Post on 12-May-2015
description
Agressie : een theoretisch Agressie : een theoretisch referentiekaderreferentiekader
VerklaringsmodellenVerklaringsmodellen
Evolutie-biologieEvolutie-biologie Sociaal-psychologische Sociaal-psychologische
verklaringenverklaringen Situationele variabelenSituationele variabelen Chemische factorenChemische factoren
Biologisch referentiekaderBiologisch referentiekader
Agressie bij dierenAgressie bij dieren
Redenen voor agressief gedrag bij Redenen voor agressief gedrag bij dieren :dieren : Spel, oefening, techniek : opleiding in Spel, oefening, techniek : opleiding in
sociale en technische vaardighedensociale en technische vaardigheden Territoriumdrang : behoefte aan eigen Territoriumdrang : behoefte aan eigen
ruimte en bijhorende hulpbronnenruimte en bijhorende hulpbronnen DominantiegevechtenDominantiegevechten
Agressie bij dierenAgressie bij dieren
Non-verbale ontmijningsstrategieën :Non-verbale ontmijningsstrategieën : Hoofd buigen (nek tonen)Hoofd buigen (nek tonen) Buik omhoog rollenBuik omhoog rollen
=> “ik geef mij over” : remreflexen=> “ik geef mij over” : remreflexen
Agressie bij mensenAgressie bij mensen
Dieren : hoe meer verwant aan de mens, Dieren : hoe meer verwant aan de mens, hoe gewelddadiger (zie mensapen, met hoe gewelddadiger (zie mensapen, met uitzondering van de bonobo’s)uitzondering van de bonobo’s)
Agressie bij mensen = meest gewelddadigAgressie bij mensen = meest gewelddadig Taal, mogelijkheid verbaal te kwetsen en reactie Taal, mogelijkheid verbaal te kwetsen en reactie
uit te lokkenuit te lokken Vuurwapens : Vuurwapens : - blokkeren remreflexen- blokkeren remreflexen
- - geen rechtstreeks geen rechtstreeks contact met contact met slachtofferslachtoffer
Paleontologie bewijst :Paleontologie bewijst :Agressie bij mensen is van Agressie bij mensen is van
alle tijden…alle tijden…
Zijn mannen agressiever Zijn mannen agressiever dan vrouwen ??dan vrouwen ??
Mannen zijn ànders Mannen zijn ànders agressief dan vrouwen !!agressief dan vrouwen !!
Agressie bij mannenAgressie bij mannen 90% van conflicten met dodelijke 90% van conflicten met dodelijke
afloop gebeurt door mannenafloop gebeurt door mannen Hierbij zijn 80% van de slachtoffers Hierbij zijn 80% van de slachtoffers
ook mannenook mannen
Oorzaak : genetische competitie Oorzaak : genetische competitie omwille van beperkt aantal kinderen omwille van beperkt aantal kinderen dat elke vrouw kan grootbrengendat elke vrouw kan grootbrengen
Agressie bij vrouwenAgressie bij vrouwen
Indirecte of sociale agressie : Indirecte of sociale agressie : neerbuigend doen, opmerkingen over neerbuigend doen, opmerkingen over uiterlijk, roddelen, manipuleren, …uiterlijk, roddelen, manipuleren, …
Minder fysiek, minder levensbedreigend, Minder fysiek, minder levensbedreigend, maar sociaal gevaarlijkermaar sociaal gevaarlijker
Wordt niet teruggevonden bij dieren of Wordt niet teruggevonden bij dieren of kleine kinderen : vereist verbale en kleine kinderen : vereist verbale en sociale vaardigheden, en een sociaal sociale vaardigheden, en een sociaal netwerknetwerk
Psycho-sociale Psycho-sociale verklaringenverklaringen
Frustratie-agressie-Frustratie-agressie-hypothesehypothese
°1939°1939 Agressie = automatische respons op Agressie = automatische respons op
