Vocatio 16 - 2004

Bureau de dépôt Bruxelles XAfgiftebureau Brussel X

4e trimestre 2004 | 4de trimester 2004

Revue trimestrielle de la Fondation Belge de la VocationDriemaandelijks tijdschrift van de Belgische Stichting Roeping

16

voca t i ovocatio

2004

couverturevocatio16-2 16/11/04 15:14

GRAPHISME | VORMGEVING Marie-Hélène GrégoireRÉ D A C T I O N | RE D A C T I E Séverine Windels

[email protected] | [email protected] L E C T U R E | HE R L E Z I N G Catherine Piret, Jan H. VerbanckÉDITEUR RESPONSABLE | VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Alain Philippson, Albertinaplein 2 place de l’Albertine, Bruxelles1000 Brussel

Fondation Belge de la VocationSous le haut patronage de Sa Majesté la Reine Fabiola

Place de l’Albertine 2, 1000 BruxellesTél. 02 213 14 90 | Fax 02 213 14 95E-mail : [email protected] internet :www.fondationvocation.beLe secrétariat est ouvert lundi,mardi et jeudide 8h30 à 12h30 et de 13h30 à 17h,mercrediet vendredi de 8h30 à 12h30.

Vocatio est la revue trimestrielle de la FondationBelgede laVocation.Lancé en février 2001, ce magazine a pour but de faire connaîtrel’action de la Fondation par le biais des projets de ses lauréats. LaFondationBelge de laVocation fut créée en 1963 par Emile Bernheimà l’exemplede la Fondation françaisede laVocation fondéeparMarcelBleustein-Blanchet.Chaque année la Fondation décerne une quinzaine de bourses de10000EURàdes jeunes denationalité belge ayant entre 18 et 30 anset pouvant témoignerd’une véritable vocation.Elle leurdonne l’appuifinancier et le soutienmoral nécessaires pour l’accomplir et ce dansdes domaines d’activités aussi divers que la médecine, les artsplastiques, le cinéma, la recherche scientifique, la littérature,etc.Elleattribue également unebourse spéciale de 25000EUR, leTrèfle d’Or,décernéeàunancien lauréatpourdistinguerunprojetnoncommercialsitué dans la lignée de la vocation déjà reconnue.

Vocatio is het driemaandelijkse tijdschrift vandeBelgische StichtingRoeping.Het is in februari 2001opgericht enheeft tot doel deStichtingbekend temaken via de projecten van haar laureaten.EmileBernheimheeft deBelgischeStichtingRoeping in 1963opgerichtnaarhet voorbeeld vande Fondation françaisede laVocation,gestichtdoorMarcel Bleustein-Blanchet.Elk jaar reikt deStichtingbeurzenvan 10000EURuit aaneenvijftientaljongeBelgendie tussenachttienendertig jaar oud zijn endie kunnengetuigenvaneenwerkelijke roeping;debeurs verschaft hendemoreleenmateriëlemiddelen om ze te realiseren. Alle domeinen komen inaanmerking : geneeskunde, literatuur, plastische kunsten, film,wetenschappelijk onderzoek…DeGoudenKlaver is een speciale beursvan 25 000 EUR. Ze wordt jaarlijks door de Stichting uitgereikt enbekroont een niet-commercieel project van een oud-laureaat dat inde lijn ligt van de eerder erkende roeping.

Président d’honneur | ErevoorzitterClaudeWielemansAncien président | Gewezen voorzitterEdouard Jakhian

Président | VoorzitterBaron Philippson

Vice-présidents | OndervoorzittersChevalier LeducVicomte Louis le Hardÿ de BeaulieuChristian Koninckx

Trésorier | SchatbewaarderPierre Konings

Membres honoraires | EreledenChevalier Evers, vice-président hreBaronneVaxelaire,vice-présidente hreBaron de Posch, vice-président hreJacques DopchieRoger ForthommePaulWasher

Belgische Stichting RoepingOnder de hoge bescherming van Hare Majesteit Koningin Fabiola

Albertinaplein 2, 1000 BrusselTel. 02 213 14 90 | Fax 02 213 14 95E-mail : [email protected] :www.stichtingroeping.beHet secretariaat is open opmaandag, dinsdag en donderdagvan 8.30 tot 12.30 uur en van 13.30 tot 17 uur ; op woensdagen vrijdag enkel van 8.30 tot 12.30 uur.

Ludo BekkersGabriel BelgeonneJean BingenThierry BoonHugues BoucherBaron ConinxLydia De Pauw-DeveenEric DesoppereAnnie Devreese-DeclerckRafaël D’HaeneJan Gybels

Baron KestelootChristian KoninckxPierre LarocheVicomte Louisle Hardÿ de BeaulieuMarcMendelsonGuy-Roland PâqueLuc PutmanGustave StoopFrançois TerlindenPierreVan Damme

Secrétaire général |Secretaris-generaalEdouard De Ruydts

Membres | LedenChristine BoëlJacques CoertenRik De NolfFrançois Desclée deMaredsousFrie DierickxVisschersPaul DujardinEdouard JakhianEmmanuel JanssenPierre KoningsMme JeanMichielsBaron PlanchardStéphane RosenblattBaudouin RuquoisDominique SnyersJacques-Ch.Vanden SchrieckBaronVelge

Conseil d’administration | Raad van bestuur Jury

Secrétariat | SecretariaatDéléguée générale | Algemeen afgevaardigdeSylviane Jacquet de [email protected]@stichtingroeping.beDéléguée | AfgevaardigdeNicole GautierSecrétaires | SecretaressesBernadette StevensRégine de Renesse

Président | Voorzitter : Chevalier LeducVice-président | Ondervoorzitter : Christian Koninckx

Des histoires pleines d’émotions | Anne Herbauts 2

Partage et plaisir | Denis Sung-Hô 6

Een dag tussen de skeletten in de voormalige Duinnabdij | Kaat Vandoorne 8

Volksmuziek door de eeuwen heen | Hubert Boone 11

Le reflet de la personnalité | Marie Anne Dujardin 13

Een succesvol debuut | Annelies Verbeke 16

Voir (sans les yeux) | MarieMandy 18

Agenda 20News 20

couverturevocatio16-2 16/11/04 15:14

Vocatio 161

La Fondation souhaite une fois de plusattirer l’attention sur son site www.fon-dationvocation.be.Simple dans sa struc-ture comme à l’emploi, il propose uneinformation complète concernant sonaction,son organisation et ses objectifs.Les candidats y trouvent des informa-tions pratiques sur la procédure de sélec-tion et peuvent y télécharger les docu-ments nécessaires à leur inscription.Pour rappel : le formulaire d’inscriptionest disponible sur le site à partir du1er avril. Les inscriptions se clôturent le30 septembre. Pour les candidats ins-crits endéans les délais uniquement, ledossier de candidature est à dispositionpendant le mois d’octobre. À ce sujettoute question est à adresser au secré-tariat à l’adresse [email protected] rubriques Agenda et News sont misesà jour de manière hebdomadaire afinde suivre au plus près l’actualité desanciens lauréats. Ils disposent depuispeu d’un lien d’accès leur permettantd’annoncer eux-mêmes un événementdans l’Agenda. Nombreux sont ceux quien ont déjà fait usage. Nous encoura-geons l’utilisation de ce lien qui permetà la Fondation de construire une com-munication interactive. Si vous connais-sez des liens intéressants pouvant com-pléter notre site,n’hésitez pas à nous enfaire part.

vens vinden over de organisatie, haar werking en haar doelstellingen. Kandidatenkrijgen er praktische informatie over de selectieprocedure en ze kunnen er de docu-menten downloaden,die nodig zijn voor een inschrijving.Ter herinnering :het inschrij-vingsformulier is vanaf 1 april beschikbaar op de website ; de inschrijvingen wordenjaarlijks op 30 september afgesloten. Enkel wie tijdig inschreef, kan het kandidaats-dossier in de loop van oktober downloaden.Alle vragen hieromtrent kunt u richten aanhet secretariaat via [email protected] rubrieken Agenda en News worden wekelijks bijgewerkt ; ze plaatsen de actuali-teit aangaande oud-laureaten en hun activiteiten in de kijker.Sinds kort krijgen ze trou-wens ook zelf de mogelijkheid om aankondigingen in de Agenda te publiceren via debutton 'submit an event'. Verschillende oud-laureaten maakten er al gebruik van enhopelijk zal het aantal inzendingen blijven toenemen. De Stichting hecht immersveel belang aan een interactieve communicatie.Wie interessante links kent,die de sitezouden kunnen vervolledigen, moedigen wij aan om daarover met ons contact op tenemen.

De Stichting vestigt graag nogmaals uw aandacht op haar website : www.stichting-roeping.be. Het is een eenvoudige, gebruiksvriendelijke site, waarop bezoekers gege-

Website

www.fondationvocation.bewww.stichtingroeping.be

vocatio16couleur2 16/11/04 15:18 Page 1

nl

frDes histoires pleines d’émotions

Anne Herbauts h 2003

2 Vocatio 16

Trois ouvrages d’Anne Herbauts sontparus presque simultanément cetautomne. L’auteur nous livre sa visionpersonnelle sur ces trois livres, trèsdifférents.

