale gevallen alleen als de ander niet akkoord gaat met jouw grenzen. Je begint

daar niet mee. Als er sprake is van misbruik of mishandeling is die laatste erg belangrijk. Werken met de

dramadriehoek en grenzen maakt dat je je leven aan het rechttrekken bent. Als coach is je taak om te zorgen

dat de bom niet ontploft, door erkenning van het probleem (‘klopt het dat ik je hoor zeggen ...?’) Ga niet in de beoordeling zitten, werk niet met termen als goed en fout, maar maak duidelijk dat het om een verschillend

perspectief gaat.

Als het gaat om keuzes maken, zorg dan dat er minstens drie mogelijkheden voorhanden zijn. Dan valt er pas

te werken:

1 keuze = geen keuze

2 keuzes = een dilemma

3 keuzes = keuze

Als mensen met een veelheid van woorden komen of aangeven waarom alle voorgestelde keuzemogelijkheden

niet werken, kun je de vraag stellen: ‘Hoe zou het zijn als er geen oplossing is?’ (flipping the coin)

Laat afspraken maken waar beide gesprekspartners zich in kunnen vinden. Check door middel van het laten

herhalen van de afspraak af of deze begrepen is en voor beiden goed voelt. Begin een kwartier voor het einde

van de sessie toe te werken naar de afsluiting, zodat het geïntegreerd kan worden.

De meest voorkomende problemen in relaties zijn: communicatie, macht en onmacht (controle), verwachtingen

en behoeften. Het betekent ‘de dood’ voor een relatie als er sprake is van: mishandeling, de ander in publiek voor schut zetten, belachelijk maken, emotioneel afstand houden, drugsverslaving, promiscuïteit, schending

van vertrouwen, emotionele onvolwassenheid, onrealistische verwachtingen, machtsspelletjes en seksuele

perversie.

Om een relatie te laten ‘werken’ zijn drie dingen nodig:

1. duurzaamheid (maak je toekomstplannen?)

2. continuïteit (zie je elkaar regelmatig?)

3. exclusiviteit (meerdere partners werkt uiteindelijk niet)

Een aantal methodische zaken. Kijkoefening voor tweetallen: (Duur minimaal 10 minuten) Hierbij worden twee stoelen tegenover elkaar

geplaatst. Je gaat rechtop in je eigen energie zitten, voeten plat op de grond. Kijk elkaar in de ogen. Let op je

Page 47: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 47

eigen gedachten, emoties en lichamelijke sensaties. Ga na wat je over de ander dacht. Kijk of er verschil is

tussen wat je aan het begin van de ander dacht en aan het einde.

Als je helemaal aanwezig bent, is dat een geweldige kracht. Die energie zonder oordeel of opinie is het meest

helende wat er is. Stilte is in counseling heel belangrijk. Mensen genezen zichzelf.

Nu-tijd. Sluit je ogen even, adem in je lichaam en zeg: nu voel ik ...bijvoorbeeld de stoel onder mij. Bij deze

oefening kun je alle zintuigen inschakelen. Nu zie ik ...; nu hoor ik ...; ruik ik ... enz. Doe dit ieder ongeveer

tien minuten. Dit is een oefening die je ook aan cliënten mee kunt geven, tijdens het afrondende gesprek van

de sessie.

AFHANKELIJKHEID VERSUS MACHT

Door Klaske de Vries Het ontstaan en de functie van machtsstrijd Een machtsstrijd ontstaat altijd vanuit een emotie. Om erachter te komen hoe je in de machtsstrijd bent

gekomen, moet je er dus achter zien te komen welke emotie er aan vooraf ging. Een emotie komt vaak door

iets wat pijn doet. Iets moet je dus ráken! Je komt pas in woede of verdriet wanneer je gehecht bent aan

iets of wanneer je getriggerd wordt door iets wat refereert aan een veel oudere pijn dan in het moment zelf.

Bijvoorbeeld je verheugt je op een avondje uit, maar je partner zegt nee, of komt met een tegenbod. Je

kunt dit als een afwijzing horen en dan is er pijn. In plaats van te vragen waarom je partner nee zegt, of

proberen te voelen hoe het is als je opgeeft of te voelen hoe het is als je doet wat de ander van je vraagt,

kom je met je woede of verdriet naar buiten. Als dan ook de ander in afwijzing terechtkomt en zijn/haar

verbinding kwijtraakt met waar het eigenlijk om gaat, ontstaat er machtsstrijd.

In de machtsstrijd is er maar één ding van belang: wie is de sterkste? Een machtsstrijd is dus een soort

krachtmeting. Wie is de baas? Wie heeft gelijk? Wie heeft het voor het zeggen? Wie is wijzer? Je hebt de

ander nodig om een machtsstrijd te spelen. Dus als het over machtsstrijd gaat, gaat het eigenlijk ook over

afhankelijkheid. Partners proberen elkaar te overtroeven. Dit kan zowel in kracht/macht, als in

zieligheid/ellende.

Degene die kracht gebruikt, zal intimideren; degene met verdriet zal manipuleren.

Hierin kunnen mensen heel ver gaan:

'Ik ga je vermoorden.’ 'Ik pleeg zelfmoord.’ Het is in wezen een welles-nietes spelletje, maar als volwassenen gebruiken we talloze argumenten en

verfijningen om dat te onderbouwen. Zelden zijn mensen zich bewust van de reden waarom ze in de

machtsstrijd zijn met hun partner. In de meeste gevallen staat de strijd met de partner voor de strijd met

de ouders die ze als kind voerden en nooit gewonnen hebben.

De man kan niet uitstaan dat zijn vrouw zich overal mee bemoeit. Hij hoort alleen maar wat hij niet goed doet en voelt zich in alles gecontroleerd, zelfs als hij op zijn werk zit (net zoals zijn moeder dat vroeger deed). Hij trekt zich steeds meer terug in zijn eigen wereld. Soms komt het tot een uitbarsting en roept hij de lelijkste dingen naar zijn vrouw. De vrouw die in eerste instantie haar zorg en liefde deelde, voelt zich hierin niet gezien (wil nog altijd voor papa de liefste dochter zijn). Zij verhoogt haar bemoeienis en controle. Maar nu met meer grimmigheid. Beiden zijn het contact kwijt met de pijn van toen en zullen ook alles doen om te voorkomen dat ze deze

zullen gaan voelen.

In haar boek Ruzie vergelijkt Riekje Boswijk machtsstrijd met een partij tennis. De bal is de pijn. Machtsstrijd

is de pijn, die je zelf niet wil voelen en bij de ander willen leggen. Winnen is dan geen pijn hoeven voelen.

Beide partijen willen winnen, maar omdat er steeds een verliezer is, zal die de strijd steeds weer oppakken.

Voordat de machtsstrijd begint, is er iets verschoven. Er is een wand tussen je innerlijke pijn en je emoties

geschoven en die wand is het racket waarmee je slaat. Je wilt niet voelen, dus sla je terug. Je maakt je

emotie als het ware los van de pijn en schreeuwt naar de ander dat ie naar de hel kan lopen. Maar je vergeet

dat die woede is ontstaan doordat jij even een heftige pijn voelde.

Page 48: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

48

Er is dus maar één reden om een machtsstrijd te beginnen en dat is omdat je je eigen pijn niet wilt voelen.

Eerst is er de onwil om te voelen, daarna schuif je het racket tussen je pijn en de reacties op die pijn en

dan zit je in de machtsstrijd. Als je daar eenmaal in verzeild bent geraakt, is het heel moeilijk er weer uit te

komen. In een machtsstrijd willen we de ander kleineren, verwonden, vernietigen. En daarmee zie je als

begeleider meteen hoe absurd zo’n machtsstrijd is.

Doordat we de verbinding kwijt zijn met ons zelf en dus ook met de ander en ook met waar het eigenlijk

om gaat, gaan we op deze energie vaak oude niet verwerkte conflicten mee laten surfen (oude koeien uit

de sloot halen). Als we de verbinding kwijt zijn met waar het eigenlijk om ging, wordt het altijd een vorm

van destructiviteit naar ons zelf en/of naar de ander.

Verschillende gebieden waarop macht uitgespeeld kan worden: • Geld kan als machtsmiddel ingezet worden door degene die het meeste geld verdient. Hij of zij houdt

dan de controle over de uitgaven en roept de ander ter verantwoording.

• Lichamelijk geweld doordat de één sterker is dan de ander. Of de dreiging van lichamelijk geweld.

• Rationele overheersing. De één is verbaal veel sneller en sterker dan de ander.

• Seksualiteit. Het onthouden van seksualiteit of juist seksuele overheersing tot en met verkrachting.

• Klagen. Het verdriet omzetten in klagen. Je richt het op de persoon die nee zegt. Met als doel alsnog je

zin te krijgen. Hierin kan men heel ver gaan. Zielig worden en verbitterd raken. Naar wraak zoeken.

• Afwezigheid. Niet meer beschikbaar zijn.

• Het laatste woord willen hebben. Dit kan ook heel ver gaan. Desnoods gaat het alleen nog over het

laatste geluid maken.

Degene die het sterkste oogt, hoeft niet altijd de sterkste te zijn. De sterkere moet zich inhouden, omdat

de ander laat merken er niet meer tegen te kunnen door in huilen uit te barsten. De zwakkere bepaalt dan

het gedrag van de sterkere. De sterkere weet dat hij veel sterker is, maar kan dit niet laten zien. Sterker

nog, hij kan zich schuldig gaan voelen, omdat hij de ander in zo’n zielige toestand heeft gebracht. Doordat de ander zich zo zwak toont, houdt de sterkere al zijn kracht in.

Hoe kunnen we de machtsstrijd stoppen? Wat partners vaak doen als ze zich er niet van bewust zijn hoe deze ontstaan is:

• De strijd wordt bevroren, maar niet opgelost.

• Dichtklappen en pantseren.

• Afstand nemen.

• Terugtrekken in eenzaamheid.

• Zich op het werk storten.

• Een alles verslindende hobby nemen.

• Een andere relatie ernaast zoeken.

Als een stel in de machtsstrijd zit en ze blijven er in zitten, dan wordt de relatie vroeg of laat bevroren. Een

reeks van onbenullige ruzies kan uiteindelijk leiden tot een scheiding.

Hoe kunnen we een machtsstrijd stoppen? In de begeleiding is het nodig dat je op geen enkele manier in

hun strijd verwikkeld raakt. Als je een heftige strijd ervaart tussen twee mensen, stel dan een sessie voor

waar ieder eerst alleen komt. In deze sessie is het belangrijk dat je naar het pijnpunt gaat van elke

afzonderlijke partner, voordat de strijd begonnen is. Daardoor kan het contact met het zelf hersteld worden.

Van daaruit is het mogelijk in de gezamenlijke sessie de strijd om te buigen naar een constructieve

communicatie. Vervolgens kunnen er onderling afspraken gemaakt worden.

Bijvoorbeeld nooit langer dan een half uur ´ruzie´ maken, een time-out afspreken en deze te gebruiken om

te reflecteren op je eigen aandeel en naar de dieper liggende emotie op zoek gaan.

Als ze er dan toe in staat zijn, vertellen ze aan hun partner hun bevindingen en luisteren ze ook naar die

van de ander. Laat een time-out nooit te lang duren.

Voor een stel is het belangrijk de ander de kans te geven om iets goed te maken. Belangrijk is dat er sorry

gezegd kan worden en dat het sorry of de spijtbetuiging door de ander helemaal wordt ingenomen.

Machtsstrijd tussen ouders en kinderen wil ik ook nog even noemen. Hier is het vaak ratio tegenover gevoel.

De ouders benaderen het kind rationeel, vooral de vader. Het is dus per definitie ongelijkwaardig, omdat

het kind nog in een gevoelswereld leeft. Een kind reageert nog impulsief en gevoelsmatig. Dit kan ook nog

strijd tussen beide ouders veroorzaken, omdat de moeder vaak gevoelsmatig dichter bij het kind staat.

Page 49: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 49

COMMUNICATIE

Door Klaske de Vries Een goed functionerend stel beseft dat ze beiden eigen waarnemingen, gevoelens en belangen hebben. En

dat ze in staat zijn dat met elkaar te delen op een manier die beiden in hun waarde laat. Dat ieder zichzelf

ervaart als een geheel, zich dus onderscheidt van de ander en een relativerend vermogen heeft.

Als een stel bij je komt, zul je merken dat er vaak een verstrengeling van gevoelens en belangen gaande is,

zonder dat ze zich daar gewaar van zijn. Dat er over ‘wij’ gesproken wordt en dat de ander verantwoordelijk

gemaakt wordt voor het disfunctioneren van de relatie. Mijn eerste uitnodiging aan een stel is dat ieder het

verhaal vertelt waar hij of zij tegenaan loopt in de relatie en de ander alleen maar luistert. Dit is vaak een

hele opgave. De één begint en de ander neemt het halverwege over, interrumpeert voortdurend of geeft

allerlei non-verbale signalen van goed- of afkeuring.

Het blijkt een van de moeilijkste ondernemingen om tot een goede communicatie te komen. Als het lukt om

de wijze van spreken en luisteren te veranderen binnen een relatie, heeft dit invloed op hun hele doen en

laten naar elkaar. Wanneer je een stel anders leert praten, zal de hele relatie veranderen.

Het spreken Hoe brengen we onze boodschap over, en van waaruit spreken we? Wie is er eigenlijk aan het woord? Met

dit laatste bedoel ik dat we verschillende deelpersoonlijkheden in ons hebben. Het meest dwingende is het

kind in ons, die eist, krijst. Het voelt zich alleen gelaten, onbegrepen, wil onvoorwaardelijke liefde, enz.

De man: ‘Ik kan het nooit goed doen, naar de kinderen niet en naar jou niet. Altijd zit je te zeuren dat er wat gedaan moet worden. Dat ik er niet voor je ben, dat ik altijd maar doe waar ik zelf zin in heb en dat mijn werk veel belangrijker is dan mijn gezin. Dat ik me niet aan mijn afspraken houd. Dat ik niet van je hou en waarschijnlijk nooit van je gehouden heb. Ik werk me het schompes om het jullie naar de zin te maken. Vrouw : ‘Zie je wel, dat je me niet hoort.’ Begint te huilen (waarop de man zich helemaal terug trekt). Vrouw: ‘Nu voel ik dat je afhaakt. En dat doe je altijd, ook naar de kinderen. Je bent er wel, maar ook niet. Je bent net een ijsklomp (nu verkilt ook de vrouw).’

Hier zijn twee kinderen aan het woord, die zich allebei tekort gedaan voelen, zich niet gezien voelen door

de ander in wie ze zijn, wat ze doen en in hun verlangens.

Als we het gesprek (wat eigenlijk geen gesprek is) analyseren, laat ik ze ieder vanuit hun gevoel zeggen

wat eigenlijk hun verlangen is.

De man: ‘Soms heb ik het heel druk gehad op mijn werk. Dan zou ik het fijn vinden dat je me even met rust laat als ik thuis kom en ik even bij kan komen van de dag, zodat ik daarna lekker met jou en de kinderen kan zijn. En als ik in de auto naar huis ga, kan ik daar echt naar verlangen, maar als ik thuis kom, gaat er altijd iets mis. En het is waar, dan pak ik liever de krant.’ De vrouw: ‘Als je thuis komt, wil ik eigenlijk zo graag even aandacht van je, ik ben de hele dag met de kinderen bezig geweest en voel me moe. Ik verlang er naar dat je me dan even vast houdt en even echt naar me luistert. Er even helemaal voor me bent. En als ik zie dat je ook moe bent, net als ik, word ik boos op je.’ Voor deze twee mensen is het belangrijk dat ze zich bewust worden van de verwachtingen die ze van elkaar

hebben. Het is nodig dat ze leren hun verlangen uit te spreken zonder dat het eisen en verwijten worden,

dat ze zien dat er twee werelden bij elkaar komen en dat er helder gecommuniceerd wordt.

Ook is het belangrijk dat stellen weer ‘ik’-boodschappen naar elkaar uitspreken.

Wanneer ik over mezelf in ik-zinnen spreek dan onderscheid ik mezelf van de ander.

‘Ik verlang er naar om samen te eten en dat we na het eten tijd voor elkaar hebben.’ In plaats van:

‘Je bent er haast nooit en als je komt ben je te laat.’

Page 50: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

50

Hier-en-nu boodschappen zijn noodzakelijk in plaats van oude koeien uit de sloot halen. Daardoor hoeven

woorden als ‘altijd’ en ‘nooit’ niet meer gebruikt te worden.

‘Vanavond heb ik zin om met je naar de film te gaan.’ In plaats van:

‘We gaan nooit meer naar de film.’ ‘Ik wil met jou naar het theater vanavond.’ In plaats van:

‘We doen nooit iets leuks samen!’ Het is niet alleen belangrijk hoe ze de boodschap naar elkaar overbrengen, maar ook wat de inhoud van de

boodschap is. Zeggen ze werkelijk wat ze willen zeggen? Meestal gaat het dan over kwetsbaarheid.

Het luisteren Luisteren betekent volledig aanwezig zijn en je open stellen voor het verhaal van een ander. Het betekent

niet dat je het met deze persoon eens hoeft te zijn, maar dat je de ander waarneemt en ontvangt wat de

ander zegt. Terwijl je luistert, kun je ervaren waar de ander zit en waar zijn of haar potentieel zit.

Dit is een van de moeilijkste dingen als mensen bij je komen. Dus als ieder zijn verhaal doet, let dan ook op

de non-verbale communicatie van degene die luistert. Als coach krijg je heel veel informatie tijdens deze

verhalen.

Van nature hebben we een selectief gehoor. Onze persoonlijke ideeën en ervaringen filteren de informatie

die we ontvangen. Zo horen we vaak maar een deel van het geheel dat de ander ons probeert te vertellen.

Terwijl we luisteren, is de kunst ons af te vragen wat er nog meer aan de hand is en wat we misschien niet

oppikken. Stel daarover vragen.

Luisteren als ik je vraag naar mij te luisteren

En jij begint mij adviezen te geven

Dan doe je niet wat ik je vraag

Als ik je vraag naar mij te luisteren

En jij begint mij te vertellen

Waarom ik iets niet moet voelen zoals ik het voel

Dan neem je mijn gevoelens niet serieus

Als ik je vraag naar mij te luisteren

En jij denkt dat je iets moet doen

Om mijn problemen op te lossen

Dan laat je mij in de steek

Hoe vreemd dat ook mag lijken

Dus alsjeblieft, luister alleen maar naar me

En probeer me te begrijpen

En als je wilt praten, wacht dan even

En ik beloof dat ik op mijn beurt

Naar jou zal luisteren

Uit:Loving each other van Leo Buscaglia

Page 51: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 51

BODYDRUMRELEASE

Door Peter Krijger

Wat is BodyDrumRelease? BodyDrumRelease (BDR) is een methode waarbij de begeleider afwisselend trommelt op de linker- en

rechterkant van het lichaam van de cliënt. Daardoor raakt de cliënt diep ontspannen, worden de

hersenhelften bilateraal gestimuleerd en ontstaat er een verruimd bewustzijn. Tevens komt de cliënt beter

in contact met zijn gevoel en wordt de intuïtie en creativiteit geprikkeld. Er wordt voornamelijk op de

schouders getrommeld, maar soms ook op het hoofd, de rug, de armen, de handen, de benen of de voeten.

BodyDrumRelease heb ik rond 2000 ontwikkeld. De methode is geïnspireerd door o.a. de lichaamsgerichte

psychotherapie van de psychiater Wilhelm Reich (1897-1957), massage, cognitieve gedragstherapie, Neuro

Linguïstisch Programmeren (NLP), Hypnotherapie, Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)

en Kinesiologie (Touch for Health).

Het effect van BDR is vergelijkbaar met het effect van Eye Movement Desensitization and Reprocessing

(EMDR), dat uitgebreid wetenschappelijk is onderzocht met o.a. hersenscans. EMDR wordt veel door

psychotherapeuten gebruikt bij de behandeling van psychotrauma's en angsten. Bij EMDR wordt daarvoor

een strikt protocol gebruikt van acht stadia.

BodyDrumRelease is vooral geschikt als ondersteuning bij coaching, besluitvorming, creatieve ontwikkeling

en diverse vormen van energetisch lichaamswerk. Ik heb hiervoor een sterk vereenvoudigde en intuïtieve

werkwijze ontwikkeling die slechts uit twee stadia bestaat: optrommelen en intrommelen.

Hoe werkt BodyDrumRelease? Het woord release betekent loslaten, bevrijden, vrijlaten en vrijgeven. Daarnaast betekent het ook

ontspannen, afstand doen of ontheffen van iets en de eerste vertoning van een nieuwe film. En dat is precies

wat er gebeurt tijdens BodyDrumRelease.

