VoorwoordOndernemen is niet alleen het handelen tot het bereiken van economische doelen, maar ook het bereiken van ethische doelen. Een bedrijf is niet alleen een verzameling van kapitalen, maar ook van vereniging van mensen die meewerken om door hun arbeid het kapitaal te verschaffen.

De belangstelling in bedrijfsethiek neemt toe, maar wordt bemoeilijkt door de internationale concurrentie en druk van de financiële markten. Het vertrouwen tussen de bedrijfsleiding en de werknemers is vermindert, de werkdruk, ongeloof, cynisme en stress is toegenomen.

Het nieuwe sleutelwoord is “morele integriteit”. Bedrijven willen niet alleen meer strijden om het imago, anders worden ze de dupe van hun eigen politiek. (Werknemers voelen zich niet meer goed in het bedrijf, thuis,…).

De waarde van de mens wordt herontdekt. Er wordt gepleit voor een herwaardering van de loyaliteit en het engagement op lange termijn. De stelling “winning at work means losing at life” is passé. Het bedrijf heeft voordelen als de mensen een goed persoonlijk, sociaal leven lijdt. Er zal een betere redering van het bedrijf zijn.

Het gaat ook niet alleen over de mensen, ook het leefmilieu moet er baat bij hebben.

Hoofdstuk 1: Bedrijfsethiek in het spanningsveld tussen persoonlijke en institutionele verantwoordelijkheidInleiding: Algemene beschouwingen over bedrijfethiek. (Wat is bedrijfsethiek?)

Bedrijfsethiek begint bij de morele verontwaardiging over milieuschandalen, omkoperij, … Dit is echter nog geen ethiek. De verontwaardiging zorgt ervoor dat situaties geanalyseerd en met degelijke argumenten beoordeeld worden.

Casus pg 11 – Exxon Valdez lezen

Bedrijfsethiek richt haar aandacht niet alleen op de gevallen waarin de persoonlijke verantwoordelijkheid van de handelende personen duidelijk is, maar ook het institutionele gedrag van de ondernemingen. Hier wordt een rol gespeeld door de besluitvormingsstructuren, bedrijfswaarden, gewoonten en de invloed van de fragmentering van de verantwoordelijkheid door extreem rolgedrag.

!!! Misvattingen bij bedrijfsethiek: de kwestie reduceren tot een kwestie van juridische aansprakelijkheid !!!

Juridische aansprakelijkheid: afvragen of hier iemand de wet heeft overtreden?Morele aansprakelijkheid: juridisch niet aansprakelijk, niet volgens wet, maar wel volgens aanvoelen, gevoel. Men zal iemand beoordelen of men zijn ethiek toepast om winst te bekomen of toch omdat men zich bekommert om het welzijn van de mens.

1.1 Bedrijfsethiek vanuit het standpunt van de ethische ondernemer

Bij het zoeken naar ethische oplossingen kunnen bedrijfsleiders en managers een beroep doen op 2 vormen van bedrijfsethiek.

1.1.1 Bedrijfsethiek als wetenschappelijke studie van het feitelijk moreel gedragEr zijn 3 manieren van bedrijfsethiek:

- Economische manier De WG gelooft in het principe dat economisch rationeel en efficiënt handelen op zich goed handelen is.

- Idealistische manier De WN denkt de wereldverbeteraar te zijn, het leidt tot onrealistisch moralisme.

- Reformistische manier hier probeert men ethisch te zijn en het concurrentievermogen te handhaven. Het is de gulden middenweg tussen de economisch en idealistische manier. Hier kiest men de beste oplossing die zich op het moment voordoet.

1.1.2 Bedrijfsethiek als normatieve ethiekHet moreel verantwoorde handelen begint met de erkenning dat er geen samenleving van mensen mogelijk is zonder een aantal gemeenschappelijke erkende spelregels of basisnormen. Hier spreekt men over gestolde wijsheden.

Deze wijsheden zijn geboden en verboden, ze gelden voor het bedrijf en het personeel.

Je hebt positieve en negatieve wijsheden:Negatieve dit zijn de verplichtingen zoals “gij zult niet doden, ook al heb je er profijt bij” die men als mens als normaal zou moeten beschouwen. Positief gezindheidsnormen die attitudes voorschrijven zonder de concrete inhoud te bepalen wat er gedaan moet worden. Men heeft als uitgangspunt dat men de andere moet behandelen zoals men zelf behandeld wil worden.

Ook in het bedrijfsleven zijn de morele verplichting en het verbod van belang. Zo heb je 2 soorten regelgevingen: interne en externe.

- Interne: bedrijven van bepaalde sector leggen zichzelf bepaalde norm op- Externe: bedrijven worden door overheid bepaalde normen opgelegd, geeft relatie

bedrijf en samenleving weer.

Men heeft ook nood aan een fundamentele visie: de norm kun je maar hard maken als ze kaderen in de nood van het bedrijf.

Om te oordelen heb je normen nodig. Die normen staan in de fundamentele visie. De normen en de fundamentele visie vormen samen de ingesteldheid.

Via deugd van prudentie (inzicht, verstandig oordeel): dit is de kunst, het talent en de habitus of ingesteldheid om te handelen op de meest passende wijze in elk mogelijke omstandigheid en situatie.

1.2 De ethische evaluatie van de onderneming 1.2.1 Het statuut van de ondermeningHet statuut van de onderneming doet sociologische, economisch en juridische vragen rijzen.

Sociologische kijk: van organisatie tot instituut bedrijf is een gemeenschap van mensen.