Lundi, Éditions Casterman

« J’ai réalisé ce livre pour enfants sur uneproposition de Casterman,qui m’offraitla possibilité de faire un ouvrage où jepouvais exploiter le côté visuel et tac-tile du papier en utilisant des embos-sages, des découpes et d’autres effets.Bien que charmée par ce projet qui étaitun vrai cadeau de la part de la maisond’éditions, j’ai voulu que cet aspect tac-tile ne soit pas purement esthétiquemais fasse partie intégrante de l’his-toire, dès le départ.Lundi traite de la mort, de la perte, de ladisparition et ces thèmes se traduisentaussi bien dans le tactile que dans levisuel. Au fur et à mesure que l’onfeuillette le livre et donc que l’on avancedans l’histoire, le papier s’affine :la perteest racontée dans le support même dulivre, dans le papier qui perd progressi-vement son épaisseur et par le gram-mage qui est modifié. Il en va de mêmepour le personnage de Lundi qui, petit àpetit, disparaît dans la neige jusqu’à neplus être visible.Tout devient blanc.Fina-lement, le lecteur ne voit plus Lundi maisil le sent grâce à un relief dans le papieret le devine grâce à un jeu de transpa-rence dans les pages recto verso. Cetteidée de la perte renvoie de manière plusgénérale au thème du temps, qui mefascine. Ici aussi, les structures tempo-relles se suivent et se superposent : lesjours de la semaine, les saisons, le jour etla nuit, le passé et le futur, hier etdemain,...»

VertelkunstAnne Herbauts schrijft en illustreert boeken voor kinderen en volwassenen. Dit najaarverschenen bijna gelijktijdig drie werken van haar hand. We vroegen naar een kortecommentaar.

Lundi, Uitgeverij Casterman

"Ik maakte dit boek voor kinderen vanaf zes jaar op vraag van Casterman. De uitge-ver gaf me de kans een boek te maken met uitsparingen,reliëf en andere effecten. Spe-len met de mogelijkheden van het papier vormde een echte uitdaging, maar ik wildevermijden dat het een louter esthetisch effect zou creëren, waardoor het verhaal opde achtergrond zou komen te staan. Ik koos er dus voor om het materiële en het nar-

illus

trat

ieill

ustr

atio

n

Par-delà les nuages, Éditions de l’AN 2, 2004

ratieve volledig op elkaar af te stemmen. Lundi gaat over de dood, het verlies, de ver-dwijning. Die thema's zijn zowel zichtbaar en leesbaar als voelbaar in de tekeningen


Vocatio 163

2, 2004

Lundi, Éditions Casterman, 2004


fr

4 Vocatio 16

Par-delà les nuages, Éditions de l’AN 2

« L’histoire de cette bande dessinée pouradultes réalisée en 76 planches noir etblanc est née d’un voyage en montagne.Les pylônes électriques, les masses derochers émergeant de la neige sont desimages qui m'ont marquée et ont engen-dré cette histoire. Mon récit en BD ima-gine un monde fait de pentes,où les gensdoivent vivre tout en rêvant de plat.L’ho-rizontal,c’est l’idéal,ce qui se trouve plusloin que les pentes, par-delà les nuages.Les gens ont construit des pylônes qu’ils

ont reliés par des fils de conversation.Avec des bulldozers, ils ont mangé lesrochers pour faire des marches, pourmonter. Un seul s’est isolé, il a décidéd’atteindre les nuages en empilant sesrêves, comme des boîtes. D’en haut, ilregarde les autres, commente leur pro-gression.Le rythme de la BD,c’est celui dela montagne, avec la chasse, la migra-tion des marmottes. Le temps s’écouleet fait des victimes, mais la lutte pourmonter toujours plus haut continue. Etpuis arrive la terrible question : ce rêven’était-il pas juste une illusion ? »

Anne Herbauts : « J'aimeconstruire le tissage entremots et images»

Anne Herbauts : “Woord enbeeld vullen mekaar aan”

Prix Baobab en 2003pour Et trois corneilles...(texte et illustrations),

La petite sœur de Kafka, de FrançoisDavid, Éditions Esperluète

«Ce travail d’illustration est en bichromie,noir et gris,avec une seule couleur bleue,utilisée dans un motif floral qui appa-raît à des moments différents.C’est l’his-toire d’Ottla, la plus jeune des trois sœursde Franz Kafka et sans doute celle quifut la plus proche de l’écrivain. Elle s’op-posa à son père, un homme tyrannique,qui voulait l’obliger à choisir un mari deconfession juive et fit un mariaged’amour. Kafka mourut jeune, il neconnut pas la guerre, mais toute lafamille fut déportée. Ottla divorça alorsde son mari pour partager le sort de safamille.Arrivée à Auschwitz,elle se portavolontaire pour accompagner un grouped’enfants à la chambre à gaz.Pour ce sujet très sombre, je voulais uneimage à la fois sobre et pas trop froide.Le visage d’Ottla, basé sur des photos desa mère et de son frère, est toujours lemême,avec un regard bas et déterminé.Il disparaît progressivement, au rythmede son cheminement vers la mort.Le faitde reporter le visage dans chaque dessin,cette répétition, correspond à un ques-tionnement quant à l’identité d’Ottla.J’essaie de la cerner, derrière Kafka. »

illus

trat

ieill

ustr

atio

n

Casterman, octobre 2003

Par-delà les nuages, Éditions de l’AN 2, 2004


nl

Vocatio 165

en de teksten.Naarmate je vordert in hetboek, verdunt het papier : het verlieswordt verteld tot in de drager. Ook hethoofdpersonage Lundi zie je gaandewegvervagen, totdat hij uiteindelijk onzicht-baar wordt. Op dat moment is hij enkelnog aanwezig dankzij een reliëf in hetpapier : je ziet hem niet meer, maar jekunt hem wel voelen,als je bladert.Dooden verlies verwijzen naar het thema vande tijd, een gegeven dat je in de meestevan mijn boeken terugvindt. Weer krijgje een kluwen van tijdsstructuren diemekaar doorkruisen en overlappen : dedagen van de week,de seizoenen,dag ennacht, heden en verleden, gisteren envandaag…"

Par-delà les nuages, Uitgeverij l’AN 2

"Het idee voor de zwart-witstrip voor vol-wassenen is tijdens een bergreis ont-staan. Bepaalde beelden, zoals de elek-triciteitskabels en de zwarte rotsmassa in de sneeuw, bleven in mijn geest hangen engaven aanleiding tot het schrijven van het verhaal. Ik bedacht een schuine wereld dieuit hellingen bestaat, waarop mensen noodgedwongen moeten leven. Ze dromenvan een horizontaal leven, een vlakke wereld ; ze denken die te vinden voorbij de wol-ken. Ze bouwen masten die ze met conversatiedraden verbinden. Een enkeling zon-dert zich af. Hij beslist de hemel te bereiken door zijn dromen als dozen op mekaar testapelen. Vandaaruit kijkt hij neer op zijn lotgenoten en becommentarieert hij hunbeklimming. De tijd verstrijkt op het ritme van het bergleven : de jacht, de marmot-tentrek. De meedogenloze klim naar de top maakt slachtoffers en op het einde komtde vraag : was die droom niet meer dan een illusie ?"

La petite sœur de Kafka, van François David, Uitgeverij Esperluète

"De illustratie van een roman, in twee kleuren, zwart en grijs, met een tint blauw vooreen weerkerend floraal motiefje. Het boek gaat over Ottla Kafka, de jongste zus vande schrijver. Kafka stierf jong,vóór het uitbreken van de TweedeWereldoorlog. De helefamilie werd gedeporteerd. Ottla, die tegen de wil van haar vader met een niet-joodwas getrouwd, scheidde van haar man om het familielot te delen.Vlak na aankomst

in Auschwitz ging ze vrijwillig mee meteen groep kinderen die naar de gaska-mers werd gevoerd.Het donkere onderwerp vroeg om eensobere, maar niet te kille illustratie. Hetgelaat van Ottla heb ik vormgegeven opbasis van foto's van haar moeder en haarbroer. In alle tekeningen blijft haargezicht onveranderd, met die lage, vast-beraden blik ; het vervaagt,naarmate zedichter bij haar einde komt. De herha-ling van steeds datzelfde gezicht wasvoor mij een manier om op zoek te gaannaar haar identiteit.Alsof ik bij elke teke-ning de vraag stelde naar de vrouw,vooraltijd de zus van de schrijver."

Illustration inédite sur le thèmede La petite soeur de Kafka,

Éditions Esperluète, 2004

2, 2004


nl

frPartage et plaisir

Denis Sung-Hô h 1997

6 Vocatio 16

Une interview de Denis Sung-Hô

À l'obtention de la bourse en 1997, votrecarrière s'annonçait comme celle d'unguitariste en duo. Pourtant,aujourd'hui, vous évoluez seul.Le choix de jouer à deux guitares repo-sait notamment sur des raisons tech-nique et pratique. En effet, beaucoupplus de transcriptions sont possiblespour deux guitares et jouer à deux faci-lite les choses. À l'époque, il est évidentque le fait de ne pas se trouver seul surscène comptait également. En duo, jeme sentais sécurisé. Néanmoins, au fildes années, l'envie de jouer seul s'estaffirmée de plus en plus.Je me suis renducompte que le caractère soliste de monjeu se manifestait déjà lorsque j'étaistrès jeune. Étant enfant unique etadopté, ma guitare me permettait d'al-ler à la rencontre des autres et je recher-chais surtout la joie de jouer ensemble.La musique de chambre m'a apporté ceplaisir du partage et je l'affectionne tou-jours énormément. Cependant, petit àpetit, j'ai aussi pris goût à l'exclusivitéet à une certaine solitude sur scène. Leduo a constitué une étape qui m'a per-mis d'affirmer ma personnalité et monjeu,mais qui ne s’est pas avéré une fina-lité en soi. Je croyais que nous allionspercer à deux,mais le temps a changé unpeu ma vision des choses. Finalement,même si j'ai toujours su que ce seraitlent et difficile, je recherchais une recon-naissance personnelle.