BodyDrumRelease brengt een krachtig bilateraal proces op gang. Dat wil zeggen dat er door het

afwisselende trommelen heel veel zenuwprikkels over en weer gaan tussen de beide hersenhelften. Het

effect van BDR is te vergelijken met de bilaterale activiteit van de REM-fase (Rapid Eye Movements) tijdens

het dromen. Het meest opvallende verschijnsel van de REM-slaap is dat de ogen heel snel heen en weer

bewegen. Dit hangt samen met de stimulatie van de beide hersenhelften. De REM-slaap is voor iedereen

nodig om de spanningen van het dagelijks leven te verwerken en een plekje te geven in de hersenen. Als

we te weinig slapen en dromen, worden we erg gespannen, prikkelbaar en onevenwichtig. Bij extreem lange

slaaponthouding kunnen we zelfs in een psychose terecht komen. BDR bootst de REM-fase na: de cliënt is

net als tijdens het dromen bezig met het verwerken en integreren van psychisch materiaal doordat beide

hersenhelften bilateraal worden gestimuleerd.

De effectiviteit van de bilaterale stimulatie die door BDR teweeg wordt gebracht, is wellicht niets anders dan

een actief stimuleren van beide hersenhelften terwijl we op de een of andere manier met psychisch materiaal

bezig zijn, of dat nu om het verwerken van emoties gaat, het oplossen van problemen, het stimuleren van

de intuïtie en creativiteit of het maken van een goede beslissing. Ook voor stressmanagement is de methode

heel geschikt.

Tijdens het trommelen raakt de cliënt ontspannen en komt er een stroom van gedachten en beelden op

gang die veel inzichten geven. Soms komen er ook emoties boven die meestal onmiddellijk worden verwerkt.

De verhoogde hersenactiviteit wordt geïntegreerd met de gedachten in het bewustzijn. Het is een methode

waarvan de positieve effecten al na de eerste sessie merkbaar zijn. Vaak zijn de resultaten enkele dagen of

weken na de sessie zelfs nog beter. Cliënten zien na enkele sessies dat negatieve beelden, emoties en

gedachten vervagen en minder toepasselijk worden, terwijl positieve gedachten en gevoelens juist

levendiger en waardevoller worden.

Voor de meeste mensen is alleen trommelen op de schouders voldoende. Trommelen op het hele lichaam -

de totalbodydrum – is vooral goed voor mensen die beter in hun gevoel willen zakken en krachtiger met de

voeten op de grond willen staan.

Page 52: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

52

BodyDrumRelease leidt er o.a. toe dat de cliënt meer zelfvertrouwen krijgt, beter weet wat hij wil, stress

loslaat en ontdekt wat zijn beste competenties zijn. De cliënt ‘zakt meer in zijn lichaam’ waardoor hij zich krachtiger voelt. Alle methoden en technieken die in coaching, psychotherapie en counseling worden

gebruikt kunnen met BDR worden gecombineerd en worden daardoor effectiever. Dat komt omdat zowel de

mentale, emotionele als neuronale niveaus van de mens met elkaar worden verbonden en geïntegreerd.

Met andere woorden: de geest en het lichaam worden via deze methode op krachtige wijze met elkaar

verbonden.

De afwisseling van het werken op mentaal, emotioneel en fysiek niveau is de grote kracht van BDR. Sommige

mensen zakken dermate diep in hun gevoel dat ze in contact komen met hun ziel en spirituele ervaringen

krijgen.

DE PROCEDURE

Voorbereiding • Praat in een kort voorgesprek over de hulpvraag van de cliënt en leg de methode van BDR in het kort

uit. Meestal kun je volstaan met uit te leggen dat BDR helpt om het lichaam te ontspannen en het gevoel

beter bij het coachingsproces te betrekken. Je kunt daarbij ook uitleggen dat het trommelen helpt om

de twee hersenhelften beter met elkaar in contact te brengen, waardoor het denken en voelen beter

met elkaar in harmonie komen. Ook kan je vertellen dat deze bilaterale stimulatie in staat is om drukke

gedachtegangen te doorbreken en onderliggende gevoelslagen van de cliënt te bereiken

De houdingen • BodyDrumRelease kan gedaan worden als de cliënt zit, ligt of staat. Elke houding geeft een ander effect.

Het is niet te voorspellen welke houding het beste werkt. Het beste kun je deze uitproberen.

• Er wordt bij elke houding gestart met trommelen op de schouders omdat die plek voor vrijwel niemand

bedreigend is. Er wordt afwisselend op de linker en rechter schouder getrommeld: links – rechts – links

– rechts – enz. Daarna kan ook afwisselend rechts en links op het hoofd, de armen, de rug, de knieën

of de voeten worden getrommeld. Er wordt niet op de voorkant van de romp getrommeld.

• De zittende houding is heel praktisch omdat deze vrijwel overal kan worden gedaan. De cliënt zit op een

actieve stoel met een rechte, niet al te hoge leuning. De begeleider staat achter de cliënt. De cliënt kan

ook op een stoelmassage-stoel of op de grond worden gewerkt.

• Bij de liggende houding neemt de cliënt plaats op een matras of massagetafel. De cliënt ligt op de rug

als er op het hoofd, op de schouders, op de knieën of op de voeten wordt getrommeld. De cliënt ligt op

de buik als er op de rug wordt getrommeld.

• Bij een staande houding staat de begeleider achter de cliënt. Er wordt begonnen met de schouders en

daarna op het hoofd, de armen, de rug, de benen en de voeten. Als er op de benen of voeten wordt

getrommeld, kan de begeleider ook op de grond gaan zitten.

Het trommelen • Je begint rustig en regelmatig te trommelen en je vraagt de cliënt of het trommelen niet te hard, te

zacht, te snel of te langzaam is. De cliënt corrigeert eventueel de kracht of snelheid van het trommelen.

• In het begin ervaren vrijwel alle cliënten alleen ontspanning.

• Mocht de regelmaat er uit gaan als er sneller wordt getrommeld, dan verlaagt de begeleider het tempo

tot het trommelen weer strak is.

• Het is belangrijk dat elke trommelslag even hard is.

• In principe breng je geen ritmische variaties in het trommelen. Je kunt het beste heel regelmatig

trommelen.

• Ervaren drummers krijgen wellicht de neiging allerlei ritmische variaties bij het trommelen aan te

brengen. Doe dit zo min mogelijk. Een lichte variatie is OK, maar mag de concentratie van de cliënt niet

afleiden. Bespreek dit met elkaar. Als er maar wel steeds afwisselend linkt en rechts wordt getrommeld.

• Hoe regelmatiger er wordt getrommeld, hoe meer de cliënt zich ontspant en hoe meer het bewustzijn

zich verdiept en verruimt. De meeste cliënten raken door het trommelen in een lichte trance, die erg

bevorderlijk is voor het onthullen van verborgen emoties of het verkrijgen van diepe inzichten.

• Je wisselt het trommelen steeds af met praten. Een goede indicatie is 5 minuten trommelen, 2 minuten

praten, 5 minuten trommelen, 2 minuten praten enz.

• De periodes van trommelen worden trommelsets genoemd.

• Tussen de trommelsets vraag je wat de cliënt ervoer: ‘Wat ging er door je heen tijdens het trommelen? Wat voor inzichten heb je nu? Kreeg je beelden of herinneringen?Wat voelde je?Wat zou je graag willen?’

Page 53: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 53

• Als je oogcontact wil, vraag je de cliënt de ogen te openen tijdens het praten. Als je wilt dat de cliënt

goed in zijn gevoel blijft, dan vraag je hem tijdens het praten de ogen gesloten te houden.

• Er wordt in principe tijdens het trommelen niet gepraat.De meeste cliënten willen dat ook liever niet

omdat ze door te zwijgen dieper in hun gevoel zakken.

• Na vijf of zes trommelsets kan er eventueel ook tijdens het trommelen gepraat worden als de cliënt daar

behoefte aan heeft. Het is dan wel belangrijk dat de cliënt goed in zijn gevoel blijft. Dat merk je aan een

langzame manier van praten met veel stiltes ertussen. Als je merkt dat de cliënt teveel of te snel praat,

vraag je hem niet meer te praten tijdens het trommelen.

• Sommige cliënten vinden het niet prettig wanneer er op de schouders wordt getrommeld. Dat duidt

meestal op spanning in de schouders. De begeleider vraagt dan of hij door de stress mag heen

trommelen. Dit leidt meestal tot de oplossing van de spanning en soms tot emoties en inzicht in de

betekenis van die stress. Je kunt op de bovenarmen of op de rug gaan trommelen, als de cliënt écht niet

wil dat er op de schouders wordt getrommeld.

De twee fases: optrommelen en intrommelen Alle sessies hebben twee fases: optrommelen en intrommelen. De tweede fase volgt meestal op een

natuurlijke wijze na de eerste fase.

Fase 1 - Optrommelen • De eerste fase refereert naar de eerste betekenissen van het woord release: loslaten, bevrijden en

vrijlaten. • Tijdens hetoptrommelen komen er vaak veel inzichten en emoties los. Soms moet er een pijnlijke emotie

verwerkt worden.

• Optrommelen neemt meestal het grootste deel van de tijd in beslag.

• Na verloop van tijd gaatde cliënt vaak een belangrijke conclusie trekken.

• Vervolgens neemt de cliënt een belangrijk besluit om bijvoorbeeld positiever over zichzelf te denken,

duidelijker te communiceren, meer te gaan doen wat hij écht graag wil of op een andere manier met

andere mensen om te gaan.

Fase 2 - Intrommelen • De tweede fase refereert naar de tweede hoofdbetekenis van het woord release: vrijgeven of release

van een nieuwe film. De cliënt gaat als het ware een nieuwe film maken voor zijn eigen toekomst die

veel positiever is dan de film waarin hij nu zit.

• Het besluit dat de cliënt aan het eind van de eerste fase nam, wordt er in de tweede fase ingetrommeld.

De cliënt gaat zich steeds positiever op de toekomst oriënteren met nieuwe inzichten en een toegenomen

gevoel van vrijheid en kracht.

• Aan het begin de tweede fase zegt de cliënt een paar keer hardop wat zijn nieuwe besluit of positieve

gedachte is, terwijl de begeleider op hem trommelt.

• Na enkele herhalingen hoeft de cliënt niet meer te praten en wordt er alleen getrommeld. Intrommelen

kan zowel zittend, liggend als staand worden gedaan. Het voordeel van staan is dat de cliënt dan meer

gevoel van kracht ervaart.

• Wanneer de cliënt zich van top tot teen goed voelt, is de sessie klaar.

De duur van sessies kan variëren tussen 30 en 90 minuten, afhankelijk van het onderwerp. In het begin van

een sessie kan een cliënt soms heen en weer gaan tussen de twee fases, maar uiteindelijk raakt de cliënt

goed verankerd in de tweede fase en schiet niet meer terug in de fase van optrommelen.Soms kom je

tijdens de eerste paar sessies niet verder dan de eerste fase. Dat is prima. Dan volgt de tweede fase pas na

een of meerdere sessies.

De trommel-ademsessie Je kunt de cliënt tijdens het trommelen een ademhalingstechniek laten doen, zodat hij dieper in zijn gevoel

komt. Combineer ademwerk alleen met BDR als je er al enige tijd ervaring mee hebt.

• Je trommelt ongeveer een half uur achter elkaar door, op verschillende delen van het lichaam, terwijl de

cliënt een ademhalingstechniek doet.

• Als je een trommel-ademsessie doet, kun je beter geen gesprekjes tussendoor voeren. Dat haalt de

cliënt teveel uit het gevoel. Stel het praten uit tot na de trommel-ademsessie.

• Zorg dat er geen contra-indicaties zijn. Deze hebben betrekking op mensen die in de afgelopen jaren

psychotisch zijn geweest, erg angstig zijn, last hebben van epilepsie, hartklachten hebben of een

pacemaker dragen.Verder is het een openende techniek en daarom niet altijd geschikt voor mensen die

zich teveel verliezen in hun emoties. Een bepaalde ik-sterkte is voorwaarde.

Page 54: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

54

Muziek Muziek levert een krachtige bijdrage aan de sessie, vooral als je met een groep werkt of een trommel-

ademsessie doet.

• Kies muziek die niet indruist tegen de muzikale smaak van de cliënt of groepsleden en waar een stevig

en regelmatig ritme in zit.

• Bekende liedjes met een duidelijk te volgen tekst leiden meestal af tenzij je iets draait waarmee je een

specifieke emotie wilt losmaken.

• Mijn voorkeur gaat uit naar percussiemuziek, omdat die het meest neutraal en daardoor het minst

sturend is. De luisteraars kunnen er het meest vrij op associëren en ze worden niet afgeleid door een

tegenstrijdige muzikale smaak. Trommelmuziek wordt door vrijwel iedereen gewaardeerd en wekt vaak

diepe oergevoelens op.

• Na afloop van de trommelsessie, is het goed om hele rustige muziek op te zetten zodat cliënten of

groepsleden zich diep kunnen ontspannen. Dit is bevorderlijk bij de verwerking en integratie van

emoties en inzichten.

De Total BodyDrumRelease Zowel bij individuen als groepen is het effectief om een sessie of workshop af te ronden met een Total BodyDrumRelease. Het is een prima techniek die bij de tweede fase van intrommelen past.

• Betrommel de cliënt van top tot teen, waardoor je hem goed van zijn lichaam bewust laat worden, goed

bij zijn kracht laat komen en goed contact laat maken met de grond. Je helpt de cliënt hiermee om zijn

emoties goed te hanteren en integreren met het lichaam.

• In een groep gaan alle groepsleden elkaar op deze wijze betrommelen.

• Muziek is daarbij uiteraard een krachtig hulpmiddel.

Page 55: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 55

LICHAAMSGERICHT COACHEN

Door Carin Mannak

WERKEN VANUIT HAPTONOMISCHE PRINCIPES

Haptonomie en andere lichaamsgerichte coachingsvormen richten zich op de ontwikkeling van het

gevoelsleven en het contact tussen mensen. De bewustwording en ontwikkeling van de tastzin, het

opnieuw leren luisteren naar de signalen van je lichaam, zijn het middel om in contact te komen met je

gevoelens. Lichaamsgerichte coaching gaat ervan uit dat gevoelens gekoppeld zijn aan het lichaam en de

lichaamsbeleving (bijvoorbeeld verstijfd van angst zijn, geen vaste grond onder de voeten hebben,

hardnekkig zijn). Onze taal zit vol met uitspraken en gezegdes waarin dit terugkomt. Niet luisteren naar

je gevoelens heeft consequenties voor je lichaam. Niet doorleefde emotie vertaalt zich met spanning in je

lijf. Luisteren naar je lichaam is ook belangrijk omdat je lichaam je niet alleen signalen geeft over hoe het

nu met je is, maar ook alle eerdere ervaringen in zich draagt. Deze ervaringen bepalen deels hoe je je nu

voelt en beweegt in het leven.

Lichaamsgerichte coaching werkt vanuit een holistische mensvisie: lichaam, geest en ziel zijn een

ondeelbaar geheel. Het is een ontwikkelingsgerichte methode. Dit betekent ook dat een klacht niet gezien

wordt als ziek of slecht, maar dat het een signaalfunctie heeft, eigenlijk een oproep is die je, door ernaar

te luisteren, van dienst kan zijn in je persoonlijke groei en ontwikkeling.

De tastzin is daarin het belangrijkste instrument. Naast lichaamsgerichte ervaringsoefeningen kan

aanraking mede daarom een belangrijk middel zijn binnen lichaamsgerichte coaching. Aanraking waarmee

je kan laten voelen: ik zie je, ik erken je. Een manier van affectieve bevestiging met het doel dat iemand

zichzelf dieper kan voelen of zich dieper kan verbinden met zijn omgeving.

Lichaamsgerichte coaching gaat ervan uit dat om te kunnen voelen iemand contact nodig heeft met zijn

lichaam. En ook dat onverwerkte ervaringen blokkades geven in het lichaam waardoor iemand afgesneden

raakt van zijn levensenergie, het diepere contact met zichzelf en het vermogen tot verbinding.

Lichaamsgerichte coaching richt zich vanuit een lichaamsgerichte invalshoek naar het doorwerken van

trauma zodat iemand weer in contact kan komen met zijn eigenlijke Zijn. Door middel van lichaamsgerichte

ervaringsoefeningen en aanraking wordt iemand bijvoorbeeld ondersteund om weer naar het lichaam te

luisteren: signalen van veiligheid, onveiligheid te herkennen en er gevolg aan te kunnen geven, grenzen

te voelen en aan te geven, ruimte in te kunnen en durven nemen etc. Dit diepere contact met zichzelf in

het lichaam geeft de veiligheid die nodig is zodat de ziel zich kan ontvouwen en iemand meer zichzelf kan

zijn!

Hieronder wil ik een aantal begrippen behandelen die wezenlijk zijn binnen lichaamsgericht coachen:

• De tast

• Aanraken

• Een bewoond lichaam

• Basis

• Haptonomische fenomenen

De Tast Montagu is een van de eerste psychologen geweest die over de tastzin heeft geschreven en over de invloed

van de tastzin op het algehele functioneren, op groei en welbevinden.

Wetenswaardigheden over de tast:

• De tastzin is ons meest omvangrijke zintuig, onze huid is één groot tastorgaan.

• Het tastzintuig is het eerste zintuig wat we zien verschijnen in de fylogenese (d.i. de ontwikkelingsgang

van het leven op aarde). Ook primitieve diertjes (bijvoorbeeld het pantoffeldiertje wat een eencellig

organisme is) beschikken over een tastzintuig waarmee ze ‘goed’ van ‘niet goed’ kunnen onderscheiden.

Page 56: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

56

• Vanuit de biologie zijn alle overige, op buiten gerichte zintuigen die daarna in de evolutie verschijnen,

ontstaan uit het tastorgaan. Op grond daarvan zou je de werking van al die zintuigen kunnen zien als

een nader gespecificeerd tasten.

• De tastzin is volgens de neurologie nauw verbonden met onze lichaamszin, het zintuig waarmee we ons

lichaam ervaren. Geen enkel zintuig kan je lichaamservaring zo direct beïnvloeden als de tastzin.

• Een pasgeborene herkent via de tastzin zijn soortgenoot.

Fundamentele functies van de tastzin:

• Het ervaren van fysieke concreetheid: dankzij de ervaren concreetheid van het eigen lichaam hebben

ook de aangeraakte dingen concreetheid.

• Tasten op afstand: ook al kan het netvlies alleen licht en kleur opvangen, toch is ook aanraakbaarheid

en echtheid te zien.

• Het oordelend vermogen van de tastzin: de tast laat ons ervaren in lust en onlust. Oordelen of iets

passend is voor ons of niet gebeurt via de tast; daarmee is zij de basis van alle affecten.

• Het kennend en waarderend vermogen van de tastzin wordt in de haptonomie de grondintelligentie van

de mens genoemd. Door deze grondintelligentie herken je bijvoorbeeld wat de ander voor je betekent

ook al kun je daarvoor geen enkel verstandelijk argument aandragen. Je kunt ook zeggen dat je dankzij

je grondintelligentie weet wie je werkelijk bent.

Bij het tastapparaat denken we vooral aan de hand, vaak zelfs alleen aan de vingertoppen. Er zijn nergens

zoveel tastlichaampjes geconcentreerd als in de vingertoppen. Wanneer vingertoppen een oppervlak

betasten, kunnen zij alleen informatie geven als zij over het oppervlak heen bewegen. Een vinger die stilligt

voelt nauwelijks iets. De vingertop is een bewegend, onderzoekend en vragend orgaan.

De handpalm krijgt zijn kennis rustend. Hij vraagt niet maar ontvangt. Daarnaast zijn we via de handpalm

in staat tot geven (bijvoorbeeld het geven van troost). Wat de handpalm ontvangt raakt ons dieper dan

datgene wat de vingertoppen ons melden. De betastende vingertoppen maken het betaste tot object. De

aanrakende handpalm kan ook de mens raken als subject, als een wezen met een gevoel.

Tasten is altijd een wederkerig proces, daarnaast speelt betrokkenheid een grote rol.Tasten gaat ook

gepaard met beweging. Dat kan een uiterlijk zichtbare beweging zijn of een innerlijke beweging

(gevoelsbeweging). Zo’n gevoelsbeweging is op de een of andere manier ook op afstand waarneembaar (de ruimtelijke kwaliteit van de tast).

De tastzin bekleedt een sleutelpositie in de gevoelsmatige communicatie; je ziet aan gebaren en houdingen

of iemand betrokken is bij wat je zegt of niet. Je voelt dat ook in en aan je eigen lijf.

De tastzin kun je eigenlijk een soort taal noemen. Een gevoelstaal die heel precies en genuanceerd werkt

binnen de communicatie. De gevoelsmatige inhoud staat hierbij centraal. Het wordt ook wel de silent

language genoemd. Ze heeft universele kenmerken maar ook veel culturele en persoonlijk gekleurde trekjes.

Het is een taal die je leert vanaf het allereerste begin van bewustzijn.

Aanraking Aanraking is een van de meest elementaire helende vermogens die we tot onze beschikking hebben.

Wanneer woorden leeg raken, weet een aanraking gevoel over te brengen.