- Voordeel: de bedrijfcultuur als een domein van sociale waarvermeerdering en creatief ondernemerschap. Eigen waardebesef doen stijgen door eigen identiteit, imago, naam en geschiedenis van het bedrijf.

- Nadeel: procedures worden niet opgeschreven nieuwe werkkrachten weten niet wat te doen.

Casus pg 27 – Herald of Free Enterprise lezen

Economisch aspect: Een bedrijf is er alleen op uit om winst te makenJuridisch aspect: beste vorm van eigenaarschap: bedrijf behoort aan 1 persoon toe.

Verschillende vormen van eigenaarschappen:Privaat eig. ongedeeld (macht en bezit) en niet doelgebonden (mag doen wat hij wil), is er nu bijna niet meer.

Sociaal eig. gedeeld (macht en bezit) en doelgebonden

Staatseig. ongedeeld en niet doelgebonden (overheid)

Collectief eig. losse groep, ligt tussen sociaal en privaat eigendom, is onverdeeld en doelgebonden (boerenbond, vzw,…)

Kan men een onderneming straffen? JA!!!

Een onderneming kon:- ontbonden worden- verbeurd verklaard worden- verboden worden om een bepaalde activiteit uit te voeren- alternatieve straffen: gratis dienstverlening (NED en VS)- alternatieve straffen: schade met eigen middelen herstellen (NED en VS)

1.2.2 De ethische evaluatie van bedrijven de ethische audit: methodeWie een bedrijf ethisch wil doorlichten, gaat op zoek naar de gebreken en de kwaliteiten die verbonden zijn aan de interne besluitvormingsstructuur van het bedrijf.

Hoe werkt zo’n audit?- Ken uzelf:

Te weten komen hoe de onderneming ontstaan is en hoe ze in de loop van de geschiedenis geëvolueerd is.

- Profiel van het bedrijf:Focus op de gewoontes die in de bedrijfscultuur aangenomen worden.

- De drie cirkels en de maieutiek (systematische bevraging)3 thema’s:o Het bedrijfsbelango Sociale verantwoordelijkheid tegenover de buitenwereldo Toekomstplanning

Casus pg 38 – Waterzuiveringsstation op Noteneiland

Resultaat van de audit:- bedrijfscodes alles wat wettelijk is + wat met de vakbond is afgesproken- ethische labes labels die zeggen wat voor bedrijf je hebt (groen bedrijf, …)

Hoofdstuk 2: markteconomie en ethiek2.1 Drie soorten argumenten Lezen pg 41, 3 opinies over betalen van de milieukosten.

De opinies horen elk thuis in een verschillend ethisch model. Er zijn 3 dominante modellen:

- de nutsethiek- de plichtenethiek- het rechtvaardigheidsmodel

De nutsethiek (utilitarisme)Dit model gaat kijken naar de gevolgen van de individuele handeling van de ondernemer. alle gevolgen alle partijen kosten-batenanalyse

Een handeling is moreel verantwoord indien het totale nut van de handeling groter is dan de enige andere handeling die de persoon in haar plaats had kunnen verrichten.

Opgelet:- rekening houden met alle gevolgen (sociaal, ecologisch, cultureel,…)- rekening houden met alle partijen (WN, WG, consument, overheid,…)- evaluatie: Is het mogelijk om alle gevolgen voor alle partijen te kennen?

Hoe ga je bepaalde zaken kwantificeren (omzetten in cijfers) hoe kan je de waarde van de mens, een bos,… berekenen

Casus pg 44 – De ford Pinto

Plichtenethiek (deontologie)Men kijkt niet naar de gevolgen, maar naar het principe van de individuele handeling. Men kijkt naar welk basisidee achter de handeling zit.

Typische eigenschappen van de deontologische redenering zijn:- universaliseerbaarheid de redenen die worden ingeroepen zijn er die elke

persoon ter wereld in soortgelijke omstandigheden kan inroepen. (is hetzelfde als universaliteit = negatief uitgedrukt)

- wederkerigheid de redenen moeten zo gesteld zijn dat de persoon in kwestie bereid is ze tegen zichzelf te laten inroepen, zelf zo behandeld te worden.

Gulden regel: wat je wil dat anderen jou aandoen, doe dat ook met hen

RechtvaardigheidsethiekHier focust men niet op de handelingen en de verschillende partijen, maar op de gemeenschap van mensen.

De rechtvaardigheidsethiek steunt op de oudste tradities van de westerse economische ethiek (Aristoteles)

Het algemeen welzijn wordt nagestreefd op 3 niveaus:- respect voor de waardigheid van alle mensen en van heel de mens. De economie

mag niet zo georganiseerd worden dat de waardigheid van de persoon ontkend worden.

- Welzijn van de gemeenschap : in de visie van het rechtvaardigheidsmodel worden de deelnemers aan het economisch leven niet alleen gedreven door eigenbelang. Mensen komen pas tot hun recht en zijn pas gelukkig wanneer zij een persoonlijke bijdrage leveren aan het welzijn van de mensen en aarde.

