26 N I E U W S & A C H T E R G R O N D E N

i n t e g r a a l 2004.2d e l f t ∫

Johannes Wilhelmus Huybert

Uytenbogaart, 1897 – 1964

(foto ontleend aan persoonlijk

BPM-afscheidsalbum, dat

Uytenbogaart maakte voor zijn

staf bij Shell, maart 1957)

27N I E U W S & A C H T E R G R O N D E N

i n t e g r a a l 2004.2d e l f t ∫

p.th.l.m. van woerkom

Dr. ir. P.Th.L.M. van Woerkom studeerdeVliegtuigbouwkunde aan de TH Delft. Hij promoveerdeaan de Princeton University, USA. Daarna was hij werk-zaam als hoofdingenieur bij het Nationaal Lucht- enRuimtevaartlaboratorium (NLR) te Amsterdam en alsdeeltijdhoogleraar aan de faculteit Luchtvaart- enRuimtevaarttechniek van de Technische UniversiteitDelft. Van Woerkom is momenteel universitair hoofddo-cent bij de faculteit Werktuigbouwkunde en MaritiemeTechniek van de TU Delft (technische mechanica - tribo-techniek). Hij bekleedt een aantal bestuurlijke functiesbinnen de International Astronautical Federation, IAF. Uit “pure nieuwsgierigheid” begon hij een aantal jarengeleden, “aangestoken door een persoonlijk gesprek metSimon Wiesenthal””, in zijn vrije tijd een onderzoek naarde geheime activiteiten van de voormalige Delftse hoogle-raar Jan Uytenbogaart.

Deskundig, heldhaftig en vergetenDe V2 en het dubbelleven van prof. J.W.H.Uytenbogaart

Op 8 september as. is het zestig jaar geleden dat de eerste Duitse V2-raketten uit de omgeving van deHaagse Konijnenlaan werden afgevuurd op Londen. Dat was het begin van een luchtoorlog die vanaf deherfst van 1944 zeven maanden zou duren en die zijn weerga in de geschiedenis nauwelijks kent. Meerdan duizend V2’s werden uiteindelijk vanaf bezet Nederland afgeschoten richting Engeland. Een van deeerste “Vergeltungswaffe Zwei” ofwel V2-raketten stortte neer op de Londense wijk Chiswick. Britten enNederlanders zullen in Den Haag en Wassenaar komend najaar uitgebreid – en voor het eerst gezamen-lijk - deze oorlogsgebeurtenissen herdenken.Nauwelijks bekend is dat een belangrijke rol in het verzets- en inlichtingenwerk rond de V2 werd vervulddoor de Delftse hoogleraar in de scheikunde, prof. dr. ir. Jan W. H. Uytenbogaart. Met gevaar voor eigenleven verzamelde hij via zijn huis in Wassenaar informatie over de V2 en gaf die via de illegaliteit onmid-dellijk door naar ‘Londen’.Uytenbogaart was in de jaren dertig al op de hoogte van Duitse raketexperimenten in de buurt van zijntoenmalige woonplaats Berlijn. Die wetenschap vormde het begin van zijn interesse in de raketvoortstu-wing. Die belangstelling zou zijn leven spoedig op dramatische wijze beïnvloeden.Nieuw hoofdstuk uit het onbekende verzetswerk van voormalige Delftse studenten en hoogleraren.