Wanneer je je knie stoot, gaat automatisch je hand naar je knie om daar over te wrijven.

En gelukkig nog steeds vanzelfsprekend geef je ‘een kusje’ op de plek waar je kind zich bezeert heeft (wat de pijn niet wegneemt maar wel de schrik eraf haalt).

Een baby die niet aangeraakt wordt (in vroegere kindertehuizen) gaat dood ook al krijgt het voeding.

Onderzocht is dat couveusekinderen die dagelijks gemasseerd worden per dag 47% meer in gewicht

aankomen dan baby’s die niet gemasseerd worden.

Aanraking is de meest directe communicatievorm. Aanraking kan niet liegen. Aanraking brengt hoe dan ook

een gevoelsbeleving tot stand. Voelen geeft een innerlijke referentie.

Naast lichaamsgerichte ervaringsoefeningen en de interactie via het gesprek kan ook aanraking een

kenmerkend onderdeel van lichaamsgericht coachen zijn.

Deze aanraking is gericht op de andere persoon met respect, wederkerigheid en bevestiging.

Page 57: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 57

Wederkerigheid betekent in dit verband dat de coach met de aanraking de ander wezenlijk wil ontmoeten

en daarbij zichzelf ook laat voelen. Dit alles ten dienste van het proces van de cliënt. Veiligheid en respect

voorgrenzen zijn uiteraard voorwaarde.

Zo moet de aanraking van de coach:

• ontmoetend zijn

• open zijn

• bedoeld zijn voor de ander (niet vragend)

• de ander doen zijn die hij in wezen is, dus bevestigend

• respectvol zijn en nooit grensoverschrijdend.

Een goede aanraking is dus afgestemd op de desbetreffende persoon en nodigt meestal uit tot contact en

toenadering. Een aanraking die dwingend is of objectiverend roept een afweerreactie op. Een goede

aanraking die het coachingsdoel dient maar ook ‘van mens tot mens’ is, is oprecht en altijd vertrouwenwekkend. Dit maakt het mogelijk dat iemand de veiligheid herontdekt om iets wat gesloten was

weer te openen.

De bevestigende aanraking is erop gericht dat iemand zich dieper durft te openen: dit kan betekenen dat

iemand zichzelf kan toestaan die huilbui te huilen die er eigenlijk al een hele tijd zat, maar ook dat iemand

zijn eigen kracht dieper voelt. Een bevestigende aanraking kan zacht zijn maar ook stevig.

Binnen het kader van vormen van aanraking gebruikt de haptonomie ook de term ‘belasten’. Met belasten wordt bedoeld dat pijnlijke traumatische ervaringen getriggerd worden.

Voor degene die bijvoorbeeld thuis altijd geslagen werd, kan een zachte aanraking zo confronterend zijn dat

het letterlijk zeer doet omdat een groot gemis aan de oppervlakte komt.

Voor degene die altijd klein gehouden werd kan juist een stevige aanraking de confrontatie geven omdat

het opent naar kracht en zelfstandigheid.

Voor iemand die vroeger niet aangeraakt werd kan een goede aanraking ondersteunen om naar een

lichaamsbeleving te komen en dus te gaan voelen. Kou en onveiligheid kunnen veranderen naar warmte en

rust.

Uiteraard is deskundige begeleiding van het proces wat hierdoor tot stand komt een voorwaarde om op

deze manier te werken.

Een bewoond lichaam Een bewoond lichaam is een lichaam waarin de persoon voelbaar aanwezig is. Iemand vult zijn lichaam

energetisch van zijn lichaam tot zijn kruin, heeft uitstraling. Iemand gebruikt zijn lichaam niet alleen

functioneel maar is zijn lichaam. Er is verbinding en samenwerking tussen denken en voelen en de ziel zetelt

in het lichaam.

Blokkade is bijvoorbeeld te constateren doordat iemand koud is, zich leeg voelt, pijn heeft of weinig energie.

Iemand heeft blauwe plekken maar weet niet meer hoe hij eraan komt. Iemand reageert sterk mentaal of

juist over-emotioneel.

Basis Contact met je basis betekent contact met je buik en bekkenbodem.

Iemand die in zijn basis zit heeft contact met zichzelf (ik ben), ervaart bestaansrecht, levensenergie en

veiligheid. Vanuit zijn basis is iemand in de wereld.

In de wereld waarin we leven wordt vaak een beroep gedaan op het hoofd: door de veelheid aan informatie

die we dagelijks over ons uitgestort krijgen, het beroep op het denken, op prestatie en materiële zaken, zijn

we als het ware topzwaar geraakt. Iemand in zijn basis kan klappen opvangen, heeft draagkracht. Iemand

die topzwaar is raakt makkelijk uit het lood.

Manieren om het contact met je basis dieper te ervaren kunnen zijn:

• Contact maken met de stoel waarop je zit: je voeten op de grond, je billen op de zitting, je rug tegen de

leuning.

• Op je handen gaan zitten. Dit is vaak een goed hulpmiddel om van angst weer naar rust te komen.

• Op een ballon gaan zitten of een skippybal. Vaak prettig voor zwangere vrouwen of bijvoorbeeld

onrustige kinderen. N.B. Op scholen waar kinderen op skippyballen zitten is na onderzoek gebleken dat

zowel de concentratie als de leerprestaties omhoog gingen!

• Diep en ontspannen ademhalen vanuit je buik.

Page 58: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

58

• Aanraking die ondersteunt om dieper contact met buik en onderrug te ervaren zodat iemand in ‘zijn eigen midden’ komt. Dit kan vanuit een staande positie waarbij de begeleider eerst een hand op iemands onderrug legt, en wanneer daar contact tot stand is gebracht een hand op iemands buik. De bedoeling

is dat iemand evenveel contact met de hand op de rug als met de hand op de buik kan maken.

Aandachtspunt kan zijn dat iemand zijn knieën niet op slot heeft, zijn gewicht verdeeld heeft over zijn

hele voet. Iemand die op die manier zijn midden heeft gevonden beweegt mee als je hem een duwtje

geeft in plaats van dat hij uit evenwicht raakt.

• Bekkenbodem en buikspieroefeningen.

• Een wandeling of meditatie.

Haptonomische fenomenen Haptonomische fenomenen zijn waarneembare verschijnselen waarin problematiek zich kan uiten.

Op deze manier kijken concretiseert een mogelijke diagnose en maakt ook een hulpvraag concreet en

werkbaar. Zichtbaar wordt hoe problematiek doorwerkt in iemands dagelijks leven.

• Ruimte: Hoe gaat iemand om met ruimte, kan iemand ruimte innemen en hoe doet iemand dat. Heeft

iemand gevoel voor de ruimte, gevoel voor sfeer?

• Openen en sluiten: Is iemand in staat om zich te openen, maar ook: is iemand in staat om zich te sluiten.

Kan iemand zich verbinden, kan iemand terug naar zichzelf en hoe doet iemand dat?

• Erop af of er vandaan: is iemand in staat zijn eigen gevoelsbeweging te voelen en te volgen, kan iemand

zijn ‘ja’ en ‘nee’ leven?

• Op alleen of samen: ook hierbij gaat het er niet om dat het een beter zou zijn dan het ander maar om

de vrijheid om te doen wat voelt. Wanneer je niet samen kunt zijn, ben je wel erg alleen en wanneer je

niet alleen kunt zijn, wat betekent dan samen?

• Grenzen: veel problematiek die mensen hebben uit zich ook in hoe iemand omgaat met grenzen. Voelt

iemand überhaupt een grens tussen ik en de ander, durft iemand grenzen aan te geven, heeft iemand

zich afgegrensd van zijn eigen gevoel?

• Vasthouden, loslaten: als ik bijvoorbeeld iemands arm optil, mag ik hem dan dragen, geeft iemand hem

weg of houdt ie hem vast? En hoe reageert iemand: stoïcijns of emotioneel?

• Transparantie: is iemand in staat om wat van binnen is te laten doorklinken naar buiten?

• Basisattitudes: vechten, vluchten of bevriezen. Hoe is iemands eerste reactie op het moment dat iemand

onder druk komt te staan? Is dit ook wat iemand wil en goed doet?

Lichaamsgerichte coaching beoogt iemand opnieuw of meer in contact te brengen met het

lichaamsbewustzijn. Alleen weten dat je bijvoorbeeld anderen altijd over je grenzen laat gaan blijkt niet

voldoende om dit gedrag te kunnen veranderen. Voelen dat je dit doet en hoe je dit doet (bijvoorbeeld

doordat in contact vanuit een onveilig gevoel jouw aandacht altijd zo bij de ander is, dat je ook weinig meer

voelt van jezelf en dus van je grenzen) helpt je naar een diepere bewustwording van jezelf. Dit geeft je de

mogelijkheid om in contact te komen met oude pijn hierover, dit alsnog te verwerken en een plek te geven

zodat het mogelijk wordt je grenzen aan te geven zoals jij dat wil.

Gebruikte literatuur: Jan Veldman, Haptonomie, wetenschap van de affectiviteit Ted Troost, Het lichaam liegt nooit Doris Gerritse, Over kleine dingen. Een inleiding in de haptonomie

P v.d. Slikke, Haptonomie, de kunst van het aanraken

GRONDING

Gegrond zijn betekent een goed contact van de voeten met de grond. ‘Hij of zij is goed gegrond’ wordt omschrijvend gebruikt voor mensen die het leven van alledag goed aankunnen. Het heeft alles te maken

met een goede balans tussen lichaam en geest. Overdrachtelijk gaat gronding over bestaanszekerheid

hebben, zelfvertrouwen en een gevoel van veiligheid. Gronding heeft te maken met het contact van onszelf

met de aarde, vandaar ook het synoniem: aarding.

Juist het goed in contact staan met je lichaam en het ‘met beide benen stevig op de grond staan’, heeft invloed op de stroming van energieën in ons lichaam. Gronden verbindt ons met een bron van kracht en

energie en maakt het mogelijk overtollige energie van onszelf en de omgeving veilig af te voeren. Het zorgt

ervoor dat we met alle aandacht in het ‘hier en nu’ zijn. Het wordt ervaren als rust en stilte van binnen. Gronding is ons fundament, de basis van alles. Gezonde voeten zijn hierbij van essentieel belang. Dit omdat

Page 59: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 59

zij de basis vormen van waaruit de gronding van het lichaam tot stand komt. Van nature gaat gronding als

vanzelf. Door allerlei externe en interne invloeden zoals drukte, geen tijd en rust voor jezelf nemen, angsten

en onzekerheden en/of onverwerkte trauma’s raken we dit thuiskomen bij onszelf kwijt.

Het hoofd wordt overbelast door alle dingen die van ons worden geëist, worden verwacht, of die we zelf

willen dan wel moeten. Op deze wijze maakt het hoofd overuren. Alle energie gaat naar het hoofd, ten nutte

van die voortdurende gedachtegang. We worden topzwaar en hebben door een tekort aan energie in het

onderlichaam letterlijk ‘geen been meer om op te staan’.

In onze huidige maatschappij wordt meer en meer een beroep gedaan op ons denken. De ontwikkelingen

gaan steeds sneller. Veel energie stijgt daarbij naar het hoofd als meest noodzakelijke plek om te zijn, dit

ten koste van andere delen van het lichaam. Op deze wijze verliezen we het gevoel met de aarde en kan er

een tekort aan gronding ontstaan met alle gevolgen van dien. Gronding geeft een stevige basis, stabiliteit,

rust en ruimte; het is de basis voor alles wat we doen.

Niet gegrond zijn Het niet gegrond zijn kan zich op diverse manieren uiten. Wanneer je geen stevigheid, geen grond bij jezelf

voelt, voel je je snel van het een naar het ander getrokken, je kunt je moeilijk concentreren op één ding

tegelijk, je voelt je niet echt aanwezig, je hebt slecht contact met je lichaam. Als je niet goed gegrond bent,

kun je de omgeving als storend ervaren, je hebt al je energie nodig om bij jezelf te blijven, het is snel teveel.

Lichamelijke signalen die kunnen wijzen op een gebrek aan gronding kunnen zich heel subtiel kenbaar

maken, bijvoorbeeld hoofdpijn, moeheid, koude voeten en/of handen, gevoelens van duizeligheid of onrust

maar ook overduidelijk, acuut en uiteindelijk tot chronische gezondheidsproblemen leiden. Hierbij valt te

denken aan onder meer overspannenheid, hevige migraine, hyperventilatie, nek-, schouder- en rugklachten,

hoge bloeddruk en ernstige langdurige slaapstoornissen. Ook energieziektes als fibromyalgie, CVS (chronisch

vermoeidheidssyndroom) en M.E. (Myalgische Encephalomyelitis) worden wel genoemd. Hoe en waar de

symptomen zich openbaren is helemaal afhankelijk van de persoon, de mate en duur van het ongegrond

zijn en de zwakte van de plek waar het zich uit.

Vaak is het niet gegrond zijn duidelijk aan het lichaam te zien, deze mensen lopen vaak in gedachten

verzonken botsen makkelijk tegen iedereen aan. Het lichaam is gebogen omdat het hoofd al verder is dan

de stap die ze zetten. De voeten hebben bij het zitten nauwelijks contact met de grond. De lichaamshouding

straalt onstabiliteit uit in plaats van evenwichtigheid en kracht. Voor de persoon zelf zijn de eerste

symptomen vaak dat de nek en schouders gevoelig en gespannen zijn omdat de energie in het bovenlichaam

blokkeert. Het contact met zichzelf en de omgeving vermindert en er zijn veel gedachten in een eindeloos

malende gedachtenstroom die maar door blijft gaan. De energie in het gehele systeem wordt meer en meer

geblokkeerd.

Levensenergie, ook wel Chi (Qi) genoemd is volgens de Chinese geneeskunde de bezielende kracht die

stroomt door al wat leeft. Zonder Chi is er geen leven mogelijk. Chi is de levensenergie die we ons gewaar

worden in de natuur waar we als mens wezenlijk deel van uit maken. De natuur voedt ons met energie en

zorgt ervoor dat we overtollige energie kwijtraken. In het lichaam bevinden zich energiecentra, ook wel

chakra’s genoemd. Dit zijn energiebronnen waarmee we fijnstoffelijke energie met de omgeving uitwisselen.

In totaal zijn er zeven hoofdchakra’s gerangschikt van beneden naar boven langs de wervelkolom. Het eerste, onderste chakra, gelegen bij de stuit wordt in het Sanskriet ‘Muladhara’ genoemd wat letterlijk ‘wortel’ betekent. Enkele typische kenmerken van dit onderste chakra en waar dit voor staat: zekerheid en eigenwaarde, er mogen zijn, een goede plek op de aarde, verlangen naar veiligheid, aardse zaken, op

lichaam gericht. Het eerste chakra is de krachtcentrale van het lichaam, raakt dit chakra uitgeput, dan komt

er een tekort in het hele chakrasysteem en de energiehuishouding. Het bepaalt onze plek op aarde, staat

letterlijk voor onze basis en heeft alles te maken met de mate waarin we ons verbonden voelen met de

aarde, geaard en gegrond zijn.

Gronding in coaching Gronding is een voorwaarde voor lichaamsgericht coachen, omdat door te gronden, het gevoel kan worden

toegelaten. Gronding helpt naar een draagvlak om tot daadwerkelijke verwerking van trauma te komen.

Gronding is ook een voorwaarde om naar binnen te kunnen keren en het contact met je intuïtie te kunnen

maken. Vanuit dit perspectief is toegang tot geblokkeerde informatie in het lichaam mogelijk en kan trauma

verwerkt worden zodat de energie daar weer vrij gaat stromen. Dit heeft altijd een positief effect op de

Page 60: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

60

levenskwaliteit. Onverwerkte trauma’s kunnen de oorzaak zijn van een gebrek aan gronding. Door te werken

aan gronding kunnen (verborgen) trauma’s ‘aan het licht’ komen en heling vinden.

Wat kun je zien wanneer er sprake is van een gebrek aan gronding: Mensen die hun voeten niet echt

neerzetten, grijp- of platvoeten hebben, grote of kleine voeten hebben in verhouding tot hun lichaam.

Mensen die hun benen vastklemmen, zich ongemakkelijk voelen om beide benen op de grond te zetten of

onrust hebben in hun benen. Slappe of juist erg gespierde benen. Dikke of juist dunne benen. Ook

gespannen kuiten en overstrekte knieën blokkeren het contact met de aarde. Ook kan het zijn dat iemand

zijn aandacht vooral in het hoofd heeft en zich nauwelijks bewust is van zijn benen. Hierdoor kan iemand

zich makkelijk stoten (immers: hij ‘is’ daar niet) met als gevolg kneuzingen en blauwe plekken.

Manieren om beter te gronden: • Boomvisualisatie: ga op een ontspannen manier staan en sluit je ogen, adem wat dieper. Stel je voor

dat je een boom bent, voel dat vanuit je voeten, je wortels diep de grond in gaan. Richt je aandacht

daar helemaal naar en laat op die manier je wortels groeien. Voel dat je je verankert met de aarde, dat

je voeding kunt halen uit de aarde en afvalstoffen eraan terug kunt geven. Richt dan terwijl je steeds

ook contact houdt met je wortels, je aandacht naar je lichaam, de stam van de boom. Steeds als je voelt

dat je het contact met je wortels kwijtraakt, ga je daar eerst weer naar terug. Ervaar, in contact met je

wortels, ook de takken en de kruin (je armen en je hoofd). Gebruik je ademhaling en je aandacht om

steeds dieper in dat gevoel te gaan.

• Zenloop: met je aandacht in je lichaam en een wat diepere ademhaling zet je stap voor stap (alsof je in

slow motion loopt). Ervaar eens welke spieren je aanspant en weer ontspant en voel eens wat het met

je doet als je op deze manier 5 minuten loopt.

• Een goede basishouding: sta zoveel mogelijk in de goede houding, voeten recht onder je, op

schouderbreedte, voeten wijzen naar voren. Je knieën zijn licht gebogen en niet op slot. Je bekken is

licht naar voren gekanteld, je billen zwaar, ze hangen naar de grond. Je borstkas is vooruit, je hoofd

rechtop. Je schouders en armen mogen zwaar zijn, je hoeft ze niet te tillen, laat ze maar los. Ook je nek,

gezicht- en kaakspieren mogen los en ontspannen zijn, laat ze zacht en zwaar worden. Verdiep je

ademhaling terwijl je zo staat en hou je aandacht bij het voelen in je lichaam.

• Iemands benen aanraken: terwijl iemand zit, ligt of staat, raak je iemands benen en voeten aan. De

intentie van de aanraking is dat iemand zich meer bewust wordt van zijn of haar benen. Je aanraking is

stevig en duidelijk.

• Visualisatie van een zon onder de voeten.

• In een coachingsetting kun je iemand uitnodigen (bijvoorbeeld tijdens een ademsessie) om te wiebelen,

schoppen, stampvoeten of trappen met zijn benen.

• Ontspanningsoefeningen, bewegen, sporten, dansen maar ook in de tuin werken, een warm bad en

mooie muziek zijn allemaal manieren om te gronden.

• Op blote voeten lopen, een voetenbadje, een voetmassage.

WERKEN VANUIT DE ADEMHALING

Coaching via de ademhaling Inleiding Ademen en het bewustzijn beïnvloeden via de ademhaling is zo oud als de mensheid. De adem wordt al

eeuwenlang gezien als drager van levens- en bewustzijnskrachten. Sjamanistische en Oosterse tradities

waren zich hier altijd al bewust van. Vanuit Oosterse zienswijze is ademhaling gekoppeld aan levensenergie,

genaamd Chi of Prana: diep inademen staat in relatie tot het inademen van levensenergie en uitademen

reinigt lichaam en geest.

De Griekse filosoof Aristoteles vroeg zich af wat het verschil is tussen het lijk en het levende lichaam. Hij

meende dat dit de ademhaling was. De adem, in het Grieks ‘psyche’, zag hij als beginsel van leven. De vraag naar het levensbeginsel heeft sindsdien velen beziggehouden. In de Middeleeuwen werd door filosofen het

levensbeginsel ‘anima’ genoemd, een woord dat ziel betekent, maar verwant is aan animus, het Latijnse woord voor levensadem. Men beschouwde de mens als een eenheid, een eenheid van geestelijke ziel en

lichaam. Een Indisch spreekwoord zegt: ‘De inhoud van het leven is de adem De adem is de poort naar de

werkelijkheid.’

Het woord ‘adem’ stamt af van het woord ‘atma’ uit het Sanskriet, wat betekent ‘het goddelijke dat in ons

Page 61: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 61

werkzaam is’. In het Latijn staat ‘spirare’ voor adem en ‘spiritus’ voor geest. Dit werkt door tot in onze taal,

waarin ‘inspiratie’ zowel staat voor ‘inademing’ als voor ‘bezieling’. De manier waarop je op een bepaald moment ademt is gelijk aan de manier waarop je het moment beleeft.