Et celle de votre instrument…C'est vrai. J'ai toujours estimé que, dansle monde de la musique classique, laguitare souffrait d'un manque de recon-naissance.Développer ma carrière signi-fie aussi me battre pour montrer l'ins-trument, le défendre et l'amener dansd'autres contextes que le circuit fermédes festivals et des concours de guitares.Ayant moi-même évité ce milieu très

Genieten van een gedeelde muzikale ervaringEen interview met Denis Sung-Hô

Toen je in 1997 laureaat werd van de Belgische Stichting Roeping, speelde je samenmet een andere gitarist. Het duo leek een weloverwogen carrièrekeuze, maarvandaag treed je vooral op als solist.Het duo heeft veel voordelen, praktische en technische, omdat twee gitaren de moge-lijkheden qua transcripties enorm vergroten, wat het spel vergemakkelijkt. Boven-dien sta je niet alleen op het podium en onderga je de stress samen. Met z'n tweeënspelen gaf me een gevoel van zekerheid. In de loop der jaren kreeg ik wel steeds meerzin om alleen op te treden. Mijn spel evolueerde naar dat van een solist en ik beseftedat die eigenschap eigenlijk al van kleins af aanwezig was,alleen niet expliciet,omdatik toen liever met anderen speelde. Ik was immers enig kind en dankzij mijn gitaarmaakte ik vriendjes ; niets ging boven het plezier om in groep te musiceren. Die liefdevoor de kamermuziek loopt trouwens als een rode draad door mijn muzikaal leven.Niet-temin genoot ik ook steeds meer van de exclusieve aandacht die je als solist krijgt.Naar-mate je aan zekerheid wint,wen je aan de eenzaamheid op de scène,meer nog :ze gaatdeel uitmaken van je beleving. Het duo beschouw ik als een fase in mijn muzikaleontwikkeling, een periode waarin mijn persoonlijkheid vorm heeft gekregen. Mis-schien heb ik bij momenten gedacht dat we samen carrière zouden maken,maar ach-teraf bekeken streefde ik toch in de eerste plaats naar een persoonlijke erkenning.

gita

argu

itare

1991, stage à/in Saint-Vith


fr

nl

Vocatio 167

compétitif qui ne me convenait guère,je suis persuadé que des voies parallèlesexistent. D'ailleurs, les lauréats de cesprestigieux concours ne sont pas néces-sairement à l'affiche des grandes salles.Organiser des concerts ou s'y produireen tant que guitariste invité constituentdes moyens tout aussi puissants et, àmon avis, plus enrichissants pouratteindre une certaine notoriété et donccontribuer à faire connaître l'instrument.

Le mouvement est en cours…Au XXe siècle,des musiciens exceptionnelstels qu’Andrés Segovia ou Julian Breamont fourni à la guitare ses lettres denoblesse et consolidé son statut d'ins-trument soliste. Les œuvres de Britten,Ginastera, Assad, Ponce ou même Giul-liani sont tout à fait intéressantes. L'inté-rêt pour la guitare classique amorcé dansles années soixante et septante connaîtactuellement une véritable relance. Lesguitaristes peuvent jouer un rôle impor-tant en incitant leurs contemporains àcomposer pour la guitare. Ils participentainsi au renouvellement du répertoire.La collaboration avec un compositeurcontemporain constitue d'ailleurs un demes objectifs dans un futur proche. Pourl'heure, je profite pleinement des oppor-

titre qui va me permettre de me produiredans plusieurs grandes salles euro-péennes, et j'ai été invité par la Philhar-monie de Berlin. Un pas est franchi et j'aimoins qu'à mes débuts le sentimentd'exister seulement dans un combatcontre moi-même ou d'avoir un trop grandbesoin de prouver ce que je vaux.Mon jeuaussi a évolué : il est plus stable,plus lent.Sans avoir perdu mon tempérament unpeu fougueux, je prends plus le temps deréfléchir à la qualité sonore et je ne melance plus dans des tempi presqueinjouables. Aujourd'hui, je privilégie larecherche du plaisir.

En naar die van je instrumentInderdaad. Het was steeds mijn overtuiging dat de klassieke wereld de gitaar vaakniet de aandacht heeft gegeven die ze verdiende. De uitbouw van een carrière bete-kent dan ook :opkomen voor mijn instrument,het beter laten kennen en streven naarzijn erkenning buiten het gesloten circuit van de wedstrijden en de gitaarfestivals. Uit-eindelijk draait alles er rond competitie en prestatie. Zelf heb ik op een andere maniermijn strepen verdiend, niet uit keuze maar uit noodzaak : ik was gewoonweg nietbestand tegen de stress van een wedstrijd en speelde er doorgaans ondermaats. Mijnloopbaan bewijst dat er alternatieve kanalen bestaan om je naam te vestigen.Zelf con-certen organiseren of te gast zijn bij bepaalde ensembles zijn een veel aangenamereen vooral meer verrijkende manier om je een weg naar de top te banen.Trouwens, delaureaten van die prestigieuze wedstrijden staan niet automatisch op de affiche vande grote concertzalen.

Gitaar geniet weer belangstellingIn de 20ste eeuw vestigden grote namen als Andrés Segovia en Julian Bream het basis-repertorium ;Britten,Ginastera,Assad,Ponce en Guiliani schreven belangrijke en inte-ressante werken.Vandaag kent de gitaar een revival,die eigenlijk al tijdens de jaren zestigen zeventig is ingezet. In die context kunnen gitaristen een belangrijke rol spelen doorbijvoorbeeld bij hedendaagse componisten werken te bestellen.Op die manier dragenze actief bij tot de uitbouw en de vernieuwing van het repertoire. Samenwerken meteen componist behoort trouwens tot mijn prioriteiten voor de nabije toekomst.Onder-tussen concentreer ik me op het volgende seizoen. Het Paleis voor Schone Kunstenheeft me uitgekozen tot Rising Star voor 2004-2005,wat me de kans geeft in een aan-tal belangrijke Europese zalen op te treden. Bovendien kreeg ik een uitnodiging van deBerlijnse Filharmonie voor een belangrijke concert.Mooie kansen,waarvan ik volop wilgenieten. Vroeger had ik het daar wat moeilijk mee. Ik putte niet echt plezier uit hetspel : het was meer een soort strijd tegen mezelf ; ik moest blijkbaar altijd iets bewij-zen.Nu ben ik wat meer relaxed en dat merk je ook aan mijn spel :trager,met meer aan-dacht voor de sonoriteit. Expressie gaat nu boven virtuositeit.

Denis Sung-Hô : « Inciter nos contemporainsà composer pour la guitare.»

Denis Sung-Hô : “Gitaristen kunnen componisten aanzettentot het schrijven van hedendaags werk voor gitaar”

tunités qui me sont offertes. J'ai été éluRising Star pour la saison 2004-2005, un


nlEen dag tussen de skeletten in de voo

Kaat Vandoorne h 2001

8 Vocatio 16

15 oktober 2004. De dag begint vroeg :om 7 uur vertrekt de trein vanuit Veurne. Eind-bestemming is het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN)in Brussel. Sinds 2002 onderzoek ik er skeletten, afkomstig van de opgravingen in deDuinenabdij in Koksijde. Dankzij een beurs van de Belgische Stichting Roeping kreegik toestemming van het KBIN voor mijn studie en beschikte ik over voldoende finan-ciële middelen om mijn droom te realiseren :al doende de principes van fysisch antro-pologisch onderzoek onder de knie krijgen. Prof. Rosine Orban en Dr Caroline Poletbegeleiden mij in het laboratorium.

9 uur, aankomst op het KBIN : het werk kan beginnen. Een skelet wordt uitgelegd opde laboratoriumtafel.Een volledig menselijk skelet bestaat uit ongeveer 206 beenderen.Natuurlijk zijn niet alle beenderen van een opgegraven individu bewaard. Dankzij dehoge grondwatertafel op de site van de Duinenabdij zijn de monniken gelukkig uit-zonderlijk goed bewaard. Daardoor kunnen we heel wat gegevens uit de beenderenafleiden, wat hen voor mij tot een ideaal studiemateriaal maakt. Om snel een idee tekrijgen van de bewaartoestand kleurenwe de bewaarde beenderen in op eenschema. Aan de hand van de vorm vanhet bekken bepalen we daarna hetgeslacht van het individu ; ook de mor-fologie van de schedel is belangrijk bijhet bepalen van het geslacht. Eens hetgeslacht van de persoon gekend is,komt

anth

ropo

logi

ean

trop

olog

ie

Werkschema : de ingekleurdedelen verwijzen naar de

teruggevonden beenderen

Schéma de travail :les parties coloriées indiquent

les ossements retrouvés

fr

Une journée avecles squelettes del’abbaye des dunes15 octobre 2004. La journée commencetôt.Le train que je prends à 7h en gare deFurnes me mène à Bruxelles. Depuis2002, j’étudie à l’Institut Royal desSciences Naturelles des squelettes pro-venant des fouilles effectuées à l’abbayedes dunes de Coxyde.Grâce à une boursede la Fondation Belge de laVocation,l’Ins-titut m’a donné le feu vert pour effec-tuer cette recherche et réaliser ainsi monrêve de me former à l’anthropologie phy-sique par la pratique. Au laboratoire, lePr Rosine Orban et le Dr Caroline Poletm’encadrent et me conseillent.

9h : arrivée à l’institut. Le travail peutcommencer. Un squelette est étalé surla table.Un squelette humain complet secompose d’environ 206 ossements. Biensûr, les fouilles n’ont pas permis de


fr

Vocatio 169

n de voormalige Duinenabdij

retrouver des squelettes entiers. Néan-moins, les restes présentent un état deconservation exceptionnel dû à la pré-sence d’une haute nappe phréatique surle site de l’abbaye. Ceci permet d’endéduire un grand nombre de donnéesquant à la personne. Afin d’obtenir unaperçu global, les ossements retrouvéssont coloriés sur un schéma représen-tant un squelette complet. Ensuite, lesexe est déterminé sur la base de la formedu bassin et de la morphologie du crâne.Pour moi, l’individu devient véritable-ment une personne au moment où sonsexe est établi. Dans ce cas précis, il s’agitd’un homme. Les côtes, l’état de la den-tition et le cartilage de la glande tyroïderévèlent qu’il avait entre quarante et cin-quante ans au moment de son décès.