- De universele bestemming van de goederen van de aarde : de beschikbare grondstoffen en talenten van de wereld moeten aangewend worden voor het welzijn van iedereen. (vb: Antarctica, toegang tot de grondstoffen, behoud van de ecosystemen, exploitatie van de zeebodem)

Rechtvaardigheid speelt zich af in 3 soorten relaties:- wat mensen elkaar verschuldigd zijn : eerlijkheid, fair play, gelijke kansen, gelijke

rechten en plichten,…- de bijdrage van de leden aan de gemeenschap : zinvolle participatie leveren aan

het productieproces, arbeidsplicht, solidariteit, belastingplicht, …- wat de gemeenschap verschuldigd is aan de leden : gelijke kansen, controle op

correcte verdeling van de beschikbare goederen, …

Besluit:De nutsethiek (utilitarisme) en plichtenethiek (deontologie) gaan uit van individuele actoren en hun handelingen. Ze trachten vanuit dat uitgangspunt tot een veralgemeenbare ethische richtlijn te komen en te omschrijven wat voor alle betrokkenen het beste is.

Het rechtvaardigheidsmodel doet het omgekeerd. Het gaat uit van een visie op de gemeenschap en haar welzijn. Op grond daarvan bepaalt het model wat de taak is van de verschillende leden van de samenleving om het geheel goed te laten functioneren.

Bijzondere types: het sociaal contract en de deugdenethiek het sociaal contract is een goed voorbeeld van een toepassing van het rechtvaardigheidsmodel in de zakenethiek.Het sociaal contract formuleert op pragmatische en rationele gronden een aantal regels die voor alle leden bindend zijn en die worden afgedwongen door een gemeenschappelijk aangestelde overheid.

Het zijn regels waar bedrijven zich verbinden om in de maatschappij als sociaal verantwoorde entiteiten op te treden en het niveau van de strijd van allen tegen allen te overstijgen. (de natuurtoestand van ongebreidelde concurrentie, crimineel gedrag, gebruik van geweld,…)

Evaluatie:Is dit wel realiseerbaar?Het is een manier van denken die rekening houd met de lange termijn!!!

Het rechtvaardigheidsdenken, met zijn toepassing van het sociaal contract is uitermate geschikt om de macro-economische ordening te benaderen.

de deugdenethiek is meer gericht op het micro en mesoniveau van bedrijfshandelen.

De verschillende deugden:- Rechtvaardigheid- Moed- Matigheid- Billijkheid- Integriteit- Betrouwbaarheid- Verantwoordelijkheid- Loyaliteit tov. opdrachtgevers- …

De ethici van nu hanteren de rechtvaardigheidsethiek.

2.2 Morele vooronderstellingen van de markteconomie De vrije markt

Plichtenethiek Pro: Dit is de beste manier om met schaarse goederen om te gaanSchaarse goederen:

- ruimte- gas, olie- de wet van vraag en aanbod- …

Contra: 1. Er is geen gelijkheid of gelijke kansen want een economisch leven kan je niet zonder financiële middelen beginnen. 2. Er is geen optimale verdeling van de schaarse goederen3. Uit het bestaan van een bedrijf komen zowel rechten als plichten voort.

Nutsethiek Pro:1. Recht van privé-eigendom en vrijheid van ondernemen is gewaarborgd. 2. De competitie tussen verschillende belangengroepen leidt tot een evenwicht waarin de schaarse middelen op de meest efficiënte wijze worden.

Contra: 1. morele kritiek: mensen handelen niet alleen uit eigenbelang solidariteit en belangenloze inzet voor anderen2. moreel-economische kritiek: consumenten zijn niet altijd goed op de hoogte van de kwaliteiten van de producten. 3. economische kritiek: de vrije markt blijft niet uit zichzelf bestaan. vorming van oligopolie en monopolies

Rechtvaardigheidsethiek

Pro:De waardigheid van de privé-ondernemer wordt gerespecteerd en gewaardeerd.

Contra:De vrije markt brengt schade toe aan derden (WG, consument, goederen der aarde,…)

Besluit Er zijn meer negatieve dan positieve argumenten, er zou beter gemengde of overlegeconomie zijn ipv. vrijemarkteconomie.

Besluit nog eens leze pg 62-63

2.3 De ethiek van de vrije mededinging Casus pg 63 – De ramp met de DC-10

De concurrenten pasten een veiliger systeem toe, met extra voorzorgsmaatregelen.

Enkele vuistregels:- De vrije mededinging moet juridisch beschermd en moreel ondersteund worden

om bedrijven aan te moedigen tot een kostenbesparende en innoverende productie.

- Respect voor de concurrent elkaar niet doodconcurreren.- Concurrerend handelen levert baten op voor het publiek, maar genereert ook

kosten. (ontslagen, bedrijfssluiting, omschakeling naar andere gebieden,…)- De elementen van het productieproces mogen niet het voorwerp van de

competitie zijn vb: de schade aan het milieu mag niet overdreven zijn.- Concurrerend handelen mag nooit in conflict komen met het naleven van gesloten

overeenkomsten. Concurrentie mag niet gelijk staan met leugens en wantrouwen.

Voorbeelden van inbreuken op het mededingingsrechtPrijsmanipulatie

- Onderhands bepalen van prijzen Gezamenlijk met de concurrenten afspreken wie wat krijgt.

- Manipuleren van voorraden bedrijven spreken af om een bepaalde tijd de beschikbare producten te verkopen om zo de prijzen te doen stijgen. vb: olie olievoorraad daalt, gevolg is dat de prijs stijgt.

- Blok-verkoopakkoorden men verkoopt een product, maar dat product werkt alleen maar met onderdelen die van dezelfde verkoper/merk komen.vb: Microsoft Word, Excell werken alleen op windows

- Prijsdiscriminatie en prijsdumping een periode onder de prijs verkopen om een concurrent te verslaan en dan als die concurrent failliet is de prijs verhogen. vb: winkel met paraplu’s en winkel met schoenen, paraplu’s De winkel met schoenen en paraplu’s verkoopt de paraplu’s onder de prijs en gaat daardoor een concurrent verliezen omdat die niet meer lager kan in prijs. Na verloop van tijd gaat deze winkel failliet. Daarna kan de winkel de prijzen van de paraplu’s omhoog duwen.