Onze ademhaling vertelt ons iets over onszelf en onze manier van leven. Allerlei spreekwoorden en gezegdes

verwijzen daarnaar: ‘op adem komen’, ‘het benauwt me’, ‘je adem inhouden’, ‘ademloos toekijken’, ‘een zucht van opluchting slaken’… Ook een zin uit een popsong: ‘adem mijn adem, voel wat ik voel’ wat mogelijk

verwijst naar de manier waarop de Maori’s elkaar begroeten: door voorhoofd en neus tegen elkaar aan te drukken en samen te ademen…

Anatomie, fysiologie, psychosomatiek Onze ademhaling is onlosmakelijk met de totaliteit van menszijn verbonden; het reageert via het autonome

zenuwstelsel op iedere indruk van binnen- en buitenaf, het registreert alles en reageert op alles wat ons

lichamelijk en pychisch beweegt.

De normale adem begint bij de neus, waar ook veel reflexpunten zitten die weer verschillende organen

stimuleren. Na de neus gaat de ademhaling via de keel en de luchtpijp naar de longen en de luchtblaasjes.

Als de lucht naar binnen stroomt, voel je het in je neus en je keel maar daarna wordt het voelen van de

ademstroom moeilijker. We gaan dan meer de lichaamswanden voelen die door de adem weggedrukt

worden, de adembeweging, die te voelen is tot diep in je onderlichaam, zelfs tot in je ledematen. Deze

beweging wordt ook wel een verplaatsing van energie genoemd. Hoe meer je je lichaam en je emoties

accepteert, hoe duidelijker deze energie in je lichaam te voelen is.

De adembeweging ontstaat vanuit het middenrif: bij het inademen daalt het middenrif naar de buikwand en

worden de onderste ribben zijwaarts gedrukt. Op de uitademen veren het middenrif en de onderste ribben

weer terug.

Fysiologisch betekent ademhaling een uitwisseling van zuurstof en koolzuur in de longen. Zuurstof voedt de

cellen. Cellen hebben zuurstof nodig voor een goede aan en afvoer van voedings- en afvalstoffen. Diep

ademen activeert de lymfevaten en daarmee het zelfgenezend vermogen van het lichaam. Zeventig procent

van de natuurlijke ontgifting van het lichaam gaat via de ademhaling. Inademen versterkt immunsysteem,

uitademen zorgt voor loslaten afvalstoffen en toxines.

Diep ademen heeft een masserend effect op bloedvaten, spieren en organen en de zuurgraad van het bloed

komt meer in balans. Het stimuleert daardoor de spijsvertering en opname van voedingsstoffen in het

lichaam. Ook stimuleert diep ademhalen de electrochemische processen van elke cel en wordt er energie

naar alle cellen gebracht.

Door de toename van energie door een meer bewuste ademhaling tijdens een ademsessie kan iemand

allerlei fysieke sensaties ervaren: tintelingen, verkrampingen, trilling. Het is belangrijk dat die energetische

lading weer ontladen wordt op een natuurlijke manier bijvoorbeeld door beweging, trilling of expressie.

Uitgangspunt in lichaamsgerichte coaching is dat er een onlosmakelijke verbinding is tussen het fysieke

lichaam, het denken en de emoties. Een emotie is de lichamelijke sensatie die ontstaat als verstand en

lichaam elkaar ontmoeten: een gedachte bouwt een energie op in het lichaam, het lichaam reageert op de

gedachte en maakt zich ahw klaar voor een reactie (openen of sluiten) Emoties die niet goed verwerkt zijn

creeren stress in betreffende organen (zie bv het boek: de zin van ziekzijn e.a.) Door een diepere en meer

bewuste ademhaling verhogen we de trillingsfrequentie van het lichaam. Blokkade of negatieve emotie, die

van een lager trillingsgetal is, wordt hierdoor losgetrild (ontladen) zodat er ruimte komt voor het hogere

trillingsniveau en integratie van het nieuwe kan optreden.

Een gezonde ademhaling is een vrije ademhaling die vanzelf gaat; je laat je a.h.w. ademen. Ademen

verloopt het meest natuurlijk in een lichaam dat in evenwicht is: ontspannen en krachtig. Bij babies en kleine

kinderen is dit soms mooi te zien: alles ademt, het hele lijfje. En op de inademing gaat het buikje niet alleen

naar boven maar het verbreedt zich ook en ook in de rug en de benen wordt adembeweging waargenomen.

Een volledige ademhaling start bij de inademing diep in de onderbuik waarbij verbinding is met het bekken,

de benen en ook de rug en gaat via het middenrif door naar hoog in de borstkas waarbij verbinding is met

bovenrug, schouders, armen, nek en hoofd. Op de uitademing gaat de ademhaling deze weg weer terug.

Feitelijk ademen we natuurlijk niet in onze buik maar door deze intentie te leggen en doordat onze buik

uitzet op de inademing activeren we het onderste deel van onze longen. Door naar het middenrif te ademen,

Page 62: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

62

het middelste deel van onze longen en door naar onze borstkas en boven in onze borstkas te ademen wordt

het bovenste deel van onze longen geactiveerd.

Bij gevaar, angst ofeen tekort aan (emotionele) voeding treedt ook via de ademhaling een

overlevingsmechanisme op doordat we reflexmatig minder diep ademen. Hierdoor komt de energie dus niet

overal in beweging of wordt deze op sommige plekken vastgehouden en geblokkeerd.

We ademen bijvoorbeeld minder diep in vanwege een voelen van een tekort en als een manier om dat te

overleven.

We houden onze ademhaling vast vanwege een gevoel van angst of we weten niet meer echt ontspannen

uit te ademen vanwege een tekort aan voelen van veiligheid en geborgenheid. Onlangs is er

wetenschappelijk onderzoek gedaan bij mensen met obesitas. Wat bleek was dat deze mensen beduidend

minder uitademen ten opzichte van de lengte van inademing. Onderzoek op grond van deze waarneming is

of deze mensen te helpen zijn d.m.v. de ademhaling.

Bij een ‘goede’ ademhaling duurt de inademing ongeveer 4 seconden, de uitademing 6 seconden. De westerse mens ademt o.a. minder lang en diep.

Ademruimtes Er kunnen verschillende ademruimtes onderscheiden worden die overeenkomen met de symboliek van de

wortels, stam en kruin van een boom.

1. De wortels: de onderste ademruimte: bekken, benen en voeten, buik en onderrug. Het gebied van rust

en zekerheid, van een basisgevoel, fundament en geborgenheid. Verbinding in dit deel van ons lichaam

verbindt ons met het voelen van warmte (ook letterlijk) en draagkracht (o.a. de baarmoeder). Hier huist

de bron van onze vitale energie. Verbinding in dit deel van ons lichaam geeft ons een gevoel van

opgericht zijn (vitale intentionaliteit) in plaats van ons overeind houden. Ademhaling in dit deel van ons

lichaam vitaliseert onze inwendige organen door de adembeweging die dat stimuleert.

2. De stam: de middelste ademruimte: middenrif, ribbenkast. Het gebied van stabiliteit en flexibiliteit, plek

van onze geestelijke levendigheid. Snikken en lachen weerspiegelt zich bijvoorbeeld in de beweging van

het middenrif. Het is de ruimte van het gemoed, van onze persoonlijke gevoelens (bijv. iets op je lever

hebben). Het is ook de maag die controleert: iets is wel of niet te verteren, letterlijk en figuurlijk. In het

middenrif ervaren we de verbinding tussen binnen en buiten. Wanneer we in balans zijn, zijn we bij

onszelf, leunend tegen onze eigen ruggengraat en open voor communicatie met de buitenwereld. Het is

ook de balans tussen beneden en boven: de vitale kracht van de basis en geesteskracht van boven

stromen samen.

3. De kruin: de bovenste ademruimte: borstkas, bovenrug, schouders, armen, nek en hoofd. Het gebied

van openheid en vrijheid, geestkracht, inspiratie en helderheid. De krachten uit de onderste en middelste

ademruimte komen hier tot ontplooing en bepalen hoe iemand zich in de wereld neerzet. De inspiratie

en helderheid uit dit gebied laten het licht schijnen op de andere ruimtes in onszelf.

Iemand die een tekort aan basisbevestiging en geborgenheid heeft ervaren en zich om die reden makkelijk

onzeker voelt, zal over het algemeen meer moeite hebben om op een natuurlijke manier te ademen tot

diep in de onderbuik (zie ruimte 1: de wortels). Ademgerichte coaching kan betekenen dat zo iemand

begeleid wordt om bewust dieper in dat gebied van het lichaam te ademen met het doel de levensenergie

daar te activeren en zelfvertrouwen te vinden.

Ademmethodes Er zijn allerlei verschillende ademmethodes voortkomend uit verschillende tradities en therapie en

begeleidingsvormen. Deze zijn in te delen in 3 ademmanieren:

1. De onwillekeurige ademhaling: deze is vegetatief, gaat buiten onze wil om en reageert op alle prikkels

van binnen en buiten.

2. De willekeurige ademhaling: door onze wil gestuurd door bijvoorbeeld bewust dieper te ademen of

langer, intenser of zonder pauze, of met een bepaalde intentie. Ademmethodes vanuit Yoga, Tantra, Tai

Chi, Taoistische geneeswijzen, Rebirthing en andere therapeutische ademmethodes maken hier gebruik

van.

3. De bewuste ademhaling: de beweging van de ademhaling wordt met aandacht waargenomen zonder in

te grijpen; de ademhaling komt en gaat dus vanuit zijn onbewuste functie maar wordt bewust

Page 63: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 63

waargenomen en ervaren. Hierdoor is verbinding met bewuste en onbewuste krachten en wordt de

totaliteit van lichaam en geest aangesproken. Gewaarwording en aandacht stimuleren in deze vorm de

ademhaling.

Binnen coaching en therapie wordt vooral gebruik gemaakt van technieken die vallen onder manier 2 en 3.

In het algemeen kan gesteld worden dat de manier zoals beschreven onder 3 zich het best leent voor

coaching.

Dit omdat het uitgaat van een ontvouwend principe: iets ontstaat, komt als vanzelf in het bewustzijn. Men

is er aan toe om dit onder ogen te zien of te verwerken vanwege een bepaald doel wat men zich gesteld

heeft binnen de bedding en veiligheid van de coaching. Er wordt niets geforceerd, bewust geactiveerd of

opgeroepen.

Dit bewust activeren en/of oproepen kan wel meer gebeuren bij technieken zoals beschreven onder 2: de

willekeurige ademhaling. Bij deze technieken is het mogelijk om ‘diepere lagen’ te bereiken, emotionele verwerking van diep en/of oud trauma te laten plaatsvinden. Deskundige en zorgvuldige begeleiding van

zo’n proces is hierbij voorwaarde. Dit maakt dat het zich meer leent voor therapie.

Binnen de context van dit artikel zal ik me dan ook verder beperken tot beschrijving van coaching via de

ademhaling vanuit de manier van de ervaarbare ademhaling.

Indicaties voor ademgerichte coaching • Voor mensen die, om wat voor reden dan ook, zichzelf dieper willen ontmoeten, inzicht in zichzelf willen

vinden met betrekking tot bepaalde levensvragen.

• Om zich te kunnen en te leren ontspannen.

• Depressieve stoornissen, omdat ademcoaching opent naar het gevoel en vitaliseert.

• Die hulpvragen waarbij ook emotionele erkenning en verwerking belangrijk is.

• (Chronische) hyperventilatie, aandoeningen van de luchtwegen en longen (bijv. astma).

• Stress, slapeloosheid.

• Psychosomatische klachten of die hulpvragen waarbij ook een lichaamsgerichte component onderkend

wordt (in de vorm van pijn, spanning, afwezigheid of juist een teveel van voelen).

• Voor zwangere vrouwen om meer in contact met hun basis te komen, binding te maken met het kind

wat zij dragen.

• Wanneer iemand meer toegang wil tot het voelen en de intuitie.

Contra-indicaties voor ademgerichte coaching • Mensen die recent psychotisch zijn geweest. Hoewel werken via de ademhaling ook voor hen goed zou

kunnen werken en een ik-versterkend effect zou kunnen geven, is het vanuit het oogpunt van

zorgvuldigheid beter om te verwijzen naar een lichaamsgericht werkende Psychotherapeut.

Verschillende manieren om te werken met de ademhaling Naast het coachingsgesprek, de diverse coachingstechnieken en de helderheid en het inzicht dat dat

bewerkstelligt, is het altijd ondersteunend en verdiepend om als coach ook aandacht te hebben voor

lichaamsbewustzijn en ademhaling. Dit geldt voor zowel de lichaamshouding en adembeweging van de cliënt

als van zichzelf.

In de eerste plaats geldt dit voor de verbinding met het lichaamsbewustzijn en de ademhaling van jou als

coach: jouw eigen gronding, jouw eigen rustige en diepe ademhaling zullen je coachee helpen zich veilig te

voelen, zelf gronding te vinden en ontspanning in de ademhaling.

In een gesprekssituatie kun je iemand, wanneer hij bijv. erg vanuit zijn hoofd blijft praten, vragen om de

aandacht eens te brengen naar de ademhaling of om wat dieper te ademen om meer naar het niveau van

lichaamsbewustzijn en voelen te komen en een dieper niveau van inzicht. Bijvoorbeeld: nu je dit gezegd

hebt, wat merk je dan met betrekking tot je ademhaling (is hij hoog, diep, gespannen, ontspannen). Of: nu

je dit gezegd hebt wil ik je vragen je aandacht eens te brengen naar je lichaam en ademhaling en bewust

wat dieper te ademen. Wat komt er dan omhoog aan gedachte of gevoel?

De adembrug: suggesties met betrekking tot de adem zijn belangrijk voor het stimuleren van ontspanning

en verdieping van het besprokene of van een bepaald lichaamsgevoel. Een suggestie kan zijn: bij het

inademen kun je je voorstellen nieuwe energie binnen te laten stromen en bij het uitademen kun je loslaten

wat je nu los wilt laten… Vaak is het dan prettig voor de coachee om dit te doen met gesloten ogen.

Page 64: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

64

Ook kun je wanneer er sprake is van een oude en een nieuwe situatie of een oud en een nieuw gevoel, het

nieuwe laten koppelen aan een kleur die bij iemand opkomt (bijvoorbeeld oranje) en het oude of de blokkade

ook (bijvoorbeeld bruin). Nodig iemand dan uit om de kleur oranje in te ademen en de kleur bruin uit. Dit

geeft vaak diepe ontspanning en een extra gevoelsverbinding met het nieuwe en de nieuwe energie. Ook

de combinatie van ademhaling en suggestie werkt goed. Bijvoorbeeld: bij elke ademhaling kom je dichter

bij jezelf… Of kom je meer bij de kern van het probleem.

De adembrug is goed toepasbaar bij mensen die kinesthetisch zijn en weinig visueel. Voor degene die sterk

visueel is, helpt het de verbinding met het voelen te maken.

Verschillende vormen van ademmeditaties: • In elk persoonlijk proces is het ondersteunend om dagelijks een ademmeditatie te doen: je sluit je ogen,

zit rechtop, je voeten op de grond, je handen geopend op je knieën, je ademt wat dieper en je aandacht

is bij je ademhaling en je lichaam, terwijl je je opent voor dat wat is...

Sommige coaches starten een sessie op deze manier: door de cliënt te vragen even zijn ogen te sluiten,

zich te gronden, ademhaling te verdiepen om van daaruit het gesprek te starten.

• De inquierymethode zoals verderop in dit artikel beschreven: iemand sluit zijn ogen, brengt zijn

aandacht naar binnen, ademt dieper en spreekt uit wat in hem opkomt – steeds weer terugkoppelend

naar hoe dat voelt.

• De ‘normale’ ademgerichte coaching zoals hieronder beschreven.

Een ademgerichte coachingssessie Je nodigt de cliënt uit te ontspannen en bewust zijn ademhaling te volgen; de aandacht is bij het lichaam

en de ademhaling. Door bewust de ademhaling te volgen wordt de cliënt zich meer bewust van hoe hij

ademt en daarnaast heeft de bewuste ademhaling tot gevolg dat de cliënt vanzelf dieper gaat ademen.

Hierdoor voegt hij meer zuurstof, meer energie toe aan het lichaamssysteem: de doorstroming wordt

gestimuleerd, afvalstoffen worden opgeruimd, het heeft een reinigende, verkwikkende en ontspannende

werking naar het lichaam.

Door de bewuste ademenhaling gaat de cliënt ook meer voelen met betrekking tot zijn ademhaling. Hierdoor

komt hij in contact komen met blokkades in zichzelf. Iemand constateert bijvoorbeeld dat hij beklemming

op zijn borstkas ervaart of ergens pijn heeft of hij ervaart spanning in plaats van ontspanning bij het

uitademen.

Het doel van ademtherapie is dat de ademhaling vrij wordt, d.w.z. dat de levensenergie vrij stroomt. Door

de toename van zuurstof en dus van levensenergie komen eventuele blokkades meer in het bewustzijn:

ervaringen die je niet hebt kunnen verwerken en die zich daardoor vastgezet hebben in je systeem en je

dus nog bepalen in het hier en nu.

Het kan bijv. zijn dat iemand zich al ademend ineens koud gaat voelen en ineens weer helemaal voelt hoe

alleen hij zich gevoeld heeft in het gezin waar hij uitkomt. Het kan ook zijn dat iemand niet speciaal in oude

herinneringen terechtkomt, maar altijd komt iemand dieper in contact met zichzelf, dieper in contact met

het innerlijk weten en het kan zijn dat problemen waar iemand maar steeds niet uit komt, nu ineens vanzelf

hun antwoord vinden. Iemand verruimt zijn ademhaling, waardoor hij meer in contact komt met zijn

levenskracht, met wie hij is, voelt zich gevitaliseerd, opener en meer verbonden.

Tijdens het ademen kan iemand pijn en ook fysieke verkrampingen tegenkomen. Vingers kunnen

bijvoorbeeld verkrampen, lippen kunnen stijf gaan voelen, iemand kan een beklemming op de borst gaan

voelen, iemand kan ineens trilling in zijn lichaam ervaren. Belangrijk om te weten is dat dit een gevolg is

van de toegenomen hoeveelheid zuurstof in het lichaamssysteem, een fysieke ervaring van een emotionele

blokkade. Erkenning, aandacht, het toelaten van de emotie die te maken heeft met deze blokkade maakt

dat het gevoel oplost en verandert in ontspanning, ruimte en warmte; een dieper contact van de cliënt met

zichzelf. Daarnaast gaat het gevoel ook weer over als iemand rustiger gaat ademen of wat meer de nadruk

legt op ontspanning van de uitademing. Ook door te bewegen verdwijnen verkrampingen weer.

Nodig de cliënt uit zoveel mogelijk het lijf te volgen, ook als iemand voelt dat hij wil bewegen, zichzelf

misschien vast wilt houden, een hand op zijn buik wil leggen of wil trappen en slaan.

Nodig als dat relevant is iemand ook uit om geluid te maken zodat oude inperking zoveel mogelijk ontladen

kan worden.

Page 65: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 65

Na een dergelijke ontlading ontstaat zoals gezegd meer ruimte en ontspanning, iemand ervaart meer rust.

Ook in de ademhaling is dit zichtbaar doordat de ademhaling dieper is en vollediger. Er komen andere

gedachtes en gevoelens, inzichten, ruimte voor het nieuwe…

De mogelijke opbouw van een ademgerichte coachingssessie ➢ Inleiding (10 tot maximaal 15 minuten) • Coach en cliënt maken contact met elkaar.

• De cliënt vertelt waar hij/zij op dit moment mee bezig is in zijn persoonlijk proces – de begeleider stelt

vragen om dit eventueel te verduidelijken en meer naar het gevoelsniveau te brengen, herkenning van

het thema in eerdere situaties te bewerkstelligen, wat is de blokkade hierin, etc. Kijk als coach of je het

kan samenvatten in een of twee zinnen. Met andere woorden probleemstelling of hulpvraag en exploratie

hiervan.

• Richt het thema naar een positieve intentie: waar wil iemand naartoe? Dus naast het formuleren van

een probleemstelling formuleer je met de cliënt ook een doelstelling. Bijv. iemand die zich beknelt voelt

in het leven wil mogelijk meer vrijheid voelen.

• De coach geeft informatie over de coachingsmethode; geeft het kader en de bedding. Vraagt ook of hij

ter ondersteuning de coachee mag aanraken wanneer dit helpend kan zijn.

➢ Uitvoering (ongeveer 30 minuten) • Het thema en de voorwaarden zijn helder.

• Afhankelijk van de situatie en de mogelijkheden die je als coach hebt laat je de cliënt ontspannen zitten

of, indien mogelijk en passend, liggen op een massagetafel of matras.

• Als coach bewaak je in de begeleiding de verbinding met het eigen lichaamsbewustzijn en een

ontspannen ademhaling.