28 N I E U W S & A C H T E R G R O N D E N

i n t e g r a a l 2004.2d e l f t ∫

Op 7 december 1964 overleed in zijn woonplaatsWassenaar prof. dr. ir. Johannes Wilhelmus HuybertUytenbogaart, als gevolg van een infectie opgelopen ineen Aziatisch land. Hij werd 67 jaar. Bij het afscheid opde begraafplaats Westerveld waren veel gasten vanoverheid en industrie samengestroomd; toespraken vollof werden gehouden. Maar met zijn crematie leek dekennis over de door Uytenbogaart steeds zo stil gehou-den rol bij de dramatische gebeurtenissen in de TweedeWereldoorlog geheel in de vergetelheid te raken. Het “In Memoriam” in TH Mededelingen van decem-ber 1964 weet slechts van zijn reguliere werkzaamhe-den aan de toenmalige Technische Hoogeschool in demechanische technologie. Pas nu, veertig jaar later, kaneen tip van de sluier over het verleden van deze onzelf-zuchtige man worden opgelicht. Zelfs personen diemeenden de voormalige hoogleraar en BPM-topmangoed te hebben gekend, blijken verrast over de inmid-dels an het licht gebrachte bevindingen. Uit Japan ligter zelfs een verzoek om een boek over deze chemicus engeleerde te schrijven en in het Japans te vertalen. Wie was Uytenbogaart en waarom is hij anno 2004 zoonbekend?

Johannes Wilhelmus Huybert Uytenbogaart werd op 5februari 1897 geboren te Utrecht. Zijn vader was elek-trotechnisch en scheikundig ingenieur. Onder zijnvoorouders telde hij twee prominente schilders. Hijvolgde de HBS-opleiding in Den Haag, vervulde zijnmilitaire dienstplicht en studeerde vervolgens schei-kunde aan de toenmalige Technische Hoogeschool teDelft in de periode 1916-1921. Daar studeerde hij metlof af bij de bekende scheikundige prof. H. I. Waterman.

Reeds in 1920, nog vóór zijn afstuderen, was hij baasvan het laboratorium van de Staatsmijnen in Limburg.In 1925 werd hij hoofd van het laboratorium van deNederlandse Kunstzijdefabriek ENKA. In 1929 promo-veerde hij aan de TH Delft, op het onderwerp van decolloïdale stofafzetting bij het “cracken”. Zijn promo-tieonderzoek werd begeleid door prof. J. Böeseken, prof.G.A. Brender à Brandis en prof. H.I. Waterman – grotenamen in die jaren. In 1930 vertrok hij naar Duitsland,waar hij wetenschappelijk directeur werd van hetForschungsinstitut van de Vereinigte GlanzstoffFabrieken te Teltow-Seehof bij Berlijn. Het was ook in

‘Ooit ga ik hem bouwen: een schaalmodel van de V2-raket. Pas dan - als ik mijn V2-raket in de vuilnisbak heb gekieperd - ismijn Tweede Wereldoorlog afgelopen.’

Wim de Bie (1939, Den Haag) – in Autobieografisch

de jaren dertig dat jonge ingenieurs in Duitsland alshobby experimenteerden met raketvoortstuwing – enhet Duitse leger zag daarin mogelijkheden voor de ont-wikkeling van grote raketten voor oorlogsdoeleinden.Die - baanbrekende - technologische ontwikkelingleidde tot de bouw van de A4- raket onder leiding vande inmiddels wel bekende ingenieur Wernher vonBraun. In 1944 resulteerde dit tenslotte in de operatio-nele inzet van de A4-raket, in die tijd door Goebbelsgenoemd “Vergeltungswaffe Zwei” ofwel V2. Uytenbogaart was in de jaren dertig op de hoogte vanraketexperimenten in de buurt van zijn woonplaatsBerlijn. Die vormden het begin van zijn interesse in deraketvoortstuwing. Die interesse zou zijn leven spoedigop dramatische wijze beïnvloeden.

Vanwege de oorlogsdreiging keerde Uytenbogaart in1938 terug naar Nederland. Hij aanvaardde een aanstel-ling bij de Bataafsche Petroleum Maatschappij (BPM) teDen Haag, een van de voorlopers van Shell. Twee jarendaarna, in 1940, werd hij door de Bataafsche “uitge-leend” aan TNO, om daar directeur van de TechnischeAfdeling te worden. Bij TNO speelde hij een belangrijkerol bij de coördinatie van de ontwikkeling van nieuwechemische producten waaraan in de oorlogsjaren grootgebrek was, bij de opvang van ingenieurs die het gevaarliepen in Duitsland te werk te worden gesteld, en bij dedefinitie en begeleiding van studies die onder meerleidden tot fabricage van gasgeneratoren voor auto’s,carbidlampen en carbid-kooktoestellen en de bouw vangrasdrogerijen. Daarnaast werd Uytenbogaart directeurvan het Centraal Instituut voor de Industrialisatie(CIVI) en adviseur van een aantal ministeries. In 1941werd hij in Delft benoemd tot buitengewoon hoogle-raar Mechanische Technologie, Afdeling Vezeltechniek.