Omkoping van overheid, concurrent mag niet concurrentieaspect valt dan weg

Zwartwerkers minder betalen, de loonkosten dalen, opbrengsten investeren in andere dingen

Belastingontduiking zelfde principe maar dan met belastingskosten

Hoofdstuk 3: Eerlijkheid tegenover handelspartnersCasus pg 69 – Contracten in de bouwsector

mogelijke oplossing hier: als uit onderzoek blijkt dat ABC alle normale voorzorgsmaatregelen heeft genomen om de kraan te plaatsen en te verankeren,

kan menop morele gronden pleiten voor een heronderhandeling met de opdrachtgever

Er zijn 2 spanningsvelden bij het sluiten van contracten:traditionele economie Vandaag- persoonlijke handdruk is genoeg- woord is een woord- alles verloopt veel langzamer

- geen loyaliteit meer- woord is geen woord meer- niets persoonlijk/direct: alles gebeurt

met tussenpersonen of via internet.- contracten worden vlug afgesloten,

over grote bedragen

Burgerlijk wetboek EthiekVerbintenis is pas geldig als:- er geen dwang is- er gehandeld is met kennis van zaken- er geen leugens aanwezig zijn- er geen illegale praktijken gebeuren

De ethiek zegt da het Burgerlijk Wetboek een minimum is, je spreekt niet alleen van een juridisch juist maar ook ethisch goed contract:- concreet qua inhoud- universeel qua vorm

3.1 Moraliteit van contracten Concreet qua inhoud: (beperkt en specifiek)Beperkt contract is ethisch juist als er duidelijke afspraken zijn, als er juist beschreven staat welke vorm van dienstverlening,…

Specifiek nauwkeurig en exclusief, beide partijen weten waar ze aan toe zijn

Voordelen: beide partijen hebben een rechtszekerheid vermijdt onenigheid

Universeel qua vorm: ( niet voor papier, maar juist formulier zodat betrouwbaarheid, onpartijdigheid en respect worden gegarandeerd)

Hoe universeler de vorm, hoe ethischer:Een universeel contract is gebaseerd op:

- Betrouwbaarheid: beloftes nakomen qua levering, betaling, …- Onpartijdigheid: verkoper moet product zowel aan klant A als B, aan zelfde prijs-

kwaliteit verkopen in dezelfde omstandigheden- Respect: handelspartner niet misbruiken voor eigen voordeel, maar beschouwen

als persoon

Casus pg 74 – De schone kleren campagne Met een label proberen de multinationals zich in te dekken, hun kleren wordengemaakt in lageloonlanden maar met respect voor de WN.

3.2 De rechtvaardige prijs traditionele economie Vandaag- Stabiele prijs- Men hield hierbij rekening met de

status van de producentvb: je betaald meer voor diensten van een dokter dan voor een metser

- Sterk schommelende prijzen- Niet alleen verschillende producten,

maar ook prijzen verschillen sterkvb: nu 100€ voor horloge, volgend jaar 60€

- Sociale status is niet meer bepalend voor de prijs

Casus pg 80 – Een prijskartel in vitaminen

De rechtvaardigheid van de prijzen kan niet bepaald worden, omdat de markt niet vrij is. De ervaring leert ons dat met onbegrensde vrije markten het ideaal van vrije prijsbepaling niet wenselijk is, omdat het in een context van een snel evoluerende economie veeleer tot instabiliteit dan tot stabiele ruilverhoudingen leidt.

Een onrechtvaardige prijs is een prijs waarbij:- frauduleuze prijsbepaling in het geheim samenkomen om een bepaalde prijs af

te spreken, zodat er geen concurrentie is.- Machtsmisbruik, éénzijdige prijsbepaling de tegenpartij misleiden over correcte

prijs. Vb: zeggen dat er nog weinig voorraad olie is, waardoor een hogere prijs tot stand komt. Terwijl in werkelijkheid wel nog genoeg olie is.

- Manipuleren van de passies de prijs moet bepaald worden in overleg

3.3 Steekpenningen Casus pg 82 – De lockheed-affaire

Omkoperij en afpersingDef.: Partijdige en incorrecte uitoefening van de beroepsfunctie.Vb: Persoon A geeft aan persoon B tijdens de werkuren een beloning, buiten zijn normaal loon.

Verzachtende omstandigheden:- culturele verschillen en ingeburgerde praktijken in sommige samenlevingen is

corruptie de regel en is het onmogelijk zonder steekpenningen te handelen- initiatiefnemer treft zwaarste schuld wie het initiatief neemt tot corruptie heeft

zwaardere schuld dan hij die toegeeft aan de afpersing vermindering, niet ontbreken van straf!!!

- Beroepsfunctie wat valt onder activiteiten van de beroepsfunctie? vb: een voetballer wordt betaald om goed te spelen, maar als hij niet meer betaald wordt, moet hij dan ook nog goed spelen. Is het dan nog zijn beroep?

Hoe corruptie vermijden:- geef ambtenaren voldoende loon, vakantie of iets anders. Publiekelijk iets

toestaan = minder corruptie- verander de politieke cultuur van vb: een land: wanneer een politicus corrupt is

geweest moet hij zwaar gestraft worden.- Imperfecte markten herstructureren indien er corruptie is.