• De coach nodigt de cliënt uit zijn ogen te sluiten, de aandacht te brengen naar het lichaam en de

ademhaling. Hij ondersteunt de cliënt eventueel in het lichamelijk ontspannen. Als coach stem je af op

je cliënt en volg je het ritme van de adembeweging en de gemoedstoestand. Kijk hoe de adem door het

lichaam gaat: gaat het vrij, zie je spanning? Je kunt als dat mag ter ondersteuning aanraken op plekken

waarvan je het gevoel hebt dat iemand daar meer in zou kunnen ademen om de ander te helpen meer

contact te maken met die plek en de gevoelens die daarbij horen.

• Hou rapport: vraag af en toe wat iemand ervaart, blijf afgestemd op je cliënt. Je vragen gaan naar het

gevoelsniveau: wat voel je, wat ervaar je, wat doet het met je etc. In deze fase vraag je niet naar inzicht

of achtergronden.

• Ondersteun de cliënt steeds door met zijn aandacht bij het ademen en het voelen in het lichaam te

blijven. Nodig de cliënt eventueel uit om zich te uiten en om het lichaam te volgen in hoe het wil

bewegen.

• Ook ligt regelmatig begeleiding in het iemand ondersteunen om te ontspannen in lichaamsgebieden waar

je spanning constateert of in het uitademen. Aanraking is hier over het algemeen helpend in.

• Geef de cliënt wel de ruimte om zijn/haar eigen proces te doen, ga er niet te veel bovenop zitten. Het

begeleiden gaat vooral om aanwezig zijn, vanuit je gronding en je hartsverbinding, niet om doen of

willen veranderen. Bevestig de cliënt in wat hij voelt – welk gevoel dan ook: pijn, boosheid, etc. Zo kan

een ademsessie een helende ervaring zijn.

• Vaak kent een ademsessie een catharsis: nadat iemand vertrouwdheid heeft gekregen met het bewust

ademhalen, komt het lichaamsbewustzijn als het ware meer vrij: iemand gaat letterlijk meer voelen:

informatie die opgeslagen ligt in het lichaam m.b.t. het thema waarmee iemand de sessie is ingegaan

komt vrij. Vaak hoort hier een emotionele ontlading bij; de energie komt vrij door het opruimen van de

blokkade en gaat weer stromen, de ademhaling wordt vrijer. Dit geeft tegelijk de toegang tot een hoger

bewustzijn waarin iemand vanuit dit hogere perspectief naar zichzelf en zijn thema kan kijken.

• Wanneer de ademhaling weer rustiger wordt (vaak duurt een proces 30-45 minuten), kun je eventueel

een dekentje over iemand heen leggen, je nodigt de persoon uit om nu helemaal te ontspannen, na te

liggen en te doorvoelen zonder dat er direct gepraat hoeft te worden. Soms kan juist in dit naliggen nog

heel veel gebeuren, vooral bij mensen die zich lastig hebben kunnen ontspannen in het ademen. Wel

kun je eventueel door aanraking ondersteunend zijn maar het kan iemand ook juist afhouden van

zichzelf. Volg daarin je gevoel. Belangrijk ook nu is dat je als coach zelf in je rust bent en blijft, afgestemd

op je cliënt.

➢ Afronding (ongeveer 15 minuten) • Als je merkt dat de cliënt weer langzaam terugkomt in het dagbewustzijn kun je hem vragen contact te

maken met zijn innerlijk weten om van daaruit te kijken naar het thema waarmee hij de ademsessie

inging. Je kunt iemand op de hoogte brengen van de mogelijkheid om een vraag te stellen aan het

Page 66: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

66

innerlijk weten en zich te openen voor het antwoord. De antwoorden die dan komen zijn altijd krachtig

en zuiver, vanuit een diepere laag.

• Laat de cliënt vertellen over zijn/haar ervaringen tijdens de ademsessie, vooral vanuit het gevoelsniveau,

niet zo expliciet het hoe en waarom. Wat kan de cliënt vanuit deze ervaring meenemen voor zichzelf

naar zijn dagelijks leven? Het kan zijn dat je in een volgende sessie terugkomt op de doorwerking van

deze ademgerichte coaching. Ook sta je stil bij hoe iemand zich nu voelt en of iemand weer voldoende

verbinding heeft met het dagbewustzijn.

Wetenswaardigheden Bij een coaching via de ademhaling nodig je de coachee uit met zijn aandacht helemaal bij zijn ademhaling

te zijn en zich te richten naar de gewaarwordingen in het lichaam. Op deze manier wordt het

lichaamsbewustzijn geactiveerd. Het lichaamsbewustzijn heeft een eigen weten en draagt diepere

herinneringen dan het denken of geeft toegang tot herinneringen die het denken gecensureerd had. Het

lichaam heeft ook een natuurlijk vermogen tot herstel van trauma wanneer we het toelaten te reageren

zoals het van nature had willen reageren (iets van ons afschudden bijvoorbeeld). Iets kunnen verklaren en

begrijpen is belangrijk maar de gevoelsmatige erkenning en lichamelijke ontlading zijn ook noodzakelijk om

tot werkelijke transformatie te komen.

Bij een natuurlijke ademhaling vraagt het inademen een bepaalde mate van inspanning, de uitademing gaat

over ontspannen en loslaten; de uitademing gaat vanzelf. Wel is het van belang bij coaching via de

ademhaling dat zowel in- als uitademing met aandacht plaatsvinden. Iemand die last heeft van stress zal

mogelijk wel gefocussed zijn op zijn inademing maar weinig aandacht besteden aan zijn uitademing of met

zijn gedachten afdwalen op het moment van uitademen. Het is belangrijk als coach om hier alert op te zijn

en de cliënt hierin te begeleiden.

Ademen door de neus of de mond: de mondademhaling brengt gevoelens naar boven die zijn opgeslagen

in je keel. Voor de meeste mensen is de neusademhaling meer ontspannen. Wil je het visuele aspect

versterken, laat iemand dan door de neus in- en door de mond uitademen. Wil je het auditieve aspect

versterken, laat dan door de neus in- en door de neus uitademen. Wil je het emotionele aspect versterken,

laat dan door de mond in- en uitademen. Ook wanneer het van belang is dat iemand zich uit, is het aan te

raden om de cliënt uit te nodigen via de mond in en uit te ademen.

Vooral in de borst of vooral in de buik ademen: dit is afhankelijk van de hulpvraag en het doel. Wanneer

het bijvoorbeeld gaat om meer hartsverbinding te ervaren, zou je de focus meer op het borstgebied kunnen

leggen. Gaat het over thema’s als onzekerheid willen doorvoelen of veiligheid ervaren, dan is een

buikademhaling aan te raden (zie ook de betekenis van de verschillende ademruimtes).

Ook pijn voelen of juist een bepaald lichaamsgebied moeilijk kunnen voelen kan meespelen in de afweging

om naar een bepaald lichaamsgebied te ademen. Belangrijk is steeds wel om de ademhaling te laten

ontstaan vanuit de buik. Daarna kan de borstkas ook omhoog komen om op die manier geleidelijk naar een

totale ademhaling te komen.

Een totale ademhaling is als volgt: buik, flanken, middenrif, borstkas en rug doen mee in een ritmisch

golvende beweging. De aandacht is bij de ademhaling, gedachten komen en gaan maar je besteedt er niet

teveel aandacht aan; de aandacht is bij je ademhaling. Ook na een emotionele ontlading nodig je de cliënt

uit zijn aandacht weer terug te brengen naar de ademhaling en het lichaam.

Waarom bewust en met aandacht ademen? Bij angst, verdriet en pijn die te groot was en een

overlevingsmechanisme hebben veroorzaakt houd je je adem in; door bewust en met aandacht adem te

halen doorbreek je een ingehouden adempatroon.

Wanneer iemand een hulpvraag heeft waarin naar voren komt dat iemand last heeft van moeheid,

lusteloosheid of depressieve gevoelens is het waarschijnlijk dat deze persoon redelijk oppervlakkig

ademhaalt. Uitnodiging naar diepe, volledige en meer actieve in- en uitademing is dan helpend.

Criterium bij hoeveel zuurstof iemand in zou moeten ademen is dat iemand ontspannen kan blijven bij het

innemen van die bepaalde hoeveelheid zuurstof. Dus intens en ontspannen, krachtig en tegelijk ook zacht.

Inquiery: methode van zelfonderzoek

Deze methode is ontwikkeld door Almaas en richt zich naar het vergroten van zelfinzicht vanuit een houding

Page 67: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 67

van onvoorwaardelijke aandacht naar hoe je omgaat met zaken die je tegenkomt in je leven.

Voorwaarde voor zelfonderzoek is dat je echt geïnteresseerd bent in wie je bent, jezelf op een dieper niveau

wilt ontdekken, je betrokken voelt naar jezelf. Dit in tegenstelling tot onvrede naar jezelf, moeten

veranderen, oplossingen willen. Het is dus een ontwikkelingsgerichte methode die uitgaat van zelfacceptatie.

Belangrijk is ook dat je bereid bent je ervaring niet te verwerpen. Dan kan er een proces beginnen. Een

proces van het ontvouwen van de ziel. Dit is een teer proces. De ziel is geschrokken van ervaringen uit het

verleden en trekt de essentie terug. De ziel heeft liefde, respect, nieuwsgierigheid en belangstelling van je

nodig om zich weer te kunnen ontvouwen.

In de oorspronkelijke vorm is dit een meditatiemanier waarbij iemand uit wat aan gedachte, gevoel en

gewaarwording ervaren wordt waarbij de ander ‘alleen maar’ luistert en aanwezig is. Bij deze

coachingsmethode ondersteunt de coach vanuit zijn aanwezigheid de coachee met helpende vragen. Tijdens

de coachingsmethode ondersteun en bewaak je door je vraagstelling de verbinding tussen de

lichaamsgewaarwording, het emotionele en het mentale bewustzijnsveld (wat voel je, wat doet het je, wat

zegt het je). De methode kan gestart worden vanuit de lichaamsbeleving zoals hieronder omschreven maar

ook vanuit een gedachte die in iemand leeft, omdat iedere gedachte doorwerkt naar lichaamsbeleving en

gevoel en vice versa.

De coachingsmethode • Vraag je cliënt de ogen te sluiten, zich te ontspannen en te gronden en zijn aandacht naar binnen te

richten, contact te maken met zijn lichaam en dieper te ademen.

• De cliënt houdt tijdens de hele sessie de ogen gesloten om optimaal in contact met zichzelf te kunnen

blijven.

• Laat iemand beginnen met te verwoorden wat hij lijfelijk waarneemt. Welke plek in het lichaam vraagt

op dit moment het meest je aandacht?

• Nodig iemand uit zijn ademhaling te verdiepen met de aandacht bij deze plek en te uiten wat dit oproept

aan gedachten en emotie.

• De adem is als het ware de weg waarlangs je reist om dieper in jezelf te komen.

• Door te blijven uiten, ook de oordelen die langskomen als iemand zich uitspreekt, en de aandacht te

houden bij de adem en wat het in het lichaam doet, lossen trauma’s op en komt na het doorleven van de pijn, de schok etc. de essentie terug.

• De coachee start dus met het aangeven van een lichamelijke waarneming, bijv. pijn in je hartstreek en

brengt de aandacht en ademhaling hier naar toe.

• Hij uit de associaties die opkomen steeds weer terugvoelend naar het lichaam en wat het doet als hij dit

uitspreekt.

• De ademhaling is steeds de verbinding met voelend in het lichaam aanwezig te blijven in het hier en nu.

• Belangrijk is dat de coachee een open, nieuwsgierige houding naar zichzelf heeft en spontaan kan blijven

in zijn uiting (d.w.z. geen censuur te plegen).

Als begeleider is het belangrijk dat je je grondt en aanwezig bent vanuit de verbinding met je hart zodat je

een bewustzijnsveld neerzet waarin iemand voelt dat het veilig is zich te openen. Dit maakt ook dat je je

aandacht geeft zonder oordeel en je vanuit je hart bij iemand blijft wat die persoon ook uit.

Wanneer nodig ondersteun je iemand dieper te ademen, zodat wat iemand zegt gekoppeld blijft aan het

gevoel en dat iemand blijft uiten wat opkomt aan gedachten en emoties. Wanneer iemand stilvalt vraag je

bijvoorbeeld: ‘wat ervaar je?’ of ‘waar is je aandacht nu?’. Wanneer iemand vooral mentaal blijft vraag je bijvoorbeeld: ‘wat voel je daarbij?’, ‘waar voel je dat in je lijf?’, ‘adem daar eens naartoe’.

Je houding is non-directief. Iemand de ruimte gevend zichzelf te ontdekken en naar buiten te brengen. Je

bewaakt door je vraagstelling de voorwaardes waarop iemand zichzelf dieper kan ontdekken en eigen

antwoorden kan vinden. Je gerichtheid is naar ervaring en beleving, niet naar het waarom.

Op deze manier ontvouwt zich het proces. Als begeleider stuur je niet, jouw mening of visie is niet belangrijk,

wel je open aandacht, het bewustzijnsveld wat jij neerzet en het bewaken van het proces.

Na afloop vraag je iemand zijn ogen weer te openen en evalueer je eventueel.

Dit is een methode voor een ieder die zoekt naar een dieper contact met zijn essentie, die zich Zelf dieper

wil leren kennen en liefhebben. Een methode die het denken met het voelen verbindt en inzicht brengt in

emotie. Door de bewuste aandacht die gecreëerd wordt door de verbinding tussen adem, lichaam en

Page 68: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

68

uitspreken van gedachten kunnen blokkades oplossen, iemand gaat meer zich Zelf ervaren, vindt zijn eigen

antwoorden etc.

Vaak vraagt deze methode 15 tot 20 minuten om naar een dieper niveau, antwoorden of transformatie te

komen. Ook kan deze methode een startmethode zijn in coaching waarna je overstapt naar een andere

methode.

De methode kan ‘open’ gebruikt worden zoals hierboven omschreven of ter uitwerking van een bepaald thema waarin een herhalende vraag leidraad kan zijn naar verdieping. Wanneer iemand bijvoorbeeld komt

met een hulpvraag die gericht is op het vinden van geluk kan deze vraag zijn: ‘wat houd je af van gelukkig zijn?’ Iemand antwoordt op de hierboven beschreven manier. Als begeleider bewaak je dat iemand antwoordt, maar daarbij ook contact maakt met zijn lichaam en wat dieper ademt zodat het een

‘totaalproces’ is en werkelijke transformatie plaats kan vinden. Dan herhaal je de vraag, nodigt uit weer iets omhoog te laten komen, daarin te doorvoelen en zo ga je door, zodat iemand mogelijk door pijn, boosheid,

oordelen en angst heen kan komen naar een beleving van geluk (omdat iemand zichzelf erkent).

Almaas’ methode is ook goed te gebruiken in bijv. relatiecoaching omdat het een methode is die mensen ook thuis kunnen doen. Dan kan het een ondersteuning zijn om uit de actie-reactie van gesprekken te komen

maar om de beurt echt te uiten en echt te luisteren. Gesprekken zijn daarna vaak anders.

De ontwikkelaar van deze methode, Dhr. Almaas, heeft diverse boeken geschreven (bijvoorbeeld De innerlijke diamant), de boeken richten zich op persoonlijke groei en bewustwording.

De invloed van overlevingsstrategieën op de ademhaling Overlevingsstrategieën zijn een antwoord op ervaringen die we opdoen in bepaalde levensfasen: wanneer

we als kind geconfronteerd worden met ernstige chronische emotionele conflicten rond fundamentele

behoeften zoals het recht om te leven, om warmte, vertrouwen, genegenheid te ontvangen, kan dit een pijn

geven die te groot is om te dragen. Op het niveau van de geest gaat het kind zich daartegen verdedigen

door het conflict te verdringen, te rationaliseren, te ontkennen etc. Op lichaamsniveau gaat het de

bedreigende gevoelens ook in fysieke uiting en corresponderende spieractiviteit blokkeren, tegenhouden,

inhouden. Er ontstaat spierspanning en de ademhaling is niet meer vrij.

Overlevingsstrategieën hebben invloed op adempatronen, spierspanning, lichaamshouding en beweging; op

de manier waarop je eigenlijk bent. Overlevingsstrategieën bepalen een lichaamsprofiel of karakterstructuur.

Dit is te omschrijven als een samenhangend geheel van opvattingen, lichamelijke kenmerken,

gedragspatronen en gevoelens dat het antwoord is van elk individu op zijn levensomstandigheden.

Binnen het kader van dit artikel wil ik kort de diverse overlevingsstrategieën benoemen en de consequenties

van deze overlevingsstrategie op de ademhaling. Voor meer uitvoerige informatie verwijs ik naar de boeken

van Alexander Lowen hierover.

Er zijn vijf basistypen. Elk type gaat terug naar een specifiek defensiepatroon zowel op psychologisch als

musculair niveau. Vaak combineren we bepaalde defensiepatronen.

Type 1: Het bij elkaar houdende of verscheurde type, de creatieveling: paradoxale ademhaling, ademhaling hoog

en klein, in hoge frequentie.

Lichamelijk gefragmenteerd, zich bijeen houden.

Spierpantsering mogelijk op ogen en oren, lichaam soms onderontwikkeld of smal samengetrokken lichaam.

Een overspanning in het lichaam met name bij het middenrif.

Weinig verbinding met het lichaam, minder contact met de werkelijkheid.

Energie en houding teruggetrokken

Fase: baarmoeder en 1e periode: bestaansrecht, je welkom voelen.

Benadering: aarding, rustige opbouw van energie naar het lichaam

Type 2: Het vasthoudende of behoeftige type: oppervlakkige ademhaling.

Spierpantsering mogelijk bij kaak en mond, borstkas ingevallen, lage spiertonus, onderontwikkelde

musculatuur, ingestorte vermoeide indruk, energie wordt niet vastgehouden.

Ervaren van innerlijke leegte, gevoelens van eenzaamheid, depressie en vermoeidheid.

Page 69: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 69

Passief afwachtend: wel verlangen maar niet kunnen uitreiken

Fase: zuigelingentijd: voeding (schijf van 5: voedsel, aandacht, aanraking, bescherming, spel),

geborgenheid, koestering, kunnen/mogen ontvangen

Benadering: op eigen benen zetten, grenzen leren voelen, boosheid uiten, zich leren voeden.

Type 3: Het inhoudende of bezwaarde type, de volhouder: zwoegende, werkende ademhaling.

Spierpantsering mogelijk bij nek en keel, gekromde bovenrug, hogere spiertonus, het lichaam lijkt in elkaar

gedrukt, alsof het onder een zware last gebukt gaat, het hoofd ligt iets voor het lichaam ten opzichte van

de verticale lijn. Het lichaam komt zwaar over, weinig toegankelijk, massief en krachtig

Trauma gaat over dwang en onderdrukte expressie; de energie heeft zich vastgezet. Lijden en zwaarte is

vertrouwd.

Fase: groei naar zelfstandigheid, ik gevoel, vrijheid

Benadering: tot uiting laten komen, beweging, vanuit de zwaarte naar het licht en de lichtheid.

Type 4: Het bovenhoudende of verwaande type, de uitdager: zichzelf optillende ademhaling, ademhaling vast in

borstkas.

Spierpantsering mogelijk bij bovenlichaam, het bovenlichaam is dominant aanwezig, het onderlichaam

minder ontwikkeld, samengetrokken taille

Energie hoog geladen, op buitenwereld gericht

Trauma: te snel groot moeten worden, geloof in liefde gaat verloren, moeite met hechting

Fase: zelfwaarde of prestatiedwang

Benadering: naar hartsverbinding brengen, kwetsbaarheid erkennen en toelaten

Type 5: Het terughoudende of rigide type, de presteerder: regelmatige gecontroleerde ademhaling.

Spierpantsering: lichamelijk beheerst of verstramd, hogere spiertonus. Weinig of geen opvallende splitsingen

in het lichaam.

Hoge energetische lading, energie naar buiten gericht, afgeschermd hart, afstandelijkheid

Trauma: voeldoen aan verwachtingen ouders, handelen naar wat hoort, miskennen van genot

Fase: besef van sexeverschil en ontluiken sensuele gevoelens, overgave aan hartsgevoelens

Benadering: permissieve benadering: de persoon zelf laten komen, weinig regels stellen, contact maken met

spelen en genieten.

Ademobservatie en analyse Inademen • Opnemen, ontvangen, Yin-aspect van de adem

• Is de inademing vrij (vanuit ontvankelijkheid en vertrouwen)?