frustratiefrustratie
MAAR niet alle frustratie leidt tot agressieMAAR niet alle frustratie leidt tot agressie
=> Verfijnd (Berkowitz) : frustratie leidt tot => Verfijnd (Berkowitz) : frustratie leidt tot negatieve emoties en woede, en woede negatieve emoties en woede, en woede leidt soms tot agressie (afhankelijk van leidt soms tot agressie (afhankelijk van cognitieve processen : associaties, cognitieve processen : associaties, meningen, interpretaties,…)meningen, interpretaties,…)
Theorie van sociaal lerenTheorie van sociaal leren
Agressie als aangeleerde reactieAgressie als aangeleerde reactie
Aangeleerd door :Aangeleerd door :
- Belonen van agressief - Belonen van agressief gedraggedrag
- Observatie bij rolmodellen, - Observatie bij rolmodellen, vrienden, op TV (ook : vrienden, op TV (ook :
saturatie-saturatie-effect)effect)
Situationele variabelenSituationele variabelen
Situationele katalysatorenSituationele katalysatoren
Aanwezigheid van gewelddadige Aanwezigheid van gewelddadige “clues” : geweren ipv tennisrackets “clues” : geweren ipv tennisrackets bv.bv.
Pijn, fysiek ongemakPijn, fysiek ongemak OververhittingOververhitting Fysieke opwindingFysieke opwinding Teveel mensen, te weinig plaats Teveel mensen, te weinig plaats
(crowding)(crowding)
Situationele katalysatorenSituationele katalysatoren Groepsdruk en de-individuatieGroepsdruk en de-individuatie Luchtvervuiling (exp. met sigarettenrook)Luchtvervuiling (exp. met sigarettenrook) Zintuiglijke (over)stimulatie (geluiden, Zintuiglijke (over)stimulatie (geluiden,
beelden, geuren, …)beelden, geuren, …) Machtsvertoon (uniform, rangen, graden)Machtsvertoon (uniform, rangen, graden) TV (leereffect, saturatie, vertekend TV (leereffect, saturatie, vertekend
realiteitsbeeld)realiteitsbeeld)
Chemische factorenChemische factoren
Electrische stimulatie van bepaalde Electrische stimulatie van bepaalde hersenzones : kan agressief gedrag hersenzones : kan agressief gedrag bij apen verhogenbij apen verhogen
Genetische component : door Genetische component : door selectief kweken kan men selectief kweken kan men agressievere muizen bekomenagressievere muizen bekomen
Lage bloedsuikerspiegel kan Lage bloedsuikerspiegel kan bijdragen tot agressiebijdragen tot agressie
Alcohol – of drugsintoxicatie : Alcohol – of drugsintoxicatie : vermindert zelfbewustzijn én vermindert zelfbewustzijn én vermindert inschattingsvermogen vermindert inschattingsvermogen over gevolgen v/e actieover gevolgen v/e actie
Hormonen : mannen met meer Hormonen : mannen met meer testosteron neigen meer naar testosteron neigen meer naar delinquent gedrag, (hard)druggebruik delinquent gedrag, (hard)druggebruik en agressief gedragen agressief gedrag
ConclusieConclusie
Agressie behoort tot de persoonlijke Agressie behoort tot de persoonlijke bagage van elke mens, maar niet bagage van elke mens, maar niet elke mens wordt dader (of elke mens wordt dader (of slachtoffer) van agressieslachtoffer) van agressie
Agressiebeperkende of -Agressiebeperkende of -versterkende mechanismenversterkende mechanismen
Remreflexen bij dader en slachtofferRemreflexen bij dader en slachtoffer Sociale en verbale vaardigheden van Sociale en verbale vaardigheden van