Midi. Nous prenons une pause déjeu-ner et discutons des résultats de la mati-née. J’ai constaté une formation osseuseà l’intérieur du crâne et j’aimeraisconnaître l’avis de Caroline.Nous sommes

het individu voor mij terug totleven. Het was een man. Aan dehand van de ribben, de tandslij-tage en het kraakbeen van deschildklier, die bij enkele monni-ken uitzonderlijk goed bewaard is,kunnen we de leeftijd bij overlij-den schatten. De man was tussenveertig en vijftig jaar oud, toen hijstierf.

's Middags ga ik iets eten met prof.Orban en Dr Polet.Tijdens de maal-tijd komt het werk ter sprake. Ikvraag Caroline naar haar meningover beenvorming die ik aan debinnenzijde van een schedel heb

vastgesteld.We zijn het erover eens dat ze ongetwijfeld het resultaat is van een infec-tie. Misschien leed de persoon aan meningitis. Rosine en Caroline vragen mij of ikinteresse heb om volgend jaar mee te gaan naar Egypte met Dr Dirk Huyge van het KMKG.Hij heeft in El-Hosh een grafveld ontdekt. Hij plant opgravingen, maar heeft natuur-lijk een antropoloog nodig voor de studie van de skeletten. Door haar project op hetPaaseiland heeft Caroline geen tijd om deel te nemen. Beiden zijn ervan overtuigd datik de anatomie van het menselijk skelet al voldoende beheers. Door mijn opgraafer-varing in Syrië ben ik de ideale persoon voor het project. Ik ben erg enthousiast en besluitvandaag nog contact op te nemen met Dirk Huyge.

Terug in het laboratorium bekijken Caroline en ik samen de schedel met de been-vorming aan de binnenzijde. Caroline heeft zoiets nog nooit gezien. We zoeken inboeken over paleopathologie. Zelfs het boek van prof. Donald Ortner geeft geen bij-komende informatie ; vorig jaar volgde ik aan de universiteit van Bradford (Engeland)nog een zomercursus van die beroemde antropoloog.We besluiten een foto van de sche-del te laten maken, die Caroline dan naar een collega zal doorsturen. Misschien weetdie wel op welke ziekte de symptomen wijzen.

Bij verder onderzoek van de man blijkt dat hij eveneens leed aan erge artrose aan dewervelkolom. Tijdens zijn leven heeft hij veel tanden verloren. Zijn resterende tan-den zijn erg afgesleten. De meeste skeletten van de Duinenabdij vertonen nochtanseen goed gebit. Chemische analyse van de beenderen door Caroline Polet toonde aandat de monniken waarschijnlijk meer vis aten.Vlees was bij de cisterciënzers trouwensverboden. Vis bevat veel fluor, wat voor een goed gebit zorgde.

Opgravingen te Koksijde / Fouilles à Coxyde

nl

Zomercursus in 2003 met Prof. Donald Ortner aan de universiteit van BradfordCours d'été en 2003 avec le rP Donald Ortner à l'Université de Bradford


frnl

10 Vocatio 16

d’accord sur l’origine infectieuse de cesymptôme, peut-être une méningite.Rosine et Caroline m’invitent à participerà un chantier de fouilles en Egypte, sousla direction du Pr Dirk Huyge,des MuséesRoyaux d’Art et d’Histoire (MRAH). Caro-line n’a pas le temps d’y aller et est per-suadée que mes connaissances enmatière d’anatomie sont suffisantespour que je la remplace. En outre, j’aiune petite expérience puisque j’ai déjàparticipé à des fouilles en Syrie. Je décidede contacter Dirk Huyge sans plusattendre.De retour au laboratoire, nous exami-nons ensemble le crâne avec sa forma-tion osseuse. Caroline n’a jamais vu unechose pareille. Nous cherchons dans deslivres de paléopathologie mais même lelivre du Pr Donald Ortner ne nous ren-seigne pas. Cet anthropologue célèbredont j’ai suivi un séminaire d’été en 2003à l’université de Bradford,fait cependantautorité en la matière. Finalement,nousdécidons de faire une photo que Carolineenverra à une collègue qui pourra peut-être nous dire à quelle maladie le symp-tôme est dû.Une observation plus poussée révèleégalement que l’homme souffrait d’ar-throse à la colonne vertébrale,qu’il avaitperdu beaucoup de dents et que ses der-nières dents étaient en mauvais état.Pourtant, la plupart des squelettes pré-sentent une bonne dentition : les ana-lyses chimiques effectuées par CarolinePolet montrent que les moines consom-maient beaucoup de poisson,un alimentriche en fluor. La viande était d’ailleursinterdite par l’ordre cistercien.

En fin de journée, l’anthropologue que jesuis s’avère satisfaite. Mes observationsm’ont appris que ce moine de l’abbayedes dunes est mort vers la cinquantaineet qu’il souffrait d’arthrose. Peut-êtreétait-ce dû à son dur travail aux champset sans doute est-il mort à l’infirmeriesuite à une méningite. Ces questionsresteront malheureusement sansréponses.

Op het einde van de dag heb ik als antropologe een mooi beeld van een monnik uitde Duinenabdij : een man van ongeveer vijftig jaar oud die door artrose veel rugpijnhad. Misschien heeft hij tijdens zijn leven op de velden rond de abdij zwaar werk ver-richt. Misschien stierf hij in de ziekenzaal van de abdij aan hersenvliesontsteking.Volgende keer wacht een nieuwe monnik…

In het laboratorium van het Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen /Au laboratoire de l'Institut Royal des Sciences Naturelles

anth

ropo

logi

ean

trop

olog

ie


nl

fr

Volksmuziek door de eeuwen heenHubert Boone h 1967

Vocatio 1611

Meer dan vijfendertig jaar geleden begon Hubert Boone met het opzoeken van volks-liederen en traditionele dansmelodieën in onze gewesten. In 1967 werd hij laureaatvan de Belgische Stichting Roeping voor zijn etnomusicologisch onderzoek naar deinlandse volksmuziek. In 1968 werd hij wetenschappelijk medewerker aan het Muziek-instrumentenmuseum (MIM) van Brussel en in 1978 volgde hij de vermaarde musi-coloog Paul Collaer op in de Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde (Vlaamsesectie).Hubert Boone publiceerde verschillende artikels en een aantal uitgebreide mono-grafieën over Vlaamse,Waalse en Europese volksinstrumenten, en recent verscheenTraditionele Vlaamse volksliederen en dansen. Als onderzoeker had hij reeds vanaf heteinde van de jaren zestig uitgebreide contacten met Oost-Europese organologen enmusicologen, en vanaf 1990 maakte hij opnamen van traditionele muziek in ver-schillende streken van de voormalige Sovjetunie. Boones wetenschappelijk werk magniet doen vergeten dat hij in de eerste plaats muzikant is in hart en nieren, gevormdin het Koninklijk Muziekconservatorium van Brussel. Al meer dan twintig jaar leverthij met zijn ensembles Het Brabants Volksorkest en Limbrant prachtige interpretatiesaf van traditionele instrumentale muziek en liederen. Hoe is de liefde voor de volks-muziek bij de klassiek geschoolde muzikant eigenlijk ontstaan ?

Dorpsmuzikanten met talent

"Alles is begonnen, toen ik als dertienjarige aansloot bij de fanfare van mijn dorp,Nederokkerzeel. Ik speelde cornet. Mijn muziekleraar, de dorpsslager, was een goedeamateur die me een sterke muzikale basis gaf. Dankzij de fanfare ging een hele wereldvoor mij open. Elk jaar werd het Teerfeest gevierd, een evenement dat vergelijkbaar ismet het Sint-Ceciliafeest bij de zangkoren.Na het officiële gedeelte gaven de beste muzi-kanten van de groep spontaan een concertje bestaande uit polka's, mazurka's… Zenoemden dat 'een airke spelen'. Het hoge niveau verbaasde me :hoe konden die muzi-kaal ongeschoolde spelers de soms ingewikkelde melodieën begeleiden en zelfs opvul-len met akkoorden ? Ik begreep dat het antwoord lag in de traditie. Alle fanfares heb-ben een eigen traditie van ongeschreven muziek die ze van generatie op generatiedoorgeven. Het repertoire wordt natuurlijk aangepast, maar traditionele vormen blij-ven altijd voortleven, omdat ze steunen op een logica en op ervaring. Dat mecha-nisme boeide me uitermate.Eind jaren zestig heb ik mijn eerste instrumentaal ensemble opgericht, De Vlier. Alsnel zijn we met die groep buitenlandse reizen beginnen te maken. Ik ontdekte water over de grenzen heen aan volksmuziek bestond, bestudeerde het en vergeleek het

trumentenkunde ging benaderen.Het leverde nieuwe inzichten op,omdat ik,deels doormijn opleiding als altviolist aan het conservatorium, deels intuïtief aanvoelde wat detechnische mogelijkheden van een instrument konden zijn.Door de combinatie van muziekpraktijk en muziekwetenschap ontwikkelde ik stil-aan een globale visie. Uit mijn onderzoek blijkt dat er qua structuur haast geen ver-

met wat ik al kende. Mijn mandaat als wetenschappelijk medewerker in het Instru-mentenmuseum maakte ook, dat ik mijn onderzoek vanuit de invalshoek van de ins-

ethn

omus

icol

ogie

etno

mus

icol

ogie

De génération engénérationIl y a plus de trente-cinq ans qu’HubertBoone s’est lancé dans l'étude des chan-sons et des mélodies de danses tradi-tionnelles de notre pays.Cette rechercheethnomusicologique fut récompenséeen 1967 par une bourse de la FondationBelge de la Vocation. En 1968, il futnommé conseiller scientifique au Muséedes Instruments de Musique (MIM) eten 1978, il succéda au célèbre musico-logue Paul Collaer à la section flamandede la Commission royale belge pour lefolklore. Hubert Boone a publié de nom-breux articles et plusieurs monogra-phies consacrées aux instruments tra-ditionnels de Flandre, de Wallonie etd'Europe. Son dernier ouvrage intituléTraditionele Vlaamse volksliederen endansen est paru en 2003. En tant quechercheur, il collabora dès la fin desannées soixante avec des organologueset des musicologues est-européens etréalisa à partir de 1990 des enregistre-ments de musiques traditionnelles dansdiverses régions de l'ex-Union soviétique.Ce travail scientifique ne doit néanmoinspas faire oublier qu’Hubert Boone estun musicien dans l'âme, formé auConservatoire flamand de Bruxelles.