Dubbelleven ¶ Wat niet of nauwelijks bekend lijkt,ook niet aan de huidige TU Delft, is dat prof.Uytenbogaart tijdens de Tweede Wereldoorlog eendubbel leven leidde. Vanuit zijn villa in Wassenaar was hij ook – en nog weluiterst actief - als wetenschapper bij het verzamelen,analyseren, synthetiseren en verzenden van gegevensvan de V1- en V2-geheime terreurwapens van HitlersDerde Rijk. De V1 was een door een straalmotor voortgestuwde,

29N I E U W S & A C H T E R G R O N D E N

i n t e g r a a l 2004.2d e l f t ∫ i n t e g r a a l 2004.2d e l f t ∫

fysische processen het functioneren en de prestatiesvan deze bij de geallieerde strijdkrachten nog geheelonbekende wapens te achterhalen. De door hemgemaakte schetsen werden naderhand door enige ver-trouwde tekenaars uitgewerkt, zonder die zelf precieswisten wat de betekenis was van wat zij op papier zet-ten.Ook verzamelde hij gegevens over de precieze start-en opslagplaatsen, de aanvoerroutes, compleet metdienstregelingen en de herkomst van de brandstof. Eenschare van actieve medewerkers stond hem hierin bij.

In de villa naast de zijne woonde een voor de Duitserswerkende Nederlandse spion. Zelfs voor hem wistUytenbogaart zijn eigen onderzoekingen en de aardvan de bezoeken van zijn koeriers verborgen te houden.Tijdens zijn verzetsactiviteiten liep hij voortdurend hetgevaar te worden verraden. Maar ook liep hij directfysiek gevaar doordat V2-raketten soms in zijn onmid-dellijke nabijheid neerstortten, door de aanwezigheidvan op scherp staande munitievoorraden en door hetomgaan met nog niet ontplofte raketladingen.Bovendien waarschuwden posters de bevolking dat hetten strengste verboden was zich in de buurt van de lan-ceerplaatsen op te houden of naar brokstukken te zoe-ken, op straffe van executie. Alleen al in de groep vanUytenbogaart lieten twaalf personen het leven alsgevolg van hun zoek- en verzamelacties.

Brokstukken ¶ Uytenbogaart stuurde documentenen brokstukken van de Duitse geheime wapens naarLonden. Een groot deel van dat materiaal had hij metgevaar voor eigen leven, zelfs voor de ogen van deDuitse bezetters, weggehaald en naar zijn woninggebracht. Daar in zijn geheime zolderruimte bevondzich ook zendapparatuur voor het doorgeven van mili-taire informatie. (Voor deze communicatie stond hij incontact met A.J. Houck van de Haagse inlichtingen-groep “Packard”, die militaire gegevens vanUytenbogaart doorseinde naar Londen.) Ook verrichtteUytenbogaart een deel van het werk op zijn laborato-rium. Alle gegevens over de V-wapens werden permicro-foto via Brussel doorgegeven. Ook buitgemaaktebrokstukken vonden hun weg naar Londen (via deEindhoven-route, door inmiddels al bevrijdNederlands gebied).Tegen het einde van de oorlogkende Uytenbogaart de hele constructie van de V1 en de

Z Reconstructie van de Duitse V2-raket, opgenomen in het boek-

werk “Ballistics of the Future - V-weapons” van prof. J.W.H.

