Vereniging van Nederlandse GemeentenBezuinigen en gemeenteschuld

Jan van der Lei, 19 september 2012

Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Boterberg ↓Melkquota

Europese politiek

Schuldenberg ↓Schuldquota

Vereniging van Nederlandse GemeentenNadere Europese afspraken

Boete bij tekort > 3% en schuld > 60% bbp als

niet wordt meegewerkt aan verbeterpad.

Begroting geschoond voor conjunctuur op

termijn structureel in evenwicht (0% ± 0,5%).

Minimaal 0,5% tekortverbetering per jaar bij

toegroeien naar begroting in evenwicht en

terugdringen 1/20 deel van te hoge emu-schuld.

Verplichte regels beheersing emu-saldo en emu-

-schuld in wet HOf. Ook voor lokale overheden!

Vereniging van Nederlandse GemeentenNederland (nog steeds) in recessie

-3

-2

-1

0

1

2

560

565

570

575

580

585

590

595

600

605

610

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV

2008 2009 2010 2011 2012

%mld

bbp-groei (rechteras) bbp-volume prijzen 2010 (linkeras)

Vereniging van Nederlandse GemeentenEmu-tekort veel hoger dan geraamd

Schuld loopt door voortdurende grote emu-tekortente hoog op.

Vereniging van Nederlandse GemeentenStoppen groei schuld door aanvullende bezuinigingen

Vereniging van Nederlandse GemeentenKijk verder dan de begroting. Let op de gemeenteschuld!

Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Gemeenten in buitenland kijken net als landen naar hun schuld.

Vereniging van Nederlandse GemeentenHet ministerie van Financiën en Europa volgen de Nederlandse gemeenteschuld

• Ieder kwartaal leveren gemeenten met IV-3 info over schulden aan Rijk

• De miljoenennota spreekt alleen over bijdrage van gemeenten aan het Emu saldo en het Emu tekort

• Europa kijkt via IV-3 ook alleen naar bijdrage gemeenten aan Emu-saldo en Emu-tekort

Vereniging van Nederlandse GemeentenGemeente = Consumptiehuishouding

Schulden veroorzaken rente en aflossingen.

Vereniging van Nederlandse GemeentenHoezo eigen vermogen?

Activa 2009 2010 Passiva 2009 2010

(Im-)materiële vaste activa 45.241 47.996 Eigen vermogen 34.174 32.174

Kapitaalverstrekkingen & leningen verbonden partijen

11.211 10.418

Langlopende leningen derden 3.989 4.109 Voorzieningen 7.008 7.049

Langlopende uitzettingen 2.171 2.119 Langlopende leningen 30.603 33.162

Voorraad bouwgrond & onderhanden werk

12.812 13.006 Kortlopende schuld 8.134 8.578

Overige voorraden 158 138 Overlopende passiva 6.406 7.035

Vorderingen, liquide middelen & overlopende activa

10.860 10.213

Balanstotaal 80.931 86.442 Balanstotaal 80.931 86.442

Het draait om de schuld! Bovendien is de schuld een betrouwbare maatstaf.

Vereniging van Nederlandse GemeentenGemeenteschuld heeft een nuttige functie, maar…

Kosten voorzieningen die meer jaren mee gaan (riolering)worden met schuldfinanciering verhaald op gebruikers.

Gebruikersrechten gebruikt voor aflossing en rente van leningen. Afschrijvingen weerspiegelen aflossingen.

Rentekosten zijn extra kosten en investeringen (metgeleend geld) veroorzaken afschrijvingen.

Bij taken betaalt uit gemeentefonds betekent minderrente en afschrijvingen meer geld voor andere uitgaven.

Hoge rentekosten en afschrijvingen verdrukken andere uitgaven.

Vereniging van Nederlandse GemeentenHebben de gezamenlijke gemeenten een schuldprobleem ?

Gemeenteschuld als aandeel bruto binnenlands product ongeschikt. Bruto schuld bedraagt 80% van de inkomsten

Vereniging van Nederlandse GemeentenVergelijking schuldquotes

Brussels schuldplafond van 60% bbp vertaalt naar schuld als aandeel van inkomsten bedraagt ± 130%

Vereniging van Nederlandse GemeentenNetto-schuld als aandeel van inkomsten op 1 januari 2011

Schuldposities individuele gemeenten lopen ver uiteen

Vereniging van Nederlandse GemeentenWelke ratio’s voor beoordelen gemeenteschuld?