Hubert Boone : "Onderzoek eninventarisering van het eigen

traditionele repertoire is noodzakelijk"

Hubert Boone : « Inventorier etrépertorier ce patrimoine»

©M

arc

Mas

sche

lein


fr

12 Vocatio 16

schil bestaat tussen Vlaamse en Waalse traditionele volksmu-ziek. Regionale invloeden komen wel voor, maar in eenzelfdetijdsspanne zijn de ritmische en melodische formules groten-deels gelijkend.

De rijkdom van onze muzikale traditie

In vergelijking met Oost-Europa beschikt ons land over een sterkontwikkelde geschreven traditie,vooral op het vlak van dans- enserenademuziek. Het valt op dat volksmuzikanten die vaak nau-welijks konden lezen of schrijven,wel in staat waren om muziekte noteren. De archieven van lokale fanfares en harmonieënbevatten dan ook talloze bewerkingen van klassieke stukkenvoor balorkesten en liedboekjes, waarvan sommige teruggaantot de 16de eeuw. Op die stukken is nog te weinig onderzoekverricht, hoewel ze volgens mij een schat aan informatie kun-nen opleveren. Ze kunnen worden getranscribeerd, geïnterpre-teerd en gebruikt in hedendaagse composities.

De Vlaamse folk vertoont invloeden uit Frankrijk, Bretagne en de Angelsaksischeregio's,Corsica,de Balkan en Galicië,maar er is een opvallend tekort aan het eigen tra-ditionele repertoire. Ik pleit voor een intensieve zoektocht naar en inventariseringvan dat materiaal. Het loopt een enorm gevaar. De archieven van dorpsfanfares en har-monieën die ophouden te bestaan, kunnen vaak niet worden beheerd door steedsouder wordende mensen en belanden bij gebrek aan interesse bij het oud papier.Wekunnen niet toelaten dat een belangrijk deel van ons cultureel patrimonium op diemanier teloorgaat."

Depuis plus de vingt ans,ses ensemblesHet Brabants Volksorkest et Limbrantexécutent de merveilleuses interpréta-tions de musique traditionnelle instru-mentale et vocale. Mais comment estnée cette passion ?

Le talent des villageois

« Tout a commencé à l'âge de treize ans,lorsque j'ai rejoint la fanfare de mon vil-lage de Nederokkerzeel. Je jouais du cor-net à pistons. Mon professeur demusique,le boucher,était un amateur debon niveau, qui me prodigua un ensei-gnement musical très complet.En outre,toutes les activités liées à la fanfare, lesfêtes, les rencontres avec les musiciens,me fascinaient. J'étais subjugué etétonné par le talent de ces villageois,des hommes simples et sans formationmusicale, et par leur capacité d'accom-pagner des mélodies parfois assez com-plexes. Je découvris qu'ils puisaient leursavoir dans une tradition musicale nonécrite qui, au sein de leur fanfare, étaitretransmise de génération en généra-tion. Bien sûr, le répertoire évolue au fildu temps, mais les formes tradition-

nelles persistent car elles possèdent unelogique propre et sont basées sur l'ex-périence. C'est ce mécanisme passion-nant que j'ai voulu étudier. Vers la findes années soixante, j'ai créé mon propreensemble musical, De Vlier. Assez rapi-dement, nous nous sommes produitshors des frontières et j'ai découvertd'autres formes de musiques tradition-nelles que j'ai pu comparer aux nôtres.À ces nouvelles connaissances vinrents'ajouter celles acquises grâce à mon tra-vail au MIM concernant les caractéris-tiques techniques des instruments, leurconstruction et leurs capacités sonores. »

Une tradition homogène

«Il ressort de mon étude que nous pos-sédons une tradition musicale assezhomogène.À une même époque,la struc-ture musicale des danses et des chan-sons est pratiquement la même enFlandre et enWallonie.Hormis quelquesinfluences typiquement régionales, lesformules mélodiques et rythmiques dif-fèrent peu. En outre,comparée à celle del'Europe de l'Est,notre tradition écrite estextrêmement riche. Force est de consta-

ter que dans les villages, des musiciensamateurs qui bien souvent savaient àpeine lire et écrire étaient tout à faitcapables de retranscrire la musique qu'ilsinterprétaient. Les archives des fanfareset des harmonies regorgent de livretscontenant des arrangements du réper-toire classique pour les orchestres de balset de chansonniers,dont certains remon-tent au XVIe siècle. Il est urgent d'inven-torier et de répertorier ce patrimoinequi, à mon avis, ne bénéficie pas de l'in-térêt qu'il mérite. Retranscrit,arrangé etadapté, ce répertoire pourrait inspirernos jeunes groupes de musique folk.Unesource d'informations majeure risquede tarir si nous n'agissons pas rapide-ment car les personnes responsables deces petites archives locales sont de plusen plus âgées et souvent incapables degérer cette masse documentaire. Etlorsque ces gardiens de notre mémoiremusicale viennent à disparaître, il n'estpas rare que leur collection aboutissedans un container. Nous ne pouvonsassister à ce processus sans réagir. Il estde notre devoir de conserver les richessesde notre tradition musicale pour les géné-rations futures. »

Concerten Limbrant in december 200404/12/2004Paleis voor Schone Kunsten, Brussel,in het kader van 'Klara in het Paleis'.Info : 02 507 82 0012/12/2004Stedelijk Volkskundemuseum, Brugge.Info : 050 44 87 11

nl

ethn

omus

icol

ogie

etno

mus

icol

ogie Het Brabants Volksorkest


nl

frLe reflet de la personnalité

Marie Anne Dujardin h

Vocatio 1613

Diplômée en lettres, Marie Anne Dujar-din a découvert les tissus lors d'un séjouren Angleterre. Fascinée par la richessedes matières et des couleurs, le désir d'enfaire des vêtements s'imposa naturelle-ment et elle s'engagea résolument danscette voie. Pour réaliser sa vocation, laFondation lui octroya une bourse en 1984.Depuis,elle n'a jamais cessé de s'investirdans la création en tenant compte nonde la mode mais de l'individu dans sonintégrité et sa liberté. Dans sa boutique« des habits et moi »,ses pantalons,jupes,chemisiers et vestes aux lignes sobress'associent aux bijoux, pulls en maille etaccessoires de créateurs dont elle appré-cie le travail. Généreuse,Marie Anne l'estaussi avec ses clientes,qui trouvent chez

Kleding als spiegel van je persoonlijkheidMarie Anne Dujardin had al een diploma Letteren op zak, toen ze tijdens een verblijfin Engeland gefascineerd raakte door stoffen en hun rijkdom aan kleuren en mate-rialen. In haar geest ontstonden beelden van kledingstukken en die gedachte liet haarniet meer los. Ze koos resoluut voor het ontwerpen en de Stichting Roeping steundehaar daarin.Sinds ze in 1984 haar beurs ontving, werkte ze ononderbroken aan het vervullen vanhaar wensdroom :kleding maken die rekening houdt met het persoonlijke in de mens,vorm geven aan een ideaal van vrijheid. In haar boetiek 'des habits et moi' vind jenaast haar eigen merk ook accessoires, juwelen en een tricotlijn die door bevriendecollega's ontworpen zijn.Een persoonlijke toets,typerend voor haar karakter en de manierwaarop ze haar cliënteel ontvangt en adviseert : kwaliteit primeert op commercie."Ik beschouw mijn werk niet als mode, maar eerder als een manier om een filosofiedoor te geven, een kijk op het leven, gebaseerd op onze perceptie van het vrouwelijklichaam en zijn evolutie. Het heeft geen zin modieuze kleding te dragen,als je je er nietgoed in voelt.Trends interesseren me niet ; mijn aandacht gaat naar het kledingstukan sich. Ik ontwerp voor een vrouw die kleding ziet als een spiegel van haar persoon-

mod

eont

werp

enst

ylis

me

«des habits et moi», 53 rue Simonisstraat, 1050 Bruxelles/Brussel

1984


nlfr

14 Vocatio 16

son évolution.Il ne sert à rien de porter deshabits à la mode si on ne s’y sent pas libre.L'image, le look m'indiffèrent tandis quele vêtement, lui,peut être un merveilleuxreflet de la personnalité si la femme veutbien en prendre conscience. Je crée pourla femme qui a fait ce choix, la femmevraie et pure qui me ressemble et res-semble aux personnes qui m'entourentdans le travail et dans la vie.Autodidacte,sans formation technique dans ce métier,

elle un accueil personnalisé et desconseils empreints de franchise et desensibilité.

Une philosophie de vie

« Je considère mon travail non comme dela mode mais plutôt comme la trans-mission d'une philosophie de vie, d'unedémarche d'être et de vivre qui part dela perception du corps de la femme et de

lijkheid, voor een vrouw die zelfbewust is in haar stijl zowel als in haar geest. Dieomschrijving geldt trouwens ook voor mij en voor de intimi uit mijn privé-sfeeren mijn beroepsleven.