Uytenbogaart en dr. J.M.J. Kooy, inmiddels een collectors-item

(Haarlem 1946, uitg. Stam)

geleide vliegende bom (en daarmee de allereerste kruis-raket); de V2 bestond uit een geleide raket met eenlengte van 14 meter en een gewicht van 13 ton.

Massavernietigingswapens ¶ Uytenbogaart gingin op een verzoek van de Nederlandse regering in bal-lingschap in Londen, die zich zeer bezorgd maakte overde dreiging van een Duits offensief met geheime ver-geldingswapens vanuit Nederland, met name vanuitde omgeving van Den Haag, gericht op het bevriendeLonden. De Britse hoofdstad heeft indertijd, net alsAntwerpen, zeer te lijden gehad van de massale inslagvan V1- en V2- wapens. Deze - geheime - wapens waren,in hedendaags spraakgebruik, waarlijk “weapons ofmass destruction”.Bij een Engels tegenoffensief op 3 maart 1945 tegenopslagplaatsen van de Duitse V2 in het Haagse Boswerd door een misverstand in de vluchtnavigatie eengroot deel van het Haagse Bezuidenhout met de grondgelijk gemaakt. Het bombardement door ‘bevriende’strijdkrachten, met alleen al ruim 500 doden en mas-sale verwoestingen, sloeg diepe wonden. Niet alleenonder overlevenden en nabestaanden tot ver buitenDen Haag; de verwikkelingen indertijd rond de V2 vor-men ook anno 2004 nog steeds een thema dat velenonder de Haagse bevolking bezig houdt.

Als eerste ter plekke ¶ Gegevens over de nieuwenazi-terreurwapens verkreeg prof. Uytenbogaart voor-namelijk door te trachten als eerste aanwezig te zijn opplaatsen waar zo’n wapen was neergekomen en daaropmetingen en waarnemingen te verrichten.Vervolgens voerde hij in zijn eigen geheime werkkamerop de zolder van zijn Wasssenaarse woning nadere ana-lyses uit en trachtte hij de resultaten van zijn bevin-dingen te synthetiseren.

Uytenbogaart had koeriers die hem hielpen bij het ver-zamelen van brokstukken van V1- en V2-systemen diekort na de lancering weer neergevallen (en daarbijveelal ontploft) waren. Zelfs onderhandelde hij per-soonlijk met Duitsers om informatie te krijgen, metgevaar voor eigen leven. Hij analyseerde de brokstuk-ken gedeeltelijk thuis in een geheime zolderkamer (hetzogeheten “jodenkamertje”) en gedeeltelijk in zijnlaboratorium. Daar probeerde hij met zijn kennis van

z Kaartje van Den Haag, met daarop een aantal lokaties in dicht-

bevolkte stadsdelen waar de Duitse bezetters vanaf soms mobiele,

verrijdbare lanceerinstallaties V2-raketten afvuurden richting

Engeland.

30 N I E U W S & A C H T E R G R O N D E N

i n t e g r a a l 2004.2d e l f t ∫

V2 en had hij alle tekeningen van de V2 in zijn bezit.Elke tekening maakte hij aan de hand van zijn eigenopmetingen en waarnemingen. Het B.I. (Bureau Inlichtingen der NederlandschenRegering) te Londen gebruikte ook contacten en infor-matie uit Uytenbogaarts Berlijnse periode om eenDuits spionagenetwerk (inzet van Duitse dienstbodenvoor spionage bij vooraanstaande Nederlandse fami-lies) te identificeren. De leider ervan werd het land uit-gezet.

Uytenbogaart stond in verbinding met deInlichtingengroep “Packard”. Zijn informanten en koe-riers behoorden voor een groot deel tot die groep. Ookverstrekte hij farmaceutische gegevens en medischegegevens voor deze inlichtingengroep (via zijn contact-persoon A.J. Houck).

Informatie verzond Uytenbogaart op verschillendemanieren. Radioberichten via eigen radio en via degroep “Packard” met A.J. Houck, naar Londen; micro-foto’s via koeriers naar Brussel en van daar naarLonden; en buitgemaakte en vervolgens geanalyseerdebrokstukken van V1 en V2 wapens gingen via koeriersnaar Eindhoven en van daar naar Londen.