• Gecontroleerd inademen: angst en moeite om toe te laten

• Gelimiteerd inademen: beperking van de levensenergie, met weinig genoegen nemen

• Pauze voor het inademen: angst om te accepteren

• Diepte en lengte van inademen

Uitademen • Geven, Yang-aspect, loslaten, kracht ervaren

• Gecontroleerd uitademen: controle willen houden

• Gecontroleerd hard uitademen: vechten

• Pauze voor uitademen: angst om los te laten

• Diepte en lengte van uitademen

Adempauze • Pauze tussen uitademing en nieuwe inademing (kan een stiltepunt zijn)

Ademgebieden • Wel of niet in buik

• Wel of niet in middenrif

• Wel of niet in borstkas

Opvallende adempatronen

Page 70: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

70

• Wel in buik en middenrif maar niet in borstkas

• Wel in middenrif en hoge borstademhaling maar geen buikademhaling

• Uitgestelde ademhaling (niet ademen)

• Spanning en verkramping in de kaken

• Niet volledig uitademen vd borstkas

• Oppervlakkige ademhaling

• Onregelmatig en niet relaxed ademen

Ademkracht en Ademrichting • Welke stroomrichting heeft de uitademing:

• Naar boven: vitaliserend

• Naar beneden: rustgevend

• Naar binnen: centrerend

Ademlengte • Inademing langer dan uitademing: vitaliserend

• Uitademing langer dan inademing: ontspannend

Ademspanning • Samenhang tussen adem en spiertonus

Page 71: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 71

WANDELCOACHING

Door Peter Krijger

DE OMGEVING ALS TWEEDE COACH

Waarin verschilt wandelcoaching van andere vormen van coaching en welke rol spelen werkvormen daarin?

Het gebruik van de omgeving als derde aanwezige element is typerend voor wandelcoaching en maakt de

inzet van speciale outdoor werkvormen belangrijk. In het woord om-geving zit de essentie van

wandelcoaching. Alles om je heen is bruikbaar en geeft voortdurend inzicht en inspiratie. Deze omgeving is

feitelijk de natuur, want alles is natuur, ook de bewoonde wereld. De omgeving is een spiegel van het

innerlijk dus alles om je heen draagt bij aan het proces van coaching: mensen, dieren, planten, bomen,

bloemen, paden, straten, huizen, winkels, paleizen, auto’s, teksten op borden of vrachtwagens enz. De omgeving laat zich tijdens wandel sessies vanzelf op een symbolische manier kenbaar maken. Er zijn talloze

manieren om de verbinding tussen de omgeving en de coachee tot stand te brengen. Tijdens

wandelcoaching wordt de symboliek van de omgeving voortdurend bij het coachingsproces betrokken. De

omgeving wordt daarbij als een soort ‘tweede coach’ beschouwd. De CCO-driehoek CCO staat voor Coach, Cliënt & Omgeving. De CCO-driehoek geeft precies aan hoe wandelcoaching werkt.

Tijdens indoor coaching is er voornamelijk een interactie tussen de coach en de cliënt (of coachee). Dat is

al heel verrijkend voor de cliënt omdat de coach door zijn vragen en interventies tot diepere niveaus van de

innerlijke wereld van de cliënt doordringt. Tijdens wandelcoaching ga je naar buiten om ook de omgeving

bij het coachen te betrekken. Daardoor worden zowel de cliënt als de coach extra geïnspireerd. Tevens

kunnen de coach en cliënt objecten uit de omgeving gaan gebruiken voor creatieve activiteiten zoals rituelen

en stillevens.

Omgeving

Cliënt Coach

Page 72: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

72

DE TWEE NIVEAUS VAN WANDELCOACHING

Wandelcoaching kun je op twee niveaus doen afhankelijk van de visie van cliënt en coach. Deze niveaus

lopen geleidelijk in elkaar over in de CCO-driehoek.

Het psychologische niveau Op het psychologische niveau gebruik je alles in de omgeving als metaforen die de onderwerpen van het

coachingsproces symbolisch illustreren, verruimen en verdiepen. Je kunt een boom gebruiken als metafoor

voor iemands persoonlijkheid of een landschap voor de structuur van een organisatie. Paden en wegen kun

je zien als metaforen voor loopbaan- of levenspaden en dieren kun je gebruiken als inspiratiebron voor

kracht, levendigheid of speelsheid. Ook kun je creatieve werkvormen en rituelen doen met objecten uit de

omgeving die psychologische processen in gang zetten.

Door regelmatig tijdens de sessie te wandelen, breng je variatie in het gesprek omdat je steeds in een

andere omgeving komt. Het wandelen is ook belangrijk om het lichaam in beweging te brengen waardoor

ook de gedachten, gevoelens en energie in beweging komen en de hersenen geprikkeld worden. Voorbeelden: • 'Zoek een boom die jouw persoonlijkheid symboliseert. Wat valt je op? Wat symboliseren die lange

dikke takken?'

• 'Laten we samen een ritueel bedenken en uitvoeren waarmee je het overlijden van je partner kunt

verwerken.'

• 'Ik merk dat je heel snel loopt en de omgeving bijna niet waarneemt. Wat veroorzaakt die drang om zo

hard te lopen? Ga je ook op deze manier door het leven?'

• 'Ik zie dat je moeilijk vooruitkomt in dat mulle zandpad. Hoe voelt dat voor jou? Wat zou dat pad kunnen

symboliseren?'

• 'Terwijl je naar die ondergaande zon kijkt, kun je je afvragen hoe je deze periode van je leven het best

kunt afronden.’ • ‘Het valt mij op dat je steeds aan de zijkant van de winkelstraat loopt. Wat betekent dat? Wat voel je

daarbij?’ • ‘Het valt mij op dat je steeds naar de grond kijkt tijdens het wandelen. Hoe voelt dat? Wat zegt dat

over jou?’ Het intuïtieve niveau Op het intuïtieve niveau stellen de coach en zijn cliënt zich tijdens hun gesprek open voor een bijzondere

samenloop van omstandigheden of synchroniciteit in de omgeving. Er wordt dan met name gelet op

natuurlijke fenomenen.

Voorbeelden: • 'Het valt mij op dat tijdens ons gesprek over die grote verandering in je leven, het ineens gaat waaien.

Wat zou die wind kunnen symboliseren?'

• 'Terwijl je het erover hebt dat je spontaner moet gaan leven, komen er spelende honden naar je toe.

Wat hebben die jou te vertellen?'

Omgeving

Intuïtieve niveau

Psychologische niveau

Cliënt Coach

Page 73: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 73

• 'Terwijl je dat mooie inzicht hebt, zie ik dat de zon door de wolken breekt en precies op jouw gezicht

straalt.'

• 'Terwijl je dit besluit hebt genomen, komen we net aan op deze zonnige open plek.’ • 'Terwijl je het hebt over de weerzin die je hebt tegen al die regeltjes op je werk, moeten we stoppen

voor deze grote dode boom die met al zijn takken over het pad ligt.'

• 'Terwijl je het hebt over die belangrijke overgang in je leven, komen we net bij die brug over de rivier.

Ben je er klaar voor om die brug over te lopen? Hoe voelt het om er op te staan? Kijk eens naar de

rivier. Hoe is het om aan de overkant te zijn? Wat zou je nu willen?'

• 'Terwijl je erover praat dat je relatie is uitgedoofd, lopen we net langs een uitgedoofd kampvuur. Laten

we stoppen bij dit vuur. Kijk er eens een tijd in. Wat voor gevoelens roept dat op?'

Relatie tussen de twee niveaus Je kunt bij de meeste cliënten het best beginnen met het eerste niveau en vervolgens het tweede niveau

erbij betrekken. Bij intuïtieve cliënten kun je al snel met het tweede niveau beginnen.

WandelCoaching uitleggen aan een cliënt Je kunt het principe van wandelcoaching op de volgende manier uitleggen aan een cliënt:

‘Draai het knopje van je intuïtie zo ver mogelijk open en laat je inspireren door wat je opvalt. Je zult merken

dat de natuur een belangrijke bijdrage gaat leveren aan ons gesprek. Ze doet dat op een metaforische

manier in haar eigen beeldende taal. Maak jezelf leeg van binnen en probeer intuïtief te begrijpen wat de

symbolische betekenis is van wat je ziet. Kijk goed om je heen naar de paden, bomen, struiken, planten,

veranderingen van licht, dieren of andere wandelaars. Luister goed naar de geluiden die je hoort, de geuren

die je ruikt en de sferen of temperatuurverschillen die je voelt. Alles wat je waarneemt kan een symbolische

boodschap voor je zijn. Er zijn geen vaststaande betekenissen voor de dingen die je waarneemt. Je geeft er

zelf betekenis aan en je interpreteert ze op je eigen unieke manier, net zoals je dat doet bij de metaforen

en symbolen van dromen.’

ONDERDELEN VAN WANDELCOACHING

Wandelcoaching Wandelcoaching wordt meestal in natuurgebieden gedaan. Deze vorm van coaching brengt de cliënt letterlijk

en figuurlijk in beweging, waardoor er ook meer beweging ontstaat in mentale en emotionele processen.

De wandelpaden symboliseren het levenspad waarop de cliënt loopt. Bij elke stap verandert de omgeving

en dus ook de visie op het levenspad. Door gelijktijdig te lopen en te praten worden hoofd en lichaam met

elkaar verbonden en daarmee het verstand en het gevoel. Bovendien vindt er tijdens wandelen een proces

van bilaterale stimulatie plaats. Dit houdt in dat door de voortdurende afwisselende prikkeling van de

rechter- en linkerkant van het lichaam ook de linker- en rechterhersenhelft worden geprikkeld. Daardoor

worden allerlei gebieden in beide hersenhelften met elkaar verbonden waardoor nieuwe inzichten ontstaan

en het gevoelsleven in balans komt.

Ook de creativiteit, intuïtie en intellectuele helderheid worden door wandelen sterk geprikkeld. Veel artiesten,

musici, filosofen en wetenschappers maken daarom graag wandelingen in de natuur om inspiratie op te

doen. Een prettige bijkomstigheid van wandelen is dat het lichaam dopamine en endorfine vrijmaakt

waardoor je lekker in je vel komt te zitten.

Wandelcoaching kan met z’n tweeën of in een groep worden gedaan. De natuur is bij uitstek een geschikte plek voor inspiratiewandelingen, maar ook een oude binnenstad of agrarisch gebied is geschikt. De natuur

is immers overal.

Outdoor rituelen Rituelen zijn vaste onderdelen van het leven en dienen verschillende doeleinden. Met een ritueel kunnen de

deelnemers op een symbolische manier uitdrukking geven aan wat ze diep van binnen raakt. Het

onuitsprekelijke wordt verbeeld in symbolen, metaforen en rituele handelingen. De rituelen worden op

bijzondere plekken in de natuur gedaan waarbij allerlei objecten uit de omgeving worden gebruikt.

De wandelcoach organiseert rituelen in de natuur, zowel tijdens individuele sessies als groepstrainingen.

Door het uitvoeren van een ritueel sta je aandachtig stil bij belangrijke veranderingen of gebeurtenissen in

je leven. Door bewust afscheid te nemen van een periode die achter je ligt wordt er ruimte geschapen voor

een nieuwe fase in je leven.

Page 74: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

74

Retraite Een retraite is een periode van bezinning waarin je je terugtrekt uit het dagelijks leven en nadenkt over het

doel en de zin van je leven. Daarnaast zijn retraites heel geschikt voor het opdoen van creatieve inspiratie,

verwerking van verlies, herstel van burn-out, verdieping van relaties en teambuilding.

Op retraite gaan wordt al duizenden jaren gedaan in allerlei spirituele tradities en is tevens een belangrijk

onderdeel van wandelcoaching. Door meerdere dagen achtereen in groepsverband met elkaar op te trekken

en activiteiten te doen, wordt het proces van coaching aanzienlijk versneld en verdiept.

Het buitenland is met name geschikt voor retraites omdat je dan gemakkelijker afstand neemt van de

dagelijkse beslommeringen in je eigen omgeving.

Tijdens een retraite kom je los van de hectiek van alledag en de onrust in je hoofd. Je trekt je even terug

om aandacht te geven aan wat je wezenlijk bezielt en beweegt. Je komt stap voor stap dichter bij jezelf. Je

maakt als het ware een reis in jezelf. Je lichaam, geest en ziel mogen op een diep niveau uitrusten en

herstellen.

Op retraite gaan is misschien wel het grootste cadeau dat je jezelf kunt geven. Er is veel stilte en je hoeft

niet mee te doen aan ‘socialtalks’. Daardoor leer je te luisteren naar je innerlijke stem die fluisterend aanwezig is achter al die andere stemmetjes van ‘moeten’ die de bron vormen van onrust, stress of verplichtingen. In de stilte scheppen we ruimte om in contact te komen met wat essentieel is in ons leven

en wie we werkelijk zijn. Elk moment sta je opnieuw stil bij de realiteit en voel je je gedragen door iets wat

veel groter is dan jezelf...

Tijdens een retraite ontstaat er een proces van interconnectiveness waarbij je drie fundamentele

verbindingen maakt: met jezelf, met de natuur en met je groepsgenoten. De wandelcoach begeleidt dit

proces waardoor de groepsleden tot diepe inzichten komt aangaande hun levensloop. Deze inzichten delen

zij met de andere groepsleden of ze komen juist tot stand in aanwezigheid van de groepsleden. Outdoor teamcoaching Teamcoaching gaat tijdens een outdoor training beter dan op het werk, omdat mensen in de natuur

gemakkelijker uit vastgeroeste rollen en denkpatronen stappen. Het team komt letterlijk en figuurlijk in

beweging.

De outdoor teamcoach kan werken met vooraf geïnventariseerde hulpvragen van een organisatie of groep.

Maar ook de oefeningen die in de natuur met een team worden gedaan, reflecteren de manier waarop de

teamgenoten samenwerken tijdens hun dagelijkse werk. De outdoor teamcoach geeft daar feedback op en

helpt het team de onderlinge communicatie en samenwerking te bevorderen. Door inventieve

brainstormsessies wordt de creativiteit van het team als geheel geprikkeld.

Werken met dieren Dieren zijn ook uitstekend te gebruiken bij wandelcoaching. Dit kunnen wilde dieren zijn die je tijdens een

sessie ontmoet en een bepaalde boodschap geven. Het kunnen ook huisdieren zijn zoals honden, paarden,

katten, papegaaien enz. Dieren reflecteren op een hele directe manier de gevoelens, gedachten, intenties,

remmingen, angsten en verlangens van de cliënt.

Voorbeeld: Op het moment dat een cliënte mij vertelt dat ze haar spontaniteit verloren had in de relatie met haar man,

komt er een hond naar haar toe met een tak in zijn bek. Hij geeft aan met haar te willen spelen.

‘Wie zou die hond kunnen symboliseren?’ vraag ik. Ze denkt even na.

‘Dat is mijn man natuurlijk. Hij wil net als die hond steeds leuke dingen met mij doen, maar ik negeer dat en vlucht in mijn werk.’ Ze pakt een tak en gooit deze weg. De hond rent er achteraan en brengt de tak bij haar terug. Ze pakt

opnieuw de tak en gooit hem weg. Dit herhaalt zich vele malen terwijl ze steeds meer herinneringen krijgt

over leuke dingen die ze in het verleden samen met haar man deed.

Na deze sessie besluit ze meer tijd met haar man door te brengen hetgeen de relatie sterk heeft verbeterd.

Page 75: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 75

DE DRIE BASISVRAGEN VAN WANDELCOACHING

Om het proces van wandelcoaching in gang te zetten, stelt de coach drie basisvragen:

1. ‘Wat valt je op in de omgeving?’ 2. ‘Wat symboliseert of betekent dat voor jou?’ 3. ‘Wat voel je daarbij?’

Vraag 1 stimuleert de cliënt om steeds naar de omgeving te blijven kijken en niet alleen maar op te gaan in

praten. Vraag 2 refereert naar inzicht. Wat leert de cliënt uit de ervaring? Wat voor inspiratie komt daaruit?

Vraag 3 refereert naar het gevoel van de cliënt en hier dient grondig aandacht aan te worden besteed.

Voorbeeld 1 – het dichte bos Vraag 1 Coach: ‘Kijk eens om je heen terwijl we hier op dit bospad wandelen. Wat valt je op?’ Cliënt: ‘Mijn aandacht wordt getrokken door dat dichte bos rechts van het pad.’

Vraag 2 Coach: ‘Wat symboliseert dat bos voor jou?’ Cliënt: ‘Dat symboliseert het ondoordringbare woud van regels in de organisatie waarin ik werk.’ Vraag 3 Coach: ‘Wat voel je daarbij?’ Cliënt: ‘Het benauwt mij.’ Coach: ‘Kun je dat bos inlopen? Voel die benauwdheid maar goed. Waar voel je dat in je lichaam?’ Cliënt: ‘In mijn keel.’

Voorbeeld 2 – twee bomen in elkaar gegroeid De volgorde van vraag 2 en 3 kan in sommige gevallen ook worden omgedraaid.

Vraag 1 Coach: ‘Over welk onderwerp wil je het hebben?’ Cliënt: ‘Over de moeizame relatie met mijn vrouw.’ Coach: ‘Neem je vraag in gedachten en kijk al wandelend om je heen wat je opvalt.’ Cliënt: ‘Ik zie daar twee bomen die in elkaar zijn aangegroeid.’ Coach: ‘Wat valt je op aan die bomen?’ Cliënt: ‘Hun takken zijn helemaal door elkaar gegroeid. Daardoor kunnen ze niet goed groeien.’ Vraag 2 Coach: ‘Kun je eens naar die bomen toelopen en er tegenaan gaan staan? Wat voel je nu?’ Cliënt: ‘Ik voel mij geremd.’ Coach: ‘Herhaal die zin nog maar een paar keer.’ Cliënt: ‘Ik voel mij geremd……Ik voel mij geremd……Ik voel mij geremd……’ Coach: ‘Wat voel je daarbij in je lichaam?’ Vraag 3 Coach: ‘Wat symboliseren deze voor jou?’ Cliënt: ‘Ze symboliseren onze relatie. Wij geven elkaar ook te weinig ruimte.’

Page 76: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

76

Voorbeeld 3 Coach: ‘Ik zie dat je steeds blijft stilstaan bij modderplassen. Kun je eens bij deze blijven stilstaan? Wat

valt je nu op?’ Cliënt: ‘Deze is zo groot dat ik er bijna niet omheen kan.’ Coach: ‘Dus je komt er niet omheen en ze komen steeds weer opnieuw op je pad.’ Cliënt: ‘Ja, inderdaad.’ Coach: ‘Wat kunnen die plassen voor jou symboliseren? … [stilte] … ‘Wat voel je erbij als je hier staat?’ Cliënt: ‘Ik voel verdriet.’ Coach: ‘Voel je dat in je lichaam? Cliënt: ‘Ja, ik voel het in mijn buik.’ Coach: ‘Wat voel je nog meer?’ Cliënt: ‘Ik ben ook boos.’ Coach: ‘Dus je komt niet om dat verdriet en die boosheid heen.’

PRAKTISCHE ZAKEN

Meenemen in de rugzak Vraag de cliënt of groepsleden het volgende mee te nemen in de rugzak:

• Lunchpakket

• Mobiele telefoon (geef de groepsleden jouw mobiele nummer)

• Paraplu

• WC papier of tissues

• Iets om op te zitten (kleedje, handdoek of grote plastic zak)

• Water

• Trui

• In de koude maanden: lang ondergoed of legging, muts, winterjas, dikke sokken

• Eventueel muggenspray

• Eventueel foto- of videocamera

• Afvalzak

Locaties Vrijwel alle locaties zijn geschikt voor wandelcoaching. Meestal gaan we naar een bos, een heidegebied, een

zandvlakte, het strand of een agrarisch gebied, maar een idyllisch dorpje of een oude binnenstad zijn ook

inspirerend. Het is aan te bevelen een zo gevarieerd mogelijke omgeving uit te kiezen. Hoe meer variatie,

hoe meer inspiratie! Wanneer je in het buitenland werkt, zijn bergen erg geschikt omdat er veel

hoogteverschillen zijn die goede spiegels of illustraties vormen voor loopbaan- en levensloopwandelingen.

In dat soort gebieden zijn ook veel beekjes en riviertjes die op allerlei creatieve manieren kunnen worden

benut.

Het is goed om te starten bij een restaurant aan de rand van het bos. Meestal is daar een parkeerplaats en

kan de cliënt even naar het toilet voordat de wandeling start. Tijdens een kopje koffie kun je kennismaken

en uitleg geven over het proces van wandelcoaching.

Groep altijd in beeld houden Als je met een groep werkt, zorg dan dat de groep bij elkaar blijft. Anders heb je kans dat er mensen

verdwalen, dat de groep uit elkaar valt of dat je veel tijd verliest om de deelnemers weer bij elkaar te krijgen.

Leg dit uit aan de groep en geef ze de opdracht de andere groepsleden voortdurend in zicht te houden.

Geef je mobiele nummer aan de groepsleden.

Integratie van weer en klimaat Wandelcoaching kan in ieder klimaat en onder alle weersomstandigheden worden gedaan. Statistisch gezien

regent het in Nederland maar 7% van de tijd. Meer dan de helft van de regen valt ’s nachts, dus je hoeft je paraplu maar weinig op te steken. Hou je niet te veel vast aan de weersvoorspellingen of de buienradar.