Een levensfilosofie

Ik heb geen enkele technische bagage, ik teken niet, kan geen patronen maken,maar heb mij altijd omringd met en laten begeleiden door heel competente encreatieve collega's. Uit die samenwerking ontstonden hechte banden, zoals metVéronique Wendel. Dankzij haar kwam er in de boetiek een aparte ruimte voorbruids- en avondkledij met het label 'des robes et moi'.We kennen elkaar al eentiental jaren en we vormen een hecht duo.We bespreken alles samen en de keu-zes die we als ontwerpsters maken, komen overeen.Het is niet onze wens om mee te draaien in de modemolen. Mediafiguren, défilés,magazines… Het laat ons eigenlijk koud.Wij staan daar resoluut buiten. In mijn begin-jaren droomde ik natuurlijk van erkenning in het milieu en van een zekere naambe-kendheid. Stilaan ben ik echter gaan beseffen dat het respect van mijn klanten mij veelmeer waard is. De boetiek functioneert als ontmoetingsplaats, meer dan als een win-kel.We nemen onze tijd om naar de klanten te luisteren en we geven advies,maar ookkritiek. Het geeft enorm veel voldoening om te zien hoe bepaalde vrouwen die we allang kleden,onze visie beginnen te delen en onze boodschap hebben begrepen,als gees-tesverwanten."

j'ai eu la chance d’être accompagnée pardes personnes compétentes, créatives etouvertes, avec qui j'ai pu développer descollaborations basées sur le respectmutuel et l'échange. Je crée à partir dutissu, je ne dessine pas, j'imagine un vête-ment et une personne traduit cette visionen un patron. Il est donc primordial de secomprendre,car tout se construit à partird'un instinct. Je travaille en duo avecVéro-nique Wendel depuis deux ans et,ensemble,nous avons ouvert dans la bou-tique un espace robes de mariée et dusoir griffées « des robes et moi ». Nousnous complétons parfaitement et parta-geons la volonté d'être un peu à contre-courant, en dehors du milieu de la modeet de ses circuits traditionnels Aux mani-.festations médiatiques, nous préféronsles événements discrets comme ceux

mod

eont

werp

enst

ylis

me Marie Anne Dujardin (à droite) avec

Véronique Wendel : «Le relationnelm'importe plus que la gloire. »

Marie Anne Dujardin (rechts) metVéronique Wendel : " Faam is minderbelangrijk dan een goed contact metde klanten."


fr

Vocatio 1615

Pas de diktats

Je ne lis pas les magazines, je ne vais pasaux défilés.Bien sûr,à mes débuts, j'avaisun ego puissant et je voulais être recon-nue par le milieu. Au fil du temps, j'aipris conscience que le relationnel m'im-portait plus que la gloire. La seule recon-naissance qui compte, c'est celle de maclientèle.Finalement,cette boutique res-semble plus à un boudoir qu'à unmagasin. Notre accueil est profes-sionnel mais non conventionnel ;le temps compte peu et il règne iciune atmosphère de liberté,propiceà une vraie rencontre. Chaquefemme que nous rencontrons estdifférente et leur évolution est fas-cinante. Elles s'approprient le vête-ment pour être elles-mêmes, pours'habiller chaque jour comme ellesle sentent,sans céder à des diktats.Comme nous,elles aiment les bellesmatières et le travail soigné. »

Le monde de la mode a un côté superfi-ciel qui ne m'intéresse absolument pas.

liés à l'exposition de Fausto Melotti auMAC's, à l’occasion desquels nous avonshabillé les musiciennes de la BelgianFoundation for Young Soloists et lacomédienne Isabella Soupart. Unesoirée intimiste et très réussie, loin desmondanités.

Dans le cadre de l’exposition Fausto Melotti auMAC’s, trois soirées exceptionnelles,

alliant musique et arts plastiques, ont étéprogrammées les 14,15 et 16 mai 2004.

Les musiciennes de la Belgian Foundationfor Young Soloists étaient habillées par

Marie Anne Dujardin et Véronique Wendel.

In het kader van de tentoonstellingFausto Melotti in het MAC's werden op 14, 15en 16 mei 2004 drie avonden georganiseerd

rond muziek en beeldende kunst.De vrouwelijke muzikanten van de Belgian

Foundation for Young Soloists droegenkleding van Marie Anne Dujardin

en Véronique Wendel.


nl

Vocatio vroeg mij om zelf een overzichtjete geven van het voorbije jaar, waarinmijn roman Slaap ! erin slaagde voort-durend in de aandacht te blijven. Alsmen je naar een overzicht van je suc-cessen vraagt, gaat je antwoord nogalsnel op gebluf lijken. Ik zal dat in watvolgt, proberen te vermijden.De eerste lovende recensies van Slaap !verschenen vorig jaar (het boek kwamin het najaar uit),met de vaak geciteerderecensie van Elsbeth Etty in NRC Han-delsblad op kop. Die in Nederland ergbekende recensente heeft duidelijk deu-ren voor mij geopend.De pers heeft zekereen invloed op je verkoopcijfers. Die ver-koopcijfers grenzen aan het onwaarschijnlijke : intussen zijn er nu bijna tien drukken,25 000 exemplaren van Slaap ! verkocht.Vreemd hoe de aandacht vooral in Nederlandbegon en daar ook lang overheerste.In Vlaanderen waren de recensies eveneens overwegend positief,maar de verkoop waser lange tijd veel minder. Journalisten vragen me vaak hoe ik dat verklaar, maar ik heb

Nederland al de Vrouw en Cultuur Debuutprijs gewonnen. Daarvoor kwamen enkelvrouwelijke debutanten van de afgelopen twee jaar in aanmerking. Ik stond ook opde longlists (respectievelijk achttien en eenentwintig romans) van de Libris- en vande AKO-Literatuurprijs.

Literatuur

Er zijn ook een aantal vertalingen van Slaap ! in de maak.De Duitse is pas klaar,de Franseen de Italiaanse bijna. Zonet heeft ook een Argentijnse uitgeverij de rechten gekocht.Er is nog interesse in Litouwen,Finland,Turkije en Polen. Binnenkort zal ik dus ook watrondreizen, want de meeste uitgeverijen die een vertaling uitgeven, nodigen me uiten in april 2005 ga ik ons land vertegenwoordigen tijdens de First Novel-dag op de boe-kenbeurs van Boedapest (elk jaar wordt één debutant van elk Europees land uitge-nodigd).Nederland heb ik het voorbije jaar al vaak bezocht. Aanvankelijk had ik veel meerlezingen in Nederland dan in Vlaanderen. Ik was er het afgelopen jaar gemiddeld eenkeer per week. Ik zie er vaak tegenop om naar een lezing te gaan, omdat ik mijzelfniet zo'n voorleeswonder vind, maar ook omdat in de bijbehorende interviews steedsweer dezelfde vragen terugkomen. Als ik naar mijn eigen antwoorden luister, moetik soms een geeuw onderdrukken. Ach,die lezingen waren uiteindelijk wel vaak gezel-

er ook geen uitleg voor. Intussen is de Vlaamse aandacht aangescherpt. De Debuut-prijs die ik pas gewonnen heb, heeft daar zeker toe bijgedragen. In februari had ik in

fr

Een succesvol debuutAnnelies Verbeke h 2003

16 Vocatio 16

Le succèsd'un premier romanÀ la demande de Vocatio, j’ai tenté derésumer l’année écoulée, qui fut placéepresqu’entièrement sous le signe de lapublication de mon premier roman,Slaap !, et de son succès en Flandre etaux Pays-Bas. Il n’est pas simple de par-ler de ses propres réussites sans avoirl’air de bluffer. J’essaierai néanmoins.

presse depuis, d’Elsbeth Etty, critiquenéerlandaise réputée,dans le NRC Han-delsblad. Il est clair que cela m’a ouvertpas mal de portes aux Pays-Bas. Incon-testablement, la presse exerce uneinfluence importante sur les ventes. Surce point, mon livre a atteint le chiffrepresqu’hallucinant de 25.000 exem-plaires, soit dix éditions. Le succès futquasi immédiat aux Pays-Bas,alors qu’enFlandre, malgré de bonnes critiques, lesventes sont longtemps restées en des-sous des espérances. Le prix du premierroman que je viens d’obtenir, le Debuut-prijs,a heureusement provoqué un relentd’intérêt qui se traduit déjà par une aug-mentation des ventes. En février 2004,j’ai obtenu aux Pays-Bas leVrouw en Kul-tuur Debuutprijs décerné chaque annéeà une femme écrivain pour un premierouvrage. J’ai également été sélectionnéepour les prix LIBRIS (18 nominés) et AKO-Literatuur (21 nominés).

Littérature…

Quelques traductions de Slaap ! sont enpréparation. La version allemande estdéjà prête, les versions française et ita-lienne le seront bientôt. Les droits vien-nent d’être achetés par une maison d’édi-tion argentine et d’autres pays commele Lettonie, la Finlande, la Turquie et laPologne ont déjà manifesté leur intérêt.La publication des traductions va mepermettre de voyager un peu car la plu-

écri

ture

schr

ijven

La première critique élogieuse de Slaap !fut celle, fréquemment citée dans la


fr

Vocatio 1617

part des éditeurs m’invitent sur place.En outre, je vais représenter notre pays àla foire du livre de Budapest en avril 2005dans le cadre de la First Novel-day(chaque année, ils invitent un débutantde chaque pays européen).