Een academisch getint, nauwkeurig maar ook goedleesbaar verslag van een deel van zijn geheime waarne-mingen, opmetingen, analyses en syntheses, aangevuldmet theoretische onderzoekingen van de latere hoogle-raar bij de KMA prof. ir. dr. Johan M.J. Kooy, publi-ceerde hij kort na de oorlog in het boek “Ballistics of

the Future”. De tekeningen van de terreurwapens diezijn opgenomen in “Ballistics of the Future” (gepubli-ceerd in 1946) waren tijdens de oorlog doorUytenbogaart gemaakt en door zijn vertrouwde teke-naars nader uitgewerkt. Het boek is in vele talen ver-taald, waaronder het Russisch. De inmiddels zeer kost-bare uitgave wordt nog steeds met regelmaat en als“baanbrekend” in publicaties geciteerd.

Meer dan excellent ¶ Uytenbogaart, zo kan wor-den vastgesteld, onderscheidde zich in de periode 1940-1945 op diverse manieren:- hij verrichtte uniek verzetswerk, waarbij hij de cen-

trale figuur van het netwerk voor wetenschappelijkeen operationele spionage van de V1 en V2 wapens inde Haagse regio was;

- hij verrichtte dit werk op rustige doch roekeloos lij-kende wijze, met groot gevaar voor eigen leven;

- zijn werk had de aard van pionierswerk, gericht op deurgente analyse en synthese van schaarse gegevensover Duitse terreurwapens, die voor de geallieerdentoen nog volkomen onbekend of zelfs ongeloofwaar-dig waren, en waaronder Antwerpen en Londeninmiddels op dramatische wijze leden;

- hij verrichte méér dan excellent onderzoek. Hij steldezijn onderzoekscapaciteiten met gevaar voor eigenleven in dienst van de geallieerden. Niet alleen ver-zette hij zich principieel tegen de Duitse bezetter; hijgebruikte al zijn aanzienlijke wetenschappelijke,technische en organisatorische talenten om eenurgente en unieke bijdrage te leveren aan de oorlogs-inspanningen van de geallieerden;

lawless are they that make their will their law

- Shakespeare

Wapens voor massavernietiging: illustratie op de introduc-

tiepagina van “Ballistics of the Future”, met een motto van

Shakespeare.

31N I E U W S & A C H T E R G R O N D E N

- zijn publicatie (met de latere prof. Kooy) over het verrichte onderzoek was een belangrijke bron vaninformatie ten dienste van de latere wereldwijde ont-wikkeling van raket- en ruimtevaartonderzoek;

- alhoewel hij door Koningin Juliana (in 1951) onder-scheiden werd met de hoogste orde voor een moedigeen beleidsvolle verzetsdaden, liet hij zich daar op geenenkele wijze op voorstaan. Een foto van die ceremonieop het paleis in Amsterdam, geplaatst op de vleugel inzijn villa in Wassenaar, was de enige stille aanwijzingdie een bezoeker hierover zou kunnen opmerken.

Uytenbogaart had de scherpte van geest, de disciplinevan zwijgzaamheid, en het geluk, om de Duitse contra-spionage vóór te blijven en zo de oorlog te kunnenoverleven. Na de oorlog zette hij zich in voor de her-industrialisatie van Nederland. Uytenbogaart heeftweinig ophef gemaakt over de waarde van zijn verzets-werk. Zelfs zijn directe collega’s waren er nauwelijks ofhelemaal niet mee bekend. De geleerde had niet debehoefte om ermee te “scoren”. Hij achtte het benedenzijn waardigheid, zijn verzetswerkzaamheden onder deaandacht van het Nederlandse publiek te moeten bren-gen.