Die zitten er vaak naast. Het gebeurt regelmatig dat er regen wordt voorspeld – zelfs op de dag zelf – en er

valt geen spatje. Ook regent het in Nederland vrijwel nooit de hele dag. Meestal zijn er alleen kortdurende

buien. Heftige stortbuien zijn er maar weinig.

We integreren de toestand en veranderingen van het weer tijdens de coachingsessies. De zon kan

bijvoorbeeld verlichtende inzichten of warme gevoelens symboliseren. Het komt vaak voor dat wanneer

Page 77: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 77

iemand al pratend tot een helder inzicht komt, de zon plotseling tussen de wolken doorbreekt. Organiseer

eens een sessie tijdens de zonsopkomst of zonsondergang. Het zachte licht en de prachtige kleuren spreken

sterk tot de verbeelding. Regen kan gevoelens van onverwerkt verdriet opwekken of oude zaken

‘schoonwassen’. De wind kan bijvoorbeeld voor de boodschap staan dat dingen in beweging moeten komen. Windstilte kan staan voor innerlijke rust of stilte voor de storm. Kou kan innerlijke kilte reflecteren en een

aanmoediging zijn om innerlijk warmer te worden. Onweer is een geweldig natuurverschijnsel, dat kan

staan voor het uitvechten van conflicten en ambivalenties in het leven of juist als feestelijk vuurwerk. Wij

benadrukken in wandelcoaching dat geen enkele interpretatie vast staat; de cliënt geeft zelf betekenis aan

alle natuurverschijnselen.

Let voortdurend op weersveranderingen tijdens de sessie. Als de cliënt deze veranderingen niet waarneemt,

breng jij ze onder de aandacht. Bijvoorbeeld:

• ‘Het valt mij op dat nu je praat over je verlangen naar een grote verandering in je leven, het begint te

stormen.’ • ‘Terwijl je dit mooie inzicht krijgt, breekt de zon tussen de wolken door en schijnt precies op je gezicht.

Hoe voelt dat voor je?’ • ‘Terwijl je over je scheiding praat, begint het te regenen. Voel die druppels maar. Wat voor gevoel

brengt dat bij je teweeg?’

Voorbeeldsessie – Een graf van takken Ik loop met Marijke door het bos. We genieten van de heerlijke bosgeuren en de zonnestralen verlichten

ons gezicht.

‘Waar wil je het vandaag over hebben,’ vraag ik Marijke.

‘Over mijn vader. Ik mis hem erg.’ ‘Wat mis je vooral?’ ‘Zijn stille aanwezigheid. Hij praatte nooit veel, maar als hij wat zei, zat daar veel wijsheid in. Ik hield heel veel van hem. Hij was mijn steun en toeverlaat.’ We lopen een stukje verder en Marijke ziet midden in het bos een stapel takken liggen van ongeveer twee

meter lang en een halve meter breed. Ze loopt erheen en kijkt ernaar. Op dat moment begint het te regenen

en begint ze hard te huilen.

‘Die stapel takken staan voor mijn vaders graf. Ik heb zijn overlijden nog lang niet verwerkt.’ We praten uitgebreid over haar vader en ze laat veel verdriet los. Na een half uur stopt ze met huilen en

houdt het op met regenen.

Soorten paden Als je een natuurgebied goed kent, kun je de cliënt de paden laten uitkiezen. Dat zegt veel over zijn

persoonlijkheid en levensstijl. Iemand die voortdurend smalle en kronkelige paadjes uitkiest zit anders in

elkaar dan iemand die een voorkeur heeft voor brede en rechte paden. Vraag voortdurend naar de symboliek

van die paden.

Blijf op de paden In Nederland is het verboden om van de paden af te gaan. Daar staan hoge boetes op omdat je dan de

natuur verstoort. Bovendien loop je dan meer risico op een teek of een adder. Een beet van een adder is

niet dodelijk, maar je moet wel direct naar de dokter.

Lawaai van wegen Zorg er in de natuur voor dat je zo ver mogelijk van drukke wegen verwijderd bent. Stilte geeft rust en

bevordert het contact met de natuur.

Andere wandelaars Hoe verder je van drukke wegen bent, hoe minder andere wandelaars je in de regel tegenkomt. Het is

overigens geen probleem als je af en toe andere wandelaars tegenkomt. Die kun je zelfs benutten voor het

proces. Bijvoorbeeld:

‘De oude man in de verte, die hier naartoe komt lopen, lijkt op mijn vader,’ zegt Karin

‘Wat voel je daarbij?’ vraag ik. ‘Ik heb er een dubbel gevoel bij. Aan de ene kant ging ik graag met hem wandelen in de natuur, maar aan de andere kant kon hij erg dominant zijn en liep hij teveel uiteenzettingen te geven over biologische zaken.’ ‘Zullen we doorlopen of wachten tot hij ons voorbij loopt?’ vraag ik. ‘Ik heb geen zin om te wachten. Ik loop liever een ander pad in.’ ‘Had je bij je vader ook de neiging een andere kant op te gaan?’

Page 78: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

78

‘Ja, ik had er veel behoefte aan mijn eigen weg te gaan.’

Foto’s en video’s Als er tijdens de sessie een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden, mogen cliënten daar een foto van

maken. Dat zal ze na de sessie helpen de inzichten te onthouden. Video’s zijn nog mooier want dan kun je de cliënt bij een speciale plek laten vertellen wat voor inzichten hij daarbij heeft. Ga niet zelf foto’s of video’s maken, want dat brengt na de sessie extra werk met zich mee. Cliënten willen ze meestal ook ontvangen,

dus zal je ze moeten mailen. Bij groepen heb je dan nog veel meer werk.

Licht eten Zorg ervoor dat jij en je cliënt weinig en licht eten voor de sessie anders krijg je een zwaar gevoel. Salades

of speltbrood zijn heel geschikt. Van speltbrood wordt je minder moe dan van gewoon brood en het is

tegenwoordig bij de meeste bakkers verkrijgbaar.

Tijden van de dag Alle tijden van de dag zijn geschikt. De mooiste tijden zijn de ochtend, aan het eind van de middag en

tijdens de zonsondergang. Let er wel op dat je niet in het donker het bos in mag.

SOORTEN WERKVORMEN IN WANDELCOACHING

Door Tabitha Dingjan

Werkvormen kunnen verschillende functies hebben in WandelCoaching. Hieronder zijn de meest gebruikte

op een rij gezet:

1. opening (start) van een coaching traject;

2. inzicht krijgen in de persoonlijke geschiedenis van de coachee;

3. adresseren van huidige situaties en blokkades;

4. natuur als inspiratie op een coaching thema;

5. inzicht geven in het nemen van beslissingen;

6. verbanden leggen tussen omgevingsverschijnselen en persoonlijke patronen;

7. evaluatie van een traject of coaching sessie.

Hieronder wordt uitgelegd hoe je de functies kunt toepassen in de praktijk. 1. Opening van een coaching traject De omgeving en de wandeling zelf worden als ijsbreker van een sessie gebruikt. Dit houdt in dat de omgeving

op een speelse wijze inbreng mag hebben in het kennismakingsgesprek tussen coach en coachee. Ook is

dit een prachtige manier om de coachingsvraag expliciet te maken.

2. Inzichten krijgen in de persoonlijke geschiedenis van de coachee Als je in de natuur terugkijkt op je persoonlijke geschiedenis kun je deze gebruiken als katalysator van je

verhaal. Door onderdelen als landschappen, lucht, licht en water er bij te betrekken kan de betekenis van

een ervaring erkenning krijgen en, indien gewenst, veranderen. Hierbij is het van belang om de juiste vragen

te stellen, stil te staan bij belangrijke momenten en de plek te gebruiken om de coachee zijn/haar emoties

te laten uiten.

Voorbeeldvragen:

• Ik hoor je zeggen dat het je veel verdriet heeft gedaan dat je ouders gescheiden zijn toen je negen

was. Als we hier zo staan waar voel je je verdriet in je lichaam? En als je diep de bosgeur inademt,

waar kruipt het naartoe?

• Toen je weer moest verhuizen werd je boos omdat je opnieuw afscheid van je vrienden moest nemen.

Ik hoor je ook zeggen dat je die woede niet durfde te uiten. Hoe zou je, als je nu om je heen kijkt, die

situatie kunnen terugvinden in dit stukje natuur? Welk bosje, struikje, tak kan jouw gevoel weergeven?

3. Adresseren van huidige situaties en blokkades Als het thema of de coachingsvraag helder is, kun je als coach de natuurverschijnselen (het weer, de paden,

het seizoen, etc.) gebruiken als leidraad om verlangens, wensen en dromen onderliggend aan het thema te

verhelderen. Allerlei rituelen kunnen zaken verduidelijken en gevoelens bekrachtigen. Het gevoel van de

Page 79: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 79

coachee zal hierbij een leidende factor zijn. Stel als coach dan ook gevoelsvragen die bijdragen in het krijgen

van inzicht in het ontstaan van de blokkade. Neem hiervoor de tijd.

Voorbeeldvragen:

• Als je zo om je heen kijkt, en je je frustratie op je werk voor de geest haalt, welke plek of welk pad

trekt dan je aandacht?

• Hoe symboliseert dat de situatie?

• Je vertelt dat je bang bent voor je donkere kant. Wat zou je ervan vinden als we dat donkere pad kiezen

en gaan ondervinden wat daarachter verscholen ligt?

• Wat voor gevoel ervaar je nu? Op welke wijze herken je dit uit andere perioden in je leven? Hoe was

dat toen voor jou?

• Ik zie dat je steeds tegen takjes, stenen en dennenappels trapt op het pad. Wat voor gevoel zit daar

achter? Waar trap je eigenlijk tegen in je leven of in jezelf?

• Ik zie dat je erg boos bent op je baas. Kun je eens een tak pakken en die boosheid uiten door die tak

ergens tegen te slaan wat je baas symboliseert?

4. Natuur als inspiratie op een coachingthema Deze manier van coaching gebruikt de natuur als inspiratie op een thema. Thema’s kunnen hier bijvoorbeeld zijn: verbeteren van relaties of reduceren van stress. Dus de verschijnselen en de natuurobjecten die

aanschouwt of ontdekt worden, mogen een plek innemen in het thema. Waar je hier ook voor kunt kiezen

is een stiltewandeling.

Voorbeeldvragen:

• We lopen nu al een tijdje op deze rechte weg met links en rechts hoge bomen om ons heen. Als je even

het gevoel van onrust van de laatste tijd aandacht geeft, wat doet deze omgeving dan voor je? Wat

voor een omgeving heb je nodig om tot rust te komen?

• De lucht wordt steeds donkerder. Ik hoor je zeggen dat je je steeds meer in het nauw gedreven voelt.

Hoe voelt het voor je dat de lucht om ons heen steeds grauwer wordt?

• Het landschap is hier glooiend, wat heuvelachtig. Hoe zou je dit kunnen zien in het licht van je levensfase

en de moeilijkheden die je vertelt tegen te komen? Wat kenmerkt tot nog toe jouw levenspad? Wat zijn

de opties om je op het landschap aan te passen? 5. Inzicht geven in het nemen van beslissingen Een coachee helpen bij het maken van keuzes en het nemen van beslissingen is een belangrijk onderdeel

bij coaching. Als een coachee weinig zelfvertrouwen en een laag zelfbeeld heeft, kan het maken van

beslissingen lastig zijn. Het is van belang om eerst de eigenwaarde en het zelfvertrouwen van de coachee

te vergroten. Daarna kunnen de diepere wensen en verlangens aandacht krijgen. De hieruit volgende

beslissingen kunnen in outdoor coaching geadresseerd worden door wandelingen te maken en opdrachten

in de natuur te doen.

Voorbeeldvragen:

• Hier bij dit beekje zie je twee stromingen bij elkaar komen. Als je je relatie met je partner bekijkt, welke

deel van de beek is dan op jullie van toepassing? Hoe voelt het voor je? Hoe zou je het willen hebben?

• Je vertelt me dat je het gevoel hebt op een kruispunt in je leven te staan. We staan nu op een kruispunt

in het bos. Dat lijkt symbool te staan voor de mogelijkheden die je ervaart te hebben. Welk pad staat

voor welke optie? Hoe voelt dat? Waar zou je heen willen lopen?

Page 80: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

80

6. Verbanden leggen tussen natuurverschijnselen en persoonlijke patronen De wisseling van de seizoenen, de stilte voor de storm, een keiharde regenbui – we kunnen ze allemaal

gebruiken om patronen te (h)erkennen en iemands zelfkennis te vergroten. Deze natuurverschijnselen

kunnen waardevolle zelfinzichten bieden. Het geeft ook ideeën over hoe patronen zijn ontstaan in iemands

leven. Deze manier van kijken naar de natuur kan een gevoel van levensbestemming en berusting met zich

meebrengen. Het gevoel van de coachee zal hierbij een leidende factor zijn. Stel dan ook veel gevoelsvragen

en help de coachee bij zijn gevoel te komen.

Voorbeeldvragen:

• Vanuit je pubertijd heb je nooit bewust het moment ervaren dat je zelf de verantwoordelijkheid voor je

leven wilde nemen. We kijken hier naar een prachtig nest met kleine vogeltjes. Wat zou er gebeuren

als een van de kleintjes niet zou willen leren vliegen? Wat zou in jouw geval een oorzaak kunnen zijn?

Hoe voelt dat voor je?

• De tijd breekt aan dat alle eekhoorntjes weer nootjes aan het verzamelen zijn om de winter te

overbruggen. Hoe ga jij om met de perioden in je leven waarin je een appeltje voor de dorst nodig

hebt?

• Zie je hoe de knoppen weer aan de takken zitten en straks mooie bladeren gaan vormen? Welke

knoppen zijn er in je leven die met de juiste voeding en zorg bladeren mogen worden?

7. Evaluatie van een traject of sessie Een wandeling in de natuur kan werken als een samenvatting van het gelopen coaching proces. Dit kan het

reflecterend vermogen van de coachee vergroten en hij/zij kan het besef ervaren van de impact van de

genomen stappen. Ook kun je hier evaluatie rituelen doen.

Voorbeeldvragen:

• In de afgelopen weken hebben we samen gekeken naar hoe jij meer rust in je leven mag ervaren. Welk

natuurobject staat voor jou symbool voor waar jij stond aan het begin van het traject? En welk object

voor hoe je je nu voelt?

• Hoe zou je ons pad samen beschrijven? Welke dingen die we nu tegenkomen kun je relateren aan de

verschillende processen die we doorlopen hebben?

• Wat heeft het je gebracht? Welke vruchten zie je om je heen die hiervoor symbool kunnen staan?

• Wat zou je hier willen achterlaten?

Page 81: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 81

WERKVORMEN WANDELCOACHING

DE JUISTE LOOPSNELHEID

Door Tabitha Dingjan

Bij wandelcoaching is wandelen een van de basisactiviteiten van een coachingsessie. De loopsnelheid

bepaalt de mate waarin rust en ontspanning in de sessie kan komen en de kwaliteit van de coach-cliënt

relatie kan worden gemaakt. Het contact van de voet met de grond en de aandacht bij het lopen heeft

invloed op de gronding van een persoon. Hoe sneller de pas, hoe vluchtiger dit contact.

Zowel de coach als de coachee kan de loopsnelheid bepalen. Als je ervoor kiest om de coachee het

looptempo te laten bepalen, dan kan dat veel informatie opleveren. Zo zullen coachees die in een burn-out

zitten of dreigen te raken de neiging hebben om een snel tempo te lopen. Vertragen zou mogelijk het einde

van een schijn ‘controle’ kunnen betekenen. Daarom is het zo heilzaam om met gestreste coachees slow-

motion of stressrelease wandelingen te doen. Feedback op de loopsnelheid is dan een relevante interventie.

Het vertragen in tempo maakt het mogelijk vanuit het hoofd weer in het lichaam aanwezig te zijn en dat te

mogen voelen. Er komt als het ware van binnenuit iets in beweging.

Wanneer de cliënt toch steeds te hard wil lopen, kan de coach zeggen:‘Het valt mij op dat je een sterke neiging hebt om snel te lopen. Wat zegt dat over jou?’ Voorkeursomgeving De wandelingen en dus ook de loopsnelheid stem je als coach af op de omgeving en bedoeling van de

sessie. Het spreekt voor zich dat lopen in een historisch centrum van een stad anders is dan het lopen in de

bossen of een agrarisch landschap. De loopsnelheid verschilt dus per omgeving en kan ook invloed hebben

op de veiligheid van een sessie.

Individuele coaching In individuele coaching heb je als coach veel invloed op de loopsnelheid van de wandeling. Er zit ook een

intiem aspect in verweven, je stemt af op elkaar.

Groepscoaching In groepscoaching is het bepalen van de loopsnelheid vaak een compromis. Wat voor de een te snel is, kan

voor de ander te langzaam zijn. Daarom kan je er als coach voor kiezen om te differentiëren. Bij een

stressrelease wandeling kun je bijvoorbeeld een doel afspreken waar alle deelnemers op hun eigen tempo

naar toe lopen.

Stilstaan Sta regelmatig stil met de cliënt. Dan kan de cliënt letterlijk en figuurlijk ergens bij stilstaan.

‘Zullen we bij dit onderwerp eens stilstaan? Wat valt je nu op in de omgeving?’ Een ander voordeel van stilstaan is dat je de cliënt dan kunt aankijken, wat tijdens wandelen uiteraard

minder goed kan.

Heen en terug op hetzelfde pad Als er geen aangegeven wandelingen zijn en je kent het gebied nog niet, dan kun ook heen en terug gaan

op hetzelfde pad. Je zult merken dat je op de terugweg weer andere dingen ziet en andere inzichten krijgt.

DE STILTEWANDELING

Door Tabitha Dingjan

De natuur wordt niet alleen gebruikt als inspiratiebron; ze werkt ook uitermate kalmerend en rustgevend.

In de natuur mag de mens ‘thuiskomen’. In deze vertrouwdheid kan de cliënt begeleid worden in het maken

van een stiltewandeling. Deze kan je als coach inzetten wanneer je de indruk hebt dat de coachee moeite

heeft met gronden en het lastig vind om met zichzelf contact te maken. Ook wanneer de coachee erg veel

stress ervaart, of druk is in zijn hoofd, kan deze werkvorm ingezet worden. Bij een stiltewandeling maak je

zonder verbale communicatie gebruik van de inspiratie van de natuur. De effecten zijn heel divers. Je komt

Page 82: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

82

volledig in het hier-en-nu. Je bent je diep gewaar van de wisselende sferen, geluiden, mooie beelden,

zonnestralen en geuren. Het is een diep rustgevende ervaring die hele heldere inzichten naar boven brengt.

Deze soort wandeling wordt ook wel ‘meditatieve wandeling’ genoemd.

Een paar redenen om een stiltewandeling in te zetten: opdoen van inspiratie, rouwverwerking, tot rust

komen, meditatie, tot jezelf komen, in het hier en nu zijn, verbinding maken etc.

Instructies voorafgaand aan de wandeling: • Blijf met je aandacht volledig in het nu. Hoe meer je in het nu wandelt, met je hele wezen, hoe meer

je ziel zich kan verbinden met de ziel van de natuur.

• Richt je blik op 1 punt, bijvoorbeeld net boven de horizon, op een boom in de verte aan het eind van

een pad of gewoon op de grond. Als je een punt voorbij bent, dan kies je het volgende punt, enz.

• Laat de voeten goed afrollen om op die manier contact te voelen met de aarde. Daardoor ‘zak’ je goed in je lichaam.

• Het tempo van de wandeling is laag waardoor je in staat bent de ademhaling te reguleren.

• Spreek af hoelang de wandeling duurt.

• Benadruk bij een groep dat iedereen bij elkaar blijft.

• Als je inademt, stel je je voor dat je al het goede van de natuur inademt: haar energie, zorg, rijkdom,

rust, schoonheid, levenskracht, wijsheid en creativiteit.

• Als je uitademt stel je je voor dat je alle stress en zorgen uit je lichaam en geest loslaat. Ook laat je

alle onnodige gedachten los die niets te maken hebben met je wandeling.

• Luister voortdurend naar de geluiden die je om je heen hoort. Dat helpt om goed in het nu te blijven.

• Kijk voortdurend naar de veranderende beelden.

• Ruik de geuren, voel de grond onder je voeten, voel je ademhaling en wees je bewust van de beweging

van je armen en benen.

• Sta af en toe stil op mooie plekken met een ruim uitzicht, bij een indrukwekkende boom of voor een

kleurrijke bloem.

Wanneer mensen moeite hebben zich te focussen en veel gedachten in hun hoofd blijven houden, dan

kunnen de volgende focusoefeningen worden aanbevolen:

• De ademhaling een tijdje afstemmen op het ritme van het lopen, bijvoorbeeld vier tot zes stappen per

inademing en uitademing.

• Een mantra of positief zinnetje herhalen op het ritme van het lopen, bijvoorbeeld:

“ In de stilte van het bos Laat ik al mijn zorgen los”

Of:

“Moeder Natuur, bron van het leven Door jou ben ik nu volledig omgeven” Nabespreking: • Neem waar hoe je je nu voelt. Wat is het verschil met je gevoel voorafgaand aan de wandeling?