… et cinéma

Cette année, j’ai surtout travaillé à deuxscénarios. L’un d’eux m’a coûté du tempset de l’argent car le producteur a faitfaillite et reste introuvable. J’ai entaméune procédure en justice, mais je doutequ’elle aboutisse à un dédommagement.Heureusement,mon autre scénario,Dog-dreaming, semble voué à un plus bel ave-nir. Le film sortira sans doute dans lessalles en 2006. J’ai d’ailleurs eu la chanced’assister à la première d’un film basésur un de mes scénarios au festival dufilm de Gand :Romance, un film de Dou-glas Boswell, qui raconte l’histoire detrois vieilles dames dans une chambred’hôpital. Malheureusement, le finan-cement du cinéma en Flandre est telle-ment pénible que parfois je me demandesi je vais continuer dans cette voie.Néan-moins, j’aime ce travail qui permet unecréation en équipe.Le succès a de bons et de mauvais côtés.Parfois,c’est dur,car les demandes fusentde partout et je suis obligée de dire nonà des projets qui me plaisent mais quine constituent pas une priorité. Choisir,c’est renoncer. J’avoue ne pas toujoursen être capable. Grâce au succès de monlivre, j’ai à présent un espace de publi-cation mensuel dans De Standaard derLetteren (sous la rubrique‘Het Balkon’) etdans le magazine Deng.La plus belle chose qui pourrait m’arriverà présent, c’est d’entamer une longuepériode de calme remplie de lecture etd’écriture et couronnée par un secondroman aussi apprécié que le premier.hAnnelies Verbeke

lig en ze lieten me een paar leuke festi-vals kennen, waar ik anders nooit naar-toe gegaan zou zijn (ik trad ondermeerop op Lowlands, Behoud de Begeerte enlater deze maand het Lezersfeest en Cros-sing Border). Het doet ook altijd plezier,als iemand je komt zeggen dat je boekiets met hem of haar gedaan heeft.Opvallend wel hoe je succes sommigemensen tegen de borst stuit. Nu valt datoverwegend wel mee, maar als hier ofdaar een giftig artikeltje verschijnt (som-mige mensen vinden boeken die goed

verkopen, of boeken van vrouwen zondermeer verdacht), moet ik mijn best doen om

... en film

Het tweede boek is al een tijd in de maak, maar omdat ik te fragmentarisch aan hetwerken was, ben ik er tijdelijk mee opgehouden. Ik hoop vanaf december eens zorge-loos door te kunnen werken. Een verfilming van Slaap ! staat eveneens op stapel ; daarzou ik het scenario graag zelf voor schrijven. Ik heb dit jaar vooral aan twee scenario'sgewerkt. Helaas heb ik aan een ervan drie kostbare maanden verloren : de producentis failliet en onvindbaar… Ik heb een rechtszaak tegen hem gestart, maar mijn geld zalik waarschijnlijk niet zien.Het lot van het andere scenario, Dogdreaming, ziet er rooskleuriger uit. Hopelijk komtde film over twee jaar in de zaal. Ik zag trouwens de eerste kortfilm naar een scena-rio van mijn hand in première gaan op het Filmfestival van Gent : Romance, een filmvan Douglas Boswell over drie bejaarde dames in een ziekenhuiskamer. Aangezienhet in Vlaanderen zo moeilijk is om een film gefinancierd te krijgen, vraag ik me somsaf of ik wel met scenarioschrijven door wil gaan. Met anderen creatief samenwerkenis natuurlijk wel een fijne afwisseling

neen zeggen tegen dingen die ik eigenlijk wel zou willen doen, maar die nu eenmaalgeen prioriteit hebben. Ik ben daar niet altijd even goed in.Wat ik er ondermeer aanovergehouden heb, is een vaste maandelijkse column/essay in De Standaard der Let-teren (onder 'Het Balkon') en een in het maandblad Deng.

Annelies Verbeke : “Het succes heeft leuke enminder leuke kanten.”

Annelies Verbeke : « Le succès a de bons et demauvais côtés.»

het te negeren, want het raakt me toch. Van collega-schrijvers ondervind ik weinignegatieve vibes.

.Het fijne en tegelijk het moeilijke aan het succes van Slaap ! is dat een heleboel men-sen nu vanalles van mij willen en dat er hopen werk op mij afkomen. Soms moet ik

Het beste dat me nu kan overkomen, is een rustige periode, waarin ik veel kanschrijven en lezen, met een even goed ontvangen tweede boek als gevolg. Mocht ugeen inspiratie hebben bij het kaarsjes branden, dan was dit een tip.hAnnelies Verbeke

nl


© Diana Snabilié

frVoir (sans les yeux)

Marie Mandy h 1986

18 Vocatio 16

Je suis fascinée par la capacité qu’ontles aveugles et les malvoyants à voir mal-gré tout, en déployant une multitudede sens. En tant que cinéaste, celam’interpelle,moi qui suis obnubilée parl’image et par la vision. En effet, ce n’estpas parce qu’ils n’ont pas de vision ocu-laire qu’ils n’ont pas d’images dans leurtête… Mettre des images sur leur per-ception du monde représentait unmagnifique défi cinématographique :aller à la frontière du visuel, là où lesimages n’existent plus…, là où elles exis-tent autrement… et donc essayer de lesmontrer à l’écran, avec tout ce que celaimplique de paradoxal.Nous, les voyants,sommes souvent des handicapés dessens et si une caméra peut aider à lesélargir, c’est une recherche passion-nante… J’ai donc essayé de concevoir cefilm comme un voyage sensoriel, uneexpérience mentale : explorer notremonde intérieur,voyager au sein mêmede nos perceptions. Je n’ai pas voulum’intéresser au quotidien des aveugleset des malvoyants car c’est une approchequ’on a souvent vue dans les films sur lesaveugles et que j’ai déjà abordée moi-

film

téressait, c’était d’explorer la vision etles images mentales des aveugles et desmalvoyants. C’est donc plus un film surla vision que sur la cécité.

Expérience sensorielle

Il existe à mon goût trop de frontièresdans l’expression visuelle : d’un côté, lesfilms de fiction, d’un autre, les docu-mentaires et, ailleurs encore, le cinémaexpérimental et l’art vidéo. Je ne voispas pourquoi on ne pourrait pas conce-voir un film au départ documentaire,dont certaines scènes seraient « fic-tionnalisées » et d’autres composéesd’images abstraites, floues, travaillées

mental, dans le sens où il est de l’ordrede l’expérience mentale, mais c’est aussiun film narratif – ce qui est rarement lecas du cinéma défini comme expéri-mental. Donc je parlerais plutôt d’unfilm « expérienciel »… pour me rappro-cher plus d’expérience sensorielle.

Visible et invisible

Depuis toujours, je suis plus passionnéepar l’invisible que par le visible… et j’aimemontrer ce qui ne se voit pas. Celaimplique une recherche visuelle qu’onretrouve dans mes films précédents :Madeleine au Paradis ou Hubert Nyssen,portrait en 22 fragments.Bien que le film présente à plusieursreprises la vision « subjective » de mespersonnages, je ne voulais pas repré-senter de manière « scientifique » leurvision. Personne ne peut savoir ce quevoit dans sa tête quelqu’un qui ne voitpas. C’est la raison pour laquelle je pro-pose pour chacun plusieurs visions sub-jectives.Pour fabriquer ces images, nous avonstravaillé à partir de représentations four-nies par la « Ligue Braille » des maladiesexistantes (rétinite pigmentaire,rétinitediabétique, macula, décollement de larétine) pour proposer des visions quis’approchent peut-être de ce qu’ils voient.C’est une « recréation » à partir de cequ’ils m’ont décrit.Enfin,quand on parle d’images,on pense

même dans des films précédents (dontLe regard des autres, 2003). Ce qui m’in-

qui sont en principe l’apanage du cinémaexpérimental. Oui, c’est un film expéri-


nl

Vocatio 1619

Voir (sans les yeux)Ik ben gefascineerd door het feit dat blinden en slechtzienden ondanks hun handicaptoch zien, door een waaier aan zintuigen te gebruiken. Als filmmaakster ben ik gefo-cust op het beeld en de waarneming, en dus boeit dat fenomeen me. Het is immersniet omdat ze niet zien, dat ze geen mentale beelden produceren. Beelden plakken ophun waarneming van de wereld. Dat vond ik een prachtige cinematografische uit-

toujours qu’elles sont visuelles. Mais ilpeut exister des images sonores ou tac-tiles, ce que j’ai essayé d’esquisser.

Un rapport différent au temps

Le temps des aveugles est extrêmementdilaté : ils ne peuvent pas courir s’ils sonten retard – par exemple pour attraper unbus – ; ils ne peuvent accomplir qu’unechose à la fois ; leur temps n’est pas globalmais analytique : tout, chez eux, estlinéaire ; chaque chose est faite aprèsl’autre, ce que j’ai essayé de montrer parexemple dans la séquence de la chambred’hôtel.Avec la monteuse,Dominique Lefe-ver, on a pris des options de montage quirendaient compte de cette particularité :les scènes se déroulent souvent dans lalongueur;nous avons renoncé aux ellipseset évité de superposer des interviews etdes actions « illustratives » comme on lefait souvent dans les documentaires clas-siques car, ici, l’une aurait annulé l’autre.Les aveugles vivent moins dans l’espaceque dans le temps et il fallait rendrecompte de cela dans le montage.Ce film constitue le premier volet d’un

daging :de grens van het visuele aftasten, gaan tot waar geen beelden meer bestaan,waar ze anders bestaan,en – paradoxaal genoeg – trachten ze op een scherm te tonen !Wij die zien, zijn vaak zintuiglijk gehandicapt. Onze zintuigen uitbreiden door mid-del van een camera lijkt me een fascinerend onderzoek. Ik heb dus getracht mijn filmte benaderen als een zintuiglijke reis, een mentale ervaring, een ontdekkingreis vanhet innerlijke, een reis tot in de kern van onze waarneming. Bewust heb ik het dage-lijkse leven van blinden en slechtzienden achterwege gelaten. Dat aspect komt al

ratie van de waarneming en de mentale beelden van blinden en slechtzienden. Mijnfilm gaat dus meer over zien dan over blind zijn.De film is het eerste deel van een diptiek, gewijd aan het zien in de brede zin van hetwoord, namelijk 'zien zonder de ogen' ; in het volgende luik gaat het dan om 'verderzien dan de ogen', eerder dus de symbolische dimensie van de waarneming en alleswat aan het onzichtbare grenst. Mijn doel blijft hetzelfde : proberen emoties te delenmet de kijkers.hMarie Mandy

diptyque consacré à la vision au senslarge et si, ici, il s’agit de voir « sans lesyeux », dans le prochain, je m’intéresse-rai à la vision « au-delà des yeux », donc

visible. Pour essayer toujours plus departager des émotions avec les specta-teurs.hMarie Mandy

VOIR (SANS LES YEUX) de Marie Mandy sera diffuséle 12 décembre à 21h30 sur la RTBF (la deux).Ce film a remporté le Prix Europa 2004 du meilleurdocumentaire européen.