Voor zijn verzetsdaden ontving hij twee onderschei-dingen, een wetenschappelijke en een koninklijke: - Fellow of the British Interplanetary Society (1946);Drager van de Orde van de Bronzen Leeuw, voor ver-zetsdaden, hem toegekend bij Koninklijk Besluit 141249-24 d.d. 14 december 1949. De uitreiking ervan doorkoningin Juliana vond plaats in het Paleis op de Dam,Amsterdam, op 28 februari 1951. De Orde van deBronzen Leeuw wordt toegekend “ter erkenning vanhet bedrijven van bijzonder moedige en beleidvolledaden in de strijd tegenover de vijand ...” Opvallendwas dat hier een militaire dapperheidonderscheidingwerd toegekend aan een burger.

De volledige tekst van het advies van de Minister vanOorlog en van de Minister van Marine aan koninginJuliana van eind november 1949 over toekenning vande Orde van de Bronzen Leeuw aan “de Heer Prof.Dr.Ir.Johannes Wilhelmus Huybert Uytenbogaart” luidde:

“Heeft zich door het bedrijven van bijzonder moedigeen beleidvolle daden in de strijd tegenover de vijandonderscheiden door sedert 1940 in bezet Nederland opte treden als één der voornaamste medewerkers van eeninlichtingengroep, welke groep later uitgroeide tot éénvan de belangrijkste bronnen van militaire berichten. In het bijzonder door zich bijzonder verdienstelijk temaken door het, en zulks meerdere malen, met degrote risico’s daaraan verbonden, persoonlijk waarne-men, opmeten, en bestuderen van de vijandelijke V-wapens. Er zorg voor te dragen dat de uitkomsten vanzijn verkenningen en van zijn diepgaand wetenschap-pelijk onderzoek, evenals mededeling van de afvuur-plaatsen van de V-wapens en van de aanvoer van het-geen benodigd was, ter kennis kwamen van deGeallieerde legerleiding zodat deze tijdig over de zozeer begeerde technische gegevens betreffende deze vij-andelijke raketprojectielen kon beschikken en tot hetbestrijden er van ter plaatse kon overgaan.Door dit optreden zeer belangrijke diensten te bewij-zen aan de Geallieerde oorlogvoering en deNederlandse Regering.”

Soldaat van Oranje ¶ Het is hier wellicht ookopportuun om nog te verwijzen naar wat dr. J.M.Somer schreef over het werk van de door hem geleide“Bureau Inlichtingen der Nederlandse regering” teLonden, in de jaren 1943 - 1945. In zijn boek beschrijftSomer eerst de emoties, de pioniersgeest en de harts-tocht van de eerste lichting geheime agenten, onderwie de vermaarde “Soldaat van Oranje”, mr. E.Hazelhoff Roelfzema. Door interne tegenstellingen,gebrek aan leiding en succes van de Duitse contraspio-nage werd door de Nederlandse regering te Londenbesloten het vaderlandse inlichtingenwerk rigoureuste reorganiseren en daarbij de heersende nadruk op“branie” te vervangen door nadruk op “brains”. In deze nieuwe fase van verzetswerk (die van start gingeind november 1942) speelde onder meer het “Packard”inlichtingen- en verbindingsnetwerk een belangrijkerol. Deze groep werd zeer effectief aangestuurd enbevoorraad door de “vierde” geheim agent Pierre-Louisbaron d’Aulnis de Bourouill - een van de meest effec-tieve Nederlandse geheime agenten. Prof.Uytenbogaart werkte samen met de Packard-groep. Somer schrijft over Uytenbogaarts werk:“Bovendien was in de [Packard-] groep een Delfts pro-fessor aanwezig, die een intensieve studie maakte vande V-wapens. Alle bijzonderheden werden metbekwame spoed door de Packard-groep naar Londengeseind. Deze bescheiden professor, die de schrik vanWassenaar en omgeving als een schaduw volgde, heeftzich door zijn onverdroten en bekwame werk bij deBritten een zeer dankbare naam verworven. Hij speeldehet klaar om uit brokstukken van bij mislukte afschie-tingen gebarsten projectielen een complete V1 te const-rueren, welke direct na de bevrijding aan de verbaasdeBritse intelligence kon worden vertoond. Dat was klas-sewerk ..... En daarom is het goed dat deze harde, doch stille wer-kers - ... [hier wordt ook Uytenbogaart met namegenoemd].... eens voor het voetlicht van hetNederlandse volk worden geplaatst. Zij hebben in stiltegewerkt, zo stil, dat de vijand praktisch geen vat op dePackard-groep kreeg. Terwijl anderen klappen kregen,.... leverden [zij] prestaties welke uniek genoemdmogen worden in de oorlogsintelligence”.