3.4 Beloven en bieden: onderhandelingspraktijken fenomeen bij onderhandelen is blufpoker dit zijn de minimum morele voorwaarden:

- productvereisten zijn contractueel vastgelegd: men mag blufpoker spelen maar prijs-kwaliteit-garanties moeten juist zijn!!!

- Misleiding doorzien: blufpoker mag, maar de misleiding moet te doorzien zijn. Men mag niet liegen!!!

- Gewoontes binnen de sector: men moet niet onderhandelen over de prijs van een treinticket. Die prijs staat vast.

Wat niet kan:- liegen- bluf die tot fraude leidt

Hoofdstuk 4: Marketingethiek“Klant is koning” de vrijemarkteconomie is gebaseerd op de veronderstelling dat de consumenten, door hun voorkeuren uit te drukken (door het kopen of niet kopen) de hoogste rechters zijn in het proces.

deze theorie gaat slechts gedeeltelijk op.

De bescherming van de consument behoren tot de verantwoordelijkheid van de producent.

- Verantwoordelijkheid voor verkochte waar- Kwaliteit van de aangeboden publiciteit

4.1 Productaansprakelijkheid Er zijn verschillende manieren om naar de verantwoordelijkheid te kijken:1. De koper moet opletten:+ De koper heeft vrije keuze:

Eenmaal een product betaalt is, heeft u voor dit product gekozen. Betalen wordt hier als

een contract beschouwt. U vindt dat het product goed gemaakt is.

- Koper kent niet alle informatie: De koper kent niet alle info van de materialen waaruit het product gemaakt is.

- Geen directe verkoopsrelatie:De verkoop gebeurt met vele tussenpersonen.

- Ongelijke relatie tussen producent en consument:De consument staat een trap lager, hij is afhankelijk van de good will van de

verkoper,want deze heeft meer info.

Het idee van de koper is verantwoordelijk voor de keuze van het product gaat niet op. Je kan onmogelijk de waarde schatten. Je bent niet in staat de verantwoordelijkheid op te nemen zelfs als je betaalt.

2. De verkoper/producent moet opletten:+ verplichte zorg voor belang van kwetsbare consumenten.

- Is de producent verantwoordelijk voor elke schade? Ook voor kleinste detail verantwoordelijk?

- Zijn alle risico’s te bepalen? Kan hij op voorhand alle risico’s kennen?

- Persoonlijke verantwoordelijkheid van den consument?Niemand is verplicht om iets te kopen sigaretten!!!

De Gulden Middenweg:De consument is verantwoordelijk voor de gevolgen van verkeerd gebruik.De producent moet de nodige zorv in acht nemen.

op pakje sigaretten duidelijk schrijven dat roken dodelijk is.De producent is niet verantwoordelijk voor niet te voorziene negatieve gevolgen.

dwz dat als ze producten op de markt brengen moeten ze die producten eerstUitvoerig testen.

4.2 Ethiek van de reclame Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de verschillende aspecten die elkaar wederzijds beïnvloeden: de juistheid van de meegedeelde informatie, het persuasieve karakter, het culturele aspect en het tekenkarakter.

De informatieve functie:De basisinfo moet juist zijn, beetje afleiding mag. Maar de reclameboodschap moet waarheidsgetrouw zijn de informatie over het geadverteerde product moet in overeenstemming zijn met de werkelijkheid.

Onderscheid tussen onschuldige en onethische misleiding:Onschuldige misleiding spreker spreekt over superaanbod terwijl het om een gewone aanbieding gaat.

Onethische misleiding negatieve relevante info of wetenschappelijke artikels als vermomde reclameteksten

Casus pg 103 – Nestlé infant formula

De persuasieve functieIn de persuasieve reclame de fysieke en psychische behoeften opgewekt en gestimuleerd. Men laat de toekomstige klant geloven dat het product het beste antwoord is op de opgewekte behoefte.

Hier probeert men een associatie te creëren tussen het product en een bepaald beeld dat antwoordt op een (on)bewust verlangen of wens, of tussen het product en een beeld dat een onbewuste angst uitdrukt om het product niet in zijn bezit te hebben.

Bepaalde manieren zijn onethisch:Zie pg. 105

De culturele en imaginaire functieReclame kan niet doen met cultuur wat het wil. Mag het spotten? Ethici zeggen: het mag niet kwetsen, pervers zijn of aanstoot geven maar reclame moet aanleunen aan het product.

Casus pg 106 – Benetton

TekenkarakterVb: dure vestjes om een bepaalde groep te creëren. Om zich te kunnen onderscheiden. Tv was vroeger een statussymbool.

Reclame mag niet discriminerend zijn: daarom zijn er reclamecodes dit zijn ethische codes voor reclame, ze vertrekken vanuit 3 principes:

- Vrije meningsuiting zonder schade aan anderen: zowel voor adverteerder als voor de gebruikers. Vrijheid mag niet misbruikt om de vrijheid van anderen te schaden.

- Aansprakelijkheid: adverteerder is verantwoordelijk voor de reclame die hij verspreidt.

- Concurrenten respecteren: adverteerder mag geen misleidende of verwarrende info verspreiden over concurrent, hij mag ze niet zwart maken.

ethische vragenlijst:- Schadelijke gevolgen: zal het resultaat schadelijk zijn voor de verbruiker?- Niet bedoelde gevolgen van een reclamecampagne: Worden zij gekwetst?- Misleidende info: is de inhoud waarheidsgetrouw?- Behoefte creëren: is de vorm misleidend?- Manipuleerbaarheid van kinderen: wordt er ingespeeld op de diepere gevoelens?