VOIR (SANS LES YEUX) van Marie Mandy wordt uitgezondenop 12 december om 21u30 op RTBF (la deux).De film won de Europaprijs 2004 voor beste europesedocumentaire.

meermaals in andere films aan bod (onder andere in Le regard des autres, 2003) enook ikzelf heb er eerder al een documentaire aan gewijd. Mij interesseerde de explo-

d’avantage à la dimension symboliquede la vision et à tout ce qui touche à l’in-


20 Vocatio 16

Etienne Van der Belendu 9 au 18/12 dans Allers-RetoursThéâtre National,boulevard E. Jacqmain 111-115,1000 Bruxelles.Info : www.theatrenational.be

Thomas Chable [1]du 17/11 au 31/12

Espace Contretype,avenue de la Jonction 11060 Bruxelles.Info : www.contretype.org« Le projet que j’ai réalisé parle des «brûleurs»,ces personnes qui en clandestinité, ou non,veulent à tout risque rejoindre l’Europe del’Ouest. Les «brûleurs», comme on les appelleau Maroc, n’ont plus d’autre choix que de quitterleur pays.»

Pierrot Lunaire, d’Arnold SchoenbergEnsemble Sturm und Klang,direction : Thomas Van Haeperen,piano : Sara PicavetMusée de La Fonderie,rue Ransfort 27,1080 BruxellesInfo : www.osk.be

Lezing door Ilona Regulskiop zondag 19 december om 10.30u :De oude Egyptenaren in Nubië : recentepigrafisch onderzoek in de Soedan,KMKG, Jubelpark 10,1000 BrusselInfo : www.kmkg-mrah.be

Christophe Smetsdu 20/12 au 16/1

Un combat pour la LibertéKVS, Arduinkaai 7,1000 Bruxellesdans le cadre de la reprisedu spectacle Gembloux

Philippe Seynaevedu 18/11 au 24/12exposition de multiplesLa lettre volée,20 boulevard Barthélemy,1000 Bruxelles.Info : www.lettrevolee.com

Agenda

expo photos Les Brûleurs,

expo photos 1940-’45 :

[1] Thomas Chable, extrait de la série « Les brûleurs», Ceuta/Hôtels, 2003 à Contretype.

NewsTop modèle au Pakistan. Reportage photo réalisé à Karachi par Christophe Smetspour le magazine Elle Belgique en octobre 2004. Publication prévue début 2005.


GRAPHISME | VORMGEVING Marie-Hélène GrégoireRÉ D A C T I O N | RE D A C T I E Séverine Windels

[email protected] | [email protected] L E C T U R E | HE R L E Z I N G Catherine Piret, Jan H. VerbanckÉDITEUR RESPONSABLE | VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Alain Philippson, Albertinaplein 2 place de l’Albertine, Bruxelles1000 Brussel

Fondation Belge de la VocationSous le haut patronage de Sa Majesté la Reine Fabiola

Place de l’Albertine 2, 1000 BruxellesTél. 02 213 14 90 | Fax 02 213 14 95E-mail : [email protected] internet :www.fondationvocation.beLe secrétariat est ouvert lundi,mardi et jeudide 8h30 à 12h30 et de 13h30 à 17h,mercrediet vendredi de 8h30 à 12h30.

Vocatio est la revue trimestrielle de la FondationBelgede laVocation.Lancé en février 2001, ce magazine a pour but de faire connaîtrel’action de la Fondation par le biais des projets de ses lauréats. LaFondationBelge de laVocation fut créée en 1963 par Emile Bernheimà l’exemplede la Fondation françaisede laVocation fondéeparMarcelBleustein-Blanchet.Chaque année la Fondation décerne une quinzaine de bourses de10000EURàdes jeunes denationalité belge ayant entre 18 et 30 anset pouvant témoignerd’une véritable vocation.Elle leurdonne l’appuifinancier et le soutienmoral nécessaires pour l’accomplir et ce dansdes domaines d’activités aussi divers que la médecine, les artsplastiques, le cinéma, la recherche scientifique, la littérature,etc.Elleattribue également unebourse spéciale de 25000EUR, leTrèfle d’Or,décernéeàunancien lauréatpourdistinguerunprojetnoncommercialsitué dans la lignée de la vocation déjà reconnue.

Vocatio is het driemaandelijkse tijdschrift vandeBelgische StichtingRoeping.Het is in februari 2001opgericht enheeft tot doel deStichtingbekend temaken via de projecten van haar laureaten.EmileBernheimheeft deBelgischeStichtingRoeping in 1963opgerichtnaarhet voorbeeld vande Fondation françaisede laVocation,gestichtdoorMarcel Bleustein-Blanchet.Elk jaar reikt deStichtingbeurzenvan 10000EURuit aaneenvijftientaljongeBelgendie tussenachttienendertig jaar oud zijn endie kunnengetuigenvaneenwerkelijke roeping;debeurs verschaft hendemoreleenmateriëlemiddelen om ze te realiseren. Alle domeinen komen inaanmerking : geneeskunde, literatuur, plastische kunsten, film,wetenschappelijk onderzoek…DeGoudenKlaver is een speciale beursvan 25 000 EUR. Ze wordt jaarlijks door de Stichting uitgereikt enbekroont een niet-commercieel project van een oud-laureaat dat inde lijn ligt van de eerder erkende roeping.

Président d’honneur | ErevoorzitterClaudeWielemansAncien président | Gewezen voorzitterEdouard Jakhian

Président | VoorzitterBaron Philippson

Vice-présidents | OndervoorzittersChevalier LeducVicomte Louis le Hardÿ de BeaulieuChristian Koninckx

Trésorier | SchatbewaarderPierre Konings

Membres honoraires | EreledenChevalier Evers, vice-président hreBaronneVaxelaire,vice-présidente hreBaron de Posch, vice-président hreJacques DopchieRoger ForthommePaulWasher

Belgische Stichting RoepingOnder de hoge bescherming van Hare Majesteit Koningin Fabiola

Albertinaplein 2, 1000 BrusselTel. 02 213 14 90 | Fax 02 213 14 95E-mail : [email protected] :www.stichtingroeping.beHet secretariaat is open opmaandag, dinsdag en donderdagvan 8.30 tot 12.30 uur en van 13.30 tot 17 uur ; op woensdagen vrijdag enkel van 8.30 tot 12.30 uur.

Ludo BekkersGabriel BelgeonneJean BingenThierry BoonHugues BoucherBaron ConinxLydia De Pauw-DeveenEric DesoppereAnnie Devreese-DeclerckRafaël D’HaeneJan Gybels

Baron KestelootChristian KoninckxPierre LarocheVicomte Louisle Hardÿ de BeaulieuMarcMendelsonGuy-Roland PâqueLuc PutmanGustave StoopFrançois TerlindenPierreVan Damme

Secrétaire général |Secretaris-generaalEdouard De Ruydts

Membres | LedenChristine BoëlJacques CoertenRik De NolfFrançois Desclée deMaredsousFrie DierickxVisschersPaul DujardinEdouard JakhianEmmanuel JanssenPierre KoningsMme JeanMichielsBaron PlanchardStéphane RosenblattBaudouin RuquoisDominique SnyersJacques-Ch.Vanden SchrieckBaronVelge

Conseil d’administration | Raad van bestuur Jury

Secrétariat | SecretariaatDéléguée générale | Algemeen afgevaardigdeSylviane Jacquet de [email protected]@stichtingroeping.beDéléguée | AfgevaardigdeNicole GautierSecrétaires | SecretaressesBernadette StevensRégine de Renesse

Président | Voorzitter : Chevalier LeducVice-président | Ondervoorzitter : Christian Koninckx

Des histoires pleines d’émotions | Anne Herbauts 2

Partage et plaisir | Denis Sung-Hô 6

Een dag tussen de skeletten in de voormalige Duinnabdij | Kaat Vandoorne 8

Volksmuziek door de eeuwen heen | Hubert Boone 11

Le reflet de la personnalité | Marie Anne Dujardin 13

Een succesvol debuut | Annelies Verbeke 16

Voir (sans les yeux) | MarieMandy 18

Agenda 20News 20

couverturevocatio16-2 16/11/04 15:14 Page 2

Bureau de dépôt Bruxelles XAfgiftebureau Brussel X

4e trimestre 2004 | 4de trimester 2004

Revue trimestrielle de la Fondation Belge de la VocationDriemaandelijks tijdschrift van de Belgische Stichting Roeping

16

voca t i ovocatio

2004

couverturevocatio16-2 16/11/04 15:14 Page 1

Vocatio 16 - 2004

Documents

Transcript of Vocatio 16 - 2004