Uytenbogaart overleed op 7 december 1964. Zijn lichaam werd gecremeerd te Westerveld, gemeenteVelsen. Daarbij waren velen aanwezig. Toespraken wer-den gehouden door onder anderen ir. L. Schepers (lidvan het Directorium van de Koninklijke Shell-groep)met verwijzingen naar Uytenbogaarts verzetswerk,door een vertegenwoordiger van TNO, doorUytenbogaarts vriend de schrijver Leonard Huizinga,en door ing. R. Luijendijk - medefirmant van het N.V.Industrieel Liaison Bureau.Ir. Schepers stelde in zijn toespraak dat Uytenbogaartbij TNO belangrijk wetenschappelijk en organisato-risch werk had verricht, “rechtstreeks in dienst van onsland, zijn behoud en zijn toekomst”. Ook verteldeSchepers bij die gelegenheid dat Uytenbogaart bij TNOgebruik maakte van de mogelijkheid om Shell-mede-werkers “in bescherming te nemen.”

Enkelen van degenen die Uytenbogaart persoonlijkkenden zijn thans nog in leven. Zij spreken, zonder uitzondering, met achting en affec-tie over deze opmerkelijke, hoffelijke, onzelfzuchtige

Koningin Juliana onderscheidt prof. J.W.H. Uytenbogaart met de

Bronzen Leeuw wegens betoonde heldenmoed tijdens de Tweede

Wereldoorlog. Amsterdam, Koninklijk Paleis, 1951.

en gereserveerde man. Door zelf te zwijgen over zijnbuitengewone prestaties tijdens die chaotische enlevensgevaarlijke oorlogsjaren (zelfs zijn secretaressebij BPM in de periode 1946-1957 was niet van zijn ver-zetswerk op de hoogte), door met uitzonderlijkescherpte van geest arrestatie en executie te hebbenkunnen ontlopen, door zorgvuldig de publiciteit te ver-mijden, heeft de Delftse gemeenschap Uytenbogaartniet kunnen herkennen als een ingenieuze, produc-tieve, en heldhaftige spil in het verzet in Nederland.

Toen in de jaren ‘50 straten in de Wippolder - denieuwe toenmalige TH-wijk - naar Delftse verzetsmen-sen werden vernoemd, is Uytenbogaart niet als primusinter pares in beschouwing genomen. Immers, menwist weinig van zijn verzetswerk en bovenal: de chemi-cus en voormalige hoogleraar was niet vermoord ofomgekomen – het tragische lot dat zijn latere collega’sprof. Schoemaker en prof. Mekel in de Duitse nazi-kampen trof - maar Uytenbogaart had weten te overle-ven. En straten worden, in beginsel, nu eenmaal niet ver-noemd naar de nog levenden…

Verdienen Delft, of wellicht Den Haag, niet alsnog eenUytenbogaart-straat?Het is in ieder geval te hopen dat de tijd komt dat het -begrijpelijke - ontbreken indertijd van tekenen vanrespect en waardering voor prof. Uytenbogaart wordtgecompenseerd.

Voor meer informatie, zie:‘Re-engineering the Vengeance weapons – a memoir on JanW.H. Uytenbogaart’, door Paul van Woerkom. 54thInternational Astronautical Congress, Bremen, 2003,confer.paper AC-03-IAA.2.1.06. www.vlug.net/v2platform