Vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in de eerstelijnszorg en thuiszorg

Datum

Naam

Casus de heer van den Burg

81 jr. sinds 1 jaar weduwnaar, woont zelfstandig met hulp van dochter. Sinds 2007 klachten van dementie , na overlijden vrouw klachten duidelijker zichtbaar voor familie.

Consult: dochter maakt zich zorgen. Vader is vergeetachtig, onrust, heeft meer hulp nodig bij de dagelijkse handelingen. De zorg begint haar te zwaar te worden.

Na doorvragen vertelt dochter dat vader bij alle maaltijden wat eet, maar minder, vergeet ook regelmatig tussendoor iets te eten en te drinken. Gewicht is lang niet bepaald. Kleding zit wel ruimer.

Na wegen blijkt de heer 4,5 kg te zijn afgevallen in 6 maanden

Hoe beoordeelt u de voedingstoestand?

Inhoud

Achtergrond ondervoeding

Herkennen van ondervoeding

Ondervoed en dan?

Multidisciplinaire samenwerking

Prevalentie ondervoeding in Nederland

Thuiszorg: 15-20% is ondervoed!

Bron: Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen. Halfens et al. 2009

Gevolgen ondervoeding in de thuissituatie

Algehele fysieke en psychische

achteruitgang

Ondervoeding

Afname gewichten

spiermassa

Hogere mortaliteit

Verhoogde kans op:-Ziekenhuisopname-Extra thuishulp-Opname in verpleeg-of verzorgingsnhuis-Vallen

Afname kwaliteit van leven

Vertraagd herstel en verminderde afweer

Kans op sociaal isolement

De route van de patiënt

Thuis Opname Thuis

Symptomen

Diagnostiek

Interventie

Herstelfase

Tijd

Voe

ding

stoe

stan

d

Chronische & acute ondervoeding

Risicogroepen eerstelijnszorg

Inzet thuiszorg, wonen in woonzorgcentrum

Ouderen (> 80 jaar)

Meerdere ziekten, chronisch ziekte

COPD, hartfalen, CVA, depressie, dementie, IBD, decubitus, RA, maligniteiten

Polyfarmacie

Lichamelijke beperkingen (fractuur)

Niet passende gebitsprothese, kauw- of slikproblemen

Rond opname in het ziekenhuis

Psychosociale problemen en verwaarlozing;

Alcohol- of drugs misbruik

Vereenzaming

Wat is ondervoeding?

Definitie Ondervoeding1

BMI < 18,5 (< 65 jaar) of < 20 (≥ 65 jaar)* en/of

>10% onbedoeld gewichtsverlies in de laatste 6 maanden en/of > dan 5% in de laatste maand

Definitie risico op ondervoeding

BMI 18,5 -20 (<65 jaar) of 20-22 (≥ 65 jaar) en/of

5-10% gewichtsverlies in de laatste 6 maanden

* bij COPD BMI < 21

¹ Meijers JMM. Awareness of malnutrition in healthcare: the Dutch perspective. Thesis Maastricht University

Herkennen van ondervoeding bij ouderen: SNAQ65+

onbedoeld gewichtsverlies afgelopen 6 maanden

bovenarmomtrek

verminderde eetlust afgelopen week

15 treden trap op en aflopen zonder te rusten

ondervoedniet ondervoed risico op ondervoeding

< 25 cm ≥ 25 cm

≥ 4kg < 4kg

nee ja

ja nee

SNAQ65+ beslisboom

Stap 1

Stap 4

Stap 3

Stap 2

Casus de heer van de Burg (vervolg)

SNAQ65+

Gewichtsverlies: > 4 kg in zes maanden: ondervoed

Definitie ondervoeding

Nodig: huidige gewicht (67 kg)

Gewichtsverlies 5-10 % in zes maanden: risico op ondervoeding

Kernpunten LESA Ondervoeding

Aandacht voor ondervoeding bij risicogroepen is van groot belang en samenwerkingsafspraken zijn nodig

Ondervoeding komt in de thuiszorg en in de verzorgingshuizen bij meer dan 20% van de cliënten voor, over prevalentie in de huisartspraktijk zijn weinig gegevens bekend (en ze lopen sterk uiteen: 0-15%)

SNAQ65+ en Gewicht- en gewichtsverlies65- zijn geschikte instrumenten (naast definitie ondervoeding)

De LESA werkgroep is van mening dat alle cliënten met ondervoeding naar een diëtist moeten worden verwezen

De kunst van een energie- en eiwitverrijkt dieetadvies

Is er meer dan een scheutje slagroom, Fantomalt, Protifar of drinkvoeding?

Ja, adviezen geven over aanpassing van de dagelijkse voeding, uitgaande van de bestaande gewoonten en rekening houdend met de specifieke pathologie.

Het gaat om energie, eiwit EN andere nutriënten.

De verklaring dieetpreparaten kan door diëtist en huisarts getekend worden. Formulier via de site van Zorgverzekeraars Nederland.

Bij ondervoeding geldt het criterium dat de diagnose is gesteld met een gevalideerd screeningsinstrument.

Casus de heer van den Burg (vervolg)

Consult diëtist. Voedingsanamnese:

Maximaal 1 sneetje brood per maaltijd en een glas melk

halve porties warm eten, meestal geen nagerecht

eet en drinkt nauwelijks tussendoor, soms fruit

Voeding bevat 40 gram eiwit en 900 kcal.

Behoefte: 70 gram eiwit en 1800 kcal.

Advies: eiwit- en energieverrijking inclusief 1 compacte drinkvoeding. Thuiszorg wordt geregeld.

Rapportage aan huisarts:

Evaluatie na 1 week

Doet u mee?

Screenen op één of meer risicogroepen

Multidisciplinair behandelen

Experiment evalueren

Tergukoppeling

N.B. Ondersteuning vanuit de Stuurgroep Ondervoeding

www.stuurgroepondervoeding.nl