dader en slachtofferdader en slachtoffer Vooroordelen, stereotypen, discriminatiesVooroordelen, stereotypen, discriminaties Persoonlijke perceptie, tolerantiedrempel, Persoonlijke perceptie, tolerantiedrempel,
eigen waarden en normeneigen waarden en normen Rationalisaties in hoofde van de daderRationalisaties in hoofde van de dader GroepsdrukGroepsdruk
Agressie-beheersing in Agressie-beheersing in de praktijkde praktijk
VideoVideo
Belang van sociale Belang van sociale vaardighedenvaardigheden
Uitgangspunt = zoveel mogelijk Uitgangspunt = zoveel mogelijk agressie agressie voorkomenvoorkomen door door preventieve preventieve basishoudingbasishouding
LichaamstaalLichaamstaal
OogcontactOogcontact HoudingHouding GedragGedrag SpreektoonSpreektoon
GedragGedrag
Respecteer “private space”Respecteer “private space” Bewegingen van handen en armenBewegingen van handen en armen Geen aanraking bij dreigend conflictGeen aanraking bij dreigend conflict Kom op gelijke hoogte (zie ook Kom op gelijke hoogte (zie ook
“supernanny”)“supernanny”) Herkenbaar aanwezig zijnHerkenbaar aanwezig zijn
SpreektoonSpreektoon
Niet te luid en niet te stilNiet te luid en niet te stil Beheerst en rustig, duidelijkBeheerst en rustig, duidelijk Zorg voor veel hoog en laag in uw Zorg voor veel hoog en laag in uw
stemstem Intonatie kan boodschap doorkruisen Intonatie kan boodschap doorkruisen
(sarcasme)(sarcasme) Pas stemvolume en ritme aan het kind Pas stemvolume en ritme aan het kind
aanaan
Verbale communicatieVerbale communicatie
Geen jargon, geen verkleinwoordenGeen jargon, geen verkleinwoorden Vermijd m-woordenVermijd m-woorden Ook stiltes kunnen betekenisvol zijn Ook stiltes kunnen betekenisvol zijn
(al dan niet knikken, mm, …)(al dan niet knikken, mm, …) Vermijd stopwoordjes (klinkt onzeker)Vermijd stopwoordjes (klinkt onzeker)
Verbale communicatieVerbale communicatie
Gebruik ik-uitspraken ipv jij-uitsprakenGebruik ik-uitspraken ipv jij-uitspraken Boodschap positief formulerenBoodschap positief formuleren Gelijk hebben Gelijk hebben ≠ gelijk halen≠ gelijk halen Geen zwaarwichtige woorden Geen zwaarwichtige woorden
(bedreigend)(bedreigend)
Verschijningsvormen van Verschijningsvormen van agressieagressie
Naar binnen Naar binnen naar buiten naar buiten gerichtgericht
Naar binnen : zelfverminking, Naar binnen : zelfverminking, anorexia, anorexia, minderwaardigheidscomplex, …minderwaardigheidscomplex, …
Naar buiten : naar andere mensen of Naar buiten : naar andere mensen of fysieke omgeving gerichtfysieke omgeving gericht
Verbaal Verbaal non-verbaal non-verbaal fysiekfysiek
Verbaal : schelden, bedreigen, Verbaal : schelden, bedreigen, verkleinwoorden, sarcasme, …verkleinwoorden, sarcasme, …
Non-verbaal : trillende stem, “gekapte” Non-verbaal : trillende stem, “gekapte” zinnen, roepen, armgebaren, voorover zinnen, roepen, armgebaren, voorover leunen, zich “opblazen”, …leunen, zich “opblazen”, …
Fysiek : op tafel slaan, voorwerpen Fysiek : op tafel slaan, voorwerpen gooien, tegen muur stampen, gooien, tegen muur stampen, aanraken…aanraken…
Typologieën van agressieTypologieën van agressie
Frustratie-agressie (woede : Frustratie-agressie (woede : frustratie-agressie-hypothese) ; soms frustratie-agressie-hypothese) ; soms ook emotionele of impulsieve ook emotionele of impulsieve agressie genoemdagressie genoemd