Hoofdstuk 5: Rechten en plichten van WG en WNDe Europese benadering is verschillend dan de Amerikaanse benadering. Europese vooral kiezen voor de invalshoek van de WN.Amerika vooral kiezen voor de invalshoek van de WG.

Zie pg. 113 voor voorbeelden van rechten en plichten.

Zowel de WN en WG hebben rechten en plichten.

5.1 Het recht op arbeid in een bedrijfscontext De betekenis van het recht op arbeidArbeid ≠ werk arbeid = nauwer omschreven begrip dan werk, het verwijst naar het beroepsmatig werken voor een inkomen

Recht op arbeid moreel recht. Het heeft geen juridische waarde.Iedereen heeft recht op arbeid, maar er moet arbeid zijn. Je kan het niet afdwingen.

Het recht op arbeid binnen de bedrijfsrealiteitHet recht op arbeid kan op 2 manieren geschonden worden:

- Bij aanwervingen- Bij ontslag

Aanwervingen de WG heeft het recht om zelf te kiezen wie hij aanneemt!!! Men moet beseffen dat men het moreel recht van de sollicitanten op een eerlijke kans negeert.Men mag geen kandidaten weigeren omwille van geaardheid, sekse,…

Ontslag als een WN al lang in het bedrijf werkt, ontstaat er een morele verplichting bij de WG om de WN te laten werken tot het einde van zijn loopbaan. Er ontstaat respect geen naakt ontslag, zonder reden, …

Lees pg 119 ies (te lang om over te schrijve)

5.2 Specifieke rechten van de WN Het recht op een geschreven contractVooral uit eigen belang je weet nooit als er toch iets scheef loopt. Je dekt jezelf en je bedrijf in. Ook al gaat het om goede kennissen of vrienden.

Het recht op een rechtvaardig loonHet loon is de ruilwaarde die elke WN krijgt voor zijn geleverde prestaties.

Volgens sociaal democratische stromingen:Loon + aandeel in meerwaarde van het bedrijf + in verhouding met behoeften WN en zijn gezien(in werkelijkheid alleen 1e + 3e)

Volgens liberalistische stromingen:Alleen het loon in verhouding met de geleverde prestaties.

Een rechtvaardig loon 8 criteria:- Gewaarborgd minimumloon:

Bij wet vastgelegd

- Gemiddelde loon in de sector en de streek:In de ene streek kunnen de lonen hoger liggen dan in de andere

- De capaciteit van de firma:Bedrijven die meer winst maken hebben de plicht om de WN in deze meeropbrengst te laten delen.

- De aard van de baan:Beroepstakken die meer risico’s inhouden voor gezondheid, veiligheid, … worden beter betaald.

- De verhouding tot andere lonen in het bedrijf:WN die identiek hetzelfde werk uitvoeren moeten gelijkwaardig vergoed worden.

- Het resultaat van een eerlijk onderhandelingsproces: Lonen die het gevolg zijn van open onderhandelingen en afspraken tss WN en WG bieden een garantie van rechtvaardigheid.

- Vastheid van betrekking:Privé-onderneming minder baanvast => hoger loonOverheid baanvast werk => lager loon, beter sociale voordelen

- Senioriteit:Het loon stijgt in verhouding tot het aantal dienstjaren van een WN. (meer ervaring)MAAR NU!!! jongeren kunnen beter met de pc werken, zijn creatiever,…

Het recht op veilige en gezonde arbeidsomstandighedenDe WN moet beschermingskledij krijgen van de WG. Ongevallen op het werk, op en naar het werk, beroepsziekten,…

Deel door nalatigheid van de WN en deel door nalatigheid van WN.

Het gezondheidsrisico moet aan een aantal voorwaarden voldoen:- WN moeten op voorhand op de hoogte gebracht worden van mogelijke gevaren.- Geen externe drang kiezen voor dit risico.- WG en WN maken gebruik van de aanwezige wetenschappelijke, technische en

economische middelen om het risico zo laag mogelijk te houden.

Het recht op arbeidskwaliteitNiet alleen de beloning is genoeg!

De WG moet zorgen voor voldoende variatie, rust, tevredenheid,…De WN mag klagen, mag niet uitgebuid worden,…

Vermijden teveel stress, vervreemding en afstomping.

Echt op vakvereniging en stakingDe vakbond is niet alleen voor de leden, ook de niet-leden zijn beschermt door vakbond.

Stakingen er moeten dan wel voorzorgsmaatregelen voorzien zijn, mensen die willen werken mogen niet tegengehouden worden, directeur mag niet gegijzeld worden,…

Het recht op medezeggenschapFin. participatie deelname van de WN in de meerwaarde van het bedrijf. (winst, kapitaal,…)

Struct. participatie deelname van de WN in besluitvorming in de raad van bestuur,…

Types van participatie:Aspect: Financieel StructureelNiveau:PrimairSecundair

Mede-eigendomWinstdeelneming

MedezeggenschapMedebeheer

Liberale, kapitalistische opvatting prioriteit van privé-eigendom van het kapitaal. De persoon die het bedrijf bezit huurt de WN in om voor een beperkt en duidelijk omschreven productiedoel, niets meer. daarom: de WN moet geen deel van het bestuur krijgen of deel van de zaak.

Sociaaldemocratische opvatting:Hier kan ik zelf nie aan uit :p moet da mor ies leze op pg 131.

5.3 Conflicten Spreken of zwijgen? Over de loyaliteitsplichtHet goed functioneren van een bedrijf vereist vaak dat bepaalde info geheim blijft.