• Wat kun je vertellen over de lengte van het in- en uitademen?

• Hoe ging het focussen? Kon je je gedachten loslaten? Kon je bij jezelf blijven?

• Vraag naar de gebeurtenissen en verschijnselen tijdens de wandeling.

• Bespreek hoe de coachee of groepsleden zelf stiltewandelingen kunnen maken.

Voorkeursomgeving Zoek een zo rustig mogelijk natuurgebied met niet al te moeilijke paden. Let er ook op dat het tijdstip zich

leent voor een stiltewandeling. Zorg voor niet teveel verstoringen van buitenaf zodat de stilte zijn werk kan

doet. Zoek een plek waar weinig mensen komen. Kies anders een tijdstip waarop je weet dat het minder

druk is, bijvoorbeeld vroeg in de ochtend of rond etenstijd in de avond.

Tijdsduur, benodigde materialen & stappen Tijdsduur: naar aanleiding van het doel te bepalen.

Materialen: pen en papier kunnen handig zijn; de indrukken kunnen tijdens pauzes bijvoorbeeld verwerkt

worden in gedichten, songteksten of tekeningen.

Individuele coaching

Page 83: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 83

De aanwezigheid van de coach tijdens de stiltewandeling heeft een bijzondere waarde. Zonder verbale

uitwisseling van gedachten en emoties van de coachee kan de coach aandachtig aanwezig zijn en op die

manier getuige zijn.

Groepscoaching Stilte ervaringen worden sterk geïntensiveerd wanneer je in een groep wandelt. Er gebeurt altijd iets

bijzonders. Door met een groep in stilte te wandelen, krijgt de ervaring een extra dimensie. Er zijn getuigen

van de mooie momenten. De manier van communiceren verandert volledig. De leider van de groep bepaalt

het tempo en zorgt ervoor dat niemand praat.

Mogelijkheden en aandachtspunten: • Je kunt als coach soms werken met begeleidingsvormen, waarbij in tweetallen gewandeld wordt.

• Je kunt momenten inbouwen om op een gegeven signaal in of uit contact met elkaar te wandelen.

• De stiltewandeling kan ook met blinddoek worden gedaan waarbij de coach de geblinddoekte cliënt

begeleidt of waarbij de groepsleden in tweetallen gearmd samenlopen.

• Bij lange stiltewandelingen kan ongeveer één keer per half uur gestopt worden, op bijzondere plekken.

Er kunnen dan eventueel foto’s worden gemaakt. Maar het zwijgen blijft gehandhaafd. • Wanneer groepsleden even willen stoppen, kan dat in noodzakelijke situaties. Er wordt dan een time-

out teken gegeven: de handen worden als een T omhoog gericht tegenover de leider.

• In de nabespreking kunnen heldere inzichten ontstaan over groepsprocessen en -dynamica.

KRUISINGEN EN SPLITSINGEN

Door Peter Krijger

Als je bij een kruising komt, ga dan stilstaan. De cliënt kan dan kiezen uit vier richtingen: vooruitlopen,

afslaan naar links of rechts of teruglopen. De keus van de cliënt heeft veel betekenis.

Coach: ‘We staan nu op een kruispunt. Wat symboliseert dit voor jou?

Cliënt: ‘Ik sta op een kruispunt in mijn leven.’ Coach: ‘Waar staan die vier richtingen voor?’ Cliënt: ‘Teruglopen wil ik niet. Dan ga ik terug in mijn leven. Maar ik wil ook niet op dezelfde weg

voortgaan. Ik wil een andere weg inslaan in mijn leven.’ Coach: ‘Dus je wilt afslaan?’ Cliënt: ‘Klopt. Ik moet kiezen tussen rechts of links.’ Coach: ‘Wat valt je op aan het pad dat naar rechts gaat?’ Cliënt: ‘Dat is een recht pad, dat steeds smaller wordt.’ Coach: ‘Wat symboliseert dat?’ Cliënt: ‘Dat symboliseert een nieuwe baan die ik overweeg te nemen. Ik zie duidelijk waar het heenleidt,

maar het bevalt mij niet dat het steeds smaller wordt.’ Coach: ‘En het pad dat naar links gaat?’ Cliënt: ‘Dat wordt steeds breder en lichter, maar ik zie niet goed waar het heenleidt.’ Coach: ‘Wat symboliseert dat pad?’ Cliënt: ‘Voor mezelf beginnen.’ Coach: ‘Wat voel je bij beide paden?’ Cliënt: ‘Bij het brede en lichte pad heb ik een beter gevoel.’ Coach: ‘Dus welk pad kies je?’

Splitsingen Splitsingen verschillen alleen van kruisingen in de zin dat de cliënt nu uit drie richtingen moet kiezen. Er zijn

twee soorten splitsingen: een T-splitsing of een Y-splitsing. Beiden hebben hun eigen symboliek en

richtingsmogelijkheden. Het hangt er vanaf vanuit welke richting de cliënt op de splitsing komt.

Meerdere paden komen bij elkaar Nu heeft de cliënt vele keuzemogelijkheden. Laat de cliënt gaan staan op het punt waar al die paden bij

elkaar komen. Laat hem naar ieder pad kijken en aanwijzen voor welke keus elk pad staat.

Page 84: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

84

Je kunt de cliënt ook met gesloten ogen in het centrum laten staan waar de paden bij elkaar komen. Dan

vraag je hem een stuk of tien keer rond te draaien. Als hij stopt met draaien en de ogen opent, kijkt hij naar

het pad dat voor hem ligt. Dat is de richting die hij in kan slaan.

Er kan ook een andere symboliek naar boven komen. Zo kan elk pad bijvoorbeeld staan voor allerlei zaken

of mensen die uit allerlei richtingen naar de cliënt toekomen. Het kan ook zijn dat de paden staan voor

allerlei kwaliteiten die de cliënt heeft. Hoe zou hij die allemaal bij elkaar kunnen brengen tot een geheel?

Voorbeeldsessie - De beroepskeuze Een jongen van 18 die net klaar is met het Atheneum, weet totaal niet wat hij wil gaan studeren. Zijn ouders

hebben mij gevraagd hem te coachen. Ik ga met hem wandelen in landgoed Den Treek, een prachtig bos

ten zuiden van Amersfoort waar ik vaak wandel. Ik leg hem de beginselen van wandelcoaching uit en we

gaan op pad.

Meteen valt zijn oog op een hardloper.

‘Ik ben net als die hardloper,’ zegt hij. ‘Hij loopt in zijn eentje en bepaalt zijn eigen route en tempo. Daar heb ik ook altijd behoefte aan.’ ‘Dus je hebt een beroep nodig waarin je je eigen tempo en route kunt bepalen,’ zeg ik. ‘Inderdaad, dat klopt,’ zegt hij knikkend. Een tijdje later komen we bij een open plek waar 8 paden bij elkaar komen. In het midden van die plek

staat een groepje bomen op een soort verhoogd eilandje.

‘Pfff....’ zucht hij. ‘Al die paden symboliseren voor mij studierichtingen. Het zijn er zoveel, dat ik echt niet weet welke kant ik op moet.’ ‘Blijf er eens een tijdje naar kijken,’ zeg ik. Na enkele minuten zegt hij: ‘Ik moet die paden zien als allerlei interesses die bij elkaar komen op deze open

plek. Het eilandje met bomen zie ik nu als de studierichting. Ik moet dus een studie kiezen waarin al mijn

interesses bij elkaar komen.’ ‘Mooi inzicht,’ zeg ik. ‘Kun je al die 8 paden bekijken en mij vertellen welke interesses deze symboliseren?’ ‘Ja leuk!’ roept hij enthousiast terwijl hij op het eilandje gaat staan. ‘Dat pad daar is mijn interesse in handel. Dat pad daarnaast is mijn interesse in reizen naar verre landen. Dat smalle pad staat voor mijn talenknobbel.

Dat brede pad vertegenwoordigt ondernemerschap.’ Hij kon moeiteloos alle 8 paden koppelen aan interesses en eigenschappen. Uiteindelijk vraag ik hem welke

studie daar het beste bijpast.

‘Ik weet het! Ik ga internationale handel studeren. Daar kan ik al mijn interesses in kwijt.’

Voorbeeldsessie – Problemen op het werk Ik loop met Jan door het bos. Hij heeft veel problemen op zijn werk. Het project waar hij aan werkt wordt

aan alle kanten tegengewerkt. Terwijl hij er over praat, schopt hij voortduren tegen stenen en takken.

‘Ik zie dat je voortdurend tegen takken en stenen trapt?’ vraag ik. ‘Waar staan die voor?’ ‘Voor alle mensen op mijn werk die mij tegenwerken.’ Jan gaat door met trappen.

‘Hoe voelt het om zo te trappen?’ vraag ik.

‘Ik ben er ontzettend boos over.’ ‘Trap maar door zolang je wilt,’ zeg ik. Jan trapt tegen alles wat hij in de buurt ziet en begint er hard bij te vloeken. Het pad ligt bezaaid met

takken. Na enige tijd wordt hij rustiger.

‘Wat gaat er nu door je heen, Jan?’ ‘Ik kan wel de hele middag blijven doortrappen, maar dat levert niets op. Er liggen hier oneindig veel takken.’ ‘Wat zou je het beste kunnen doen?’ ‘Misschien is de tijd nog niet rijp voor dit project en moet ik een andere richting uitgaan.’ ‘Kijk eens om je heen, Jan. Is er een andere richting die je in kunt gaan?’ Jan kijkt om zich heen. We staan op een kruispunt waar vier paden bij elkaar komen.

‘Als ik op hetzelfde pad wil doorlopen, blijf ik tegen obstakels aanlopen. Maar als ik een ander pad kies, zijn

er waarschijnlijk veel minder takken op de weg.’ ‘Wil je een ander pad kiezen?’ vraag ik. ‘Prima. Dan kies ik het pad dat naar rechts gaat. Daar zie ik geen enkele tak liggen.’ We lopen dat pad op en Jan voelt zich zichtbaar beter.

‘Hoe is het nu om hier te lopen?’ ‘Veel beter. De sfeer is hier ook totaal anders. De bomen zijn mooier en verder uit elkaar. Het pad loopt gemakkelijk en er valt veel licht op.’ ‘Waar staat dat pad voor in relatie tot je werk?’

Page 85: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 85

‘Een heel ander project, waar ik na het huidige project aan wou beginnen. Maar nu besef ik dat ik er meteen

maar mee moet starten en het huidige project moet uitstellen tot de tijden gunstiger zijn.’

OBSTAKELS EN PLASSEN

Door Peter Krijger

Als er een obstakel op het pad ligt, moet je altijd stil blijven staan, ook al wil de cliënt er omheen lopen. Als

de cliënt wil doorlopen vraag je waarom hij het obstakel wil ontwijken. ‘Waar staat dat obstakel voor?’ ‘Wat symboliseert die boomstam?’‘Wat symboliseert die modderpoel?’ ‘Wat symboliseert dat gesloten hek?’ Ook bij plassen moet je per definitie altijd stoppen. ‘Wat symboliseert die plas? Wat weerspiegelt deze van jou? Kijk er eens in? Hoe is dat? Wat voel je daarbij?’

Voorbeeldsessie – Druppels in een plas Ik stond een keer met iemand bij een plas en precies op dat moment begon het licht te regenen.

‘Wat valt je op?’ ‘Ik zie de druppels in de plas vallen. Daardoor ontstaan er allemaal kringen.’ ‘Wat symboliseert dat?’ ‘Die druppels symboliseren allerlei activiteiten die in mijn leven verschijnen. Maar als die afgelopen zijn komt

mijn leven weer tot rust, net als de plas, die weer rustig wordt als het regenen is gestopt.’ Voorbeeldsessie - Mul zand Ik loop met een cliënt door Landgoed Den Treek. Het heeft een maand niet geregend waardoor alles

kurkdroog is.

‘Terwijl je vertelt dat je op je werk heel moeizaam vooruit komt, lopen wij moeizaam over een zandpad,’ merk ik op.

Herman begrijpt mijn hint en begint te lachen.

‘Dit is eigenlijk een paardenpad. Die zijn niet bedoeld voor mensen.’ ‘Wat wil je nu doen, Herman?’ vraag ik. ‘Gewoon een makkelijker pad kiezen,’ zegt hij. ‘Hoe wou je dat doen?’ ‘Gewoon een beetje rondkijken tot ik er een zie.’ ‘Kan dat ook op werkgebied?’ ‘Ja hoor. Ik ga gewoon een beetje rondkijken naar een andere baan.’ Op dat moment ziet Herman een harder pad.

‘Dat nieuwe pad heb je snel gevonden,’ merk ik op. We lopen er heen en gaan daar verder.

‘Zo, dat loopt een stuk beter,’ zegt hij. ‘Wat voor nieuw werk komt er nu in je op?’ vraag ik. ‘Van alles,’ zegt hij enthousiast.

Terwijl we op het hardere pad lopen krijgt Herman allerlei ideeën over nieuw werk.

Voorbeeldsessie - Gemodder op het werk Oktober 2007 – Den Treek, Leusden Hans is manager van een grote afdeling bij een zorgverzekeraar. Er zijn veel problemen zowel met collega’s als klanten.

Ik loop met Hans door het bos en komen bij een modderpoel. Het is moeilijk er voorbij te komen.

‘Wat zou dit kunnen betekenen?’ vraag ik Hans. Hij denk na terwijl hij naar de modder kijkt.

‘Ik weet het niet,’ zegt hij na een tijdje.

Ik help hem een handje: ‘Je had het net over de onvrede die je voelt op je werk. Je zegt dat je steeds meer weerzin hebt tegen het geruzie van je collega’s en de slechte manier waarmee met klanten wordt omgegaan.’ ‘Ik weet het nu,’ zegt Hans. Dat gemodder op mijn werk wordt gesymboliseerd door die modderpoel.’ ‘Wat zou je nu willen doen?’ Hans kijkt even rond. ‘We kunnen alleen verder als we door de bosjes lopen.’ ‘Maar dat is heel moeilijk,’ zeg ik, ‘want ze zijn heel dicht. Bovendien zitten er stekels aan.’ ‘Klopt. Als ik om het gemodder heen zou willen op mijn werk, dan krijg ik veel weerstand.’

Page 86: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

86

‘Wat zijn de andere opties?’ vraag ik. ‘Teruglopen en een ander pad zoeken?’ zegt Hans. ‘Wil je dat, Hans?’ ‘Ik wil niet terug en op een ander pad ligt misschien nog meer modder. Dan blijft alleen nog over om door

de modder heen te lopen.’ ‘Maar dan krijgen we vuile voeten,’ zeg ik. ‘Dat moet dan maar.’ ‘Dus je wilt dwars door de modder?’ ‘Ik moet het gemodder gewoon op gaan lossen op mijn werk.’ ‘Dat klinkt goed,’ zeg ik. ‘Weglopen lost niets op.’ Op dat moment steekt de wind op en beweegt de bladeren.

‘Hoor je dat?’ zeg ik. ‘Je krijgt applaus van de bladeren.’ Terwijl we langzaam en behoedzaam door de modder lopen, begrijpt Hans steeds beter hoe hij het

gemodder op zijn werk kan oplossen. Als we een bocht om zijn, zien we een grote plas.

‘Als we door deze plas heenlopen worden onze schoenen weer schoon,’ lacht Hans, ‘het oplossen van het gemodder wordt beloond!’ We lopen langzaam door de plas en vegen daarna onze schoenen af met gras. De wind gaat weer liggen.

VRIJE EN GESTRUCTUREERDE WANDELINGEN

Door Peter Krijger

In een gebied dat je goed kent en waar veel paden zijn, kun je de cliënt volledig vrijlaten in de keuzes van

de paden. Je moet er alleen voor zorgen dat je binnen de afgesproken tijd weer terug bent bij het startpunt.

De meeste natuurgebieden in Nederland zijn geschikt voor deze werkwijze.

Wanneer je een natuurgebied niet goed kent, is het aan te bevelen een gestructureerde wandeling te maken.

Je volgt dan een aangegeven route. Vaak wordt bij de startplaats aangegeven hoe die routes lopen, wat de

kleuren van de paaltjes of richtingtekens zijn en hoe lang ze duren. Deze werkwijze is uiteraard minder

avontuurlijk dan de vrije wandeling. Het is dus aan te bevelen een natuurgebied goed te onderzoeken

voordat je daar met cliënten gaat wandelen.

Als er geen aangegeven wandelingen zijn, dan kun je er ook voor kiezen heen en terug te wandelen op

hetzelfde pad. Je zult merken dat je op de terugweg weer andere dingen ziet en andere inzichten krijgt. Het

is heerlijk om wandelingen zodanig te organiseren dat je in de namiddag of avond terugloopt om te eindigen

met een zonsondergang.

DE WANDELING MET OF ZONDER DOEL

Door Peter Krijger

Wandelcoaching kun je met of zonder doel doen. Als je een duidelijke vraag hebt dan neem je die vraag

steeds in gedachten of je praat er voortdurend over met degene die naast je loopt. Soms komt het antwoord

op die vraag al binnen een paar seconden of minuten. Soms ontwikkelt het inzicht zich geleidelijk tijdens

het verloop van de wandeling en komt er pas na een uur duidelijkheid. Bij complexere vraagstukken of grote

veranderingen in het leven is een retraite van een paar dagen tot een maand aan te bevelen. In de midlife-

periode nemen sommige mensen zelfs een sabbatical van een half jaar tot een jaar.

Een wandeling zonder doel is vergelijkbaar met de vrije wandeling. Je hebt geen specifiek doel voor ogen

in het wandelgebied. De wandeling met doel houdt in dat je een doel afspreekt waar je heen wandelt zoals

een rivier, een mooi gebouw, een grote vlakte of de top van een heuvel. Je zegt aan het begin van de

wandeling dat als het doel bereikt is, er een helder antwoord komt op de coachingsvraag, gesymboliseerd

door de plek van het doel. Op deze wijze hebben de hersenen en het onderbewustzijn de tijd om een

antwoord te bedenken en je zult merken dat de natuur ook een handje meehelpt.

Page 87: READER - Atma · Coachen: 1. als coach fungeren voor. 2. begeleiden, opleiden, helpen. We weten eigenlijk wel wat met coachen bedoeld wordt, maar intuïtief coachen roept wellicht

READER 2017 – LIFE COACHING ATMA INSTITUUT 87

DE LEVENSBOOM

Door Tabitha Dingjan

Er zijn vier gebieden in het leven waarbinnen ieder mens zich wil ontplooien om gelukkiger te worden:

1. De intrapersoonlijke sfeer - het gebied van ons innerlijk gesymboliseerd door de wortels en de

stam;

2. De interpersoonlijke privésfeer - onze relaties met familie en vrienden, gesymboliseerd door de

takken en bladeren links in de boom;

3. De interpersoonlijke maatschappelijke sfeer – de relatie met je werk of met school en met collega’s, medestudenten of cliënten, gesymboliseerd door de takken, bladeren en vruchten rechts in de

boom;

4. De transpersoonlijke sfeer - het gebied van intuïtie, visie, spiritualiteit, wetenschap en zingeving,

vertegenwoordigd door de takken en bladeren in de kruin.

In de boeken De Wensboom en LifeDesign van Peter Krijger worden deze uitgebreid beschreven.

Voorkeursomgeving De omgeving is allesbepalend. Hoe meer bomen, hoe meer informatie m.b.t. de coachingsvraag. Wees

creatief en vraag door: waarom die boom, wat is er anders aan dan andere bomen?

Tijdsduur, benodigde materialen & stappen Duur: minimaal 20 minuten

Benodigde materialen: n.v.t.

Stappen • Begeleid de coachee bij het maken van een keuze voor een boom.

• Stel open vragen m.b.t. de specifieke kenmerken van de boom.

• Bekijk ieder gedeelte van de boom en stel daarbij de drie basisvragen van wandelcoaching

• Herleid de antwoorden naar de coachingsvraag.

• Vat het gesprek samen en laat de coachee vervolgacties formuleren.

Individuele coaching Deze werkvorm is uitermate geschikt voor individuele sessies. De coachee kan de oordeelvrije natuur

gebruiken om eigen projecties de ruimte te geven. Voornamelijk in de exploratiefase van de coachingsvraag

en kennismaking met de coachee geeft deze werkvorm duidelijkheid. Verder is het direct helder hoe de

coachee tegen bepaalde verhoudingen aankijkt.

Groepscoaching In groepscoaching is deze werkvorm te gebruiken bij het opstellen van de groep of organisatie. Welke groep

bomen vertegenwoordigt de groep of het team? Zorg voor een veilige leeromgeving.

Belangenverstrengelingen, oud zeer, hiërarchische verhoudingen, (denkbeeldige) privileges en de invloeden

daarvan, kunnen boven tafel komen. Maak de loskomende emoties bespreekbaar en laat de groep of het

team afspraken maken hoe ze deze meer aandacht kunnen geven.