Instrumentele agressie (leertheorie)Instrumentele agressie (leertheorie) Pathologische agressie (chemische Pathologische agressie (chemische
factoren)factoren)
Frustratie-agressie : Frustratie-agressie : kenmerkenkenmerken
Druppel die emmer doet overlopenDruppel die emmer doet overlopen Niet altijd in verhouding tot aanleidingNiet altijd in verhouding tot aanleiding Vaak over langere tijd opgebouwdVaak over langere tijd opgebouwd Verlies van zelfcontroleVerlies van zelfcontrole Niet (onmiddellijk) voor rede vatbaarNiet (onmiddellijk) voor rede vatbaar = Uiting van onmacht= Uiting van onmacht Speciaal geval : extreme emotiesSpeciaal geval : extreme emoties
Frustratie-agressie : gefaseerd Frustratie-agressie : gefaseerd verloopverloop
Opstartfase : onderhuidse opbouw, Opstartfase : onderhuidse opbouw, gekenmerkt door lichaamstaalgekenmerkt door lichaamstaal
Escalatiefase : lichaam laadt zich op, Escalatiefase : lichaam laadt zich op, spanning stijgtspanning stijgt
Crisisfase : ongecontroleerde Crisisfase : ongecontroleerde uitbarsting, afreageren, slaan, uitbarsting, afreageren, slaan, schoppen, …schoppen, …
Frustratie-agressie : gefaseerd Frustratie-agressie : gefaseerd verloopverloop
Afbouwfase : langzame terugkeer naar Afbouwfase : langzame terugkeer naar normaal gedrag (ca. 90 min.) ; nog steeds normaal gedrag (ca. 90 min.) ; nog steeds extreem prikkelbaar, gevoelig voor ongeloof, extreem prikkelbaar, gevoelig voor ongeloof, afwijzing, verwijten enz. ; nieuwe afwijzing, verwijten enz. ; nieuwe uitbarsting zonder opbouw mogelijk uitbarsting zonder opbouw mogelijk (boosterreactie) => meeste (boosterreactie) => meeste interventiefouten gebeuren hier !interventiefouten gebeuren hier !
Terugslagfase : geen energie, leegheid, Terugslagfase : geen energie, leegheid, desorëntatie ; lichamelijk en geestelijk desorëntatie ; lichamelijk en geestelijk uitgeputuitgeput
Extreme emotiesExtreme emoties
Blinde woedeBlinde woede OnvoorspelbaarOnvoorspelbaar Vereist inschattingsvermogenVereist inschattingsvermogen Afreageren : op meubels, deuren, Afreageren : op meubels, deuren,
auto’s, …auto’s, …
Instrumentele agressie : Instrumentele agressie : kenmerkenkenmerken
Agressie = hulpmiddelAgressie = hulpmiddel Om een bepaald doel te bereikenOm een bepaald doel te bereiken Bedoeld om ander onder druk te Bedoeld om ander onder druk te
zettenzetten Druk wordt geleidelijk opgevoerdDruk wordt geleidelijk opgevoerd Goed gedoseerdGoed gedoseerd
Pathologische agressie : Pathologische agressie : kenmerkenkenmerken
Chemische achtergrond : psychiatrie, Chemische achtergrond : psychiatrie, alcoholintoxicatie, … Opgelet alcoholintoxicatie, … Opgelet druggebruik : soms pathologisch, druggebruik : soms pathologisch, soms ook instrumenteel ! (bv. vallen soms ook instrumenteel ! (bv. vallen niet dealer aan, maar wel niet dealer aan, maar wel verpleegkundige…)verpleegkundige…)
Geen specifieke gerichtheidGeen specifieke gerichtheid OnvoorspelbaarOnvoorspelbaar Weinig hanteerbaarWeinig hanteerbaar
Frustratie-agressie : aanpakFrustratie-agressie : aanpak
Centraal = nood aan begrip en Centraal = nood aan begrip en medelevenmedeleven