Netto schuld (per inwoner) - Voor kijken naar ontwikkeling gemeenteschuld in de tijd (schuldevolutie).

Debt-ratio (= 1 – solvabiliteitsratio) - Vertekent door wel of niet activeren investeringen met maatschappelijk nut en is ook afhankelijk van structurele kenmerken.

Netto schuld als aandeel van de inkomsten - Geeft indicatie van rentedruk. Relatieve grootheid en levert daarom goed vergelijkingsmateriaal.

Vereniging van Nederlandse GemeentenNetto schuld (en Debtratio)

Activa 2009 2010 Passiva 2009 2010

(Im-)materiële vaste activa 45.241 47.996 Eigen vermogen 34.174 32.174

Kapitaalverstrekkingen & leningen verbonden partijen

11.211 10.418

Langlopende leningen derden 3.989 4.109 Voorzieningen 7.008 7.049

Langlopende uitzettingen 2.171 2.119 Langlopende leningen 30.603 33.162

Voorraad bouwgrond & onderhanden werk

12.812 13.006 Kortlopende schuld 8.134 8.578

Overige voorraden 158 138 Overlopende passiva 6.406 7.035

Vorderingen, liquide middelen & overlopende activa

10.860 10.213

Balanstotaal 80.931 86.442 Balanstotaal 80.931 86.442

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Wanneer is de schuld te hoog?

Netto schuld : exploitatie > 130%(en debtratio > 75 %)

Voorzichtigheid geboden bij:netto schuld : exploitatie > 90%

Voor oordeel ook kijken naar:• Uitstaande leningen derden & voorraad bouwgrond • Onbenutte belastingcapaciteit (noemereffect)• Ontwikkeling totale inkomsten (noemereffect)• Risico’s uitgavensfeer

Vereniging van Nederlandse GemeentenSchuldquote èn solvabiliteitratio Nederlandse gemeenten

Het kengetal solvabiliteit ratio is spiegelbeeld van debtratio.

Vereniging van Nederlandse GemeentenSchuld, doorgeleend geld en voorraad bouwgrond

Rente wordt doorberekend bij verstrekte leningen en voorraden bouwgrond.Maar op voorraden (grond) en doorgeleend geld loopt gemeente risico.

Vereniging van Nederlandse GemeentenHoe kom ik van hoge schulden af?

1. Verlaag niveau investeringen beneden het niveau

van de afschrijvingen

2. Verkoop overbodig gemeentebezit

3. Bouw voorraden bouwgrond af

4. Creëer positief resultaat voor bestemming

reserves door verlaging van de kosten

5. Verhoog belastingen en kostendekkendheid

tarieven

6. Herindeling met rijkere gemeenten

Vereniging van Nederlandse GemeentenEn schuld verdampt

Evenwichtschuldquote is gelijk aan:

Groei schuld / inkomstenGroei inkomsten / inkomsten

Inflatie en groei reële inkomsten laten(op termijn) de schuldquote dalen.

Bij groei inkomsten blijft schuldquote ondankseen lichte groei van de schuld gelijk. Schuldfinanciering vormt zo inkomstenbron.

Vereniging van Nederlandse GemeentenOntwikkeling gemeenteschuld ontleedt

Bruto schuld gemeenten in 1910 € 188 miljoen

Bruto schuld gemeenten in 2010 € 44.672 miljoen

Maar schuldquote is in periode 1910 - 2010 flink gedaald!

1910 2010

1. Inflatie-index = 1,0 Inflatie-index = 22,8

2. Inwoners = 6,0 miljoen Inwoners = 16,7 miljoen

3. BBP/inwoner (€ 2010) = € 4.186 BBP/inwoner (€ 2010) = € 35.328

4. Aandeel in bbp = 6,4% Aandeel in bbp = 9,7%

Vereniging van Nederlandse GemeentenHistorie groei reële schuld gemeenten 1950 - 2010

Vereniging van Nederlandse GemeentenSchuldruimte voor de toekomst

• Hoe hoog is de netto schuldquote? En hoe zit het met de voorraden grond en leningen aan derden?

• Krimp economie door recessie moet nog worden vertaald in lagere inkomsten van rijk.

• Met nieuwe taken stijgen inkomsten € 6 miljard

• Inflatie bedraagt per jaar iets meer dan 2%

• Bevolking Nederland groeit met gemiddeld 70.000 inwoners per jaar. Maar in meerdere gemeenten krimpt bevolking.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten