Actualisering eindtermen ERK en lerarenopleiding

Hugo Vanheeswijck

Vlaams Ministerie van Onderwijs &Vorming, Agentschap voorKwaliteitszorg in Onderwijs &

Vorming

Actualisering eindtermen ERK en lerarenopleiding

1. Situering2. Accenten in de actualisering3. Leerlijn 4. Funderende doelstellingen5. Componenten ET/OD6. Het Europees Referentiekader 7. Illustratie: vaardigheid Luisteren

in 2de graad aso

Actualisering eindtermen ERK en lerarenopleiding

De functie van het ERK in relatie tot de onderwijsdoelen van het talenonderwijs kan variëren van louter beschrijvend tot een strikt normatieve functie.

Toetsingskader: Eerst worden de onderwijsdoelen ontwikkeld. Nadien wordt van het ERK gebruik gemaakt om aan die onderwijsdoelen een niveau toe te kennen, gaande van A1 tot en met C2.

Actualisering eindtermen ERK en lerarenopleiding

Descriptief kader: Eerst worden de onderwijsdoelen ontwikkeld. Vervolgens worden deze onderwijsdoelen herschreven door gebruik te maken van de beschrijvingscatalogus van het ERK.

Normatief kader: De onderwijsdoelen worden onmiddellijk geschreven vanuit de doelstellingen en de beschrijvingscatalogus van het ERK. De beschrijvingscatalogus van het ERK geldt met andere woorden als norm voor het formuleren van de onderwijsdoelen.

Actualisering eindtermen ERK en lerarenopleiding

De rol die het ERK tot nu toe heeft gespeeld in de ontwikkeling van onderwijsdoelen voor het talenonderwijs in de Vlaamse Gemeenschap wordt hieronder geschetst;

In het volwassenenonderwijs zijn eindtermen voor vreemde talen en NT2 ontwikkeld die gebruik maken van een aantal aspecten van het ERK. Het ERK in ontwikkeling (2001) heeft model gestaan. Het is niet duidelijk in welke mate het ERK voor de ontwikkeling van deze eindtermen heeft gefungeerd. Onder meer evaluatierapporten van de inspectie volwassenenonderwijs wijzen op tekortkomingen.

Actualisering eindtermen ERK en lerarenopleiding

Bij de actualisering van de eindtermen moderne vreemde talen voor de basisvorming van het leerplichtonderwijs is het ERK enkel gebruikt als ‘toetsingskader’.

Bij de formulering van de ontwikkelingsdoelen Nederlands voor nieuwkomers (OKAN), die gebaseerd zijn op het ROTAN (Referentiekader Ontwikkelingsdoelen Taalvaardigheid Anderstalige Nieuwkomers), is rekening gehouden met het beschrijvingssysteem van de eindtermen Nederlands en moderne vreemde talen in het leerplichtonderwijs. Dus niet met het ERK.

Actualisering eindtermen ERK en lerarenopleiding

De beschrijving van de eindtermen Nederlands (NT1) in het volwassenenonderwijs (basiseducatie) en in het leerplichtonderwijs maakt weliswaar gebruik van een aantal elementen uit de beschrijvingscatalogus van het ERK, maar de vraag blijft of dit gebruik conform is met de doelstellingen van het ERK.

Situering

Talenbeleidsnota

Meer evenwicht tussen taalvaardigheid en taalstructurenKoppeling van de eindtermen aan de beheersingsniveaus van het ERKMeer algemene cultuur in de ET moderne vreemde talen

Situering

Europese Unie27 lidstaten/ 23 officiële talenLissabon (2000): communicatie in moderne vreemde talen is één van de sleutelcompetentiesBarcelona (2002): praktische vaardigheden in minstens twee moderne vreemde talen voor iedere burgerMeertaligheid = zowel het vermogen om verschillende talen te gebruiken als het samenleven van verschillende taalgemeenschappen in hetzelfde geografische gebied

Accenten in de actualisering

Aansluiting basisonderwijs /1ste graadIn 1ste graad A-stroom,aso/kso/tso twee moderne vreemde talen (Engels/Frans) in de basisvorming 1 moderne vreemde taal in 1ste graad B-stroom en bsoET/ OD geformuleerd als operationele doelstellingenToetsing aan het Europees ReferentiekaderDezelfde transparante ordening voor alle niveaus en onderwijsvormen

Leerlijn

Bewaking van de verticale samenhangSystematische leerlijn van basisonderwijs tot 3de graad secundair onderwijsOpgebouwd op basis van handelings-gerichte taken, tekstsoorten, tekstkenmerken en strategieën

Bewaking van de horizontale samenhang (Nederlands en vakoverschrijdende eindtermen)

Funderende doelstellingen

Het gebruiken van moderne vreemde talen als communicatiemiddel in relevante situatiesHet overeenstemmen van taalgebruik en taaltaakHet inzetten van ondersteunende kennis Het uitbreiden van functionele kennis via reflectieHet verwerven van talige strategieënHet ontwikkelen van motivatie voor het leren van vreemde talenHet waarderen van moderne vreemde talenHet bereid zijn tot intercultureel contact

Componenten van ET/ OD

Vaardigheden

LuisterenLezenSprekenMondelinge interactieSchrijven

Componenten van ET/ OD

Verwerkingsniveaus

Kopiërend niveau

Beschrijvend niveau

Structurerend niveau

Beoordelend niveau

Voorbeelden taaltaken

Nazeggen, voorlezen

Onderwerp bepalen, informatie geven

Informatie ordenen

Argumenten formuleren

Componenten van ET/ OD

Tekstsoorten

informatieve teksten

prescriptieve teksten

narratieve teksten

argumentatieve teksten

artistiek – literaire teksten

Componenten van ET/ OD

Tekstkenmerken

onderwerp

taalgebruikssituatie

structuur/ samenhang/ lengte

uitspraak/ articulatie/ intonatie

tempo en vlotheid

woordenschat en taalvariëteit

Componenten van ET/ OD

Strategieën

Ondersteunende kennis

Cultuur

Attitudes

Het Europees Referentiekader (ERK)

Verduidelijkt niveau taalvaardigheidZes niveaus van communicatief handelen

Basisgebruiker (A1 en A2)Onafhankelijke gebruiker (B1 en B2)Vaardige gebruiker (C1 en C2)

Eindtermen worden globaal gesitueerd op een bepaald niveau

2de graad aso

LUISTEREN

Voorbeeld

In teksten met de volgende kenmerken

OnderwerpVrij concreetEigen leefwereld en dagelijks levenOok onderwerpen van meer algemene aard met betrekking tot de actualiteit

TaalgebruikssituatieVoor de leerlingen relevante taalgebruikssituatiesMet en zonder achtergrondgeluidenMet en zonder visuele ondersteuningMet aandacht voor de digitale media

In teksten met de volgende kenmerken

Structuur/samenhang/lengteOok samengestelde zinnen met een beperkte mate van complexiteitTekststructuur met een beperkte mate van complexiteitAf en toe iets langere teksten

Uitspraak/articulatie/intonatieHeldere uitspraakZorgvuldige articulatieDuidelijke natuurlijke intonatieStandaardtaal

In teksten met de volgende kenmerken

Tempo en vlotheidNormaal tempo

Woordenschat en taalvariëteitFrequente woordenOverwegend eenduidig in de contextOok met minimale afwijking van de standaardtaalInformeel

Kunnen de leerlingen volgende taken beschrijvend uitvoeren

1. Het onderwerp bepalen in informatieve, prescriptieve, narratieve, argumentatieve en artistiek-literaire teksten

2. De hoofdgedachte achterhalen in informatieve, prescriptieve,narratieve, argumentatieve en artistiek-literaire teksten

3. De gedachtegang volgen van informatieve, prescriptieve,narratieve, argumentatieve en artistiek-literaire teksten

Kunnen de leerlingen volgende taken beschrijvend uitvoeren

4. Relevante informatie selecteren uit informatieve, prescriptieve, narratieve, argumentatieve en artistiek-literaire teksten

5. Cultuuruitingen herkennen die specifiek zijn voor de streek waar de doeltaal gesproken wordt

Kunnen de leerlingen volgende taken structurerend uitvoeren

6. De informatie van informatieve en narratieve teksten op overzichtelijke manier ordenen

Kunnen de leerlingen volgende taken beoordelend uitvoeren

7. Een oordeel vormen over informatieve, prescriptieve, narratieve, argumentatieve en artistiek – literaire teksten

Indien nodig passen de leerlingen volgende strategieën toe

Zich blijven concentreren ondanks het feit dat ze niet alles begrijpenHet luisterdoel bepalen en hun taalgedrag er op afstemmenZeggen dat ze iets niet begrijpen en vragen wat iets betekentGebruik maken van ondersteunende gegevens (talige en niet-talige) binnen en buiten de tekst

Indien nodig passen de leerlingen volgende strategieën toe

Vragen om langzamer te spreken, iets te herhalenHypothesen vormen over de inhoud van de tekstDe vermoedelijke betekenis van transparante woorden afleidenDe vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de contextRelevante informatie noteren

Om bovenvermelde taaltaken uit te voeren kunnen de leerlingen op hun niveau functionele beheersing van de volgende taalelementen inzetten

De grammaticale en complementaire lexicale kennis om ……………………..(Frans – Engels)De leerlingen kunnen reflecteren over taal en taalgebruik binnen de vermelde taalgebruikssituaties en daarbij hun functionele kennis ter ondersteuning van hun taalbeheersing uitbreiden door naar aanleiding van zinvolle communicatieve situaties en taaltaken:

Structuren te herkennen en ontledenObserveren – regels te ontdekken - regels formulerenGelijkenissen en verschillen tussen talen ontdekken

De leerlingen kunnen gelijkenissen en verschillen onderscheiden in leefwijze tussen de eigen cultuur en de cultuur van een streek waar de doeltaal gesproken wordt

De leerlingen werken aan de volgende attitudes

Tonen bereidheid en durf om te luisteren, te lezen, te spreken, gesprekken te voeren en te schrijven in het Frans/ EngelsStreven naar taalverzorgingTonen belangstelling voor de aanwezigheid van moderne vreemde talen in hun leefwereld, ook buiten school en voor de socioculturele wereld van de taalgebruikersStaan open voor verschillen en gelijkenissen in leefwijze tussen de eigen cultuur en de cultuur van de streek waar de doeltaal gesproken wordtStellen zich open voor de esthetische component van de teksten

Wat is er veranderd?

Ordening5 in plaats van 4 vaardigheden

In 2de graad bso geen ET spreken

Tekstkenmerken per vaardigheid gebundeld1 taaltaak per ET telkens in combinatie met tekstsoortenGeen voorbeelden van tekstsoorten in de ET Strategieën per vaardigheid

Wat is er veranderd?

Formulering ondersteunende kennis en attitudes over vaardigheden heen

In bso is ondersteunende kennis zeer algemeen gehouden

Cultuur verwerkt in kennis, vaardigheden en attitudes

In bso vooral in attitudes

Wat is er veranderd?

Globale linking aan ERK5 in plaats van 4 vaardigheden ‘Spreken /gesprekken voeren’ wordt ‘Spreken’ en ‘Mondelinge interactie’Uitzuivering en actualisering tekst-kenmerken,strategieën en attitudesConcretisering ondersteunende kennis (Engels/ Frans apart - niet in bso)Meer algemene cultuur

Taaltaken/ verwerkingsniveau

Eindtermen

o Kopiërend niveauBv. nazeggen, voorlezen

o Beschrijvend niveauBv. onderwerp bepalen,

informatie geveno Structurerend niveau

Bv. informatie ordeneno Beoordelend niveau

Bv. argumenten formuleren

ERK

o A1 en A2uitdrukkingen en basiszinnen begrijpen en gebruiken

o B1 en B2:de belangrijkste punten uit standaardteksten over vertrouwde zaken begrijpen

o C1 en C2

ERK-niveaus en eindtermen

Luisteren Lezen Spreken Mondel. interactie

Schrijven Globaal

bao A1 A1 A1 A1 A1 A1

1 A A1/A2 A1/A2 A2 A2 A1/A2 A2

1 B A1 A1 A1 A1 A1 A1

2 aso A2/B1 A2/B1 B1 B1 B1 B1

2 bso A1 A1 Geen ET A1 A1 A1

2 kso/tso A2 A2 A2 A2 A2 A2

3 aso B1 B1 B1 B1 B1 B1

3 bso (1+2) A1/A2 A1/A2 A1 A1/A2 A1 A1

3 bso (3) A2 A1/A2 A1 A2 A1 A2

3 kso/tso A2/B1 A2/B1 A2/B1 A2/B1 A2 A2/B1

STELLINGEN

ERK als normatief kader?

Engels in de lagere school verplichten?