Eerst (zichtbaar!) luisterenEerst (zichtbaar!) luisteren Begrip tonen, meelevenBegrip tonen, meeleven Uitleggen, kaderenUitleggen, kaderen Aandacht verleggen van probleem naar Aandacht verleggen van probleem naar
oplossingoplossing Afronden en medewerking vragen Afronden en medewerking vragen
(vermijden van gezichtsverlies)(vermijden van gezichtsverlies)
Frustratie-agressie : Frustratie-agressie : valkuilenvalkuilen
Tirade onderbrekenTirade onderbreken Te snel oplossing voorstellenTe snel oplossing voorstellen Niet alle stappen doorlopenNiet alle stappen doorlopen Zelf beginnen schelden of dreigenZelf beginnen schelden of dreigen
Extreme emoties : aanpakExtreme emoties : aanpak
Ruimte laten om af te koelenRuimte laten om af te koelen Nadruk op eigen veiligheid en die Nadruk op eigen veiligheid en die
van anderenvan anderen Indien nodig : dekking zoekenIndien nodig : dekking zoeken Pas als razernij voorbij is : contact Pas als razernij voorbij is : contact
makenmaken
Instrumentele agressie : Instrumentele agressie : aanpakaanpak
Begrip tonen en inlevenBegrip tonen en inleven MAAR duidelijke grenzen aangevenMAAR duidelijke grenzen aangeven Boodschap uitleggen en ev. herhalenBoodschap uitleggen en ev. herhalen Tot de orde roepen, ev. terug Tot de orde roepen, ev. terug
grenzen aangevengrenzen aangeven Uiteindelijk : voor de keuze stellen Uiteindelijk : voor de keuze stellen
Instrumentele agressie : Instrumentele agressie : valkuilenvalkuilen
Dader probeert te intimiderenDader probeert te intimideren Gevaar voor escalatieGevaar voor escalatie PubliekPubliek
Pathologische agressie : Pathologische agressie : aanpakaanpak
Medische bijstand vereistMedische bijstand vereist Onvoorspelbaar in de omgangOnvoorspelbaar in de omgang Moeilijk te kalmerenMoeilijk te kalmeren Eigen veiligheid en die van anderen Eigen veiligheid en die van anderen
verzekerenverzekeren Toepasselijke alarmprocedures Toepasselijke alarmprocedures
volgenvolgen
Algemene regelsAlgemene regels Vermijd agressie uit te lokkenVermijd agressie uit te lokken Tracht situatie te ontmijnen, niet laten Tracht situatie te ontmijnen, niet laten
escalerenescaleren Eigen emoties onder controleEigen emoties onder controle De ander in zijn eigenwaarde latenDe ander in zijn eigenwaarde laten Vluchtroute open laten voor beide partijenVluchtroute open laten voor beide partijen Aandacht voor lichaamstaalAandacht voor lichaamstaal Gelijk hebben Gelijk hebben ≠ gelijk krijgen≠ gelijk krijgen Negeer persoonlijke beledigingenNegeer persoonlijke beledigingen Indien nodig : alarm slaanIndien nodig : alarm slaan
Belangrijk : ervaring en Belangrijk : ervaring en oefening !oefening !
Als er wapens aan te pas Als er wapens aan te pas komenkomen
KALM BLIJVENKALM BLIJVEN Niet provocerenNiet provoceren Rustig ademhalenRustig ademhalen Geen bruuske bewegingenGeen bruuske bewegingen Ga er steeds van uit dat het wapen écht Ga er steeds van uit dat het wapen écht
isis Sla alarm van zodra gevaar geweken isSla alarm van zodra gevaar geweken is Probeer te observerenProbeer te observeren
Gebruik steeds het gezond Gebruik steeds het gezond verstand…verstand…
EINDEEINDE
Modus OperandiModus Operandi
www.modusoperandi.bewww.modusoperandi.be
annemie.deboye@modusoperandi.beannemie.deboye@modusoperandi.be