Casus pg 134 – Een verborgen gebrek van een tunnel

Whistle blowing alarm slaan of uit de biecht spreken of zwijgplicht verbreken.Het gaat om een conflict tussen 2 normen:

- zwijgplicht- spreekplicht

Belangenconflict tussen bedrijf en werknemerBelangenconflict bedrijfsgegevens worden door WN niet alleen om openbaar nut maar ook om persoonlijke voordelen naar buiten gebracht: winstbejag, wraak, vrienden te bevoordelen,…

Bij het uitvoeren van de beroepsfunctie mag men de gegevens niet voor eigen voordeel gebruiken. Enkel het belang van de bedrijf telt.

Intellectuele rechten wanneer WN een nieuw product of productieverbetering ontdekken, kunnen zij aanspraak maken op een zeker recht inzake mede-eigendom.

Bij ontslag van deze WN contractueel een termijn vastleggen waarbinnen het vorige bedrijf het alleenrecht heeft voor de betreffende informatie.

Privacy en kwaliteitscontroleWN verbinden zich door hun arbeidscontract tot een loyale inzet om de overeengekomen arbeidstaak te realiseren.

De WG heeft het recht u iets op te leggen (ivm kledij, uiterlijk,…) als hij vindt dat die dingen het werk verhinderen.

FlexibiliteitGebruik van flexibele arbeidstijden en arbeidsvormen kunnen de spanning opdrijven.Arbeidstijden:

- avondwerk- weekendwerk- schuivende arbeidsuren- kortere werkweek- …

Arbeidsvormen:- tijdelijke arbeid- interim- uitzendkrachten

Mening WG: Streven naar maximale productiviteit en maximaal gebruik van het productieapparaat. Ze moeten hun WN op korte termijn voor extrawerk kunnen oproepen en gedeeltelijk werkloos kunnen maken op dalmomenten. Ze wensen polyvalente WN.

Mening WN:- De oproepbaarheid kan de gezinsverplichtingen in het gedrang brengen. Het

wordt moeilijk voor de WN om te plannen op langere termijn.- Spanningen door verschillen tss interim en deeltijdse arbeid.- WN willen niet altijd leren en herscholen. Dit kan een groeiende kloof tss

getalenteerde WN die meekunnen en de minder getalenteerde die moeten afhaken vergroten.

Arbeidsdruk en arbeidsverslavingDe WG heeft er belang bij om het rendement van zijn ingezette werkkrachten te optimaliseren, MAAR:Te hoge arbeidsdruk heeft als gevolg:

- ontduiking van de verantwoordelijkheid- op lange termijn levert dit slechte kwaliteit- verhoogt adrenaline leidt tot workaholic

Positief op korte termijn hoge productiekwaliteit

Hoofdstuk6: Rechten en plichten van aandeelhouders en problemen die hiermee verband houden (pg 147)6.1 De rechten van de aandeelhouders Vb: Agva aandeelhouders willen nog meer winst personeel wordt ontslagenVb: Enron manager verbloemt de boekhouding om aandeelhouders gelukkig te houden, terwijl het bedrijf er slecht aan toe is.

VermogensrechtenAandeelhouders hebben het recht

- om hun aandeel met winst of verlies te verkopen- op dividend (is niet af te dwingen)

Er kunnen zich ethische problemen in verband met de uitoefening van vermogensrechten voordoen:

- foutieve rapportering- handelen met voorkennis

(manager voert het beleid van de aandeelhouders uit)

6.2 Plichten van de aandeelhouders Koppeling van de winst aan uitbreiding van arbeid en maatschappelijk rijkdom.

De ethische verantwoordelijkheid van de aandeelhouders is evenredig met hun macht, managers.

Kleine aandeelhouders zijn de stem van de ‘gewone’ burger.

6.3 Alternatief investeren (of ethisch investeren) anders investeren dan de economische gang van zaken.

Voorkeur hebben voor de bedrijven die zich inzetten voor het milieu, de minderheden, personeel, mensenrechten, …

6.4 Fusies en overnames Een overname is niet altijd negatief overname van een failliet bedrijf.De overnemer moet wel open kaart spelen:

- voldoende info geven- duidelijk stellen van de kosten (vb. hoeveel werklozen er zullen vallen) en de

baten (vb. de garantie dat het bedrijf blijft bestaan)- rechtvaardigheid bij het delen van de winst en opdrijven van de productie

Hoofdstuk 7: Ecologische ethiek en ondernemen (pg 163)7.1 Ecologie: feiten en factoren Casus pg 163 – Een ongeluk bij SandozCasus pg 164 – Dupont en het gat in de ozonlaag

Het gaat hier over een effect dat een bepaald product teweegbrengt. Er zijn bijkomende factoren van belang:

- Onzekerheid: moet een productieafdeling gesloten worden op basis van veronderstellingen die achteraf fout kunnen zijn.

- Tijdsfactor: is het niet te laat als we wachten met het sluiten van de productieafdeling totdat we zekerheid hebben.

- Schaal van het effect- De onomkeerbaarheid van het effect: kunnen wij het niet omkeren?- De verschillende reacties van producenten/consumenten: deze zijn verschillend.

In geval van onzekerheid kan men beter uitgaan van het vermijden van de slechtste mogelijkheid, dan te veronderstellen dat het resultaat wel zal meevallen.

Economisch gevolg van ecologisch perspectief het product wordt duurder als men meer rekening moet houden met de ecologie.

Productiekost + winst + kost voor de schade aan de natuur

Cultureel gevolg van ecologisch perspectief er is een mentaliteitsverandering nodig. Zolang men de auto blijft gebruiken voor korte afstanden heeft het weinig nut.

7.2 Ecologische ethiek Er zijn dan 3 niveaus die nauw verbonden zijn:

- Waarden- Normen- Beleid

Waarden:Casus pg 168 – Vlinders of werkloosheid

Ecocentrisme of antropocentrisme?Eco het milieu staat centraalAntropocentrisme de mens staat centraal

Rechten van toekomstige generaties:We mogen niet met deze gedachte leven: als wij maar goed leven. We moeten leven met de gedachte dat er nog andere generaties na ons komen.

Duurzame ontwikkeling:Zonder het vermogen van de toekomstige generatie weg te nemen

Eigendomrechten? Zijn deze ombeperkt? Vb: de stad heeft het recht voor autoloze zondagen te creëren

Normen:De vervuiler betaald:Welke prijs moet er betaald worden? Wie is er juist verantwoordelijk? De verantwoordelijkheid ligt deels bij de consument en deels bij de producten!!!

Voorkomen is beter dan herstellen!!! Dit is altijd zo

Subsidiariteit of getrapte verantwoordelijkheid ieder is verantwoordelijk in evenredigheid met de positie in het productieproces

Beleid:Het beleid bevat de normen en waarden. Het is een akkoord binnen een regering.VoorschriftenTechnische normen opleggen per sector,…

BelastingenHeffingen, belastingen, subsidies aan bedrijven,…

Sancties+ stimulering onderzoek, sensibilisering- schadevergoedingen, boetes, …

7.3 Ecologisch verantwoord ondernemen Ecomanagement op systematische wijze het hele productieproces van hun onderneming doorlichten. Dit om na te gaan welke verbeteringen (zuiniger gebruik, recyclage, isolatie,…) in elk onderdeel van het productieproces kan worden aangebracht.

Groene producten en ecomarketingDe consumenten zijn meer en meer bereid om duurdere duurzame producten te kopen in plaats van goedkopere maar schadelijke producten.

Het zijn zelfs mode-etiketten geworden.Gebruik van eco-labels en ecomarketing onpartijdige controle is nodig.

Zelfregularisatie via algemene afspraken/convenantenBedrijven dagen elkaar uit om ecologisch verantwoord te ondernemen

Convenant afspraken over bepaald product binnen bepaalde sector.Vb: Kyoto

Hoofdstuk 8: Onderneming en maatschappij (pg 184)Casus pg 184-188 – Enron, Andersen en het geschokte vertrouwen

8.1 Een breed discussieveld Er zijn verschillende thema’s: milieu, bedrijfswereld, ethiek, rechten van de WN en WG.

De fundamentele vragen:? wat is het maatschappelijk doel van een onderneming ?? wat betekenen wij als bedrijf in de maatschappij waarin we ons situeren ?

Vb: Oostkamp heeft hele nieuwe wijk voor 4000 mensen door de komst van Siemens. impact op de samenleving

8.2 Winst als unieke finaliteit Kan niet, het is onverantwoord. De winst moet, maar mag niet het enige doel zijn!!! WG moet ook oog hebben voor zijn WN en producten.

8.3 Verschuivende horizon Er zijn 10 fundamentele rechten (pg 191)

dit zijn rechten waar de winstmakende bedrijfsleider rekening mee moet houden.

Zachte waarden worden harde waardenZachte waarden (vb: milieu, sociale wetgeving, mensenrechten) wordt weer rekening mee gehouden.

worden harde waarden: spelen mee in de ontwikkeling in het bedrijf

TranspiratieDe boekhouding van een bedrijf moet doorzichtig zijn, als dit niet zo is, klopt er iets niet.

Er bestaat het recht om te weten

GlobaliseringInternationale bedrijven:

- meer en meer bedrijven zijn internationaal.o Internationale contracten, wetgevingen

Nationale overheid zonder macht:- welke overheid is verantwoordelijk?- Internationaal probleem? ze zitten overal dus overheid heeft er geen controle

op.Vb: In Duitsland beslissen ze over ontslagen in België

Mondiaal qua tijd en ruimte:Alles gaat zo snelVb: 1 beslissing in Duitsland zorgt 5min later voor ontslag van 4000 mensen.

8.4 Onderneming is geen eiland Normatieve gevoeligheid: moet bewaard en ontwikkeld worden. Iedereen moet oog hebben voor ethische normen, iedereen moet ethisch gevoel hebben.Vb: “hier komen de rechten van de WN/WG in gedrang”

GedragscodesNiet slecht dat deze worden opgesteld.Vb: cursus ethiek handelen over vakbonden, WN, WG,…

Anticiperende attitude ontwikkelenDe attitude ontwikkelen dat men een stap verder kijkt bij bepaalde beslissingen.Vb: vakbond mensen van VW Vorst eisen hogere lonen, hebben niet vooruit gekeken.

Nu problemen

Casussen:Pg 11 – Exxon ValdezPg 27 – Herald of Free EnterprisePg 38 – Waterzuiveringsstation op NoteneilandPg 44 – De ford PintoPg 63 – De ramp met de DC-10Pg 69 – Contracten in de bouwsectorPg 74 – De schone kleren campagnePg 80 – Een prijskartel in vitaminenPg 82 – De lockheed-affairePg 103– Nestlé infant formula Pg 106– BenettonPg 163 – Een ongeluk bij SandozPg 164– Dupont en het gat in de ozonlaagPg 168– Vlinders of werkloosheidPg 184– Enron, Andersen en het geschokte vertrouwen